O ˈAˈIDEMAN no KGB * mipespesay takowanan: “Tada mariˈangay kiso, falah han iso ko fafahi ato wawa. Cimato ko mihimaw cangranan hani? Sawaden ko pihakelongan iso, minokayto!” Haenen ako cingra: “Cowa pifalah kako to paro no lomaˈ, mipalitan namo kako! O maan ko raraw ako?” Pacaˈof cingra: “O katiihay a demak ikakaay mala Misawacayay Tamdaw ni Yihofa ko kangaˈay!”

Oniya kasasowal itiniay 1959 miheca a mifekad, itiniay i kapalitan no Irukuska i Rowasiya. Lomalen ako ato fafahi ci Mariya samanay misaday pakayni moecelay micada to pades, mitafo kami to madimadi malifokay ko maanan a sapalemed.​—1 Pitiro 3:13, 14.

1933 miheca, itiniay kako i Okeran a Coloniki hofocen. 1937 miheca, o fayi ato faki ako mikitiniay i Frans a milisoˈ tamiyanan. O Misawacayay Tamdaw cangra. Mitelekan nangra ko tosa cudad no Mitepangay to Cudad no Mikecolay, oya Sifo ato Milidongay. Maˈosi no wama koniya cudad, miliyaway pakasoˈlin to Kawas. Kawraan, pakidemay ko adada no wama i 1939 miheca, ˈayaw no mapatay paikoray pasowal to wina: “O soˈlinay a kimad konini, pasifanaˈen ko wawa toni soˈlinay kimad.”

Ka 4 folad no 1951 miheca, milaplapay ko mirikecay, ˈalomanay Misawacayay Tamdaw ni Yihofa mikitini kaetip no Suwiay, milaplapan tayra i Sipoliya. Kako ato wina safa ci Kerikori mikitini kaetip no Okeran laplapay tayra i Tuluan no Sipoliya, mikalic kami to ciˈacefelay, mitaˈlif to 6000 kongli ngaˈ tahiraay. Ikor no tosa lipay, o kaka ci Poketan tahira i pisakolian no Anciyaske, 25 miheca ko pisawkit cingranan.

Kako, wina ato safa ci Kerikori itiniay ngata no Tuluan a mitosil, wa misinanot kami. Tinakoen, milicayay kami: “Iraay ko papacakay to kolong itini han?” Ano mahela niyam ko papaˈaca to kolong a tamdaw, malalengoay kami to kasapaan a ˈaˈadopen ko kolong. Dotocto, masowalay niyam ko misangaˈay a tatapangan. O cecay sinpon milengoay to mikilimay ko Misawacayay Tamdaw ni Yihofa to kolong sanay, ˈarawhan o lopayˈay siri ko mikiliman nangra! Soˈlinay mahela niyam ko mahecaday o lopayˈay siri a tamdaw! Mahemekay kami itini awaayho ko mitosilay a kilac a mitosil, malacafay to misapoeneray ko falocoˈ hinalafangay a tamdaw micekiw to Fangcalay Cudad. Anini iraay ko cecay kasaˈopoan i Tuluan, mataˈlifay ko 100 mitosilay itira.

Itini Saka Tosa Lalood no Hekal, itiniay i Okeran minanam to Fangacalay Cudad ko fafahi ako. 18 ko mihecaan ni Mariya itiya, o cecay ˈaˈideman no KGB mikakalisangaay cingranan, sapidiˈiyaw cingranan, tanektekay ci Mariya a miconged. Cecay romiˈad, tahalomaˈ ci Mariya matiˈenangay i takar koya ˈaˈideman, tangsolay milaliw ci Mariya. Mangoraway koya ˈaˈideman, tano Misawacayay Tamdaw ni Yihofa ko lalangian, mipalit cingranan. 1952 miheca, misawkitan ci Mariya mapalit to 10 miheca. Mahecaday kako ci Yosifan sanay ko piharateng ningra, pakayni pitafo to moecelay ko sakapalit. (Satapangan 39:12, 20) Ikor i, o cecay palakatay pakalicay ci Mariyaan tayra i kapalitan, saan ko sowal: “Aka matalaw, micomod ko ˈalomanay i kapalitan, masadakto kamayan o masaka ngodoan a tamdaw.” Paˈicelay koniya sowal ci Mariyaan.

