1913 miheca, wama ako ci Yohani Mies, tiya 25 ko mihecaan ningra micadaay to inoˈ i Niwyok, o salikaka ci Loso ko mikimaday. Ikor tangsolay tayra i Telinita cingra. Itiraay cingra cifafahi ci Kangsetans Famoan, o ˈifowaay ko falocoˈ a micekiway to Fangcalay Cudad cingra. Padamaay ko wama ci Wiliam Polangan, pasadak to “Ika no Pisangaˈ to Hekal,” tangasa isaka 1923 miheca. Toya miheca malinahay ca Polang a mararamod, tayra i Kaetip no Afrika. Kamayan ko wama wina matayal i Telinita, o mapasimalay Krisciyang cangra.

Fafaloay kami malikaka, ci Rosofo hananay pangangan no wama wina ko kaka, samanen ci Rosofo ko siyaciw no Mitepangay to Cudad no Mikecolay itiya. 1922 miheca ka 12 folad 30 romiˈad a hofocen kako, tiya o kakeridan no mitatiliday to Katalipaˈelal! ci Kulayte Oteosen, mansa ci Oteosen ko ngangan ako. Cowa ka ˈakawang ko picudadan niyam, pakalalok tamiyanan patireng to patosokan a matayal saki Yihofa. Itini pifolfol to Fangcalay Cudad, tada matanengay ko wina. O wama i, maolahay cingra mitawcikel to Fangcalay Cudad i tamiyanan, ano mitawcikel cingra adihayay ko kawing no tireng, tada masemeray ko falocoˈ niyam.

Ciminaroˈay ko pisaˈicel nangra. Kako ato tatosa faˈinayan safa, mirienangay to Kiliyat a Picudadan, tatolo fafahiyan safa pinaay miheca a misakafah i Telinita ato Topako. Misongilaˈay a pasifanaˈ ko wama wina tamiyanan, patireng to ngaˈayay taˈarawan, mato o nipalomaan nangra kami itini i ‘sefi ni Yihofa,’ o nika pakalalok nangra padamaay tamiyanan “malahad” i potal no sefi no Kawas.​—ˈOlic 92:13.

Malo pilimasmasan to mitosilay ko lomaˈ niyam, ˈalomanay ko misakafahay, marariday cangra malengoay ko naitiraay i Kanata a milakowitay to riyar a salikaka ci Ciyoci Yangkean, na milisoˈay tayni i Telinita. Marariday ko wama wina somowal to cafay nangra iti:yaho, o salikaka  ci Polang ato fafahi ningra. Itiniay i Kaetip no Afrika matayal cangra. Nalifetan nangra makowaday kako, mansa 10 ko mihecaan misatapangto kako a mitosil.

Itiya i, o casi ita timoloay a mifalikowat to raraw no mararaway pidoyongan, macoosay a misasingdiay, manaholay a mirikecay. 1936 miheca, miowingan no kiyokay ko mirikecay, papikeceng to kihcod mitepangan no likakawa a cudad. Mihemedan niyam ko cudad, padadotoc a palilam tahira kaeminan. Tano paliding, tancang ato pakafitan i tireng a paya, mitenak to lihaf no Hongti Kitakit. Itiniay i Tonapona a salikaka milimasmasay to palosiyangay to lihaf a paliding, malacafay kami a mitosil, tahiraay i ra:ay a kilac no Telinita. Tada mahemekay kako mirienang toniya demak, hato micadaayto kako to inoˈ to 16 ko mihecaan.

Pasifanaˈ no wama wina ato nalifetan ako itiyaho, ciharatengayto kako sakala milakowitay to riyar a misakafahay. Tiya tayra kako i Alopa potipot isaka 1944 miheca malacafay aci Aitemong a matayal i, ciharatengayho to sakala milakowitay to riyar a misakafahay. Isaka 1945 miheca, mahemekay kami ira ko 10 tamdaw mirienang to Piharatengan to Kapatay ni Yis a Saˈopo. 1946 miheca, mapatirengayto ko saka cecay kasakopang itira tora potipot.

Ikor mitosilan ako ko cafay a matayal ci Aolis Wilens, kiemelay cingra mipaˈading to pihakelongan no niyah. Kawra, picekiw to Fangcalay Cudad mafanaˈ cingra to soˈlinay kimad, isaka 1947 miheca 1 folad 5 romiˈad micada to inoˈ cingra. Ikorto i, mararamoday kami. 1950 miheca 11 folad mala misakafahay ci Aolis. Mafohatayto ko faelohay no kaˈorip ako.

