Kinde ma meli udhingo nyiko i dhu nam ma kago kud adhura mi Belfast, dhanu ma nok ma gitie i meli gicungo man gibeneno got ma lum ma numu umoyere i wie, i der ceng’ mi dhu kugweno. Lembuno ubetimere i dwi mir 5, oro 1910. Ng’atu acel m’i kindgi utie umego Charles T. Russell, man eni utie wang’ mir abije m’ebecidho i ng’om mi Irlande. Yor i wang’e, umego Russell ubeneno meli ario ma dongo ma fodi jubegiero agiera ucungo njeng’; acel utie Titanic ma lembe dok utimo i ng’eye, m’ucelo ke Olympic. * Bor i dhu wat ke, juponj Biblia ma kadhu apar gicungo gibekuro tundo pa Russell.

Nwang’u oro ma romo 20 kumeni yor i wang’e, umego Russell ubed uyenyo yo ma lembanyong’a copo romo ko wang’ ng’om zoo, pieno eng’io nia ecak wotho i ng’om mange m’uweko États-Unis. I wotho pare ma kwong’a ecidho i Irlande, i dwi mir 7, oro 1891. Giwotho ku meli ma julwong’o City of Chicago, man kinde ma gini meli, eneno kite ma ceng’ ubemwony ko iwi adhura mi Queenstown man ecicopere nia epoi iwi lembe ma junyodo pare gikoro ire pi ng’om ma thugi. Bende, umego Russell kud umego mange gibino neno kite ma adhura ma tung’ tung’ utie ko ma ber, man kite ma ng’ombe leng’ ko, uketho i ng’eye ginyang’ nia ng’om maeno ubino “ayika man ubekuro nindo mi mwoka.”

Umego Russell ucidho i ng’om mi Irlande wang’ abiro. I wotho pare ma kwong’a dhanu uwok ufoyo lembe pare dit, uketho i wotho pare mange m’ecidho ko kuca dhanu ma dak swa man elufu swa giwok giwinje. I wotho pare mir arionde i dwi mir 5, oro 1903 etimo coko i adhura mi Belfast man Dublin, man jular jutwong’o pi cokone i gazeti mi ng’ombuca. Umego Russell ukoro nia, “juwinj giciko ithgi cuu mandha” pi niwinjo korolembe m’ebemio iwi yioyic pa Abraham, man iwi bero ma dhanu binwang’u i nindo m’ubino.

Calu m’umego Russell unwang’u dhanu dupa m’ufoyo lemandha, epangu bende nitundo i Irlande kinde m’ebicidho wang’ mir adege i Europe. Kugweno moko, i dwi mir 4, oro 1908 umego abic gibin gijole i dhu wat kinde m’elor kud i meli. Uthieno mi cing’ nica, emio korolembe ma thiwie uyero, “jubinyotho bimobim pa Sitani,” ma jular jutwong’o pire, man dhanu ma romo 300 ma lembene utelo nen migi gibin giwinjo. Re i kindgi ng’atu acel ubino nyayu piem, pieno Russell utio cuu ku Lembangora pi niculo wang’ penji pare. Kinde m’etie i adhura mi Dublin ng’atu moko m’ukethere ni japiem ma nyinge O’Connor ma jagor mi YMCA (ma tie dikiri moko mir aradu ma gitie Jukristu), umito ecwai dhanu ma kadhu 1 000 i kum Juponj Biblia. Lembene ukadhu nenedi?

Wakenyang’ nia i andha, lembene ukadhu nenedi. Ng’atu moko m’ubeyenyo eng’ei lemandha mi Biblia ung’io nibino niwinjo korolembe ma jular jutwong’o pire i gazeti ma julwong’o The Irish Times. Eridere arida kara enwang’ kabedo i kind dhanu  m’ubembo i ot. Ng’atuno uciko ithe pi niwinjo jakorlembe ma wiye julwar, ma yir ni tike man m’ukendo koti ma loroloro ma col bii. Kinde ma jakorlembe ubemio ponji iwi bop, ebewotho poko cinge man ebekoro i giragora ma tung’ tung’ ku bodho man wecne umondo iwi ng’atuno man enyang’ i lemandha mi Biblia. Kadok nwang’u micro umbe de, re dwand jakorlembe uromo i ot ceke, uketho juwinj giciko ithgi pi niwinje pi saa ma romo acel ku nusu. I ng’eye kinde m’ewok i saa mi penji ku dwoko wang’e, O’Connor ku jurimbe gicaku nyayu piem, ento jakorlembe ucero ba lemandha ku Biblia. Juwinj gigam gipadu cing’gi. Saa ma lembe thum, ng’atu maeno m’uyenyo eng’ei lemandha ugam ubino i bang’ umego kara enyang’ lee. Dhanu ma lembene ukadhu i vutgi, gituco nia ju ma dupa ubed uponjo lemandha i kite ma kumeno.

I dwi mir 5, oro 1909, umego Russell uweko New York, man emaku meli ma julwong’o Mauretania i wotho pare mir ang’wende. Eting’o umego Huntsinger m’ung’eyo kiewo piny ku macini, kara kinde ma gibewotho iwi pii, ewoth kiewo lembe ma biwok i Otkur ma Wiw. Korolembe m’umego Russell umio i Belfast ucoko dhanu 450, man dhanu ma romo 100 kud i kindgi gicungo acunga pilembe kabedo mbe igi.

I wotho pa Russell mir abije de ebed etio ku Giragora pi nidwoko wang’ penji mi dhanu. I ng’ei korolembe m’emio i adhura mi Dublin, O’Connor ubino ku jadit mi dini moko ma nyinge yik, re Russell uwok udwoko wang’ penji pare ceke ku Lembagora, e lembene nyayu mutoro i juwinj lee dit. Nindo m’ulubo, umego Russell gimaku meli m’ubecidho i Liverpool man i ng’eye giwok gimaku meli ma julwong’o Lusitania pi nidok i New York. *

I wotho p’umego Russell mir abusiende ku mir abirone i oro 1911 de, emio korolembe ma jular jutwong’o pire i gazeti mi ng’om. I dwi mir 4, juponj Biblia 20 gicokiri ku dhanu 2 000 pi niwinjo korolembe ma thiwie wacu, “Nyo ng’atu m’utho kwo asu?” O’Connor ubino kendo ku jadit mange mi dini pi nipenjo penji, re kite ma judwoko ko wang’ penji migi ceke ku giragora unyayu anyong’a lee i juwinj. I dwi mir 10 kud 11 mi oro ma rom, umego Russell uliewo adhura mange bende man dhanu ma dupa ucokiri. Kendo O’Connor ku dhanu 100 gimito ginyai yakini i saa mi coko i Dublin, re juwinj gicero bang’ umego Russell.

Kadok i saa maeca umego Russell ubed umio en korolembe ma pol de, re ebed ejwigere man eng’eyo nia “ng’atu moko mbe ma pire tek nisagu jumange,” pilembe “etie ngo tic pa dhanu ento pa Mungu.” Korolembe ma jubed jutwong’o pigi i gazeti, ma wabelubo ayine tin eni, ukonyo pi nimewo lemandha. Ebino ku matoke ma kani? Korolembe mi dhanu ceke uketho lembanyong’a umeu, man uketho cokiri unyai i adhura ma tung’ tung’ mi Irlande.​—Niai kud i kakanpiny mwa i Grande-Bretagne.