1. Jucopo ng’iyo ng’atu ma jugeno nenedi?

 NG’ATU ma jugeno timo kero niworo lembe m’eng’olo man eyero lemandha. (Zab. 15:4) Dhanu ng’eyo nia gicopo jengiri i wiye. Wabemito umego ku nyimego de giwinjiri piwa kumeno. Dong’ wacopo timo ang’o kara gigenwa?

2. Wacopo nyuthara nenedi nia watie dhanu ma jugeno?

² Wacopo diyo ngo dhanu mange adiya nia ugenwa. Timo mwa re ma copo ketho gigenowa. Niketho jugenwa utie ve sente, ma nwang’u tie tek, nyothe ke tie yot. M’umbe jiji, Yehova utimo lembe m‘uketho wagene. Wacopo gene saa ceke pilembe “tic pare ceke jutimo i lemandha.” (Zab. 33:4) Man ebekwayuwa nia wakwany lapor pare. (Efe. 5:1) Dong’ wakenen lapor mi jurutic moko ma pa Yehova ma gikwanyu lapor pa Wegi mi polo, man ginyuthiri gigi nia gitie dhanu ma jugeno. Wabing’iyo bende i kite abic ma bikonyowa nibedo dhanu ma jugeno.

3-4. Jabila Daniel unyutho nenedi nia etie ng’atu ma jugeno, man lembene copo cwaluwa nipenjara ku penji ma kanigi?

³ Jabila Daniel uweko lapor ma ber mandha mi bedo dhanu ma jugeno. Kadok ebino ng’eca i Babeli de, re enyuthere nia etie ng’atu ma jugeno. Dhanu udok ugene nisagu kinde ma ku kony pa Yehova, ekoro the lek pa Nebukadnezar  m’ubimo mi Babeli. Nindo moko, ukwayere nia Daniel uyer ni ubimo nia ng’eicwiny ubenego Yehova i kume, ma eno ke tie lembe m’ubimo copo maru ngo ewinj awinja de. Ebino lembe m’ukwayu tegocwiny, kum Nebukadnezar ubedo ng’atu ma kwiny! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Oro ma dupa i ng’eye, Daniel udok unyutho kendo nia etie dhanu ma jugeno kinde m’ekoro tap tap the wec mi lembamung’a m’ukiewere i kor ot mi kal mi Babeli. (Dan. 5:5, 25-29) Kadok i ng’eye, Dario ma jamedi ku judongo pare de gineno nia “tipo ma ber hai ni i” Daniel. Ging’eyo nia Daniel “en e mandha, kadok kier moko kadi lem ma rac de junwang’u i ie ngo.” (Dan. 6:3, 4) Eyo, kadok jubim ma ging’eyo ngo Mungu mandha de gigam gineno nia Daniel utie ng’atu ma jugeno!

⁴ Lapor pa Daniel copo cwaluwa nipenjara kumae: ‘Atie dhanu ma kura pare nenedi yo ba ju ma woko m’utie ngo Jumulembe pa Yehova? Nyo jung’eya ni ng’atu ma timo lembe pare cuu man ma jucopo geno?’ Pirang’o ukwayu wapenjara kumeno? Pilembe wamiyo pak ni Yehova ka watie dhanu ma jugeno.

5. Girang’o m’ukonyo Hanania nibedo ng’atu ma jugeno?

⁵ I oro 455 W.N.Y., i ng’ey ma jabim Nehemia udaru giedo mi gang’ kidi mi Yeruzalem, eketho dhanu ma jugeno re m’udong’ ugwok adhurane. Eng’iyo Hanania kud i kind dhanu mange ubed jadit tic  mi gang’kidi mir adhura. Biblia uyero nia Hanania ubino “ng’atu mandha, man elworo Mungu ma sagu dhanu dupa.” (Neh. 7:2) Mer ma Hanania umaru ko Yehova, man lworo mi timo lembe ma foyo ngo iye uketho ebed etimo tic ceke ma jumiyo i kore cuu mandha. Kite maeno bikonyo wan bende nibedo dhanu ma jugeno i tic ma watimo ni Mungu.