1955 miheca, matahidangay kami tayra i Kiliyat Picudadan. Mihawaday kami to tayal, paliwalan ko lomaˈ ato romaroma dafong. Liyasan niyam ko Alopa. 1956 miheca saka 7 folad 29 romiˈad, micudiyapay kami nai Kiliyat a Picudadan. Mapanilnilay tayra i Naiciliya.

Sanay ko pilomal ni Aolis: “O fangcalay saocor ni Yihofa tada padamaay tamiyanan misiˈayaw to sapalifet no kaˈorip, i milakowitay to riyar a demak. Cowa ka haen kako to faˈinay, cowa sapiharatengaw malo milakowitay to riyar a misakafahay kako. Ciharatengay kako to aira kono niyah a lomaˈ, palahad to wawa. Kawra mafanaˈto macalohay ko mitosilay a demak i, mafalicayto kako. Micudiyapto kami nai Kiliyat Picudadan i, misadayay to mamalo ngaˈayay a milakowitay to riyar a misakafahay. Mikalicay kami to tamina a miliyas i, salikaka ci Wos Santon tano Fransay sowal a pasowal, “Sangaˈayen ko rakat” sanay, pasowalho to tatayra kami i Pitil. Somad sa kako pasowal: “Ca:to da.” Kawra kalikiay mafalic ko harateng, maolahayto i Pitil matayal. Itira adihayay ko masasiromaay a tayal, tada kaolahan ako a tayal i, itiniay i pilitemohan to lafang. Maolahay kako mihamham to tamdaw, milisoˈ to salikaka. O ˈalomanay a lafang tangasa i fenpo i, tahefoday ko tireng, marorayay macahiway. Mahemekay kako pakaen pakahemek cangranan. O tayal no Pitil o saki Yihofa ko demak, matiniay a tayal mahemekay kako.” Malecaday ko harateng ako ato fafahi, maamaanan tayal papadama tamiyanan lomahad a tanoktok i noˈadingoan.

1961 miheca, itiniay kami ato salawina malalitemoh i Telinita, milomalay ko salikaka ci Polang tamiyanan to kasemeran a nalifetan i Afrika, pasowalan ako to minaroˈan i Naiciliya. Takecay ci Polang takowanan, sanay pasowal to wamaan: “Yohani, cowaho ka tayra kiso i Afrika a mitosil, tayraayto ko wawa iso!” Pacaˈof ko wama: “Haye, saˈicelen, Oteosen, saˈicelen!” Matengil ko pipahemek no matoˈasay takowanan i, misetekay ko falocoˈ a milaheci to mitosilay demak.

1962 miheca, miliyaway mirienang to sakina 37 liyad a Kiliyat Picudadan kako, micada to 10 folad a pipahatatanam. Itiya o kantok no fenpo i Naiciliya ci Wiefolet Koci, mirienangay cingra to sakina 38 liyad a picudad, ikor mapanilnilay tayra i Ikok. O kakoto ko ciˈinorongay to mikeriday to fenpo. Mitodongay kako to taˈarawan ni Polangan, miceriday a milisoˈ to kilac, matongalay  ko kafanaˈ ako halo maolah to salikaka. Manikaway ko salikaka itira, kawra lipahakayho marenecay ko falocoˈ nangra. O tamdaw cowa ka pitiˈer to payci ato dafong, wa ngaˈay ira ko ciepocay a nokaˈorip. Ora kasemeran ako i, soˈlin cowa cihafay cangra, kawra makoracay ko rikoˈ nangra a mirienang to saˈopo. ˈAlomanay salikaka mikalicay to tolako ato paso * (O sasingaran no matiniay paso i kawanayay aca anoca i kawiliay aca cecay), mirienang to taykay. O hatiniay a paso ira ko matiliday a sowal i patih, “Cecay losoˈ no nanom mamalo taˈangayay a riyar”, sanay.

Tada matatodongay koni sowal! O kapisaˈicel no kahacecay tamdaw, iraay ko epoc, kako aci Aolis ato romaroma salikaka, na misaˈicelayto kami. Isaka 1974 miheca, mitooray to Padaka ko Naiciliya, 10 a ˈofad ko kaˈaloman no mitosilay tamdaw itiya, macowatay ko noˈadingoan i Naiciliya.

