1, 2. 1) Ñi lifreleal, ¿chem chumkey pu che? 2) ¿Chumngechi tripakey pu che ñi femken?

WALL Mapu püle pu che ayükey ñi dullintuchengewenoal (ngümintuchengewenoal) ka kom pu che ñi lifreleal. Kiñeke ayükey ñi illamkangewenoal ka ñi mülewenoal norngenochi dungu ka filla. Kakelu che küpa lifreley ñi feypial ka femal chem rume ñi ayükeel, ka ñi pin mu müten yenieal tañi mongen. Feley llemay, kom pu che ayükey ñi lifreleal.

² Feymu tañi femngechi lifreleal, pu che trawüluwkey fillke protesta mew ka chaftukefi ti gobierno ñi ngünenienoaetew. Welu, ¿femtripakey ñi ayünieel engün? Femkelay, doy kutrankawkey che ka fentren engün larpukey. Rüfngey ñi feypin ti longko ülmen Salomon: “Pu che ñi ngüneniefiel kakelu pu che, fey kiñentrür ñi wedalkalerpual engün” (Eclesiastés 8:9).

3. Taiñ rüf ayüwküleal ka küme feleal, ¿chem duamfalngey taiñ femal?

³ Biblia feypikey chem duamfalngey taiñ rüf ayüwküleal ka küme feleal. Disipulu Santiaw feypi: “Tati leliwülfilu reke tati norngechi küme ley dungu taiñ küpaleletew ta montuluwün [taiñ lifrekünuetew, Traducción del Nuevo  Mundo (TNM)], fey [...] newentulelu ñi mupituael ñi werkünieel ti küme dungu, rume nieay ayüwün” (Santiaw 1:25). Ti norngechi ley dungu küpakey Jewba mu. Kidu kimniey chem duamnieiñ taiñ ayüwküleal ka küme feleal. Feymu elufi ta Adan ka Eva ñi rüf lifreleal ka kom ñi duamnieel tañi ayüwküleal.

4. ¿Chumngelu (chemu) feypiafuiñ ñi rüf lifrelefel Adan ka Eva? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

⁴ Génesis kapitulo 1 ka 2 pengeli Adan ka Eva ñi rüf lifrelefel. Niefuyngu kom ñi duamnieel, chem no rume llükalkakelafeyew ka norngenochi dungu femngekelafuy. Kutrankelafuyngu, niefuyngu iyael, küdaw ka afnoachi mongen. Pu che famülke mu ayükey ñi femngechi lifreleal, welu pepilfalngelay tüfa (Génesis 1:27-29; 2:8, 9, 15). Fey Adan ka Eva ñi lifrelen mu, ¿femafuy kom tañi ayükeel?

5. Pu che ñi lifreleal, ¿chem duamfalngey?

⁵ Fentren che küpa femkey kom ñi ayükeel chumngechi ngeafuy rume, “femngechi müten rüf lifreleafuiñ” pikeyngün. Kiñe lifru feypi tati lifrelelu kidutu dullikey ñi chumal ka femürpukey tüfa. Ka feypi norngele, duamfalngele ka pepilfalngele chem ñi elkünuel kiñe gobierno tañi femnoal pu che, fey lifreleafuyngün (The World Book Encyclopedia). Feymu kom pu che ñi lifreleal, müley ñi elngeal kiñeke dungu tañi femnoal. Welu ñi norngeal, duamfalngeal ka pepilfalngeal tüfa, ¿iney feley tañi elkünual chem ñi femngenoal?

6. 1) ¿Chumngelu Jewba müten femafuy kom tañi ayükeel? 2) Lifrengefuiñ rume, ¿chem femlayafuiñ? ¿Chumngelu?

