1, 2. Dulliliyiñ chem chumal mongen mu, ¿chumngelu am (chemu) kimchengey taiñ allkütuafiel ta Jewba? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

WECHENGELMI elungekeymi chi fentren ngülam tami chem chumal mongen mu. Tami pu kimeltuchefe kam kakelu che feypikeeymu chi tami doy küme educacion nieal kam kiñe küme küdaw, femngechi tami nierpual fentren plata. Welu Jewba ngülamtukelaeymu tüfa. Rüfkünu may, kidu ayüniefuy tami küme amuleal kolegio mu, femngechi tami nieal kom tami duamnieel tripalmi kolegio mu (Kolosense 3:23). Welu Jewba ka kimniey wechengelu eymi, ka duamnieymi dullial falinke dungu, fey tami chem chumal mongen mu. Feymu ngülamtukeeymu ka kellukeeymu tami mongen mu, femngechi ayüwülafimi ta Jewba afaelchi antü mu (Matew 24:14).

² Longkontukuaymi, Jewba itrokom dungu kimniey. Kidu kimniey chem tañi rupayal küpalechi antü mu ka tunte fülkülepay ñi afal kom wedake dungu ñi mülen (Isaías 46:10; Matew 24:3, TNM; 24:36). Jewba ka kimnieeymu. Kidu kimniey chem tami ayüwülaetew ka chem tami  weñangkülaetew. Ngülamtuelmu pu che, “kümey tati ngülam” piafuymi, welu tripanole Biblia mu, küme ngülam no tati (Proverbios 19:21).

3, 4. Adan engu Eva allkütufilu weda ngülam, ¿chumlerpuyngu? ¿Chumngechi wedalkafi tañi pu küpanche?

³ Afkentu mülekey wedake ngülam. Tati Weküfü wüne weda ngülamtufi tati pu che. Fey feypifi Adan engu Eva doy ayüwküleafuy kidutu dullile müten chumngechi yenieal tañi mongen engu (Génesis 3:1-6). ¡Re weda duamuwkey müten tati Weküfü! Kidu ayüniey Adan, Eva ka kom tañi küpanche ñi allkütuaetew ka poyeaetew kidu müten, fey ñi famentuafiel engün ta Jewba. Welu Weküfü kellukelafi rume tati pu che. Jewba llemay elukefi pu che kom tañi nieel. Jewba elufi Adan Eva ñi niewal engu, elufi kiñe küme mülewe tañi müleal ka kulpangenochi kuerpu afnoafulu.

⁴ Welu Adan engu Eva allkütulafingu tañi Fütra Chaw, ¡müna weda! Femlu engu tüfa, famentuwingu Chaw Ngünechen mu. Rume weda tripay tüfa. Rakiduamaiñ, kiñe rayen katrünentungele anümka mu, ñochikechi tonfünagafuy fey angkünagay. Ka femngechi Adan Eva engu püntüwi Ngünechen mu, feymu ñochikechi fücharpuyngu ka layngu. Fey kom tañi küpanche ka femngechi kutrankawkey kulpan dungu mu (Romanu 5:12). Famülke mu fentren che famentukefingün Ngünechen tañi feypin ka femkeyngün chem rume tañi ayükeel (Efesio 2:1-3). ¿Chum tripakey tüfa? Biblia feypi kimchengelay pu famentukefilu ta Jewba (Proverbios 21:30).

5. Chaw Jewba, ¿chem dungu maneluwkey? ¿Kümepey may ñi femün?

⁵ Welu Jewba maneluwkey ñi küpa kimaetew ka poyeaetew alün che, fentren wechekeche kütu (Salmo 103:17, 18; 110:3). ¡Chaw Jewba rume falintukefi tüfachi pu wechekeche! Eymi kay, ¿ka koneltuleymi kidu engün mu? Feyngele, niepelaymi fentren “kümeke dungu” küpalu Jewba mu, fey tüfa rume ayüwülkepelaeymu. Biblia feypi: “Kidu kümelkakeeymu kümeke dungu mu kom tami mongen, femngechi tami wechengen wengeketuy chumngechi ñi femken kiñe ñamku” (Salmo 103:5; Proverbios 10:22). Ngüneduamaiñ meli kümeke dungu taiñ elukeetew Jewba. Tüfa tati kimün küpalu Jewba mu, kümeke weni, ayüfalchi dungu taiñ femürpual ka rüf lifreleal.