Soˈlin ˈalomanay ko micadaay to kimad, kawra malalooday ko lalomaˈ no kitakit, naitini 1967 tangasa 1970 miheca kora lalood. Pinaay a folad, o itiraay i iti:raw lawac no Nilel ˈAlo a Piafala a kilac, awaay ko pakayraan no salikaka a mirinnak to fenpo. Mansa, samaamaanen tatayra kami pafeli to cudad. Mahaen oya nisowalan i satapang, mitolonan niyam ci Yihofa a mitiˈer kinapinapinaay kami milakowit to ˈalo.

Maharatengayho ako koya pilakec niyam toya Nilel ˈAlo, malifaay ko katalawan, oha mamiˈarawho kami to sofitay, alatek pasayni tamiyanan a mikowang. O adada ato romaroma katalawan oha sasinanoten niyam. Mitaˈlif to sofitay no makomoday kitakit tada katalawan, ano tayra toya miˈalikotan a kilac i Piafala mangalefay ko katalawan. Kina cecayay, mikalicay kako to tamina, naitini i Asapa milakowit to macedasay a Nilel ˈAlo tangasa i Onica, tahira i Ainoko pakalalok to itiraay a malohemay malitengay. O roma i, tayraay i Apa, to dadaya mipacieciay mipadeng to dawdaw, nao tatayra kako mipaˈicel to itiraay malohemay malitengay. Ta itini i Hakete a Minato i, malowidayto no sofitay no makomoday kitakit ko Piafala, hato sakaliki hanto milaheci ko saˈopo.

Matiniay pakayraan, pasoˈlinay ko salikaka to, ka ciharateng ni Yihofa pakaynien i saˈopo, padadotocay a paˈicel, padama cangranan mitafo to misatenokay saaroˈan ato makakelec cangra. O itiniay i Naiciliya salikaka pakaremoay misiˈayaw to lalood, o olah nangra milowiday to kaaˈinteh no finacadan, mitafo to kakelec no Krisciyang. Itini pasangaray a lalintadan, mahemekay kako mikalacafay cangranan a dademak!

1969 miheca, o “Dipayal i Sera” a koksay taykay i Niwyok Yanki Ontociw, salikaka ci Hansuel o tatiyakan no taykay, o dama ningra kako. Adihayay ko mananamay ako, samanen isaka 1970 miheca, itiniay kami i Naiciliya no Lakes misikay to “Ngaˈayay ko Harateng a Tamdaw” a koksay taykay. Herek sanayho ko lalood, kawra tona sapalemed ni Yihofa, malaˈosiay ko taykay. Tada kasemeran koya taykay, tano 17 a sasowalan pasadak to kamok, 121,128 ko mirienangay tamdaw. Ci Nolo aci Hansuel ato roma taypiyaw mikalic to hikoki, naitini i Padaka ato Ikok a tayni, mikikakaay ko kaˈaloman no micadaay to inoˈ to saka 1 hahekalan a Kocinsic, 3,775 ko micadaay to inoˈ a tamdaw itiya! Mipadang a milimasmas to koksay taykay, halatek o tada kaˈifowaan no demak ako i hakelong no ˈorip. Ano palalinien to romaroma kilac, tada kalikiay ko kacakat no mitosilay i Naiciliya.

Itini i Naiciliya 30 a mihecaan matayal, na milisoˈay ko demak, mala taypiyaw no Congpo, tayra i Kaetipan no Afrika a milisoˈ, maolahay kako toni tayal. O milakowitay to riyar a misakafahay, tada miakoˈiday to ciharateng no salikaka a pakalalok cangranan, lipahakay kako mihinom pakayni i pilisoˈ cangranan, hato misakaretengan kami sa cangra miharateng. Pakayni to milisoˈay a demak mananamay ako, ano patalahkalen ko kaciharateng to tamdaw, o papadama cangranan a tanotok i noˈadingoan, papacowat to nika kakelec no likakawa ni Yihofa.

Pakayni sapadama ni Yihofa, hato ngaˈayay kami pakaremo to adada ato pasangar no lalood. Adihayay ko pipalemed ni Yihofa tamiyanan.

