1. Waromo ketho lembakeca ma kani ma ber kinde ma tiyo ubemondo i kumwa?

 KA TIYO ukwong’o bemondo i kumwa, lworo copo makuwa nia dong’ wabitimo ngo ni Yehova calu ma wabed watimo ma fodi watie ku tego mir aradu. Kadok nwang’u tego mwa umaku bejwik de, re wacopo tiyo ku rieko man bodho ma wanwang’u con pi niponjo aradu kara pigi udok tek i dilo pa Yehova, man ginwang’ rwom dupa. Umego moko m’ubedo jadit cokiri pi oro ma dupa uwacu kumae: “Saa m’acaku nwang’u nia tiyo ubecera nitimo lembe moko m’abed atimo con, afoyo nineno nia umego m’aradu ma giromo ginuti, ma gicopo kabu tic kud i korwa.”

2. I thiwiwec maeni wabineno lembang’o?

² I thiwiwec m’ukadhu, waneno bero m’aradu gicopo nwang’u ka gibetheyo mer ku ju m’uteng’ini kunoke m’utii. I thiwiwec maeni lundo, wabiweco iwi jwigiri, molcwiny man dwoko foyofoc; wabineno nia ka ju m’utii gibenyutho kite maeno, gitimo ma ber kud aradu man cokiri ceke nwang’u berone.

3. Nimakere ku Jufilipi 2:3, 4, jwigiri tie ang’o, man ecopo konyo Jakristu nenedi?

³ Ubekwayu ju m’utii ginyuth jwigiri tek gibemito gikony aradu. Ng’atu ma jwigere neno nia jumange gitie dit nisage. (Som Jufilipi 2:3, 4.) Ju m’utii ma gibecego kite maeno ging’eyo  nia jucopo timo lembe acel i yore ma tung’ tung’ ma re zoo urombo ku Lembagora, man eno cero ngo ng’atini ku timo tic pare kubang’e kubang’e. Pieno, girido ngo nia dhanu zoo utim lembe i ayi ma gibed gitimo ko con. (Ekl. 7:10) Kadok gitie ku lembe dupa ma giromo koro ni aradu de, re kwayu ging’ey nia “ayi ng’om maeni ubekadhu akadha” man pire tie tek igi nia ging’ii ku lembe ma nyen.​—1 Kor. 7:31.

4. Juliew mi twodiri ginyutho nen m’urombo ku mi Julawi nenedi?

⁴ Ju m’utii ma gijwigiri ging’eyo nia nimakere ku oro migi, gicopo ngo nitimo lembe dupa calu ma naka. Ku lapor, wakewec pi juliew mwa mi twodiri. Ka oro migi udoko 70, jukwayugi nia gicak timo ayi tic mange. Niweko tic mi liew copo bedo igi lembe ma tek, kum gimaru rwom maeno mi timo ni umego migi. Etie tic ma gimaru, man ava timo tije fodi tie lee dit i kumgi. Ento ukwayu ging’ey nia etie ber magwei nidwoko tic maeno i kor aradu. Kumeno re ma ginyutho nen ma rom ku ma Julawi mir Israel ma con gibino ko; ubed ukwayere nia gijig nitimo tic i hema ka oro migi udoko 50. Anyong’a mi Julawi maeno ma gitii ugam ujengere ngo iwi rwom ma segi ma gibino ko. Gibedo ayika nitimo tic ceke ma jumiyo igi kud amora, man gibed gitimo kero lee nikonyo aradu. (Wel 8:25, 26) Tin de umego ma gilar gibino juliew mi  twodiri gitie mugisa ma lee ni cokiri ma juorogi i iye, kadok nwang’u dong’ gibekonyo ngo cokiri dupa de.