1952 tahira 1956 miheca, itiniay ci Mariya i ngata no Rowasiya a Koleki (Nofkorote) mapalit. O miletekay to kilang ko tayal ningra, sienaw ko romiˈad cowa paselaˈ matayal. Tatiihayto ko tireng ni Mariya, itiniay 1956 miheca masadak tayraay i Tuluan.

Ikor i, pasowalay ko cecay salikaka takowanan wa ira ko cecay fafahiyan salikaka tayni i Tuluan, patinsiyaay kako tayra ciyataw militemoh toniya fafahiyan salikaka, pacafay cingranan mitatoy to lalosidan. Maˈaraw ako ci Mariya, tangsolay mangalay cingranan. Misaˈicelay kako sapilifokaw to falocoˈ ningra, itiniay kami 1957 miheca mararamod. Ikor no cecay miheca, mahofocay to fafahiyan wawa ci Irinaan. Kalikiay mahererek ko hemek malacafay to wawa, samanen itini 1959 miheca pakayni piinsacu to cudad no Fangcalay Cudad malepelay kako. Cecayay miheca kalitosa, sacecayan kako a mipalit. Itiya, miceriday kako mitolon ato romadiw to radiw no Hongti Kitakita, miharateng ano pasalat wa misamaan a mitosil, rihadayay ko falocoˈ ako mihaen to demak.

Itini kapalitan, misawkitay ko cecay ˈaˈideman takowanan, celiˈ sanay takowanan: “Wa kahenay kami palaˈafo tamowanan, mahecad o pipesiˈ to ˈedo a madolo!” Pasowalan ako cingra: “Sowal ni Yis o ngaˈayay lihaf no Hongti Kitakit wa mapaedef i polong no hekal, awaay ko papakaconged a tamdaw.” Dotoc to mahecaday o masowalay i satapangan no lalakaw ko mifekaday a demak, mafalicay ko safaco noniya ˈaˈideman, misawiay takowanan misawad to pihakelongan. Kawra, ano samaanto ko piroero ato pikayhid ningra, caay ka ngiyangi kako, telocto misawkitan kako to 7 miheca mapalit, wa itini ngata no Saranski a mapalit. Itira fatad no katayraan i kapalitan, mahofocay to saka tosa fafahiyan wawa ci Oleka. Soˈlin mapaciˈci malaliyas to fafahi ato wawa, kawra maharateng to padotocay madimadiay kako aci Mariya ci Yihofaan, masayaray ko falocoˈ ako.

Mikitini Tuluan tahira Saranski 12 romiˈad patatikor mikalic to ciˈacefelay, to mihecahecaan kamayan ci Mariya milisoˈ takowanan. Miˈorongayto cingra to faelohay kawakoco pafeli takowanan, hanaca mihimedan ko pina Mikecolay i kawakoco. Mikiriwiˈay ko cecay miheca, miˈorongay ci Mariya to tatosa mamangayho a wawa, maˈaraw cangra matemeray ko falocoˈ, mahemekay kako malacafay cangranan.

1996 miheca, matedal kako nai kapalitan, malinahay ko paro no lomaˈ niyam tayra i ngata no Kohetingay Riyal i Aromafir, o faˈinayan wawa ako ci Yaroselaf aci Pafel itiraay hofocen.

