1, 2. Pablo ka Sila, ¿chem rupayngu Filipo mu? (Inaduamnge ti adentun tüfachi pagina mu.)

RAKIDUAMNGE tüfa: epu peñi amuldungukelu fill mapu püle, Pablo ka Sila pingelu, kiñe antü fillke dungu mew ruparumeyngu. Puliwen mew fentren che wingüdyeeyew ti pülasa mu, fey pürümka ramtukadungueyew engu. Üye mu pu che wichafkañmaeyew ñi takun ka wülelkaeyew engün farilla mu (Hecho 16:16-22). Fey wüla püresuntukungeyngu tati doy alü ponwilechi katrüntuku karsel mew rume dumiñkülelu. Pepi nengümuwlayngu, traringelu am tañi namun, ka tañi furi allfüley ñi wimakangen mu (Hecho 16:23, 24). ¡Müna weda! Pablo romachengey, feymu femngechi ngelay ñi ramtukadungungeal * (inaduamnge ti kimal dungu).

² Karsel mu, Pablo rakiduampelay kom ñi rupan feychi antü ka pu filipoche mew. Fentren waria mu ñi witranmameel Pablo, mülerkefuy kiñe sinagoga pu judiu ñi poyeafiel ta  Chaw Dios. Welu Filipo mew, ngerkelafuy kiñe no rume. Feymu pu judiu trawüluwkefuyngün wekuntu waria mew inafül kiñe lewfü mu (Hecho 16:13, 14). Ñi müleal kiñe sinagoga duamfalngefuy mari judiu wentru, welu feychi waria mu ngelafuy peno, feymu mülelafuy kiñe sinagoga no rume. Welu pu filipoche rume mallmawkefuyngün tañi romachengen mu (Hecho 16:21). Fey tüfachi dungu mew peno pu che feyentulay ta Pablo ka Sila ñi romachengen, judiu tuwün-ngelu am. Femngellele rume, norngelafuy ñi karseltukungen.

3. 1) Pablo, ¿chem rakiduampey chi tañi rupameken mu, chumngelu? 2) Welu, ¿chem chumi Pablo?

³ Pablo ka rakiduampelay chumngelu (chemu) ñi puwün ta Filipo. Kiñeke rupachi küyen nga, Pablo mülerkefuy nometu Egeo lafken mew, Asia Menor mu. Üye mew Jesus, tañi Chaw ñi newen mu, fillke rupa katrütufi ta Pablo ñi amuldungual kiñeke waria mew, welu nengümfi reke ñi amual kañpüle (Hecho 16:6, 7, TNM). Welu, ¿chew püle nengümfi? Pablo petu mülefulu Troa waria mu, pewfaluweyew kiñe wentru ñi feypietew: “Konpunge ta Masedonia”. ¡Müna kimfali Jewba ñi ayükeel! Fey Pablo pürüm amuy üye mu (papeltunge Hecho 16:8-10). Welu, ¿chem rupay wüla? Pichi rupalu ñi puwün ta Masedonia, ¡püresuntukungey! Jewba, ¿chumngelu eluñmay tüfa? ¿Tunteñma mu püresuntukungeay? Pablo küme kimlafuy chi chumngelu ñi rupameken tüfa, welu fentekünulay tañi ayüwken ka tañi maneluwken Jewba mew. Biblia feypi rangi pun mew “Pablo ka Silas ngellipumekelu engu, ülkantufuyngu Ngünechen mew” (Hecho [Femyefel] 16:25, Ngünechen ñi Neyüntükümuyümchi Chillka [NCH]). ¿Chem kellueyew? Kidu engu küme weniyefi ta Jewba, feymu küme duamkülekefuyngu, tüfa ta Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün.

4, 5. 1) Kiñeke mu, ¿chumngechi Pablo reke duamkülepeafuymi? 2) Pablo ñi rupan, ¿chumngechi kalerumetuy?

