Nen video ma nwang'ere

PENJI M’ARADU GIPENJIRI KO

Nyo etie rac andha nitiyo ku wec ma reco?

Nyo etie rac andha nitiyo ku wec ma reco?

“Saa ceke awinjo dhanu yero wec ma reco uketho dong’ etima rac de ngo. Edoko dong’ ve lembe m’uyiyere.”​—Christopher, oro 17.

“Kinde m’abino aradu, abed ayero wec ma reco lee dit. Ebino yot nicaku yero wec ma reco ento ebino lembe ma tek niweke.”​—Rebecca, oro 19.

 Penji

  •   Iwinjiri nenedi kinde m’iwinjo jumange giyero wec ma rac?

    •  Adieng’ kudo de ngo, ira etie pare lembe ma kakare.

    •  Etima rac nyanok re, adok anwang’u nia etie lembe ma timere.

    •  Anwang’u nia etie lembe ma rac mandha, acopo ng’iyo kude ngo nyanok de.

  •   Ibed iyero wec ma rac wang’ adi?

    •  Ayero ngo

    •  Wang’ acel acel

    •  Saa ceke

  •   I nen peri, nyo pire tek nidieng’ i kum wec ma rac?

    •  Pire tek ungo

    •  Pire tek lee

 Pirang’o pire tie tek

 Nyo ibed iparu nia niyero wec ma rac utie lembe moko m’ukwayu nidieng’ i kume? Saa moko iromo yero nia ‘Ungo. I andha, dhanu betimo lembe ma reco dupa m’usagu niyero wec ma reco, eca re ma tie lembe m’ukwayu judieng’ i kumgi. M’uweko maeno, si dhanu zoo yero wec ma reco!’ Nyo eno tie lemandha?

 Dok ebed iyiyo kunoke ngo, dhanu tie dupa ma giii lee kara kud giyer wec ma reco. Bende, thelembe tie dupa ma dhanu mange gidieng’ de ngo i kumgi, ma cerogi niyero wec ma reco. Ku lapor:

  •  Niyero wec ma rac utie kende kende ngo wec. Wec m’ubewok kud i dhogi nyutho lembe m’ibeparu i wii. Nitiyo ku wec ma cuu ngo nyutho nia ibedieng’ ungo i kum kite ma dhanu mange winjiri ko. Nyo andha itie dhanu ma kumeno?

     Biblia uyero kumae: “Gin ma wok kud i dhok ai i adunde.”​—Matayo 15:18.

    Wec ma reco nyotho lembe ve piny mange ma nyotho yamu. Ukwayu ngo inyoth ko wi jumange kadi wii giri

  •  Nitiyo ku wec ma rac copo ketho jumange gibedo ku paru ma cuu ngo i wii. Buku moko (Cuss Control) uyero kumae: “Ayi ma ng’atini weco ko re ma nyutho nia jurimbe bibedo dhanu ma nenedi, wedi pare man dhanu m’etimo kugi tic gibiwore i kadhiri ma rukani, nia ebibedo ku winjiri ma nenedi ku dhanu, atelatela m’ebibedo ko iwi jumange kinde m’enwang’u tic kunoke jumedo dito pare i tic, man kite ma dhanu ma welo gibitimo ko lembe ire.” Bukune medo kumae: “Kepenjiri nia ka nwang’u ibed iyero ngo wec ma reco, nwang’u winjiri peri cibedo ngo ber nisagu ku jumange?”

     Biblia uyero kumae: ‘Wukab kud i kindwu . . . ayany.’​—Juefeso 4:31.

  •  Nitiyo ku wec ma rac ketho ibedo ngo dhanu ma ber ve m’iparu. Dokter Alex Packer ukiewo i buku pare moko (How Rude!) kumae: “Etie lembe ma olojo niwinjo dhanu ma saa ceke giyero lembe ma reco.” Emedo bende nia ng’atu ma saa ceke dhoge bebedo rac, “yero ngo lembe ma kakare, lembe mi rieko man ma nyutho nia ebekethere kaka jumange. Kan ibed iyero wec ma nyakumeno kumeno, m’ing’iyo iye ngo man m’iparu ngo pi matoke m’ebibedo ko iwi dhanu, ng’ith peri de bicaku tiyo kumeno.”

     Biblia uyero kumae: “Wec m’utop kud uwok ki kud i dhogwu.”Juefeso 4:29.

 Gin m’icopo timo

  •  Keth lembakeca. Icopo ketho lembakeca ma nia i wang’ dwi acel kunoke i ng’ei dwi acel tap, ikab wec ma rac cen kud i dhogi. Pi nineno kite m’imediri ko, icopo kiewo lembene akiewa iwi karathasi. Ento kara imok kii i kum lembe maeno m’ing’olo, ukwayu itim lembe mange bende. Ku lapor:

  •  Koyiri cen kud i kum galuwang’ ma pong’o wii ku wec ma reco. Biblia uyero kumae: “Dikiri ma judikiri ko ku ju ma pigi rac nyotho pi jo ma ber.” (1 Jukorintho 15:33) Wec ma nia ‘dikiri ku’ nyutho ngo kende kende nidikiri ku dhanu, ento enyutho bende galuwang’: niwacu video m’ibed ineno, tuko m’i video m’ibed ituko man mizik m’ibed iwinjo. Kenneth ma tie ku oro 17, uyero kumae: “Etie yot niwero wer moko m’imaru m’ibewinjo ubegoyo, m’umbe nidieng’ nia etie ku wec ma rac i iye, kende kende pilembe kite m’edhongo ko nyeng’i.”

  •  Nyuth nia idaru teng’ini. Jumoko betiyo ku wec ma reco pilembe giparu nia eketho junwang’u nia gitie judongo. I andha, etie ngo kumeno. Biblia uwacu nia dhanu ma giteng’ini “ni kum tiyo ma gibetiyo ko ku copo migi mi ng’iyo i lembe, giponjo nikoyo kind gin ma ber ku gin ma rac.” (Juebrania 5:14) Gidhong’o ngo i cik ma gilubo kende kende pi “niwang’u” i dhanu.

 I andha, wec ma reco royo kwa paru ma reco iwi dhanu man i kabedo ma jubekwo i iye. Wec ma reco dong’ udaru pong’ lee dit i ng’om! Buku moko (Cuss Control) uyero nia “Kud imed mange i kumgi, ento tim kero niyiko i wec mi dhanu i kabedo m’ikwo i iye. Eno biketho ibiwinjiri ma ber man jumange bende gibiwinjiri ma ber i ng’eti.”