KIMELÜN ÑI PAPILTUNGEAL 7
“Allkütunge pu kimche tañi eipin”
“Pepikawnge ka allkütunge pu kimche tañi eipin” (PROV. 22:17).
ÜLKATUN 123 Cüme llounieafiyiñ Chau Dios ñi Ngünenien
¿CHEM QUIMAIÑ? *
1. 1) ¿Chemu ngülamtungeabüiñ? 2) ¿Chemu balingi taiñ allkütobel pu ngülam?
COM duamnieiñ taiñ ngülamtungeal. Quiñeque mu pediafuiñ taiñ ngülamtuaeteu quiñeque che taiñ respetaquefiel. Ca quiñeque rupa taiñ quimnon mu rume taiñ huesa femün, quiñe peñi cam quiñe lamngen ngülamtuafeiñmu (Gál. 6:1). Ca femngechi huesaque dungu mu ñi conün mu, ngülamtungequeiñ ca norümngequeiñ. Chem dungu mu rume ngülamtungeliyiñ, mülei taiñ allcütuafiel. Femliyiñ, cümelcayaiñmu ca montulaiñ taiñ mongen (Prov. 6:23).
2. Proverbios 12:15 tañi eipin, ¿chemu allkütuabüiñ pu ngülam?
2 Proverbios 22:17 feipieiñmu taiñ “allcütuafiel pu quim che ñi feipin”. Quiñe che rume com quimnielafi ti dungu, huelu mülei quiñeque che doi quimlu iñchiñ mu (papeltunge Proverbios 12:15). Taiñ elungen mu ngülam ca taiñ cüme allcütufiel mu, femngechi pengelqueiñ taiñ ñom chengen. Ca pengelqueiñ taiñ com quimnienofiel ti dungu, feimu duamnieiñ taiñ quellungeal. Feimu Jehová ñi duam mu, Salomón huirintucui fentren ngülamtufe ñi mülen mu, cüme tripaquei com dungu (Prov. 15:22).
3. Ngülamtungeabüiñ epu dungu mu, ¿chuchi am?
3 Papeltufiel mu Biblia ca taiñ fillque publicacion llouqueiñ ngülam. Taiñ papeltufiel mu quiñeque dungu, raquiduamelqueiñmu taiñ cümelcacünutual taiñ raquiduam (Heb. 4:12). ¿Ca chumngechi llohuafuiñ ngülam? Quiñe loncolelu cam quiñe peñi fentren quimün nielu feipiafeiñmu taiñ huelulcaucülen quiñeque dungu mu, fei ngülamtuafeiñmu taiñ norümtual taiñ femmequen. Taiñ ngülamtueteu Biblia mu, pengeli taiñ piuqueyenieteu. Feimu mañumafiyiñ, allcütuñmayafiyiñ ñi ngülam ca cüdahuaiñ taiñ inayafiel.
4. Ngülamtungeliiñ ¿chem rakiduameleiñmu Eclesiastés 7:9?
4 Ngülamtueliyiñmu quiñe che, cüdautuafuiñ tañi cüme llohuafiel, illcuafuiñ cütu. ¿Chumngelu? Iñchiñ quimnieiñ taiñ huelulcauquen, huelu cangelu che feipieliyiñmu taiñ huelulcauquen, cüdautuafuiñ taiñ cüme llohuafiel ti ngülam (papeltunge Eclesiastés 7:9). Ngülamtungeliyiñ, quisutu incañpehuafuiñ. “¿Chumngelu ngülamtueneu ti che?” piafuiñ. Cam illcuafuiñ chumngechi taiñ ngülamtueteu. Cam huesa piafuiñ: “¿Inei am tüfa tañi ngülamtuaeteu? Fei ca huelulcauquei”. Fei llemai, ayünoliyiñ ti ngülam taiñ elungeel, feyentulayafiyiñ. Fei quintuafuiñ cangelu che taiñ eluaeteu ti ngülam taiñ ayüquefiel.