⁴ Kiñeke mu, ¿Pablo reke femngechi duamkülekepeymi may? Rupaymi chi tüfachi dungu mew: ngillatufimi ta Chaw Dios tami kelluaetew, femngechi tami küme dullial, fey rakiduamimi Jewba tami adnieetew tañi newen mu. Welu tami dungu tripalay chumngechi tami rakiduamfel, fey rupaymi küdawngechi dungu mew kam fütra kaletuy tami mongen (Eclesiastés 9:11). Feymu, ramtuwafuymi chi: “¿Chumngelu Chaw Ngünechen eluñmay tüfa?”. Fey, ¿chem kelluafeymu tami yafüluwküleal ka rüf maneluwküleal Jewba mew? Taiñ kimal tüfa, wiño inaduamafiyiñ Pablo ka Sila ñi rupan.

⁵ Kidu engu petu ülkantulu, rupay fillke afmatufal dungu. Wüne, mülerkefuy kiñe fütra nüyün. Fey wüla, nülankepi pu konwe tati karsel mew, ka trarilewelayngün pu püresulelu. Fey tati longkolelu karsel mew pefiel mu tüfa, küpa langümuwi, welu Pablo katrütueyew ñi femnoal, fey kidu ka kom tañi pu che fawtisawingün. Wünlu, pu kues werküyngün kiñeke soltaw ñi entuafiel ta Pablo ka Sila karsel mew, ka feypifingün “amukatuaymu müten”. Pu kues kimlu ñi romachengen engu, ngüneduamingün tañi fütra welulkawün, feymu kidu engün kompañyefingün ñi tripayal. Welu petu ñi amutunon ti waria mu, Pablo ka Sila chalinentuwmeyngu Lidia mew, kiñe lamngen we fawtisangelu. Kafey yafültukufingu  pu peñi ka lamngen Filipo mew (Hecho 16:26-40). ¡Afmatufali chumngechi ñi kalerumetun tañi rupan!

6. ¿Chem inaduamaiñ?

⁶ ¿Chem kimeltueiñmew Pablo ñi rupan? Jewba femafuy tunte iñchiñ rakiduam mu üngümkelaiñ rume, feymu rupaliyiñ wedake dungu mew, ngelay taiñ fill rakiduamküleal. Pablo küme longkontukuy tüfachi kimeltun. Küme kimnieiñ tüfa, kidu am wirintukulelfilu pu peñi ka lamngen Filipo mew kiñe karta, fey ngülamtufi ñi fill rakiduamkülenoal ka tañi maneluwküleal Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün mew. Tüfachi chillkatun mew inaduamaiñ Pablo ñi feypiel Filipense 4:6, 7 mu (papeltunge). Fey wüla, chillkatuaiñ kakelu nütram Biblia mew pengelkelu Jewba ñi femken tunte iñchiñ rakiduam mu üngümkelaiñ rume. Ka inan mu, ngüneduamaiñ chumngechi kelluafeiñmew Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün taiñ yafüluwküleal ka maneluwküleal Jewba mu kom taiñ piwke mew.

7. 1) Pablo, ¿chem kimeltulelfi pu peñi ka lamngen Filipo mew? 2) Ka, ¿chem kimeltueiñmew?

⁷ Pu peñi ka lamngen Filipo mew papeltufilu Pablo ñi wirintukuletew, ¿chem rakiduamingün? Rakiduampelayngün Pablo ka Sila ñi rupan mew, ka chumngechi ñi montuletew Jewba, kidu am femlu tunte pu filipoche rakiduam mu üngümkelafuyngün rume. Fey Pablo, ¿chem kimeltulelfi tañi karta mew? Kidu feypikay reke: ‘Fill rakiduamkülekilmün ka ngillatulemün, femngechi llowaymün Chaw Dios ñi wülkeelchi tüngün, “tüfachi fütra küme tüngün ta doy kümey che ta pepil-layafuy”’. Fey, ¿chem küpa kimeltuy Pablo? Kiñeke Biblia mew kakelu kewün mu, tüfa rulpadungungey “Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün doyküley kom taiñ rakiduam mu” kam “doyküley kom tati pu wentru ñi pepikakünuafel”. Feymu Pablo küpa kimeltuy tüfa: rakiduamlayafuiñ rume tunte taiñ kelluafetew Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün. Kiñeke mu kimlayafuiñ chumngechi taiñ küme elkünutual taiñ weda rupan, welu Jewba kimniey llemay. Kidu femafuy tunte iñchiñ rakiduam mu üngümkelaiñ rume (papeltunge 2 Pedro 2:9).

