Junyola i oro 1937 i kolkhoz, niwacu luba, ceng’ini kud adhura mi Tokmok, i ng’om mi Kyrgyzstan. Thek mwa julwong’o Kyrgyz, man dhok mwa de tie Kyrgyz. Junyodo para gibino jurufur i kolkhoz, man gibed gifuro podho niai apokapiny nitundo dhu uthieno. Jubed jumio cam nja ni jurufur, ento sente ma sente jubed jumio wang’ acel kende kubang’ oro. Mama ubed usendere pi nitungowa waku nyamira ma nok. Asomo pi oro abic kende, e i ng’eye an de acaku timo tic duu i kolkhoz.

Kaka m’abed akwo i ie, can ubino lee dit, man nipong’o yeny mwa de ubino lembe ma tek magwei. Calu m’abino nyathin, abed aparu ngo akeca iwi thelembe mi kwo man iwi nindo m’ubino. Abed aparu ngo nyanok de nia lemandha iwi Yehova Mungu man iwi lembakeca pare copo loko kwo para. Kite ma lemandhane utundo ko i Kyrgyzstan man kite m’emeu ko, utie wang’uic ma dit. Ecaku i pacu ma thuwa, yo malu mi Kyrgyzstan.

Lemandha iwi Yehova Mungu umondo i Kyrgyzstan i oro 1956. Re kara lemandhane ugur ulage, ugam ukwayere nia dhanu giwodh cen kud i wigi paru mi communisme (lemgamba ma judiko ko piny karacelo). Pirang’o? Pilembe con, Kyrgyzstan ubino acel m’i kind ng’om mi Union des républiques socialistes soviétiques (URSS). I ng’om mi URSS ceke, Jumulembe pa Yehova gibed gimondo ngo i  lemgamba. (Yoh. 18:36) Pieno jubed junyayu ragedo i kumgi, pilembe junwang’u nia ve gitie judhu ng’om. Re paru mi lemgamba moko mbe ma copo cero lembe pa Mungu nimulo adunde dhanu m’atira. Andha, i kind lembe ma pigi tek akeca m’ang’eyo i kwo para zoo, acel utie nia ku Yehova, “gin ceke copre.”​—Mk. 10:27.

Ragedo ma junyayu i kum Jumulembe pa Yehova uketho lemandha umeu i Kyrgyzstan. Lembe ubedo nenedi? URSS umaku bende ng’om mi Siberie, kaka ma jubed jutwio i ie dhanu ma gitie judhu ng’om. Kinde ma jugonyo dhanune, ju ma dupa gidwogo i Kyrgyzstan, man jumoko m’i kindgi gidwogo ku lemandha. I kindgi, ubino Emil Yantzen, m’unyolere de i Kyrgyzstan i oro 1919. Jular jutere kuca i kambi mi masendi, man giwok girombo ku Jumulembe pa Yehova. Egam ejolo lemandha man edwogo i pacu i oro 1956. Emil uwok ubedo kaka m’abed akwo i ie, ceng’ini kud adhura mi Sokuluk. Cokiri ma kwong’a i ng’om mi Kyrgyzstan de ucaku i Sokuluk i oro 1958.

I ng’ei oro acel kumeni, Victor Vinter udwogo i Sokuluk. Umego maeno m’ugwoko bedopwe pare unwang’u peko ma yawe mbe i wie i wie. Calu m’ekwero nimondo i lemgamba, jutwie wang’ ario pi oro adek adek, i ng’eye etimo oro mange apar i kol man oro abic i kambi mi masendi. Re asu, ragedo ucero ngo thier mandha nimedere i wang’e.

I oro 1963, Jumulembe pa Yehova ubino 160 kumeni i ng’om mi Kyrgyzstan, man ju ma dupa m’i kindgi uai kud i Allemagne, Ukraine, man Russie. Ng’atu acel utie Eduard Varter, ma jutero i kol, man m’ulimo batizo i Allemagne i oro 1924. I kind oro 1940, bimobim mi Nazi utere i kambi mi masendi, man oro moko i ng’eye, judong communisme mi URSS gitere i kol. I oro 1961 umego Eduard Varter udok i adhura mi Kant, ma tie ceng’ini magwei ku pacu ma thuwa.