⁶ Müley taiñ longkontukual tüfa: Jewba müten lifreley ñi femal kom tañi ayükeel, kidu am dewmafilu itrofill mülelu, kom pepiluwün-ngey ka itrokom ngüneniekey (1 Timotew 1:17; Apokalipsi 4:11). Ti longko ülmen David nütrami Jewba ñi doykülen. Biblia feypi: “Awem Jewba, eymi ngen-ngeymi küme üytun, newen, küme adelkalen, püramyen ka afmatufalngen, kom tati mülelu wenu mapu ka nag mapu mu eymi am ta ngen-ngelu. Eymi ngen-ngeymi ti ngünenien mu, awem Jewba. Eymi tati pengelkelu tami longkolen kom tati müleyelu mew. Eymi mew küpay falinke fillem ka püramyen, ka eymi ngüneniekeymi itrokom, ka tami kuwü mu müley newen ka pepiluwün, tami kuwü mu müley pepiluwün ñi püramyeafiel ka newentukuafiel itrokom” (1 Crónicas 29:11, 12). Pu püllü ka ti pu che ka lifrengey, welu femlayafuyngün kom tañi ayükeel, Jewba müten felelu am ñi elkünual chem ñi kümen ka kümenon, ka kidu ñi feypin norngey, duamfalngey ka pepilfalngey. Jewba afkentu femkey tüfa.

7. ¿Chem dungu duamfalngelu taiñ femal ayüwmapiwkekeeiñmew?

⁷ Adan ka Eva lifrengefuyngu, welu ka elkünulelngey kiñeke dungu ñi femal ka femnoal, ka turpu rakiduamlayafuy ñi duamfalngenon tüfa. Rakiduamnge, kidu engu neyünofule, inofule ka umawtunofule, mongelelayafuyngu, welu ¿feypiafuiñ ñi lifrengenon engu? Femlayafuiñ llemay. Jewba elkünuy  ñi ayüwküleal engu femün mu tüfa (Salmo 104:14, 15; Eclesiastés 3:12, 13). Iñchiñ ka ayükeiñ taiñ kümentual illufalchi iyael, neyüneyütual inafül füshku mawida mew, ka küme umawtual taiñ kansatual. “Rume katrütukeenew tüfa” feypilayafuiñ, doy may ayüwmapiwkekeeiñmew. Adan ka Eva ka femngechi duamkepelafuy.

8. Jewba, ¿chem werküfi ta Adan ka Eva? Femün mu tüfa, ¿chem mu kelluntukuafuyngu?

⁸ Jewba werküfi ta Adan ka Eva ñi dapiafiel chi Mapu ka apolafiel tañi pu yall mu (Génesis 1:28). Ñi feypilelngen tüfa, ¿lifrelewetukelay engu am? Femlay. Femün mu tüfa, kelluntukuafuyngu Chaw Dios ñi ayüel ñi küme elkünuafiel kom Mapu ka rumel mongeleal pu che fey mu (Isaías 45:18). Famülke mew wedalkakelay pu küpa nienolu afkadi ka pu küpa yallnolu, werküngenolu am pu che ñi femngechi femal, welu fentren che femkey (1 Korintio 7:36-38). ¿Chumngelu eluwkey ñi femal tüfa küdawngele rume? Maneluwkelu am ñi ayüwülaetew (Salmo 127:3). Feley llemay, Adan ka Eva allkütufule ta Jewba, rumel ayüwülafeyew ñi kurewen-ngen ka ñi nien yall.

9. Jewba ñi werkün dungu mülelu Génesis 2:17 mu, ¿chumngelu norngey, duamfalngey ka pepilfalngey?

⁹ Jewba elufi kangelu werkün dungu ta Adan ka Eva, ka küme feypifi chem ñi rupayal allkütunofule. Feypifi: “Ikefilnge ti anümka wülkelu ñi kimngeael ti küme dungu ka ti wesa dungu. Ikefilnge tüyechi anümka ñi fün, fey ifilmi tati, rüf feyngey tami layael” (Génesis 2:17). ¿Feypiafuiñ tüfa ñi norngenon, duamfalngenon kam pepilfalngenon? ¿Katrütufuy Adan ka Eva ñi lifrengen? Femlay. Fentren che adümuwkelu Biblia dungu mu, feypikey ñi rume kümen tüfachi werkün dungu ka ñi pengelken Chaw Dios ñi nieel fentren kimün. Kiñe feypi tüfa taiñ kimeltukeetew kiñe falin dungu Chaw Dios mu: kidu müten kimniey chem ñi kümelkakefiel ka wedalkakefiel pu che. Feymu taiñ kümelkayaetew taiñ femken kümeke dungu, müley taiñ maneluwal Chaw Dios mu ka allkütuafiel, femnoliyiñ, kiduke iñchiñ dulliaiñ chem ñi kümen ka kümenon. Welu pepilkelaiñ tüfa.