O ˈaˈideman no KGB tangsolay mikilim tamiyanan, miniknik to lomaˈ niyam, sapikilimaw to cudad no Fangcalay Cudad. Masongilaˈay ko pikilim nangra, ano ciliyaw no kolong mikinsaan nagra. Kinacecayay sasinoet sanay koya miniknikay a ˈaˈideman, tahefoday ko rikoˈ nangra, siniˈadaay ci Mariya cangranan, samanen midoedoay cangra to sowal no kafafaw. Misadayan ni Mariya ko salang no losay, pafeliho to tawasi cangranan, sasifin ato nanom, saka ngaˈay nangra misifin. Ikorto, irako ˈaˈideman no KGB, pasowalan no mitiyawcaay ngaˈayay ko macadaay nangra. Miliyasto cangra matawaay pasayni tamiyanan miwatawat to kamay! Mahemekay kami misaˈicel, “kao ngaˈayay ko sapilowid to tatiihay.” Hato ngaˈayay ko minaroˈan.—Loma 12:21.

Soˈlin marariday makinsa ko lomaˈ niyam, padotocayho kami i Aromafir a mitosil. Iraay ko toki niyam pakalalok to itiniay i Koekaniske a salikaka. Mahemekay kami enemayto ko kasakopang i Aromafir anini. Itini Koekaniske sepatay ko kasakopang.

Toya romiˈad, na matoleday i noˈadingoan kami, kawra miakoˈiday kami ci Yihofaan pakaynian i madimadiay salikaka mihadak to sapakalalok, paˈicel to pakasoˈlin niyam. (ˈOlic 130:3) Masiˈayaway niyam ko pakidemay sapalifet, micomoday ko spay no KGB i kasakopang, cowa kafanaˈ ko ˈalomanay. Paihekalay to faedetay harateng koniya makaniway salikaka, malalokay a mitosil. O roma makaniway salikaka ciˈinorongayho i kasakopang. Kawra ikorto mahapinangay niyam to o makaniway cangra.

Isaka 1978 mihecaan, mapoyapoyay haca ci Mariya i 45 ko mihecaan. Ciadadaay cingra tono falocoˈ, o ising pakayni sakangaˈay no ˈorip ningra, misawiay papipasadak to poyapoy, kao cowa pihai ci Mariya. Telocto, miˈorongay ko ising to sapicosiya a mitoor ci Mariyaan, mikilim to toki milipalaw a micosiya cingranan, ho mapatay kora wawa. Sapidipotaw ci Mariya to itiyaday a wawa, milaliway toya paisingan.

Caka halafin, palimoˈotay ko KGB papiliyas tamiyanan nai Aromafir, malinahay kami tayra i Talin no Estonia, itira ngata a palomaˈ. Itiya, o makowanay no Suwiay ko Talin. Ngaˈayay ko kahofoc ni Mariya ci Fitalian, tanoktokay cingra, cowa kahecad to nano sowal no ising.

Ikor i, mikitini Estonia malinahay kami tayra i katimol no Rowasiya a Neciloponaya. Adihayay ko tayraay misalama a tamdaw, misinanotay kami itira a mitosil. Pakayniay saka tanoktok no tireng ko sakatayra no tamdaw a paselaˈ, kawra miliyas ko tamdaw ikakaay ko malifokay, o sapidaˈoc no ˈorip a hatokel!

Saˈicelay kami pasifanaˈ to wawa maolah ci Yihofaan, padama cangranan palahad makalim mihodop to Kawas a falocoˈ. Marariday kami mitahidang to malohemay a salikaka tayni i lomaˈ, nanay ira ko ngaˈayay a pifiyor to wawa, o safa ako ci Kerikori ko cecay. Mikitini i 1970 tahira 1995 miheca milisoˈay to kasakopang ko demak ningra. Maolahay ko paro  no lomaˈ niyam cingranan, samanen mafanaˈay pakatawa, mahemakay kami. Ano ira ko lafang i, malacafayay kami misalama to noˈadingoan salama, mansa mikikaemang ko wawa maolahay to rayray no Fangcalay Cudad.

