Nen video ma nwang'ere

Nen lembe ma nwang'ere i iye

Jumasoreti gibed giloko Lembagora iwi karatasi mange ku mukuni mandha

THIWIWEC MI MBAYA MI KWONG’O | BIBLIA UBOTH KU RWINYO

Biblia uboth kadok nwang’u jubino timo kero niwilo lembe m’i iye

Biblia uboth kadok nwang’u jubino timo kero niwilo lembe m’i iye

ARITI: Ariti ma calu ve piny ma jukiewe i wiye ma copo top man ragedo utuc ungo nikabu Biblia cen. Bende, jumoko ma gidok gibed gigoro kendo lembe mi Biblia man julok dhok moko gimito giwil lembe m’i Biblia. Saa moko, gitimo kero niwilo lembe m’i Biblia kara eromb ku ponji migi kakare ma giketh ponji migi re m’uromb ku lembe m’i Biblia. Wakenen lapor moko:

  • Kaka ma jutimo iye thier: I kind rundi dage mir ang’wen nidwogo i rundi dage mir ario W.N.Y., ju ma gikiewo Pentatek mi Samari gimedo i buku pa Ai 20:17 wec ma nia “i Aargaareezem. Man kuca ibigiero pemblam.” Jusamaria gimedo wec maeno pi niketho jupar nia Lembagora ucwaku pir hekalu ma gigiero iwi “Aargaareezem,” kunoke Got Gerizim.

  • Ponji mi trinita: Oro ma romo 300 i ng’ei ma judaru nikiewo Biblia, jagor moko m’uyiyo ponji mi Trinita umedo i 1 Yohana 5:7 wec ma nia “i polo, Wego, Wod man Ulelu Maleng’: gin adekne zoo gitie acel.” Ento wec maeno ubino mbe i giragora ma kwong’a. Jararieko moko ma ponjo lembe mi Biblia, ma nyinge Bruce Metzger ukoro kumae: “Niai i rundi dage mir abusiel nicidho, jubed junwang’u [wec maeno] wang’ ma pol i gor mi Latin ma con man mi vulgate mi dhok mi [Latin].”

  • Nying’ Mungu: Julok Biblia ma pol ging’iyo nikabu nying Mungu cen kud i Lembagora pilembe gilubo lembe moko mandha ngo ma Juyahudi giyiyo. Giwilo nyingene ku nying mi dito calu ve “Mungu” kunoke “Rwoth,” ma gitiye wec ma i Biblia, jutiyo kugi kende kende ngo pi Jacwic, ento pi dhanu, piny ma dhanu rwo igi man kadok pi Wonabali bende.​—Yohana 10:34, 35; 1 Jukorintho 8:5, 6; 2 Jukorintho 4:4. *

KITE MA BIBLIA UBOTH KO: Mi kwong’o, kadok nwang’u jumoko ma gidok gibed gigoro lembe mi Biblia iwi jamtic mange gibed gidieng’ ungo kunoke gibed giwilo lembe m’i iye de, ju ma pol m’i kindgi gibino weg bodho lee dit man gitimo tije ku cwinygi ceke. I kind rundi dage mir abusiel ku mir apar N.N.Y., Jumasoreti gicaku goro Lembagora mi Juebrania, tic ma gitimone tin ung’eyere nia gor mi Jumasoreti. Juwacu nia gibed gikwanu wec man nyiguta ceke pi ning’eyo nia kosa moko mbe m’umondo i gin ma gitimo. Ka ginwang’u gin moko m’unen ve kosa i gor ma gibeloko lembe niai kud i iye, gikiewe i ng’ete. Jumasoreti gimito ngo giwil paru m’i Biblia nyanok de. Profeser Moshe Goshen-Gottstein ukiewo kumae: “Niwilo paru m’i [Biblia] akakaka ubino igi turocik ma rac ma yawe mbe.”

Mir ario, gor ma pol ma tin utie ubekonyo jururieko mi Biblia ning’eyo kosa ma juroyo i Biblia. Ku lapor, niai con, judongo mi dini gibed giparu nia Biblia migi ma juloko i dhok mi Latin re m’utie Biblia mandha. Ento i 1 Yohana 5:7, gimedo vupo ma waweco i wiye i wang’e i ponjo maeni. Eno uketho juloko kosa maeno i Biblia ma pol! Ento kinde ma junwang’u gor mange ma con, gitimo ang’o? Bruce Metzger ukiewo kumae: “Lembe ma jukiewo [i 1 Yohana 5:7] nwang’ere ngo i gor ceke ma con, calu ve (Syriac, Coptic, Armenian, Ethiopic, Arabic, Slavonic), ento kende i gor mi Latin.” Pieno, i Biblia ma pol ma judok juloko i ng’eye, jukabu wec mi vupo maeno cen.

Chester Beatty P46, gor moko mi Biblia ma juyiko ku kolo i kum oro 200 I.N.Y.

Nyo gor ma con ubenyutho nia lembe mi Biblia ugwokere ma ber nitundo i bang’wa? Kinde ma junwang’u Kitabu m’agola mi Nam m’utho i 1947, e jururieko ginwang’u kaka mi poro lembe ma nwang’ere i Lembagora mi Juebrania ma Jumasoreti giloko ku gin ma nwang’ere i kathabu m’adola ma jular jukiewo oro ma kadhu elufu acel i wang’e. Jalwo moko ma gitimo i ungu mi wodho Kithabu m’adhola mi Nam m’utho uyero nia kithabu m’adolane acel “umiyo thelembe ma piemere ngo nia Juyahudi ma giloko lembe mi Biblia ku cinggi giloke tap tap man etie lembe ma jugeno kadok nwang’u oro ma sagu elufu acel udaru kadhu de.”

I kapang buku moko ma julwong’o Chester Beatty i adhura mi Dublin, i ng’om mir Ireland, jugwoko gor moko ma con ma juyiko ku kolo mi kago Lembagora ceke mi Jugiriki mi Jukristu, uketho i iye gorne moko mi rundi dage mir ario I.N.Y., niwacu oro 100 kende i ng’ei ma judaru nikiewo Biblia zoo. Buku moko (The Anchor Bible Dictionary) uyero kumae: “Buku maeno ma juyiko ku kolo ubenyutho nia jutuc nigwoko bende nyithi lembe ma thindho thindho ma jugam jukiewo, ginyutho bende nia kadok juloko lembe mi Biblia wang’ ma pol de, re gidong’ kubang’gi.”

“Jucopo yero m’umbe jiji nia giragora mange ma con m’ugwokere tap tap nitundo i nindo mwa umbe”

ADWOGINE: Kakare ninyotho lembe mi Biblia, oro m’ukadhu man gor ma tung’ tung’ mi Biblia ulund udok uyiko lembe m’i iye ayika. Pi Lembagora mi Jugiriki mi Jukristu, jalwo moko ma nyinge Frederic Kenyon uyero kumae: “Buku ma con mange mbe m’upong’ ku lembe dupa m’unyutho nia lembe m’i iye tie andha. Jararieko moko mbe m’atira ma copo kwero nia lembe ma tap re m’ugwokere nitundo i bang’wa tin eni.” Pi Lembagora mi Juebrania ke, jararieko moko ma nyinge William Henry Green uyero kumae: “Jucopo yero m’umbe jiji nia giragora mange ma con m’ugwokere tap tap nitundo i nindo mwa umbe.”

^ par. 6 Pi ninyang’ lee, nen Appendice A4 man A5 i Biblia​—Lok mi ng’om ma nyen mi Français, enwang’ere bende i www.pr418.com.