6. ¿Chumngelu eluwaiñ llowal Chaw Ngünechen tañi küme dungu? ¿Chem kellun nieiñ?

⁶ Iñchiñ müten, taiñ pu chengen, duamnieiñ taiñ llowal Ngünechen tañi küme dungu (Matew 4:4). Allkütufilu iñchiñ ta Chaw Dios, nierpuiñ ta kim ngüneduamün, kimün ka ayüwün. Jesus feypi: “Ayüwün niey tati duamnielu ñi llowael Ngünechen ñi küme dungu” (Matew 5:3). Chaw Jewba elueiñmu ta Biblia ka adkünukefi ti “kim manelfal kona” taiñ eluaetew fillke papel pengelkelu Ngünechen tañi kimün, fey tüfa kellukeeiñmu taiñ doy feyentuleal Chaw Dios mu (Matew 24:45, TNM). Feley llemay, elungekeiñ fentren dungu taiñ kimeltukeetew Ngünechen ñi kimün (Isaías 65:13, 14).

7. Ti kimün küpalu Jewba mu, ¿chumngechi kelluaeymu?

⁷ Tüfachi kimün küpalu Jewba mu kellukeeymu  tami kimchengeal ka küme rakiduam nieal, fey tüfa kuñiwtukukeeymu fentren dungu mu. Biblia feypi: “Tati kimün konle tami piwke mew, ka ti adümuwün ayüwmaelmu, adümngechi rakiduam kuñiwtukunieaeymu, ka kim ngüneduamün montulnieaeymu, fey montulaeymu weda rüpü mu, feychi wentru mu dungukelu wedake dungu, feychi pu che mu famentufilu ti nor rüpü, fey tañi miyawal wedake rüpü mu, feychi pu che mu ayüwmakeetew femal wedake dungu, feychi pu ayüwkelu mülen mu fentren wedake dungu” (Proverbios 2:10-14). Nieal ta kimün ka küme rakiduam kelluaeymu kimtukunieal chem dungu ñi koylangen. Tüfa ta kiñeke: feypingekey ngelay ta Chaw Ngünechen ka feypingekey rüf ayüwküleaiñ nieliyiñ fentren plata ka falinke fillem. Nieal ta kimün ka küme rakiduam ka kelluaeymu tami famentuafiel wedake illutun ka wimtun tami wedalkayafetew. Feymu kom tami newen mu eluwnge tami kimchengeal ka küme rakiduam nieal. Femngechi ngüneduamaymi fente tami piwkeyeetew Jewba ka ayüniey tami kümelkaleal müten (Salmo 34:8; Isaías 48:17, 18).

8. Fewla fülmawkülelmi Jewba mu, ¿chumngechi kümelkayaeymu küpalechi antü?

⁸ Pichin mu apümkangeay kom ñi ngünenieel tati Weküfü. Feychi mu Jewba müten rüf ingkañpeaeiñmu ka eluaeiñmu kom taiñ duamnieel. Feychi antü nienoliyiñ chem iyal no rume, Jewba eluaeiñmu llemay (Habacuc 3:2, 12-19). Feymu eluwaymi fewla tami doy fülmawküleal tami Wenu Chaw mu ka doy maneluwaymi kidu mew (2 Pedro 2:9). Femngechi femülmi, chem dungu rupallefule rume, David reke maneluwaymi Jewba tami kelluaetew. Kidu feypi: “Iñche tañi adkiñ mu niekefiñ ta Jewba. Iñche tañi man püle mülelu am, turpu nengümkangelayan” (Salmo 16:8).

9. 1) Juan 6:44 ñi feypin mu, ¿chumi Jewba? 2) We kimfilu eymi kakelu peñi ka lamngen, ¿chem dungu rupakey?