5. Lapor pa Dan giku Katie ubeponji ku lembang’o?

⁵ Wakenen lapor p’umego Dan m’ubedo jaliew mi twodiri pi oro 23. Kinde ma oro pa Dan udoko 70, en ku dhaku pare Katie judwokogi ni juyab yo ma segi. Gitimo nenedi pi ning’iyo kud alokaloka ma nyen maeno? Dan uyero nia kawoni tic ufonyay ire nisagu ma naka zoo! Ebepong’o rwom pare ma tung’ tung’ i cokiri, ebekonyo umego kara gidok dhanu m’uromo nibedo jukony tic, man ebeponjo jumange kud ayi ma jurweyo ko i adhura ma dongo man i kol. Pieno kan itie ng’atu m’uteng’ini kunoke m’utii, kadok ibetimo tic mi saa ceke kunoke ngo de, icopo konyo jumange i ayi dupa dit. Nenedi? Ponj ning’iyo kud alokaloka m’uwok, keth lembakeca ma nyen, man keth wii zoo i kum gin m’icopo timo kakare niketho wii i kum gin m’icopo timo ngo.

6. Pirang’o etie lembe mi rieko nibedo moli? Kemii lapor.

⁶ Ng’atu ma mol ng’eyo mupaka pare. (Rie. 11:2) Molcwiny ketho eng’ap ungo nitimo gin m’usagu copo pare. Pieno ebedo asu kud anyong’a, man emedere asu ku tic. Jucopo poro ng’atu ma mol ku ng’atu m’ubeidho got ku mutukari kunoke ku moto. Kara eringi nitundo edheny got, ukwayu ewoth wodho vites udwog piny. I andha, ebiringo yo, re nwang’u ebewotho cidho asu. Kumeno bende, ng’atu ma mol ng’eyo nia saa daru romo m’ukwayu “ewodh ko vites” kara emedere asu nitimo tic pa Yehova man nikonyo jumange.​—Filip. 4:5.

7. Barzilai unyutho molcwiny nenedi?

⁷ Kenen lapor pa Barzilai. Kinde ma Daudi ukwaye nia edok ekwo i bang’e i kal, nwang’u etie ku oro 80. Molcwiny uketho Barzilai ukwero. Eng’eyo nia tiyo udaru ketho ire mupaka i lembe ma pol, pieno ekwayu nia Daudi ucidh ku jalawobi ma Kimham kakare. (2 Sam. 19:35-37) Calu Barzilai, umego ma gitii gibedo ku mutoro nimiyo kaka mi timo tic ni aradu.

8. Daudi unyutho molcwiny nenedi saa m’emito egier hekalu?

⁸ Ubimo Daudi de uweko lapor ma ber mandha mi molcwiny. Emito kud adundene ceke nia egier ot ni Yehova. Ento kinde ma Yehova unyutho ni Daudi nia jalawobi ma Suleman re ma bibedo ku rwom mi giero hekalu maeno, ejolo yub ma Yehova umaku, man eyiko gin ceke m’ukwayere pi giedone. (1 Kei. 17:4; 22:5) Daudi uparu ngo nia en re m’ecopo timo tic maeno cuu, pilembe Suleman fodi tie “aradu man e tek ungo,” niwacu fodi lem ma hai m’eng’eyo mbe. (1 Kei. 29:1) Re Daudi ung’eyo nia tic mi giero hekalu biwotho ma ber nikum mugisa pa Yehova, ento ungo nikum ng’eyong’ec mi ju ma bitelo wi tije. Calu Daudi, tin de ju m’utii gimediri asu nitimo lee ni Yehova kinde ma tic migi ulokere. Ging’eyo bende nia Yehova bimiyo mugisa iwi aradu ma gibetimo tic ma gin re ma gibed gitimo i wang’e.

9. Umego moko ma timo i Komite mi filial unyutho molcwiny nenedi?

⁹ Umego moko mi rundi mwa eni ma nyinge Shigeo de uweko iwa lapor ma ber mi molcwiny. I oro 1976 kinde ma oro pare doko 30, jung’iye nibedo acel m’i kind umego mi Komite mi filial. I oro 2004, edoko janen wi tic mi Komite mi filial. I ng’eye, enwang’u  nia tego pare daru jwik, man ebetimo ngo tic pare pio pio calu ma naka. Egam erwo man eparu cuu thelembe m’ukwayu edwok ko rwom maeno i kor umego m’aradu. Tin Shigeo tie ngo janen wi tic mi Komite mi filial, re ebemedere asu nitimo karacelo kud umego mange mi Komite maeno. Calu ma waai waneno nikadhu kud i lapor pa Barzilai, p’Ubimo Daudi man p’umego Shigeo, ng’atu ma jwigere man ma mol ketho ngo wiye i kum ng’eyong’ec m’aradu gitie ko, ento i kum tego migi. Enenogi ngo ni ju m’ubelaru tic i dhoge, ento ni jurutic wagi.​—Rie. 20:29.