Nyamego Elizabeth Fot ma tie jaratic mandha pa Yehova de ubed ukwo i Kant. Ebed enwang’u sente ku kwoyo bongu. Calu m’ebed ekwoyo cuu akeca, dhanu ma dongo ma calu ve badokter ku juponji gibed gitero bongu i bang’e. I kind dhanu m’ubed utero bongu i bang’e, ng’atu acel ubino Aksamai Sultanalieva, ma dhaku pa jaracik ma timo i biro pa jang’ol lembe ma dit (procureur). Kan ekelo bongu i bang’ Elizabeth, ewok epenje ku penji dupa iwi thelembe mi kwo, man iwi dhanu m’utho. Elizabeth dwoko wang’ penji pare zoo ku Biblia. I ng’eye, Aksamai bende ucaku rweyo lembanyong’a kud amora.

I kind saa maeno, juoro umego Nikolai Chimpoesh ma tie dhanu mi Moldova pi nibedo jaliew mi twodiri, man etimo tije pi oro ma romo 30. Nikolai ubed uliewo cokiri kende ngo, ento ebed enyayu bende buku ku macini, man ebed epoko girasoma. Jurucik gibin ging’eyo lembuno. Pieno, Eduard Varter uketho cwiny Nikolai ku wec ma e: “Ka jurucik gipenji, yer igi thwolo thwolo nia girasoma mwa beai kud i kabedo mwa ma dit i Brooklyn. Nen wang’ jurucik mi KGB, (niwacu jurucik ma gwoko bedomoth) atira. Lworo kud unegi nyanok de.”​—Mat. 10:19.

Nyanok i ng’ei wec maeno, jurucik mi KGB gilwong’o Nikolai i kabedo migi ma dit mi Kant. Ekoro lembe m’uwok utimere kuca kumae: “Jaracik acel upenja nia wabed wanwang’u girasoma kani. Awacu ire nia girasoma mwa beai kud i Brooklyn. Esayu kpe lembe m’eyer. E eweka, man edok elwong’a  ngo kendo.” Jumulembe ma kumeno ma cwinygi tek gimediri nibedo ku wang’gi, man gimewo lembanyong’a i pacu ma thuwa, yo malu mi Kyrgyzstan. I oro 1980 kumeni, lemandha iwi Yehova ubin utundo i pacu para gira, man Mairambubu ma dhaku para re m’ular uwinje ma kwong’a.

Mairambubu tie dhanu mi Naryn, ma tie theng ng’om mi Kyrgyzstan. Nindo moko i dwi mir 8 oro 1974, ebino yo pa nyamira pi niliewe, e wawok warombo kude wang’ ma kwong’a keca. Amaru Mairambubu wang’ acel, e wagamara de cing’ nica.

I dwi mi 1 oro 1981, kinde ma Mairambubu uidho mutukari pi nicidho i soko moko ma ceng’ini keca, ewinjo dhanu moko gibeweco wec ma juyero i acaki mi korolembe maeni. Dhaku para umito ekeng’ei lembe dupa, pieno epenjo nying’ dhaku m’ewinjo wecne i dhoge, man kaka m’ebedo i ie. E dhakune wacu nia nyinge tie Apun, re ekoro ngo ire lembe dupa, pilembe nwang’u fodi i oro 1980 de, jukwero tic mi Jumulembe pa Yehova. Kakare ninyutho kaka m’ebedo i ie, ekwayu dhaku para re m’unyuth kaka ma wabedo i ie. Mairambubu udwogo i pacu kud anyong’a ma dit.

Mairambubu uyero kumae: “Awinjo lembe mir udu. Dhaku moko uwacu ira nia ceng’ini eni, dhanu bitho kendo ngo, kadok lei mi lum de bibedo karacelo ku dhanu.” Ira, wecne uwok ve uda moko kumeni. E adwoko ire kumae: “Wakur ekebin, kan ekor iwa lembe mange dupa.”

