Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

Pu papeltukelu ñi ramtukeel

Pu papeltukelu ñi ramtukeel

Pu kristiana fütangelu, ¿tukuwafuyngün ti Dispositivo Intrauterino tañi niepüñeñnoal?

Kiduke pu kurewen müley ñi dullial (ngümintol) chem chumal, femngechi ñi tüngküleal tañi rakiduam. Feymu müley ñi ngüneduamal ñi chumken tati Dispositivo Intrauterino ka chem ngülam Biblia mu mülelu kelluafeyew ñi dullial.

Jewba feypifi ta Adan ka Eva: “Nieaymu rume fentren püñeñ. Apolfimün ta mapu”. Ka femngechi feypifi ta Noe ka tañi pu che (Génesis 1:28; 9:1). Welu ti Biblia feypilay iñchiñ taiñ inayafiel tüfa. Feymu kiduke pu kurewen müley ñi dullial chem femayngu, femngechi ñi adkünual tunten püñeñ nieal kam chumül ñi niepüñeñal ti domo. Fey, ¿chem müley ñi ngüneduamal engu?

Dullial ñi chem chumal tüfachi dungu mew, pu kristiano kurewen inakeyngün Biblia ñi ngülam. Feymu küpa nienole püñeñ, turpu angkanentupüñeñlayayngün. Tati küpa angkanentupüñeñlu, katrütufi ñi choyüngeal kiñe che. Tüfa inakelafi Biblia ñi feypin tati mongen ñi yamfalngen (Éxodo 20:13; 21:22, 23; Salmo 139:16; Jeremías 1:5). Fey, ¿chem feypiafuiñ kay ti Dispositivo Intrauterino mu?

Ti chillka La Atalaya 15 konchi septiembre 1979 mu, pagina 31 ka 32 ngüneduami tüfa. Feychi mu, epe kom pu Dispositivo Intrauterino kiñe plastico chemkün-ngefuy tukulelngekelu ti domo ñi niepüñeñnoal. Feychi chillka feypi ñi küme kimfalngenon tañi chumken ti Dispositivo Intrauterino. Fentren che adümuwkelu, feypikefuyngün ti Dispositivo Intrauterino ñi katrütukefiel ti fine ñi puwnoal ti ovulo mew ka ñi kon-noal fey mu. Fey ti fine kon-nole ovulo mew, ngelayafuy mongen.

Welu kiñeke mu ngüneduamngey ti fine ñi konürpun tati ovulo mew. Tüfa tremafuy trompas de Falopio mew. Kafey puwafuy utero mu, welu ti Dispositivo Intrauterino eluñmalayafuy ti ovulo ñi müleal utero mu, fey niepüñeñlayafuy ti domo. Welu femngechi angkanentupüñeñafuy. Fey ti chillka feypi: “Tati kristiano küpa ayüwülkefilu ta Jewba, müley ñi küme ngüneduamal tüfa tañi kimal ñi kümen kam kümenon ti Dispositivo Intrauterino, femngechi ñi inayal Biblia tañi feypin tati mongen ñi yamfalngen” (Salmo 36:9).

Welu tripalu tüfachi chillka 1979 tripantu mew ka fantepu mu, doy küme amuley ciencia ka medicina.

Fewla müley epu rume Dispositivo Intrauterino. Kiñe niey kofre, tüfa müna kimniengerpuy kiñeke tripantu kuyfi mew. Newe kuyfi, tripay kangelu Dispositivo nielu hormona. ¿Chumkey tüfachi epu chemkün?

Tati nielu kofre (T de cobre): chumngechi ngüneduampeiñ nga, tati Dispositivo Intrauterino katrütukey ti fine, fey ñi puwnoal ovulo mu. Ka ti kofre am wedañmafilu chi tati fine, ti Dispositivo Intrauterino nielu kofre apümkakefi ti fine * (inaduamnge ti kimal dungu). Kafey mülen mu ti Dispositivo Intrauterino, ti utero kaletukey.

Tati nielu hormona: tüfachi Dispositivo Intrauterino niey hormona, chumngechi ñi femken ti pastilla ñi niepüñeñnoal. Tüfa küdawkey tati kuyfike Dispositivo Intrauterino reke, welu kafey wülkey hormona ponwi utero mu. Feymu kiñeke domo mu tripakelay ti ovulo, ka rupalu tüfa, fine nielay chew ñi puwal. Kafey utero niey ñi takun ponwi mu, tüfa doy pichi rupay konkülen mu ti Dispositivo Intrauterino nielu hormona * (inaduamnge ti kimal dungu). Tüfa ka kellukey ñi püdpüdngeal ti merun reke mülelu epe puwkülelu utero mew, fey tüfa katrütukefi ti fine ñi kon-noal fey mu.

Chumngechi ngüneduampeiñ, ti utero kaletukey tüfachi epu Dispositivo Intrauterino ñi femken mu. Feymu kiñe domo mew tripale ti ovulo, ka konle ti fine fey mu, tüfachi ovulo eluñmangelayay ñi müleal utero mu. Femngechi angkanentungeafuy ti püñeñ we eluwlu ñi tremal. Tüfa ka rupayafuy pastillatule ti domo ñi niepüñeñnoal, femngechi feypikey pu cientifico. Welu ka feypikeyngün ñi epe rupakenon tüfa.

Feymu feypingelayafuy ñi turpu kon-noal fine ti ovulo mu, ti domo niele ti Dispositivo Intrauterino nielu kofre kam nielu hormona. Welu chumngechi ñi küdawken ti Dispositivo Intrauterino, pu cientifico pengelkey ñi epe welulkakenon tüfa, feymu küdawngeafuy ti domo ñi niepüñeñal.

Kiñe kurewen poyekefilu ta Jewba ayüfule ti domo ñi tukuwal kiñe Dispositivo Intrauterino, müley ñi nütramkalelafiel ti doctor. Tüfa feypiafeyew chem Dispositivo tukuwafuy, chumngechi kümelkayafeyew ka wedalkayafeyew. Ti kurewen ngelay ñi eluwal kakelu che tañi feypiaetew chem chumal, ti doctor no rume (Romanu 14:12; Galata 6:4, 5). Kidutu ti kurewen müley ñi dullial, ka doyümayngu ayüwülafiel ta Jewba ka nieal lif rakiduam (ka ngüneduamafuymi 1 Timotew 1:18, 19; 2 Timotew 1:3).

^ parr. 8 Kiñe chillka ñi entuel ti trokiñche küdawkelu ñi tremoleal pu che Inglaterra mu, feypi: “Tati Dispositivo Intrauterino doy nielu kofre, küme tripakey doy 99% kom rupa mu. Fey tüfa trapümngefule pataka domo nielu tüfachi chemkün, ka rupafule kiñe tripantu, küdawngeafuy ñi niepüñeñafel kiñe domo rume. Welu femngechi küme tripakelay tati Dispositivo müte nienolu kofre”.

^ parr. 9 Rupalu am tüfa, pu doctor kiñeke mu feypikefingün ñi tukuwal tüfachi chemkün tati pu domo rume mollfükelu tañi kutranpütraken mu fill küyen, fütangelu kam fütangenolu rume.