5. ¿Chem peabiiñ tübachi kimelün mu?
5 Tüfachi troquiñ mu, peafiyiñ quiñeque che lloufilu ti ngülam ca llounofilu ti ngülam. Ca peafiyiñ chem quelluaiñmu taiñ cüme llohuafiel ti ngülam, femngechi taiñ cümelcayaeteu.
BAMENTUINGÜN PU NGÜLAM
6. Rehoboam tañi bemün, ¿chem kimeleleiñmu?
6 Peafiyiñ ñi femün Rehoboam. Rehoboam reyngelu Israel mapu mu, pu israelita feipieyu ñi elunoafiel fentren cüdau. Fei Rehoboam amui ñi ramtumeafiel pu loncolelu Israel mu ñi chem piaeteu. Cüme femi Rehoboam. Fei engün ngülamtueyu tañi femal chem ñi pedimequeteu ti Israel troquiñche, femngechi femle cüdahuelnieaeyu engün (1 Rey. 12:3-7). Huelu Rehoboam ayülafi chi ti ngülam, fei amui ñi ramtumeafiel ti pu huentru fei engün ñi quiñentrür tremün. Fei engün niepelafui 40 tripantu ca pichinque quimün niepelafuingün (2 Crón. 12:13). Huelu fei engün elueyu huesa ngülam, “doi cüdau eluafimi pu israelche” pieyu engün (1 Rey. 12:8-11). Rehoboam llohui epu calechi ngülam. Fei, ¿chem mülefui ñi femal? Mülefui ñi ngillatuafiel ta Jehová ñi quimal chem ngülam tañi allcütuafiel. Huelu femlai. Eluhui tañi allcütuafiel ti ngülam ñi elueteu ti pu doi huecheque huentru. Ñi femün mu Rehoboam, rume huesalcaeyu ca huesalcafi tati pu israelita. ¿Chem quimeltueiñmu tüfa? Quiñeque mu taiñ llohun ngülam, com taiñ ayüquenofiel. Huelu Biblia mu tripalu, mülei taiñ allcütuafiel.
7. Uzias tañi upan, ¿chem kimeleleiñmu?
7 Peafiyiñ ñi femün ti rey Uzías. Fei conpui ti ngillatuhue ruca mu, lüpümi incienso ñi chalintuculelafiel ta Jehová. Huelu tüfa ñi femafel pu sacerdote müten. Feimu pu sacerdote feipieyu: “Uzías eimi ta ngelai tami lüpümal incienso fau”. Uzías allcütufile ti ngülam, tripatule ti ngillatuhue ruca mu, Jehová perdonayafeyu ñi huesa femün. Huelu Uzías femlai. Doi mai rume illcui, feyentulafi ñi feipieteu pu sacerdote. ¿Chumngelu feyentulafi Uzías ñi feipingeel? Quisu raquiduampelafui tañi reyngen femafui chem rume ñi ayüqueel. Huelu Jehová femngechi raquiduamquelai. Ñi huesa femün mu Uzías, lepra cutran contueyu tunte puhun ñi mongen (2 Crón. 26:16-21). ¿Chem quimeltueiñmu ñi femün Uzías? Inei rume allcütunofile ti ngülam mülelu Biblia mu, Jehová ta hueniyehuelayaeyu.
KÜME LLOWKINGÜN PU NGÜLAM
8. Ngülamtungelu Job, ¿chumi?
8 Biblia feipi quiñeque che cüme lloufi cümeque ngülam tañi elungeel. Quiñeque engün tüfa, Job. Peafiyiñ ñi femün. Job püramyequefui ta Jehová, huelu quiñeque mu huelulcauquefui. Quiñeque antü, Job rume huesa rupafui, feimu huesa entuquefui ñi feipin. Feimu Elihú ca Jehová ngülamtueyu rüf dungu mu. ¿Chumi Job? Cüme lloufi ti ngülam, fei Job huiño huitrautui com tañi huesa piel mu. Job ñi ñom chengen mu, Jehová elueyu fentren cümelcan (Job 42:3-6, 12-17).
