ARITI: Judong gamba ku judong dini ma dupa gibino ku lembakeca m’ukoc ku rwonglembe mi Biblia. Wang’ ma pol, gibed gitiyo ku dito migi pi nicero dhanu kara kud gibed ku Biblia, kud giwodh Biblia, man kud giloke i dhok mange. Wakenen lapor moko ario:

• I kum oro 167 W.R.M.: Ubimo Antiokus Epifane ubino diyo Juyahudi nia gidok i dini mi Jugiriki, pieno eng’olo nia junyoth Lembagora ceke mi Juebrania. Jakor kpawa moko ma nyinge Heinrich Graetz uyero nia juaskari pare gibed “giyeco man giwang’u buku ceke mi Cik kaka moko ci ma ginwang’e i iye, man gibed ginego ju ma ginwang’u nia ubesayu ninwang’u jukocwiny ku tego i Lembagorane.”

• Oro ma romo dak abora (800) udaru kadhu: Ng’eicwiny ubed unego judong dini moko mi Katholiki ka gineno jayic moko ubeponjo dhanu ku lembe mi Biblia kakare niponjogi ku ponji mi Katholiki; gibed giyiyo nia jayic copo bedo ku buku mi Zaburi i dhok mi Latin kende, ento kan etie ku buku mange mi Biblia giyero nia etie jayic m’ujai. I coko moko ma gitimo, gigam ging’olo nia dhanu migi moko “ubed ucidh nja i pacu mi juyic m’ujai man gikey i udi migi ceke cuu mandha, mii, man ku mukuni . . . Gimediri ku sayusacne nitundo kadok i kusika mi the ng’om ma gibeparu nia buku moko mi Biblia copo nwang’ere i iye . . . Ot moko ci ma gibinwang’u jayic m’ujai i iye, ukwayu ginyoth ode cen.”

Ka nwang’u judegi mi Biblia gituc ninyothe, nwang’u rwonglembe m’i iye de urwinyo.

KITE MA BIBLIA UBOTH KO: Ubimo Antiokus uketho junyotho Biblia asagane i ng’om mir Israel, ento saa maeno nwang’u dong’ Juyahudi ma wendgi lee gibekwo i ng’om mange dupa. Jururieko gibed giyero nia, i rundi ma kwong’a nwang’u Juyahudi ma kadhu pier abusiel wi dak, gikwo i ng’om mange m’uweko Israel. Juyahudi gibed gikanu buku mi Lembagora i sinagog migi, man buku maeno re ma ju m’udok ukwo i ng’eigi gibed gitiyo ko, uketho i iye Jukristu bende.​—Tic mi Jukwenda 15:21.

I kind oro dak aboro (800) maeno, dhanu ma gimaru Biblia gilworo ngo ragedo, ento gimeridiri asu niloke i dhok mange man nidok kiewe kendo iwi karatasi mange. Kadok i wang’ ma fodi juyiko ngo masini mi wodho buku iwi karatasi de, copere nia nwang’u dong’ Biblia utie i dhok ma kadhu pier adek wi adek (33). I ng’eye, judok juloko Biblia i dhok mange man juwodhe pio pio nisagu m’i wang’e zoo.

ADWOGINE: Kadok nwang’u jubim ma giweg tego, man judong dini ma cwinygi rac gimito gidar the Biblia cen de, ento asu Biblia re m’utie buku ma jupoko lee ni dhanu, man ma juloko i dhok dupa nisagu zoo. Ekonyo dhanu mi ng’om moko niyiko i cik migi, jumange ke uroyo wec moko m’i iye i dhok migi, man eloko bende kwo mi dhanu milioni dupa.