Apun ubin uliewowa i ng’ei dwi adek. Nyimego mange udok umedo ku liew, man liewne uketho warombo ku Jumulembe ma kwong’a mi thek mi Kyrgyz. Nyimegone giponjowa ku lemandha ma wang’u ijo iwi Yehova, man iwi lembakeca m’etie ko pi dhanu. Pi niponjo kudwa Biblia, gitio ku buku Niai i Paradiso m’urwinyo nitundo i Paradiso ma judok junwang’u. * Calu ma gibino ku bukune acel kende i dhok mi Tokmok, wagam wakiewo ma mwa giwa ku cingwa.

Lembe ma kwong’a ma waponjo ubino lembila ma nwang’ere i Thangambere 3:15. Lembila maeno bipong’o nikum Yesu ma tie Masiya ma Mungu ung’ie ebed Rwoth. Eno tie lembe ma pire tek akeca ma ng’atuman ucikere niwinjo! Pi thelembe mange maeno re ma wagam wamiara lee i rweyo lembanyong’a. (Mat. 24:14) Ndhundhu, lemandha mi Biblia ucaku loko kwo mwa.

Nindo moko, umego acel mi Tokmok ugam ulwong’owa i nyom. Waku dhaku para wawok wanwang’u lembe mi Jumulembe pa Yehova tie tung’ atung’a. Kong’o ubino mbe, man lembe ceke uwotho kakare. Nyomne ukoc ku mange ma wabed wacidho i igi, m’inwang’u nia dhanu umer, ubetimiri swa man ubeyanyu ayany.

Bende, wacidho i coko mi Jukristu karacelo ku cokiri mi Tokmok. Gibed gitime i die luli, ka piny uruu ma ber. Umego ku nyimego ging’eyo ma ber nia polisi ubekengowa, e giketho umego acel uwoth neno ka nyo gibebino. I nindo ma mwomo tie lee, gicokiri i ot mir umego. Wang’ ario, polisi ubin unwang’uwa i ot ma wacokara i ie, man gimito ging’ei nia wabetimo ang’o. Kinde ma waku Mairambubu wabelimo batizo i dwi mir 7, oro 1982 i kulo mi Chüy, ugam ukwayere nia wabed ku wang’wa. (Mat. 10:16) Umego gibino nyalip lip, man gibin gicokiri i luli. Wawero wer mi Ker, man jumio korolembe mi batizo.

I oro 1987, umego moko ukwayu nia acidh aliew ng’atu moko ma lembanyong’a utelo nen pare i adhura mi Balykchy. Pi nitundo kuca, wabed waringo pi saa 4 ku train. I ng’ei ma warweyo lembanyong’a wang’ ma pol kuca, wanwang’u nia dhanu ma dupa gifoyo lemandha. E wagam waneno nia ukwayu warwei lembanyong’a lee.

Waku Mairambubu, wabed wacidho wang’ ma pol i Balykchy. I thum pa yenga, wabed wanwang’ara kuca; warweyo, i ng’eye ke watimo coko mi Jukristu. Dhanu ma dupa ucaku penjo girasoma mwa. Niai kud i Tokmok, wabed wayeyo girasoma i saki ma julwong’o mishok, ma tie saki mi yeyo kata. Girasoma saki ario ma bik kubang’ dwi, ubed upong’o yeny mi dhanu. Kadok i saa ma watie i train, ka wabecidho i Balykchy man ka waloko, wabed warweyo ni dhanu ma watie kugi.

I oro 1995, cokiri ma kwong’a unyolere i adhura mi Balykchy, niwacu oro 8 i ng’ei ma waliewo adhurane wang’ ma kwong’a. I kind oro maeno, wotho ma niai i Tokmok nicidho i Balykchy ucamu sente ma lee dit. Wabino mbe ku sente akeca, dong’ watimo nenedi? Umego moko ubed umio iwa sente ma wabed wapong’o ko yeny mwa. Yehova uneno nia watie kud ava mi timo tic mi rweyo lembanyong’a lee, pieno eyabu iwa “wang’ polo.” (Mal. 3:10) Andhandha lembe ceke copere ku Yehova!