10. Pu che elungelu rume ñi dullial tañi chumal, ¿chumngelu feypiafuiñ tañi elungenon ñi dullial chem ñi kümen ka kümenon?

¹⁰ Kiñeke che rakiduamkey Jewba ñi elukenofiel ta Adan ñi dullial tañi chumal, welu tüfa feyngelay. Adan elungey ñi dullial tañi chumal, welu elungelay ñi dullial chem ñi kümen ka kümenon. Adan ka Eva lifrelefuyngu ñi dullial ñi allkütuafiel ta Jewba kam femnoal. Welu Chaw Ngünechen müten dullikey chem ñi kümen ka kümenon. Tüfa pengelkefuy tati “anümka wülkelu ñi kimngeael ti küme dungu ka ti wesa dungu” (Génesis 2:9). Iñchiñ kimkelaiñ chumngechi ñi tripayafel taiñ chumken ka “küme tripayay kom tañi dulliel” feypilayafuiñ. Feymu küme duam mu dulliliyiñ rume taiñ chumal, küpayafuy wedake dungu (Proverbios 14:12). Feley llemay, iñchiñ pepilkelaiñ itrokom. Feymu Jewba feypifilu  ta Adan ka Eva ñi inoafiel feychi fün, femngechi kimeltulelfi tüfachi rüf dungu: ñi rüf lifreleal engu, mülefuy tañi allkütuafiel ta Chaw Dios. Welu, ¿chumingu?

11, 12. Adan ka Eva ñi femün, ¿chumngelu fente weda tripay? Feypinge kiñe pengelün dungu.

¹¹ Adan ka Eva dullingu ñi allkütunoafiel ta Jewba. Eva dulli ñi feyentuafiel Weküfü ñi feypietew: “Kimaymu tati kümeke dungu ka tati kümenolu, fey ta famngechi ta Ngünechen reke ta feleaymu” (Génesis 3:5). Feyentufilu ta Weküfü, ¿doy lifrengetuy Adan ka Eva? Femlay. Kidu engu kimtukuy wüla ñi rume weda tripan tañi allkütunofiel ta Jewba (Génesis 3:16-19). ¿Chumngelu fente weda tripay? Jewba elunofilu am tati pu che ñi dullial chem ñi kümen ka kümenon. Biblia feypi: “Jewba adniekefi kiñe wentru ñi miyawün; kiñe wentru, ¿chumngechi kimafuy chem rüpü inayal?” (Proverbios 20:24). Ka feypi: “Iñche küme kimnien, awem Jewba, tati pu che ngen-ngelay ñi rüpü. Tati pu che trekalelu, ngen-ngelay ñi adkünual kidu tañi trekan no rume engün” (Jeremías 10:23).

¹² Rakiduamafuiñ kiñe wentru amul avionkelu. Ñi küme puwal müley tañi miyawal chew ñi feypikünungeel. Kafey ngüneduamay chem ñi nieel ti avion tañi küme amulnieafiel, ka müley ñi allkütuafiel tañi pu adnieetew ka kellukeetew ñi pürayal ka nagal. Tüfachi wentru femnole kom tüfa ka pekanka amulfile ti avion, fey rume weda tripayafuy. Femngechi femi Adan ka Eva.  Allkütulafingu ñi adnieetew Jewba, feymu rume weda tripay ñi femün: kidu ka tañi pu che kulpafengetuy ka larpukey (Romanu 5:12). Ñi küpa dulliel engu chem ñi kümen ka kümenon, kellulaeyew ñi doy lifrengeal, welu may lifrelewetulayngu chumngechi ñi eluetew Jewba.

13, 14. ¿Chumngechi rüf lifreleafuiñ?