10. Umego ma gitii gitie ku nen ma kani iwi aradu i cokiri?

¹⁰ Umego ma giteng’ini kunoke ma gitii gineno aradu ni giramiya m’uai i bang’ Yehova, man ginyutho foyofoc pi gin m’aradune gibetimo. Calu ma tego migi ubethum, gibedo kud anyong’a pilembe gitie kud awobi ma fodi tego migi boo, man ma gitie ayika nipong’o vur i cokiri.

11. Buku pa Ruth 4:13-16 unyutho nenedi nia ju m’utii gicopo nwang’u bero ka gibejolo kony mir aradu?

¹¹ Naomi ma Biblia uweco pire uweko lapor ma ber mandha, kum ebino dhadit re ejolo kony pa ng’atu m’aradu man efoye. Ku kwong’a, Naomi ular urero ciwode ma Rutha ma nwang’u cware daru tho nia edok thugi. Ento kinde ma Rutha ukwero nia edok pare i tok Naomi i Bethlehem, e Naomi uyiyo kony pa Rutha. (Rut. 1:7, 8, 18) Lembuno umiyo mugisa ma yawe mbe ni mon ario maeno zoo! (Som Ruth 4:13-16.) Kumeno bende, jwigiri bicwalu ju m’utii nilubo lapor pa Naomi.

12. Jakwenda Paulo unyutho foyofoc nenedi?

¹² Jakwenda Paulo bende udwoko foyofoc  pi kony m’egam enwang’u. Ku lapor, efoyo Jukristu mi Filipi pi giramiya moko ma gioro ire. (Filip. 4:16) Efoyo Timoteo de pi kony m’emiyo ire. (Filip. 2:19-22) Bende, Paulo ufoyo Mungu pi dhanu m’ubin utielo cwinye saa ma jubetere i kol i Roma. (Tic. 28:15) Paulo ubino ng’atu ma tek m’uwotho kilometre dupa pi nirweyo lembanyong’a man nitielo cokiri ma tung’ tung’. Re kadok kumeno de, ejwigere man ejolo kony mir umego ku nyimego pare.

13. Ju m’utii giromo nyutho foyofoc migi pir aradu nenedi?

¹³ Wun wu ju ma wuteng’ini kunoke ma wutii, wucopo nyutho foyofoc mwu ni aradu mi cokiri mwu i ayi dupa. Tek gibemito konyi ku yeyo ter moko kunoke ku sente mi transpor, ku ng’iewo piny kunoke ku pong’o yeny peri mange mi kum, jol kony migi man ifoygi. Nen kony maeno calu mer ma Yehova ubenyutho iri. E ibizungo kite ma mer bicek ko i kindwu. Saa ceke, kony juwedu ma gin aradu gicor kago ku Yehova, man kor igi nia anyong’a negi dit kan ineno aradu gibetimo tic lee pi nikonyo cokiri. Bed inwang’ saa mi benambu kugi, man kor igi lembe m’ikadhu kud i iye i kwo peri. Kan ibetimo kumeno, nwang’u ‘ibedwoko foyofoc’ ni Yehova pir aradu m’etelo i cokiri.​—Kol. 3:15; Yoh. 6:44; 1 Thes. 5:18.