6. Tikiko unyuthere nenedi ni jakwenda Paulo nia etie jarimo ma jugeno?

⁶ Wakewec iwi lapor pa Tikiko m’ubino umego ma jakwenda Paulo ugeno. Kinde ma Paulo ubino i otkol, egam ejengere iwi Tikiko; ekoro pire nia etie “jatic mandha.” (Efe. 6:21, 22) Paulo umiyo ngo ni Tikiko kende kende tic mi tero barua ni umego mir Efeso ku mi Kolosai, ento emiyo bende ire tic mi tielo cwinygi man mi juko cwinygi. Lapor pa Tikiko ubepoyo wiwa i kum ju ma co ma jugeno, ma gibepong’o yeny mwa mi thenge mi tipo.​—Kol. 4:7-9.

7. Judong cokiri man jukony tic ginyutho nenedi nia gitie dhanu ma jugeno, man ponji ma kani m’icopo nwang’u i kumgi?

⁷ Tin watie ku foyofoc lee pi judong cokiri man jukony tic ma gitie umego ma jugeno. Gin de gibetiyo cuu mandha ku rwom migi calu Daniel, Hanania, man Tikiko. Ku lapor, ka wacidho i coko mi kind yenga, wabedo ma cwinywa tek nia theng ponji ceke judaru poko ni dhanu. Bende, judong cokiri gibedo ku foyofoc kan umego ku nyimego giyikiri man gibetimo cuu theng ponji ma ginwang’u! Ku lapor, ka walwong’o japonj Biblia i coko mi thum pa yenga, wabedo ma wang’eyo nia kokoro ng’atu moko bimiyo korolembe mi dhanu ceke. Bende, wabedo ku genogen nia girasoma ma watie ku yenyne i tic mi lembanyong’a bibedo nuti. Umego maeno gibedieng’ piwa lee man wabefoyo Yehova pigi! Dong’ wan ke wacopo nyutho nenedi nia watie dhanu ma jugeno?

8. Ka wabedieng’ pi jumange, wacikara nikadhu ngo mukero nenedi? (Lembrieko 11:13)

⁸ Wamaru umego ku nyimego mwa, man wamito wang’ey nia gitie nenedi. Re wacikara ngo nikadhu mukero, ukwayu wawor amung’ migi. Jukristu moko mi cokiri mi rundi ma kwong’a gibino ‘juyer nying’, gimondo i lembe mi dhanu mange man giweco iwi lembe m’ukwayu ngo giwec i wiye.’ (1 Tim. 5:13) M’umbe jiji wamito ngo wabed ve gin. Re ng’atu moko copo gwelo iwa pir amung’ pare kum nwang’u eng’eyo nia wabikoro ngo lembene ni dhanu mange. Ku lapor, nyamego moko copo nyutho iwa pi twoyo pare m’usende, kunoke pi peko m’ebekadhu kud i iye man eromo kwayuwa nia kud wawec iwi lembene. Saa maeno wacikara nitimo gin m’ekwayu i bang’wa. * (Som Lembrieko 11:13.) Wakewec kawoni iwi lembe mange m’ukwayu wagwok amung’ i igi.

9. Ng’atuman i ot copo nyutho nenedi nia etie dhanu ma jugeno?

⁹ Bed ng’atu ma jugeno i ot. Ukwayu ng’atuman m’i ot ugwok amung’ m’i ot m’ekwo i iye. Ku lapor, Jakristu ma dhaku copo bedo ku timo moko i ot ma nyang’u won ot pare. Nyo won otne biweco iwi lembene ku jumange kara lewic  unyay iwi dhaku pare? Ungo! Emaru dhaku pare man ecopo timo ngo gin moko pi nitime rac. (Efe. 5:33) Aradu de mito junyuth igi woro. Eno tie lembe ma pire tek m’umito jurunyodo ung’ey. Gicikiri ngo ninyayu lewic iwi awiya migi ma gikor ko pi kosa ma gitimo ni jumange. (Kol. 3:21) Awiya de mito gigwok amung’ m’i ot, ma kud giwodh ko woko lembe ma romo ketho juruot winjiri ku lewic. (Poi. 5:16) Tek ng’atuman i ot ubeii nigwoko amung’ mi ot, mer mi juruot bibedo ma tek.