9. Ngülamtungelu Moises, ¿chumi ka chemu inaabüiñ?
9 Peafiyiñ Moisés tañi femün. Quiñe rupa Moisés rume illcui, fei püramyelafi ta Jehová. Ñi femün mu Moisés, conpulai ti mapu mu Jehová tañi eluafeteu (Núm. 20:1-13). Fei Moisés feipifi ta Jehová ñi eluñmayaeteu ñi conpual feiti cüme mapu mu, huelu Jehová feipieyu: “¡Fentecünuunge! Doi feipimequelayan” (Deut. 3:23-27). Fei Moisés allcülu feichi dungu, illculai, cüme lloufi Jehová tañi feipieteu. Fei Moisés amulei ñi loncoleal pu israelche mu (Deut. 4:1). ¿Chem quimürpuiñ ñi femün Job ca Moisés? Job cacünutui ñi raquiduam, fei quintulai tañi incañpehual. Moisés cüme lloufi Jehová ñi ngülamtueteu. Amulei ñi püramyeafiel ta Jehová fei ñi conpunoal rume feiti cüme mapu mu. Iñchiñ cümeafui taiñ inayentuafiel ta Job ca Moisés. Cüme llohuafiyiñ tati ngülam taiñ elungeel.
10. 1) Proverbios 4:10-13 tañi eipin, ¿chumngechi kümelkaabeiñmu taiñ küme llowal pu ngülam? 2) Kiñeke che llowkelu ngülam, ¿chumingün?
10 Job ca Moisés reque cüme lloufiliyiñ ti ngülam, müna cümelcayaiñmu (papeltunge Proverbios 4:10-13). Fentrenque peñi ca pu lamngen allcütufingün ti ngülam ñi elungeel, Job ca Moisés ñi femün reque. Quiñe peñi Emmanuel pingelu, mülei República Democrática del Congo mapu mu, feipi: “Quiñeque peñi trahunche mu, inaduamingün iñche ñi epe hueniyehuenofiel ta Jehová. Fei quellueneu engün, elueneu cümeque ngülam. Cüme llohuñmafiñ ñi ngülam engün, femngechi conlan huesaque dungu mu”. * Quiñe precusora Megan pingelu, mülei Canadá mapu mu, feipi: “Quiñeque ngülam tañi elungeel cüpa allcütulafuiñ, huelu duamniefuiñ”. Quiñe peñi Marko pingelu, mülei Croacia mapu mu, feipi: “Niehuetulan quiñe cüme cüdau trahunche mu, huelu ngülamtungen. Feichi ngülam quellueneu tañi doi hueniyetuafiel ta Jehová”.
11. Peñi Karl Klein, ¿chem kimpoi?
11 Taiñ peñi Karl Klein ca llohui ngülam, fei rume quellueyu. Taiñ peñi coneltulefui ti Cuerpo Gobernante mu. Ti peñi Klein rume huenihuen-ngefuingu ti peñi Joseph Rutherford engu. Quiñe antü ti peñi Rutherford nehuen-ngechi ngülam elufi taiñ peñi Klein. Taiñ peñi Klein hune ayülafi ti ngülam ñi elueteu ti peñi Rutherford. Taiñ peñi feipi: “Rupachi antü mu, ti peñi Rutherford peeneu ca chalieneu quiñe cüme hueni reque. ‘Mari mari’ pieneu, huelu iñche amulefui tañi illculen. Nülalan rume tañi hun, cüme chalilafiñ. Fei ti peñi Rutherford feipieneu: ‘¡Cuñiutucuunge! Huecüfü ayülei tami hueluraquiduamelaeteu’. Ñi feipieteu mu feichi dungu, iñche feipifiñ: ‘Ngelai chem dungu rume peñi, iñche illcutunielaeyu’. Huelu ti peñi Rutherford quimniefui ñi rüfngenon ti dungu, feimu feipieneu: ‘Cümei, quisu cuñiutucuunge, Huecüfü cüpa huelulcanieimu’. Peñi Rutherford rüf dungu feipieneu. Iñchiñ illcutufiliyiñ taiñ pu peñi taiñ elueteu ngülam, rüfngei Huecüfü taiñ huelulcayaeteu” * (Efes. 4:25-27). Taiñ peñi Klein cüme llohuñmafi ti ngülam ñi elueteu ti peñi Rutherford, fei amulei tañi huenihuen-ngen engu.