¹³ Kiñeke che rakiduamkey: “Femfuli kom ñi ayünieel, doy kümelkaleafun”. Welu, ¿rüfngepey may? Müna kümelkakeeiñmew taiñ lifrengen, welu pu che femfule kom ñi ayükeel, ¿chumlerpuafuiñ? Kiñe lifru feypi ñi küdawngen tati fillke ley ñi nieel pu trokiñche, tüfa am elkünukefilu kiñeke dungu ñi femal ka femnoal pu che (The World Book Encyclopedia). Tüfa küdawngey, feymu fentreley ti ley dungu, pu abogado ka pu kues kimeltukelu ñi chem küpa feypin ti ley ka chumngechi ñi inangeal.

¹⁴ Jesus feypi chumngechi taiñ rüf lifreleal: “Eymün ta müngeltufilmün [inaniefilmün] iñche ñi dungu, rüf dungu mew eymün iñche ñi pu disipulungeymün. Kimafimün tati rüf dungu, fey ti rüfngechi dungu lifrekünutuaeymünmew” (Juan 8:31, 32). Feymu duamfalngey taiñ femal epu dungu: feyentual Jesus ñi kimeltuel ka kidu tañi disipulungerpual. Femngechi mu rüf lifreleaiñ. ¿Chem mu lifrekünuaeiñmew tüfa? Ngüneduamnge Jesus ñi feypin: ‘Itrokom tati kulpakelu  püresulekey reke ta kulpan mew’. Fey wüla ka feypi: “Tati fotüm lifrekünutuelmünmew, eymün feyngeay tamün lifrengetun” (Juan 8:34, 36).

15. Jesus ñi feypin mu, ¿chumngelu doy küme lifrelerpuaiñ pu che ñi rakiduamken mu?

¹⁵ Famülke mu pu che ayükey ñi lifreal, welu Jesus ñi feypin mu doy küme lifrelerpuaiñ pu che ñi rakiduamken mu. Jesus feypilu “tati fotüm lifrekünutuelmünmew, eymün feyngeay tamün lifrengetun”, nütramkay taiñ lifrekünungetual kulpan mew, tüfa püresuniekeeiñmew reke kom iñchiñ. ¿Chumngechi? Welulkakeeiñmew, ka eluñmakelaeiñmew taiñ küme femal ka küme puwülal taiñ küdaw chumngechi taiñ pepilkeel. Feymu taiñ kulpafe chengen mu weda duamkeiñ, kutrankawkeiñ ka larpukeiñ (Romanu 6:23). Apostol Pablo femngechi kutrankawkefuy püresunieetew am ti kulpan (papeltunge Romanu 7:21-25). Feymu llemay kulpafengewenoliyiñ, feyke ta rüf lifrengeaiñ, Adan ka Eva reke ellaka mu.

16. ¿Chem duamfalngey taiñ rüf lifreleal?

¹⁶ Taiñ lifrekünuaetew Jesus, duamfalngey taiñ yafüluwal, Jesus feypilu am taiñ inayafiel ñi dungu. Dew wülkünulu am iñchiñ taiñ mongen Jewba mew, müley taiñ kiñepülekünuafiel taiñ ayükeel ka femal chem taiñ werküetew Jesus (Matew 16:24). Chumngechi ñi feypikünun kidu, küpalechi antü mu llowliyiñ kom ti kümeke dungu ñi wülkeel Jesus tañi montulchen, fey rüf lifreleaiñ llemay.

17. 1) ¿Chem chumaiñ taiñ rüf ayüwküleal? 2) ¿Chem inaduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

¹⁷ Taiñ rüf ayüwküleal, duamfali taiñ inayafiel ta Jesus ka feyentual kidu ñi kimeltuel. Femngechi küpalechi antü mu rüf lifrekünungeaiñ kulpan ka lan dungu mew (papeltunge Romanu 8:1, 2, 20, 21). Famülke mu iñchiñ ka lifreleiñ taiñ femal kiñeke dungu, feymu küpalechi chillkatun mu inaduamaiñ chumngechi küme femal, femngechi taiñ rumel püramyeafiel ta Jewba, taiñ Chaw Ngünechen rüf lifrechekelu.