⁹ We kimfilu eymi kiñe che mülenolu ti rüf dungu mu, ¿tunten dungu kimüñmakefimi? Kimnieymi chi kidu tañi üy ka tañi adngen, welu fey ka müten. Welu feyngelay tüfa we kimfilu iñchiñ kiñe che mülelu ti rüf dungu mu. Kimnieymi feychi peñi kam lamngen ñi piwkeyefiel ta Jewba. Kimnieymi Jewba ñi peñmaetew kümeke dungu tañi piwke mu, feymu fültukueyew tañi trokiñche mu (papeltunge Juan 6:44). Feymu chem tuwün kam mollfüñ niele rume kiñe che poyekefilu ta Jewba, fentren dungu kimüñmakefimi ka fentren dungu kimüñmakeeymu.

10, 11. Jewba tañi pu che, ¿chem dungu mu kiñewküley? ¿Chum duamelkeeymu tüfa?

 ¹⁰ Kimfilu eymi kangelu peñi kam lamngen, kimürpuymi tamu kiñewkülen falinke dungu mu. Dungukeymu chi kakerume kewün dungu, welu mür dungukeymu ti lifngechi dungun, tüfa lle tati rüf dungu taiñ eluetew Jewba Biblia mu (Sofonías 3:9). Feymu mür feyentukeymu Chaw Jewba mu, eluwkeymu lif mongen nieal ka maneluwkeymu Chaw Dios ñi feypikünuel küpalechi antü mu. Tüfachi dungu kelluaeymu tami maneluwal pu peñi ka lamngen mu, femngechi nieal kümeke weniwen afkenolu.

¹¹ Feley llemay, Jewba ñi pu che mu müley ti doy kümeke weni tami nieafel. Wall Mapu püle nieymi tüfachi kümeke weni, petu kimnofilmi rume. Pu poyekenofilu ta Jewba, ¿feypipeafuy may ñi nieel femngechi kümeke weniwen?

12. ¿Chem küpa femimi tami doy poyeafiel ta Jewba?

¹² Biblia feypi: “Ayüwkülenge, weche, petu tami wechengen mew, ka ayüwkülepe tami piwke petu tami wechengen. Inange tami piwke ñi rüpü, ka amunge chew tami yenieetew tami nge. Welu longkontukunienge tami ramtukadunguaetew ti rüf Ngünechen kom tüfachi dungu mu. Feymu lle, entunge tami piwke mew wedake dungu, ka kiñepülekünunge ti allfülkeetewchi dungu tami kuerpu mu; tati wechengen ka petu kümelkalen chi mongen mu am tüfa engu falilay. Feymu, tami wechengen mu longkontukufinge tami Doy Fütra Dewmaetew, petu ñi akunon ti wedake antü kam petu ñi akunon feychi tripantu tami feypiafel: “Ayüwmawekelaenew tüfa” (Eclesiastés 11:9–12:1). ¿Chem küpa femimi tami doy poyeafiel ta Jewba? Ayünieymi chi fill antü tami papeltual Biblia kam doy küme entual tami feypin ka nütramkan trawün mu. Kam ayünieymi doy küme adümafiel Biblia amuldungun mu. Kimtukulu eymi kam kakelu che tami doy küme amulen, ¿chumkeymi? Müna ayüwkülepelaymi. Feley, ¡ayüwün-ngey llemay! ¿Chumngelu? Tüfa pengeli tami femken Jewba ñi ayükeel Jesus reke (Salmo 40:8; Proverbios 27:11).

13. Küdawelafiel ta Jewba, ¿chumngelu doy kümey ta femürpual fütrake dungu Mapu mu?

¹³ Doyümfiel mu eymi küdawelafiel ta Jewba, femkeymi kiñe küme küdaw, feymu ayüwküleymi ka kimnieymi chem chumal mongen mu. Pablo feypi: “Yafüluwkülen ka newentulen amulemün. Kake antü doy küme küdawküleaymün, eymün am kimnielu tamün refalta küdawkenon Ñidol ñi dungu mew” (1 Korintio 15:58). Pu che doyümniefilu femürpual fütrake dungu tüfachi Mapu mu rüf ayüwkülelay. Küme amuley tañi mongen trokingeafuyngün, welu tañi piwke engün küme duamkülelay (Luka 9:25). Ti longko ülmen Salomon ñi nütram kimeltukeeiñmu tüfa (Romanu 15:4).