¿CHEM KELLUAIÑMU (INGKAAIÑMU) TAIÑ KÜME LLOWAL PU NGÜLAM?
12. Taiñ ñom piwkengen mu, ¿chumngechi kellukeiñmu taiñ küme llowal pu ngülam? (Salmo 141:5).
12 ¿Chem quelluafeiñmu taiñ cüme allcütuafiel ca inayafiel elungeliyiñ ngülam? Mülei taiñ ñom piuquengeal. Acordayaiñ taiñ culpafechengen, ca quiñeque mu cüme raquiduamquelaiñ. Chumngechi ngüneduampeiñ, Job huelulcaucülequefui tañi raquiduam mu. Huelu Job cüme raquiduamtui, ca Jehová cümelcaeyu. ¿Chumngelu? Job ñom piuquengefui. Job cüme lloufi ti ngülam ñi elueteu Elihú, doi huechengelu rume (Job 32:6, 7). Ñom piuquengeliyiñ, cüme llohuafiyiñ ti ngülam taiñ elueteu quiñe peñi cam quiñe lamngen doi huechengelu rume. Cafei quiñeque mu raquiduamafuiñ taiñ duamnienofiel quiñe ngülam, huelu ñom piuquengeliyiñ cüme llohuafiyiñ. Quiñe loncolelu Canadá mapu meu mülelu, feipi: “Feipingenoliyiñ chem dungu mu taiñ huelulcaucülen, quimlayafuiñ chem dungu taiñ cüdahual”. Com iñchiñ duamnieiñ taiñ cüdahual femngechi taiñ doi cüme cristianongeal. Ca duamnieiñ taiñ doi cüme amuldunguchefengeal ca cüme quimeltuchefengeal (papeltunge Salmo 141:5).
13. Llowlu iñchiñ kiñe ngülam, ¿chumngechi trokiabüiñ?
13 Raquiduamaiñ Jehová taiñ elueteu ti ngülam fente taiñ piuqueyenieteu. Jehová ayüniei iñchiñ taiñ cümelcaleal (Prov. 4:20-22). Jehová ngülamtueliyiñmu Biblia mu, taiñ publicacion mu ca quiñe peñi cam lamngen ñi feipin mu, femngechi pengelquei taiñ rume piuqueyenieteu. Hebreos 12:9, 10 feipi: ‘Ngünechen ngülamtuqueiñmeu, iñchiñ taiñ quisutu cümelcahual’.
14. Llowlu iñchiñ kiñe ngülam, ¿chem longkontukuabüiñ?
14 Raquiduamlayaiñ chumngechi taiñ feipingeel ti ngülam, doi mai chumngechi taiñ quelluaeteu. Quiñeque mu raquiduamafuiñ taiñ elueteu ti ngülam müte cüme dungulai. Tati ngülamtuchequelu mülei ñi ñochi dungual ca cüme entual ñi cüpa feipin, femngechi ñi cüme lloungeal ti ngülam * (Gál. 6:1). Huelu iñchiñ ngülamtungeliyiñ, mülei taiñ raquiduamal chumngechi taiñ quelluafeteu ti ngülam, raquiduamliyiñ rume taiñ huesa feipingeel ti ngülam. Ramtuhuafuiñ: “Ayünofuli rume chumngechi tañi feipingeel ti ngülam, ¿chumngechi quelluafeneu? ¿Rulpacünupeafun mai ñi culpafechengen tañi ngülamtueteu? Ca, ¿raquiduamafun ti ngülam mu müten?”. Chem ngülam rume elungeliyiñ, mülei taiñ quintual chumngechi taiñ cümelcayafeteu müten. Femngechi femliyiñ, pengelaiñ taiñ quim chengen (Prov. 15:31).