1987 miheca, wawa ci Yaroslaf malinahay tayra i Rika no Latowiya, ngaˈayay patalahekal mitosil itira. Ikorto, caay ka malasofitay hato mapalitay to cecay irako kalitosa miheca cingra, toniya tatokian siwaay ko kapalitan ningra, o nalifetan ako mapalit, padamaay cingranan mitafo to mihadidiay. Ikorto, satapangay misakafah ci Yaroslaf. 1990 miheca, 19 ko mihecaan no wawa ci Pafel sakatayraaw i kaˈamis no Dipong a Sakehalin misakafah. Sakehalin o raay to kitiraan niyam mataˈlifay ko 9,000 kongli, 20 ko mitosilay itira. Salakat, cowa pihai kami tayra cingra, ikor mihaiayto kami. O matatodongay koni a saˈosi. Maolahay to lihaf no Hongti Kitakit ko itiraay tamdaw, caka pina miheca, iraayto ko faloay a kasakopang. Tahiraay i 1995 miheca a matayal ci Pafel i Sakehalin. Itiya, oya sasafaay wawa ci Fitali ko kalacafayay tamiyanan. Ci Fitali kaemangho maolahay miˈosi to Fangcalay Cudad, 14 ko mihecaan satapangay misakafah, malacafayay kako cingranan misakafah to tosa miheca, tada lipahakay koya romiˈad itiya. Ikorto, 19 ko mihecaan ni Fitali miliyasay tamiyanan malo mikiriwiˈay misakafahay.

Tikoren miharateng 1952 mihecaan, ˈaˈideman no KGB pasowal ci Mariyaan: “Sawaden ko pihakelongan iso, anoca i mapalit to 10 miheca. Ano masadak i kapalitan, wa malitengto matoˈol kiso.” Kawra cowa kahaen ko lingad no demak. Toni pina miheca, macadaay niyam ko olah no madimadiay a Kawas ci Yihofa ato wawa, ano pacekiwan niyam ciharatengay tamiyanan. Mahemekay kako aci Mariya milisoˈ to wawa, samanen, maˈaraway ko piakoˈid no micekiway to Fangcalay Cudad to pipadama no wawa cangranan a mafanaˈ to soˈlinay kimad.

1991 miheca, o tayal no Misawacayay Tamdaw ni Yihofa mihaian no mirikecay, matongalay ko kacowat no mitosilay a demak. Miˈacaay to cecay faso ko kasakopang niyam, sakangaˈay niyam to lipalipay tayra i ngataay niyaroˈ a mitosil.

Mahemekay kako ci Yaroslaf ato fafahi ningra ci Aliyona, aci Pafel ato fafahi ningra ci Raya matayal i Pitil, ci Fitali ato fafahi ningra ci Sfitelana milisoˈay to kasakilac ko demak. Sakakaay fafahiyan wawa ci Irina ato paro no lomaˈ itiraay i Towic, faˈinay ningra ci Felatimir ato tatolo wawa o malohemay malitengay. Sasafaay fafahiyan wawa ci Oleka itiniay i Estoniya, marariday patingwa cingra ciharateng takowanan. Kararoman ako i, mapatayay ko kaolahan ako fafahi ci Mariya i 2014 miheca, hinatalaay kako ano patikor maˈorip cingra miliyaw malalitemoh kami. Anini, itiniay kako i Pelekeroti, ngaˈayay ko pidipot no salikaka itira takowanan.

Toni pinamiheca matayal saki ci Yihofaan,mananamay ako sapitafoaw to madimadiay kalimelaan ko kinafalahay, Kawra o sapafeli ni Yihofa a rihaday awaay ko pakafiloay. Mitafo to mihadidiay o malifokay ako aci Mariya a sapalemed mataˈlifay ko maharatengay. Iˈayaw no malaklak ko Suwiay i 1991 miheca, 4 ˈofad ko mitosilay, anini sai kilac no Suwiay, mataˈlifay ko 40 ˈofad ko mitosilay! 83 ko mihacaan ako nohatini, kamayan malo malohemay malitengay i kasakopang. Tahaniniay, adihayay ko sadama ni Yihofa takowanan, saka ira no ˈicel ako mihadidi to sapalifet, soˈlinayto sidait ci Yihofa takowanan.​—ˈOlic 13:5, 6.