I oro 1992, adoko jadit cokiri. Abino jadit cokiri ma kwong’a mi thek mi Kyrgyz i ng’om mi Kyrgyzstan. I kabedo ma cokiri mwa ni ie i Tokmok, wanwang’u kaka mange mi rweyo lembanyong’a. Wabed waponjo Biblia kud aradu ma dupa m’ubed usomo kaka ma tung’ tung’. I kind ju ma waponjo kugine, ng’atu acel timo tin eni i komite mi filial, ju ario mange ke gitie juyab yo ma segi. Wabed wakonyo bende jumange i saa mi coko mwa. I caku mi oro 1990, wabino ku girasoma i dhu Russe, man coko de ubed utimere i dhokne. Ento dhanu ma dhok migi mir anyoli tie Kyrgyz ucaku nyai lee mandha i cokiri. Pieno, abed aloko program ku dhu Kyrgyz, kara gitund ninyang’ i lemandha yot yot.

Waku Mairambubu, wabed waii pi nipong’o yeny mi juruot mwa. Wabed wacidho kud awiya mwa i  rweyo lembanyong’a, man i coko. Nyaku mwa ma nyinge Gulsayra m’ubino ku oro 12, ubino ku mutoro niweco ku dhanu m’ubekadhu kud i gengi man nikoro igi lembe mi Biblia. Awiya mwa maru bende nimaku verse ku wigi. Kumeno re ma gin karacelo ku nyikwaiwa gimiiri lee dit i tic ma tung’ tung’ mi cokiri. Watie kud awiya 9, man nyikwayu 11 ma gikwo; kud i kindgi, ju 16 ubetimo ni Yehova man jumoko m’i kindgi gicidho nja i coko ku junyodo migi.

Umego ku nyimego ma gicaku timo ni Yehova i kind oro 1950 kumeni, gicopo zungo lee dit kite ma lembe ulokere ko. Kud i kind alokalokane, niai i 1990 wanwang’u bedagonya ma lee mi rweyo lembanyong’a, man wacaku cokara wend dhanu ma lee karacelo.

I oro 1991, waku dhaku para, wacidho i coko ma kwong’a ma dit i adhura mi Alma-Ata, ma kawoni julwong’o Almaty, i ng’om mi Kazakhstan. Bende i oro 1993, umego mi Kyrgyzstan gitimo coko ma dit wang’ ma kwong’a i bar mi mupira ma dit ma julwong’o Spartak, i adhura ma dit mi Kazakhstan ma julwong’o Bishkek. Jurwei giketho leng’o i bar mi mupirane pi yenga acel i wang’e. Jadit ma neno wi lembe ma keca uzungo lee mandha, uketho eweko watimo coko mananu m’umbe culo sente.

I oro 1994, lembe mange mir anyong’a utimere; juwodho girasoma mwa ma kwong’a i dhok mi Kyrgyz. Kawoni dong’ jubeloko girasoma mwa ma pol i dhok mi Kyrgyz, i filial ma nwang’ere i Bishkek. I oro 1998, cik mi ng’om mi Kyrgyzstan uyio tic mi Jumulembe pa Yehova kamaleng’. Mediri utimere lee, man kawoni dong’ wel mi jurwei kadhu 5 000. Tin eni, watie ku cokiri 83, man ungu mi cokiri 25 mi dhok mi Chinois, Anglais, Kyrgyz, Russe, Russe mi babuba, Turc, Ouïgour, man Ouzbek. Umego ku nyimego mi cokiri maeno ceke, ma gitie dhanu mi thek ma tung’ tung’ gibetimo ni Yehova i acel. Yehova re m’uketho alokaloka maeno ma lee utimere.

Yehova uloko bende kwo para. Adongo i ot ma can ni ie, man asomo pi oro abic kende. Re Yehova utio kuda calu jadit cokiri, man ekonya niponjo lemandha mi Biblia ma pigi tek ni dhanu m’usomo nikadhu an de. Andhandha, Yehova uketho lembe ma copo timere ngo utimere. Lembe m’akadhu kud i ie ubecwala nimedara nimio lembatuca iwi Yehova ku gwoko bedoleng’, pilembe nikume, “gin ceke copre.”​—Mat. 19:26.