KINTUAL NGÜLAM KÜMELKAEIÑMU
15. ¿Chemu kümeabüi taiñ kintual ngülam?
15 Biblia feipiqueiñmu taiñ quintual ngülam. Proverbios 13:10 feipi: “Tati quim chengelu quintuyahulquei ngülam”. Tüfa rume rüfngei. Tati pu quintuyahulquelu ñi ngülamtungeal doi quim chengequei tati pu quintuquenolu mu. Feimu iñchiñ quintuaiñ taiñ elungeal ngülam.
16. ¿Chumül kintuabüiñ ngülam?
16 ¿Chumül feipiafuiñ quiñe peñi cam quiñe lamngen taiñ ngülamtuaeteu? Raquiduamnge tüfa. 1) Quiñe lamngen ayüle tañi doi cüme quimeltuchefengerpual, feipiafui ta cangelu lamngen tañi compañaeteu ñi enseñalmeafiel quiñe che. Deule ti chillcatun, feipiafui ti lamngen tañi ngülamtuaeteu. 2) Quiñe üllcha lamngen pefile quiñe tacuhun ca ayüle ñi ngillayafiel, feipiafui ta cangelu quim lamngen ñi ngülamtuaeteu. Femngechi femle, cüme dulliafui chem tañi ngillayal. 3) Quiñe peñi feipingele ñi hueupial trahunche mu, feipiafui ta cangelu peñi cüme hueupiquelu ñi allcütuaeteu ñi hueupin. Fei deule ti hueupin, ti peñi feipiafeyu chem dungu mu ñi cüdahual. Quiñe peñi alün tripantu yeniele rume tañi hueupifengen ca feipiafui quiñeque peñi cüme hueupiquelu ñi ngülamtuaeteu.
17. Llowlu iñchiñ kiñe ngülam, ¿chumaiñ taiñ kümelkaetu?
17 Com iñchiñ ngülamtungerumeafuiñ, feimu cümeafui taiñ loncontucual com taiñ ngüneduampeel tüfachi chillcatun mu. Ngülamtungeliyiñ, ñom piuque mu cüme allcütuaiñ ca inayaiñ ti ngülam. Cafei raquiduamlayaiñ chumngechi taiñ feipingeel ti ngülam, doi mai chumngechi taiñ quelluaeteu. Iñchiñ quim chengerpulaiñ taiñ choyün mu müten. Huelu Biblia feipi ‘allcütuliyiñ tati ngülam ca llouliyiñ taiñ norümaeteu’, quim chengerpuaiñ (Prov. 19:20).
ÜLKATUN 124 Nor piuquengeaiñ fill dungu mu
^ Inchiñ Jehová ñi pu chengen, quimnieiñ ñi rume falin-ngen taiñ allcütuafiel ca inayafiel Biblia ñi ngülam. Huelu ngülamtungeliyiñ, quiñeque mu cüdautuafuiñ taiñ cüme llohuafiel ca inayafiel ti ngülam. ¿Chumngelu? ¿Chumafuiñ taiñ cümelcayaeteu taiñ ngülamtungeel?
^ Tüfachi troquiñ mu, ca üi tuculelngei ta quiñeque che.
^ Inaduamnge La Atalaya 1 marzo 1985 tripantu mu, pagina 24 puulu 31.
^ Cüpalechi chillcatun mu, ngüneduamaiñ chumngechi pu loncolelu piuqueyenquechi ngülamtuafuingün.