Somowalay ci Aolis: “Kina pinaay kami  ciadada to malaliya. Kina cecayay, ci Oteosen patayraen i paisingan i, cowato ka fanaˈ to tamdaw. Pasowal ko ising, mamapatay ci Oteosen alatek, ˈarawhan maˈoripayho cingra. Lomowadto cingra i, mitosilay to kangkofo. Ikor, pacafayan ako cingra tayra milisoˈ toya ci Enwanpiwi hananay a kangkofo, mitongal to hemek ningra to Fangcalay Cudad. Ikor, micadaayto ci Enwanpiwi to kimad, mala malohemay malitengay i Apa. Ano akoto i, ˈalomanay ko mipadamaan mala sikawdan ni Yihofa, o romaroma nangra nao Muslim isaˈayaw. Tada mahemekay kami mafanaˈ to Naiciliyaay a tamdaw, maolahay to serangawan, pinangan, sasowalan nangra, tada palipahakay tamiyanan.

Mananamayho niyam: Ano sakalaˈosiaw ko tayal itini i roma kitakit i, ka olahen ko salikaka ngaˈ ngaˈay, ano masasiroma ko kalomahadan nangra kitaanan.

1987 miheca, malaheciay ko tayal niyam i Pitil no Naiciliya, tayrato i Senlosiya potipot no Kalepi Riyar mala milakowitay to riyar a misakafahay. Tada o kalipahakan niyam kora sapanilnil, nikawrira iraay ko pina faelohay pakayraan to raremoen niyam. Itini i Afrika, o faˈinayan ˈaloman ko fafahi, o matenakay a demak, kawra itini i Senlosiya, ˈalomanay tamdaw caho ka mararamod matatekoayto. Nawhani, ciˈicelay ko kimad no Kawas, ˈalomanay ko micadaay to kimad a tamdaw, mifalicay to waywayan cangra.

Matoˈasto ko mihecaan, cato ka tanoktok ko tireng. 2005 miheca, o Kasacefang no Malohemay Malitengay i Congpo sidaˈitay a mifalic to sapanilnil tamiyanan, tayrato i Padaka a Congpo matayal. To romiˈamiˈad miakoˈiday kako ci Yihofaan pafeli takowan ci Aolisan. Kawra, mapatayay cingra isaka 2015 miheca, tada masomaday kako. Tohati:niay o ngaˈayay a tihi cingra, cisidaˈitay makapahay a fafahi cingra. Itini i 68 miheca a noka raramod niyam, tada maolahay kako cingranan. Mahapinangay niyam ano i raramodto anca i kasakopangto, ano sakalipahakaw ko kaˈorip i, sasakaretengen ko fadangalan no mikayatay, makahi a misodod, misapoener to falocoˈ, patahkal to minaroˈan no fangcalay saocor.

Ano matoled ko falocoˈ niyam i, mikilimay kami ci Yihofaan, mingitangit to sapadama Ningra, padadotoc matayal saki Cingranan. Tooran niyam ko kafalic no likakawa, mahapinangay ko kangaˈay no demak, hanaca pakasoˈlinay to mamatongal ko kakapah no ikoran.—Isaya 60:17; 2 Korinto 13:11.

Itini i Telinita ato Topako, palemedan ni Yihofa ko mitosilay demak no wama wina ato romaroma salikaka, itira 9,892 ko tamdaw to mihakelongay to matatodongay pidoyongan. Itini i Alopa potipot, o ˈalomanay salikaka padadotocay ˈifowa a matayal toya kaitiraan ako a kasakopang, anini 14 ko kasakopang itini i potipot. I Naiciliya, kafahkaˈan ko kacakat, anini iraayto ko 381,398 ko mitosilay, itini i Senlosiya potipot 783 a tamdaw ko midopoay to Hongti Kitakit ni Yihofa.

Masowalay i ˈOlic 92:14 a mipalomaan i ‘potal no sefi ni Yihofa’ a tamdaw, sanay: “Yo matoˈasto canira i, oyananto a ciheci, o caˈang ato papah nira i, sakidemol sa a kangdaw a caay ka faar.” Nohatini, 90 ko mihecaan ako, miakoˈiday ci Yihofaan hakelong no ˈorip a midoko Cingranan. Malayapay ako ko kadofahay a noˈadingoan a hafay, onini mikowaday takowanan a misarocod matayal saki Kawas. Akoˈiden ako ci Yihofa madimadi a maolah takowanan, ngaˈay a “malahad” i potal no sefi no Kawas.—ˈOlic 92:13.