14. Ubimo Daudi unyutho berocwiny nenedi?

¹⁴ Lapor p’Ubimo Daudi unyutho iwa kite mange ma pire tek ma ju m’utii gicikiri ninyutho, niwacu berocwiny. Ewodho sente ma lee kud i kum lonyo pare gire, man emiyo pi nitielo tic mi giero hekalu. (1 Kei. 22:11-16; 29:3, 4) Etimo lembe maeno kadok nwang’u tic mi giedone biketho nying’ wode ma Suleman re ma biyik de. Ka wambe ku tego ma wacopo dikara ko i tic mi giedo m’ubetimere i dilo pa Yehova, re asu wacopo medara nitielo ticne ku giramiya mwa nimakere ku copo mwa. Waromo konyo bende aradu kara ginwang’ bero i kum lembe ma wakadhu kud i iye pi oro ma dupa.

15. Giramiya ma kani ma pire tek ma jakwenda Paulo umiyo ni Timoteo?

¹⁵ I lembe m’uneno berocwiny, wakenen bende lapor pa jakwenda Paulo. Ekwayu Timoteo nia gicidh gikude i woth mi misioner, man ewok eponjo Timoteo ku kit bodho pare ceke mi rweyo lembanyong’a man mi ponjo dhanu. (Tic. 16:1-3) Ponji pa Paulo ukonyo Timoteo nibedo jarwey ma cuu man japonji ma jabodho. (1 Kor. 4:17) I ng’eye, Timoteo de udok utiyo ku kit bodho pa Paulo pi nitendo jumange.

16. Pirang’o Shigeo ubed uponjo jumange?

¹⁶ Tin de umego ma gitii gilworo ngo nia tijgi bidoko mbe ka giponjo aradu ku tic ma nwang’u gibetimo gin i cokiri. Ku lapor, pi oro ma lee, Shigeo ma wadaru weco pire uponjo aradu dupa ma gitie kugi i Komite mi filial ku kite mi timo lembe ma tung’ tung’. Emiyo igi ponji maeno pilembe emito ekony tic mi Ker i ng’om m’ebetimo i iye. E i ng’ei oro moko, kinde ma dong’ edoko ire tek nibedo asu janen wi tic mi Komite mi filial, aradu ma juponjo cuu ubedo nuti ma romo wile. Shigeo udaru timo i Komite mi filial pi oro ma kadhu 45, man ebemedere niponjo umego m’aradu ku lembe m’eng’eyo. Umego ma ve Shigeo gitie mugisa ma lee dit ni dhanu pa Mungu!

17. Nimakere ku Luka 6:38, ju m’utii gicopo miyo ang’o ni jumange?

¹⁷ Wun umego ku nyimego ma wuteng’ini  kunoke ma wutii, ka wabenenowu wanyang’ kamaleng’ nia nitimo ni Yehova ku yiyoyic man ku bedocu tie gin ma ber m’usagu zoo i kwo. Nikadhu kud i lapor mwu, wunyutho iwa nia etie ber niponjo cik mir ukungu mi Biblia man nitiyo kugi i kwo mwa. Wuneno ku weng’wu kite ma jubed jutimo ko lembe con, ento wubino bende ayika ning’iyo kud alokaloka m’uwok. Wun wu ju m’utii ma wulimo batizo i kind nindo ma ceng’ini eni de wucopo konyo jumange i ayi dupa; wucopo koro igi pir anyong’a ma wunwang’u kinde ma wung’eyo Yehova ku wi tiyo. Aradu gibibedo ku mutoro niwinjo lembe ma wukadhu kud i iye man ponji ma wunwang’u. Tek ‘wubemiyo’ ponji ma wunwang’u i kwo mwu ni dhanu mange, Yehova bimiyo iwu mugisa lee mandha.​—Som Luka 6:38.

18. Aradu ku ju m’utii ginwang’u bero ma kani ka gibekonyiri i kindgi?

¹⁸ Judongo mwa ma jumer, tek wubenyebo aradu i kumwu, wubitieluru i kindwu. (Rum. 1:12) Ng’atuman m’i kindwu utie ku gin moko ma pire tek ma wadi mbe ko. Pi oro ma dupa, ju m’utii ginwang’u rieko man ging’eyo lembe lee i kwo migi. Aradu ke gitie ku tego. Kan aradu ku ju m’utii ceke gibetimo karacelo, gimiyo pak ni Wegwa mi polo ma jamer, man gibedo mugisa ni umego ku nyimego ceke mi cokiri.