8, 9. 1) Pablo rupay wedake dungu mew Filipo mu, welu ¿chum tripay tüfa? 2) Pu peñi ka lamngen Filipo mew, ¿chumngelu maneluwingün Pablo ñi wirintukuleletew mu?

⁸ Pablo ñi karta rakiduamelfi pu peñi ka lamngen Filipo mew chumngechi ñi kelluetew Jewba tati rupachi mari tripantu mew, tüfa müna yafültukupelaeyew engün. Jewba eluñmay ñi femngeal norngenochi dungu ta Pablo ka Sila, welu tüfachi dungu mew ‘ingkangey ka dunguñpengey tati werken montuluwün dungu’ (Filipense 1:7). Feymu, pu kues Filipo mew eluwlayngün ñi kayñetuafiel ti we kristiano trawünche. Pablo ñi femün mew peno, Luka pepi mülenagi Filipo mu dew amutulu Pablo ka Sila. Fey Luka ka kellufi pu we kristiano Filipo mew.

⁹ Pu peñi ka lamngen Filipo mu, papeltufiel mu Pablo ñi wirintukuleletew, rakiduamlayngün: ‘Tüfachi wentru kimlay chem taiñ feypietew, kidu rupakelay wedake dungu mew’. Welu may maneluwingün ñi feypietew mu, kimnielu am  engün Pablo ñi rupan fillke kuñiwün-ngechi dungu mu. Doy may, wirintukufilu tati pu filipoche, kidu püresuntukulefuy kiñe ruka mu Roma mew. Pablo rupalu rume tüfachi dungu mew, kidu pengeli ñi llowken Jewba tañi wülkeelchi tüngün (Filipense 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. 1) Fill rakiduamküleliyiñ taiñ wedake dungu mew, ¿chem chumafuiñ? 2) ¿Chem maneluwküleafuiñ?

¹⁰ Taiñ fill rakiduamnoal ka llowal Jewba ñi wülkeelchi tüngün, ¿chem chumafuiñ? Pablo ngülamtufi pu peñi ka lamngen Filipo mu ñi ngillatuafiel ta Jewba, femngechi ñi fill rakiduamkülenoal. Feymu fill rakiduamküleliyiñ taiñ wedake dungu mew, ngillatuafiyiñ ta Chaw Ngünechen (papeltunge 1 Pedro 5:6, 7). Ngillatufilmi ta Jewba, maneluwaymi tami küpa dapiaetew. Kafey mañumtuafimi tati kümeke dungu tami eluetew. Ka rakiduamtukuaymi Jewba ñi nieel ti newen “tañi doyelchi femael tüfey taiñ ngillatukefiel kam taiñ rakiduamkeel, kisu ñi pepiluwün taiñ kellukeetew mew ta iñchiñ” (Efesio 3:20).

¹¹ Chumngechi ñi rupan Pablo ka Sila, kafey famülke mu maneluwafuiñ Jewba ñi femafel tunte iñchiñ rakiduam mu üngümkelaiñ rume, femngechi taiñ kelluaetew. Jewba kellulayafeiñmu chi kiñe afmatun dungu mu, welu rumel eluaeiñmew taiñ duamnieel (1 Korintio 10:13). Welu rakiduamlayaiñ: ‘Iñche chem no rume femlayan, Jewba küme elkünupe tañi weda rupan’, doy may eluwküleaiñ taiñ femal chem taiñ ngillatulelkefiel ta Jewba (Romanu 12:11). Feymu, femngechi femliyiñ pengelaiñ taiñ ngillatukenoel wente piwke mu müten, ka Jewba kelluaeiñmew. Ka femngechi, longkontukuaiñ Jewba tañi doyelchi femafel tüfey taiñ ngillatukeel kam rakiduamkeel. Kafey Jewba femafuy tunte iñchiñ rakiduam mu üngümkelaiñ rume. Fewla inaduamaiñ kiñeke nütram Biblia mew, taiñ kelluaetew ñi doy maneluwküleal tüfachi dungu mu.