10. Jarimo mandha timo ang’o? (Lembrieko 17:17)

¹⁰ Bed jarimo ma jugeno. Saa moko wabedo ku yeny mi nyutho pi lembe m’upondo i iwa ni jarimbwa moko ma ceng’ini. Re saa mukende ecopo bedo lembe ma tek. Nikoro lembe m’i iwa ni jumange copo bedo yot ungo; re tek wakore, wawinjara ma rac mandha ka jarimbwa udok uyero lembene ni jumange. I thenge mange lundo, wabedo ku foyofoc lee ka jarimbwa ugwoko amung’ mwa! Eno re m’utie “jarimo [mandha].”​—Som Lembrieko 17:17.

11. (a) Judong cokiri ku mon migi ginyutho nenedi nia gitie dhanu ma jugeno? (b) Ponji ma kani ma wacopo nwang’u i bang’ jadit cokiri m’uai uyiko lembe mi cokiri, man i ng’eye egwoko amung’ne ni juruot pare? (Nen cal.)

¹¹ Bed ng’atu ma jugeno i cokiri. Judong cokiri ma gwoko amung’ gitie “calu kapondo ni yamu, kapondo de ni wavuvu” ni umego migi. (Isa. 32:2) Wang’eyo nia wacopo weco i bang’gi m’umbe lworo, kum nwang’u cwinywa tek nia lembe ma wayero igi bibedo ni amung’. Wacegogi ngo nia ginyuth iwa pi lembe m’ucikere nibedo igi ni amung’. M’umedo maeno, wanyutho woro ni mon mi judong cokiri pilembe githoko ngo coggi nia ukor igi amung’ mi jumange. Etie mugisa ma lee ka min ot pa jadit cokiri ung’eyo ngo pir amung’ mir umego ku nyimego. Min ot pa jadit cokiri moko uwacu kumae: “Atie ku foyofoc  lee pilembe won ot para nyutho ngo pi lembe mir amung’ mi dhanu ma gitimo igi liew mi kwac, kadok ninyutho ira nying’gi de. Anyong’a ubenega pilembe eketho abecur ungo ku ter mi lembe m’ambe ku copo mi yeyo. Lembuno uketho atie agonya niweco i bang’ ng’atu moko ci m’i cokiri. Bende, atie ku genogen nia kan anyutho pir adieng’a kunoke peko para ni won ot para, ang’eyo nia lembene de bibedo ni amung’.” I andha, wan ceke wamito wabed dhanu ma jugeno. Dong’ kite ma kani ma tung’ tung’ ma bikonyowa nibedo dhanu ma jugenone? Wakewec iwi abic m’i kindgi.

12. Kekor nia pirang’o mer utie ukungu mi genogen.

¹² Mer utie ukungu mi genogen. Yesu uwacu nia lembang’ola ario ma dongo utie nimaru Yehova man nimaru wadijo. (Mat. 22:37-39) Ku lapor, mer ma wamaru ko Yehova cwaluwa nilubo lapor pare ma leng’ mi bedo ng’atu ma jugeno. Mer ma wamaru ko umego ku nyimego mwa de cwaluwa nigwoko amung’ migi. Wacikara ngo nyanok de ninyutho pi lembe moko ma romo timogi rac, ma nyayu lewic i wigi, kunoke ma ketho gibedo ku can.​—Yoh. 15:12.

13. Jwigiri konyowa nibedo dhanu ma jugeno i yo ma kani?

¹³ Jwigiri bikonyowa nibedo dhanu ma jugeno. Jakristu ma jwigere ketho ngo dhanu mange unen nia en re m’etie ng’atu ma kwong’a ma nyutho lembe ni jumange. (Filip. 2:3) Eketho ngo dhanu unen nia etie ku lembe moko mir amung’ m’ebemito ngo eyer ni jumange. Jwigiri bikonyowa bende nigwokara i kum mewo paru mwa giwa iwi lembe ma Biblia kadi ma girasoma mwa m’ujengere iwi Biblia de ukoro ngo.