14. ¿Chem kimeltuafeymu Salomon ñi nütram?

¹⁴ Salomon rume rikungefuy ka falin wentrungefuy, fey eluwi ñi kimal fente ñi ayüwülafetew fillke ayüfalchi dungu mülelu mongen mu (Eclesiastés 2:1-10). Feymu Salomon dewmay fütrake ruka, adngechi anümkawe ka lof, ka femi chem rume tañi ayüel. ¿Chumi  Salomon? ¿Doy ayüwpey may? Femlay llemay, doy may Salomon ngüneduamlu kom tañi femün, feypi ‘kom re ngünamka dungu ürke ka pichi falilay rume’ (Eclesiastés 2:11). ¡Müna küme kimeltun wüli ta Salomon! ¿Longkontukuafimi kay eymi?

15. Salmo 32:8 ñi feypin mu, ¿chumngelu duamfalngey maneluwal Ngünechen mu? ¿Chum tripayay tüfa?

¹⁵ Kiñeke che welulkawkey tañi mongen mu ka wedake dungu rupakey, fey kimkontukey wüla. Welu Jewba ayülay tami femngechi rupayal. Doy may Chaw Jewba ayüniey eymi tami allkütuafiel ka inayafiel ñi feypin. Tami femürpual tüfa, duamfalngey tami maneluwal Ngünechen mu. Welu longkontukunge, tami mongen mu femülmi Jewba tañi ayükeel, turpu weda tripalayaymi. Kafey Jewba turpu ngoymanentulayay (upelayay) tami femkeel ñi püramyengeal kidu tañi üy (Ebrew 6:10). Feymu llemay yafüluwnge tami doy maneluwal Ngünechen mu. Femngechi küme dulliaymi tami mongen mu ka ngüneduamaymi tami Wenu Chaw ayüniey tami kümelkaleal müten. Biblia feypi: “Eluaeyu tami kim ngüneduamngeal, ka kimelelaeyu tati rüpü chew tami amual. Ngülamtuaeyu iñche ñi adkiñ mu” (Salmo 32:8).

16. 1) ¿Chumngelu falintufali ti lifrelen? 2) Kimchengenoliyiñ taiñ lifrelen mu, ¿chum tripayaiñ?

¹⁶ Pablo feypi: “Chew ñi mülen Jewba tañi newen, fey müley lifrelen” (2 Korintio 3:17, TNM). Jewba rume piwkeyefi ti lifrelen, fey elueymu tami ka femngechi femal. Welu kidu ayüniey tami kimchengeal tüfachi lifrelen mu, fey tami kümelkaleal. Kakelu wechekeche tami kimnieel adkintukey chi pengelngekeelchi kudumuwün, yeniekey podngechi mongen, konkey kuñiwün-ngechi deporte mu, drogatukey kam rume putukey chi. Ellaka mu, kidu engün “rume küme rupaken ka küme duamken” pikey, welu rupalu chi antü müna weda tripakeyngün. Kiñeke pepi famentukelafingün ñi weda wimtun, kutrankeyngün ka latripakeyngün kütu (Galata 6:7, 8). Pu wechekeche konlu tüfachi wedake dungu mu lifrelelu trokiwkeyngün, welu rüf feyngelay (Tito 3:3).

17, 18. 1) Allkütufiliyiñ ta Ngünechen, ¿chumngechi rüf lifreleaiñ? 2) Adan engu Eva, ¿chumngelu doy lifrelefuy pu che famülke mu?

¹⁷ Welu pu allkütukefilu ta Jewba küme tripakey. Feyngey llemay, tüfa kellukeeiñmu taiñ tremoleal ka rüf lifreleal (Salmo 19:7-11). Ka femngechi kimchengelmi tami lifrelen mu, fey tüfa lle inayafiel Chaw Dios tañi ley ka tañi ngülam, Jewba ka tami pu chaw kimaeymu tami manelfal chengen. Fey tami chaw ka ñuke doy maneluway eymi mu ka eluaeymu tami doy lifreleal. Kafey Chaw Jewba feypikünuy pichin mu eluafi kom tañi pu nor piwkeyeetew ñi rüf lifreleal engün, fey kulpanchengewelayay ka femay kom tañi feypietew kidu, tüfa tati rüf lifrelen “ñi nietuael ta Ngünechen tañi pu yall” pingey Biblia mu (Romanu 8:21).