12. 1) Senakerib pepikawlu ñi nüafiel Jerusalen, ¿chem chumi Esekias? 2) Jewba chumngechi ñi kellufiel ta Esekias, ¿chem kimeltueiñmew?

¹² Biblia mew, fillke rupa Jewba femi tunte tati pu che rakiduam mu üngümkelay rume. Ngünenielu Esekias, ti asirio longko ülmen Senakerib nüfi epe kom tati waria Judea mew, Jerusalen müten petu montulefuy (2 Reyes 18:1-3, 13). Welu pichin antü rupalu, Senakerib pepikawi ñi nüafiel tüfachi waria. Feymu Esekias, ¿chem chumi? Wüne, ngillatufi ta Jewba ñi kelluaetew, ka eluwi ñi ngülamtuaetew Isaia, Jewba ñi pelon wentru (2 Reyes 19:5, 15-20). Fey wüla, Esekias pengeli tañi nien küme rakiduam, fey kullilelfi ta Senakerib ñi ngillatuetew (2 Reyes 18:14, 15). Ka inan mew, Esekias küme pepikakünufi ti waria ñi fentreñma chaftual pu asirio ñi walloñmaetew (2 Crónicas 32:2-4). ¿Chum tripay tüfa? Jewba werküy kiñe küme püllü, tüfa kiñe pun mew müten langümfi 185.000 asirio soltaw. ¡Esekias rakiduamlafuy rume ñi femngechi montulaetew Jewba! (2 Reyes 19:35.)

13. 1) Jose ñi rupan, ¿chem kimeltueiñmew? 2) Sara turpu rakiduamnofulu rume, ¿chem dungu mu rupay?

¹³ Inaduamaiñ Jose ñi rupan wechengelu.  Kidu mülelu karsel mew, rakiduamlafuy chi ñi ngerpual doy falin-ngechi wentru Egipto mapu mew, ka tati Faraon müten ñi wüneleal kidu mew. Ka femngechi rakiduamlafuy rume Jewba ñi adnieaetew tañi montulafiel ñi pu che tañi entrinoal (Génesis 40:15; 41:39-43; 50:20). ¡Feley llemay! Jewba femi tunte Jose rakiduam mew üngümkelafuy rume. Fewla rakiduamnge Sara mew, Jose tañi kuku. Sara rakiduamlay ñi niepüñeñküleal, kidu rume kushelelu am, feymu eluwkülefuy ñi püñeñyeafiel tañi domo kona ñi püñeñ. Welu Jewba elueyew kiñe püñeñ, Isaak pingelu, Sara turpu rakiduamlafuy Jewba ñi femngechi kümelkayaetew (Génesis 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Chem maneluwküleafuiñ Jewba mu?

¹⁴ Petu akunole ti we Mapu, üngümkülelayaiñ Jewba ñi femal kiñe afmatun dungu, femngechi taiñ müntuñmayaetew kom taiñ wedake dungu. Kafey ngillatukelafiyiñ ta Chaw Ngünechen ñi femal fütrake dungu taiñ mongen mew. Welu chumngechi ngüneduampeiñ, afmatufali chumngechi ñi kellufiel Jewba tañi pu nor piwkeyeetew. Ka kidu rumel mu femngechi felekey. Biblia feypi: “‘Eymün tati pu dungukelu iñche ta iney ngen,’ pi Jewba, ‘may iñche tañi dullielchi kona, tamün kimal ka mupiltun nieal iñche mew, ka tamün longkontukual iñche ta Kangetukenolu. Kiñe dios no rume wüne dewmangelay iñche mu, ka  inangelu iñche mew turpu ngekelay. Iñche ta Jewba, iñche müten tati Montulchekelu. Iñche kimelelfiñ, ka montulfiñ, ka kimfalfiñ, mülenolu ka tripanche dios no rume rangi eymün mu. Feymu llemay, eymün tati pu dungukelu iñche ta iney ngen’, pi Jewba, ‘iñche Ngünechen-ngen. Kafey, iñche afkentu femngechi feleken; ka iney no rume müntuñmalayafenew chem rume tañi kuwü mew. Tañi femken iñche, ¿iney katrütuafenew?’” (Isaías 43:10-13). Rakiduamliyiñ tüfa, doy maneluwküleaiñ Jewba mew ka taiñ eluaetew tati newen taiñ duamnieel ñi femürpual kidu ñi pin (2 Korintio 4:7-9). Esekias, Jose ka Sara ñi rupan, ¿chem kimeltueiñmu? Nor piwkeyefiliyiñ ta Jewba, kidu kelluafeiñmew fütra wedake dungu rupaliyiñ rume.