14. Ng’iyo i lembe konyowa nenedi nibedo dhanu ma jugeno?

¹⁴ Ng’iyo i lembe konyo Jakristu ning’eyo “nindo mi bedo ling’, man nindo mi weco.” (Ekl. 3:7) I suru moko jung’iyo ku wec ma nia “Wec utie mola, bedoling’ ke utie mola ma kwar”. I ayi mange, etie ber saa moko nia jubed ling’ kakare niweco. Eno re m’uketho Lembrieko 11:12 uyero nia “ng’atu ma won ng’eyothelembe bedo ling’.” Wakewec iwi lapor moko. Jukwayu jadit cokiri moko m’utie ku ng’eyong’ec ucidh ukony cokiri mange ma gibenwang’iri ku peko. Jadit cokiri mange uyero pire kumae: “Saa ceke ebedo ku wang’e eweco ngo iwi lembe mir amung’ mi cokiri mange.” Ng’iyo i lembe pa jadit cokiri eno uketho kadok judong cokiri mange ma gitie kugi i guriri acel de gimiyo ire woro; kum ging’eyo nia ebinyutho ngo lembe mir amung’ mi cokiri migi ni jumange.

15. Kemii lapor moko m’unyutho nia bedo dhanu m’atira romo ketho jugenowa.

¹⁵ Bedo dhanu m’atira bende pire tie tek pi nibedo ng’atu ma jugeno. Ng’atu m’atira utie ng’atu ma jugeno pilembe saa ceke eyero lemandha. (Efe. 4:25; Ebr. 13:18) Ku lapor, wakemak nia ibemito imed bodho peri mi ponji. E ikwayu ng’atu moko uwinj korolembe peri man i ng’eye enyuth iri kaka m’umito itim iye alokaloka. Ng’a m’icopo maru umii iri juk i lembe maeno? Nyo icopo maru ebed ng’atu ma beyungi kwa ayunga kunoke ma yero lemandha? Dwokowang’ lembe eno tie kamaleng’. Biblia uwacu kumae: “Juk ma ngbeng’ e ber sagu mer  m’aponda. Lero pa jarimo en e mandha.” (Rie. 27:5, 6) Kadok ku kwong’a ebedo tek niwinjo lemandha ma jarimbwa ubeyero iwa de, re i ng’eye lembene miyo iwa bero.

16. Lembrieko 10:19 uketho nwoc nenedi iwi nyutho kweriri gijo?

¹⁶ Kweriri gijo tie kite ma pire tek iwa tek wamito wabed dhanu ma jugeno. Kite maeno konyowa nigwoko lebwa ka jubebidhowa nia wawec iwi lembe mir amung’. (Som Lembrieko 10:19.) Ecopo bedo iwa lembe ma tek ninyutho kweriri gijo saa ma wabetiyo kud Internet. Ka wabedo ngo ku wang’wa, m’umbe ning’eyo wacopo nyutho pi lembe mir amung’ ni dhanu dupa. Tek lembene udaru vuth iwa ma waore iwi yamu, dong’ wabedo mbe ku copo m’ing’eyo kite ma jubitiyo ko kude man lembe m’ebinyayu. Kweriri gijo konyowa bende nigwoko dhogwa ka judegi mwa ubediyowa nia wanyuth pi lembe moko ma copo miyo peko ni umego ku nyimego mwa. Lembuno copo timere kinde ma polisi ubepenjowa i ng’om ma jucero kunoke ma jukwero tic mwa iye. I lembe maeno ku mange de, wacopo tiyo ku cik mir ukungu m’uwacu nia “abikuro dhoga kud utwindi”. (Zab. 39:1) Ukwayu wabed dhanu ma jugeno kadok i ot, ni jurimbwa, ni umego ku nyimego, kunoke ni ng’atu moko ci. M’umedo maeno, kara wabed dhanu ma jugeno, watie bende ku yeny mi kweriri gijo.

17. Wacopo ketho geniri ubed i cokiri mwa nenedi?

¹⁷ Wabedwoko foyofoc ni Yehova pilembe eketho wan’i kind umego i wang’ ng’om zoo, ma gitie dhanu ma jumer man ma jugeno! Wan ceke wacikara ninyutho ni umego ku nyimego mwa nikadhu kud i timo nia watie dhanu ma jugeno. Wabiketho geniri i cokiri mwa tek ng’atuman m’i kindwa ubeii nibedo ng’atu ma won mer, ma jwigere, ma ng’iyo i lembe, m’atira, man ma kwerere gire. Jubedo ngo dhanu ma jugeno wang’ acel kende, ento mito ebed pi nindo ceke. Dong’ wek wakwenyu koth Yehova Mungu mwa man wamedara ninyutho nia watie dhanu ma jugeno.