¹⁸ Adan Eva engu femngechi lifrelefuy. Eden mu, kiñe dungu müten “femlayaymu” pieyew ta Chaw Ngünechen. Ngelafuy ñi iyafiel kiñe fün anümka müten (Génesis 2:9, 17). Ñi feypin ta Ngünechen, ¿pepilfalngelafuy am? ¿Katrütuñmakeeyew ñi dullial chem chumal?  ¡Femlay llemay! Famülke mu pu che entukey fentren ley dungu ka dikümtukuchekey ñi inayafiel. Welu Jewba elufi Adan engu Eva kiñe ley dungu müten.

19. ¿Chem kimeltungekeiñ taiñ rüf lifrelerpual?

¹⁹ Chaw Jewba pengeli tañi kimün kimeltukefilu tañi pu che. Chaw Jewba elukelaeiñmu fentren ley dungu, doy may ñochi duam mu kimeltukeeiñmu kiñe ley dungu, fey taiñ pengelal piwkeyen. Taiñ Fütra Chaw kimeltukeeiñmu inayal kidu ñi ngülam taiñ mongen mu ka üdeafiel wedake dungu (Romanu 12:9). Jesus tañi wewpin ti fütra wingkul mu kimeltukeeiñmu chumngelu wedalkakey pu che (Matew 5:27, 28). Ka wengetule chi dungu küpalechi antü mu, Jesus ñi longko ülmenkülen Ngünechen tañi Ngünenien mu, kimeltuaeiñmu piwkeyeafiel kümeke dungu ka üdeafiel wedake dungu kidu reke (Ebrew 1:9). Kafey Jesus tañi kellun mu, niewelayaiñ kulpan taiñ kuerpu ka taiñ longko mu no rume. Rakiduamnge, feychi mu kintukaduamngelayaiñ ñi femal wedake dungu ka kutrankawlayaiñ taiñ kulpafengen mu. Femngechi rüf lifreleaiñ chumngechi ñi feypikünuel Jewba.

20. 1) Jewba, ¿chumkey tañi lifrelen mu? 2) ¿Chumngechi inayentuafuymi?

²⁰ Welu feychi mu lifreleliyiñ rume, pepi femlayaiñ chem rume taiñ ayükeel. ¿Chumngelu? Kom taiñ femün rumel müley ñi pengelal taiñ piwkeyefiel ta Jewba ka tati pu che. Femün mu tüfa, inayentukefiyiñ ta Chaw Ngünechen. Kidu lifreley ñi femal chem dungu rume, welu dullikey ñi pengelal piwkeyen kom tañi femün mu. Feley, Jewba ka pengelkey piwkeyen kom ñi femün iñchiñ mu (1 Juan 4:7, 8). Feymu rüf lifreleaiñ inayentufiliyiñ müten ta Jewba.

21. 1) David, ¿chem ngillatufi ta Jewba? 2) ¿Chem ngüneduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

²¹ ¿Falintukefimi kay kom “kümeke dungu” tami elukeetew Jewba? Fey elueymu kimün kidu mu küpalu, kümeke weni, ayüfalchi dungu tami femürpual, maneluwün tami rüf lifreleal ngewenole ta kulpan, ka fentren kakelu kümeke dungu (Salmo 103:5). Fey David reke duamkülepelaymi, kidu ngillatufi ta Jewba: “Eymi kimelelkeen ti rüpü wülkelu ta mongen. Tami adkiñ mu fentreley ta ayüwün; tami man püle rumel mülekey ayüwün” (Salmo 16:11). Küpalechi chillkatun mu, ngüneduamaiñ kakelu falinke dungu mülelu Salmo 16. Tüfa ngülamtuaeymu chumngechi tami nieal ti doy küme mülechi mongen.