15. 1) Rupaliyiñ wedake dungu mew, ¿chumngechi llowafuiñ Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün? 2) ¿Chem femi Jewba taiñ fülmawküleal kidu mu?

¹⁵ Rupaliyiñ wedake dungu mew, ¿chumngechi llowafuiñ Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün? Yafüluwaiñ taiñ doy küme weniyeafiel ta Jewba. Iñchiñ weniyeafuiñ ta Jewba, Kidu wülkünufilu am ta Jesus taiñ montulaetew. Feymu Kidu wiñoduamatuafeiñmew taiñ kulpan, femngechi küme rakiduam nieaiñ, ka fülmawküleaiñ Kidu mu. Chaw Ngünechen ñi elkünuel taiñ montulaetew müna afmatufali tati (Juan 14:6; Santiaw 4:8; 1 Pedro 3:21).

16. Feypinge chumngechi kelluafeiñmew Chaw Jewba ñi wülkeelchi tüngün.

¹⁶ ¿Chumngechi kelluafeiñmew Chaw Jewba ñi wülkeelchi tüngün? Biblia feypi “Ngünechen tamün eluetewchi küme tüngün yafülnieñmayaeymünmew tamün piwke ka tamün rakiduam” (Filipense 4:7). Pablo feypilu tüfa, küpa rakiduamelfi pu filipoche feychi pu soltaw mu elfalkünungelu ñi ingkañpeafiel tati waria. Fey pu filipoche pun mew küme umawtukefuyngün, kimnielu am engün ñi ingkañpekeetew feychi pu soltaw. Ka femngechi llowliyiñ iñchiñ Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi tüngün, fill rakiduamlayaiñ tati wedake dungu mew, welu may küme duamküleaiñ, kimnielu am iñchiñ Jewba taiñ dapiaetew ka taiñ kelluaetew ñi rüf ayüwküleal (1 Pedro 5:10). Kimfiel tüfa, ingkañpeaeiñmew taiñ fill rakiduamnoal ka taiñ ngañwadelnoaetew tati wedake dungu.

17. Akule ti fütra kutrankawün, ¿chem kelluaeiñmew taiñ maneluwal Jewba mu?

¹⁷ Pichiñma mu, müleay kiñe fütra kutrankawün kom wall Mapu püle (Matew 24:21, 22). Küme kimlaiñ chem dungu mu rupayaiñ. Feymu ngelay taiñ fill rakiduamküleal tüfachi dungu mu. Kimnoliyiñ rume chem ñi femal Jewba feychi antü mew, küme kimnieiñ Jewba ñi chumngen. Kafey kimnieiñ chumngechi ñi kellufiel Jewba tañi pu poyekeetew kuyfi mu. Ka chumngechi ngüneduampeiñ, chem dungu rupale rume, Jewba rumel femkey tañi pin. Doy may, kidu femkey iñchiñ taiñ rakiduam mu tunte üngümkülelayafuiñ no rume. Feymu chumngechi rume taiñ kellukeetew Jewba, ngüneduamkeiñ tunte taiñ küme duamelkeetew Ngünechen ñi wülkeelchi “fütra küme tüngün ta doy kümey che ta pepil-layafuy”.