1, 2. Ñi rupan kiñe peñi, ¿chem kimeltukeeiñmu taiñ femal kake kiñeke iñchiñ?

TAMI pu chaw, ¿poyekefingu ta Jewba? Tüfa engu femle, longkontukunienge eymi weniyerpulayafuymi ta Jewba tami pu chaw ñi weniyerpufiel mew müten. Taiñ pu chaw weniyerpufile ta Jewba kam femnole engu rume, kidutu iñchiñ müley taiñ küme weniyeafiel ta Jewba.

² Rakiduamaiñ ñi rupan kiñe peñi. Wechengelu kidu, kom tañi pu che dew poyenierpufi ta Jewba. Welu taiñ peñi küme weniyekelafuy ta Chaw Ngünechen. Kidu ta feypi: “Poyerpufiñ ta Jewba tañi inayentuafiel müten tañi pu che”. Welu taiñ peñi eluwi ñi doy papeltual ta Biblia ka ñi doy rakiduamal tañi papeltuel. Kafey eluwi tañi doy ngillatuafiel ta Jewba. ¿Chem dungu ngüneduamürpuy taiñ peñi? Kidu feypi: “Ngüneduamürpun doy kimfiel mu tañi poyen Chaw Jewba, doy fülmawkülerpun kidu mu”. Ñi rupan taiñ peñi rakiduamelafeiñmu epu dungu: ¿chumngelu (chemu) trürlay wenche kimafiel ta Jewba ka rüf küme kimnieafiel? Ka, ¿chem dungu femafuiñ taiñ doy küme kimürpuafiel ta Jewba?

3. ¿Chumngelu trürlay wenche kimafiel ta Jewba ka rüf küme kimnieafiel?

³ Kimfilu iñchiñ Ngünechen tañi üy ka kiñeke dungu ñi feypin ka ñi femün, rakiduamürpuafuiñ taiñ küme kimniefiel. Welu duamfali kake dungu taiñ femal, femngechi taiñ rüf küme kimafiel ta Jewba. Müley taiñ elantükünual taiñ küme kimafiel ta Jewba ka tañi chumngen. Femngechi müten kimürpuafuiñ chumngelu Jewba femkey ka feypikey fillke dungu. Femliyiñ tüfachi dungu, kimürpuafuiñ chumngechi  ayüwülafiel ta Jewba iñchiñ taiñ feypin ka taiñ femün mu. Dew kimürpufiliyiñ chem ñi ayükeel Jewba, müley taiñ eluwal ñi femürpual chi dungu.

4. Ngüneduamliyiñ ñi femün Moyse ka David, ¿chem dungu mew maneluwküleafuiñ?

⁴ Kiñeke che ayentuafeiñmu taiñ poyefiel ta Jewba. Kafey eluwlu iñchiñ taiñ trawüluwal, doy kayñetungeafuiñ. Welu maneluwliyiñ Jewba mu, kidu chumkawnorume elkünulayaeiñmu. Fey tüfachi dungu kelluaeiñmu taiñ küme weniyeafiel ta Ngünechen tunte puwle taiñ mongen. ¿Rüf küme kimpeafuiñ may ta Jewba? ¡Femürpuafuiñ llemay! Moyse ka David culpafe ngefulu rume, weniyerpufingu ta Jewba, feymu iñchiñ maneluwküleafuiñ taiñ ka femngechi weniyerpuafiel ta Jewba. Fewla ngüneduamaiñ ñi femün Moyse ka David ka chumngechi fente küme kimürpufingu ta Jewba. Kafey ngüneduamaiñ chem kimeltukeeiñmu ñi femün engu.

5. Moyse, ¿chem dulli tañi femal?

⁵ Moyse dulli ñi poyeafiel ta Ngünechen. Moyse nielu 40 tripantu peno, “pilay ta Faraon ñi ñawe ñi püñeñ pingeael”, doy may eluwi ñi poyeafiel ta Ngünechen pu israelche engün (Eb. 11:⁠24). Moyse famentuy ñi falin wentru ngeal. Moyse kelluntukufilu pu israelche, kimtukuniefuy ñi rume illkutuaetew ta faraon. Tati faraon rume autoridad niefuy, feymu pu egiptoche Ngünechen reke niekefeyew. Ñi femün Moyse pengeli ñi fütra maneluwün Ngünechen mu. Feymu rume küme weniyefi ta Jewba tunte puwlu tañi mongen (Prov. 3:⁠5).

6. ¿Chem kimeltukeeiñmu Moyse ñi femün?

⁶ Moyse ñi femün, ¿chem kimeltukeeiñmu? Moyse reke, kiduke iñchiñ müley taiñ dullial taiñ poyeafiel kam poyenoafiel ta Jewba, kam taiñ koneltuleal ñi trokiñche mu. Ñi poyeafiel ta Jewba duamfalngeafuy taiñ kiñepülekünual kiñeke dungu taiñ ayüniefiel, kafey kayñetuafeiñmu pu che kimnofilu ta Jewba. Welu maneluwliyiñ taiñ Wenu Chaw mu, kimtukunieaiñ taiñ rüf kelluaetew.

7, 8 Moyse, ¿chem amulerpuy ñi kimürpun?

⁷ Moyse amulerpuy ñi doy kimniefiel ñi chumngen ta Jewba ka femi kidu ñi ayükeel. Rakiduamnge kiñeke dungu ñi rupan. Jewba feypifi ta Moyse ñi nentumeafiel pu israelche Egipto mapu mu, welu kidu pepilnoalu trokiwkefuy, feymu fentren rupa feypifi ta Jewba ñi pepikawkülenon tañi femal ñi werküetew. Welu Ngünechen pengelelfi ta Moyse ñi kutranpiwkeyefiel, feymu eluwi tañi kelluafiel (Éx. 4:⁠10-16). Femngechi ñi femetew Jewba, Moyse feypimefi tati faraon ñi rume weda kutrankawal. Rupalu chi antü, Jewba montulfi pu israelche, welu apümfi ta faraon ka tañi pu weychafe Kelü Lafken mu. Femngechi Moyse ngüneduami ñi fütra newen-ngen ta Jewba (Éx. 14:⁠26-31; Sal. 136:⁠15).

⁸ Moyse nentufilu pu israelche Egipto mapu mu, tüfa engün müchayke pengelkefuyngün tañi weda duamkülefel. Femngechi femlu engün rume, Moyse pey Jewba ñi lladkütufemnofiel tañi pu che (Sal. 78:⁠40-43). Rupalu chi antü, Jewba allkütufi ta Moyse, feymu apümlafi tati pu israelche. Femngechi Moyse kimtukuy ñi fütra ñom piwkengen ta Jewba (Éx. 32:⁠9-14).

9. Ebrew 11:⁠27 ñi feypin mu, ¿tunte weniyewkefuy Moyse ta Jewba engu?

⁹ Tripatulu Egipto mapu mu, Moyse rume küme weniyerpufi ta Jewba, feymu peniekefuy reke tañi Wenu Chaw (papeltunge Ebrew 11:⁠27). Tati Biblia pengeli fente ñi weniyewün Moyse Jewba engu, feymu feypi:  “Jewba dungukefuy ta Moyse, chumngechi ta kiñe wentru dungukefi ta kangelu wentru” (Éx. 33:⁠11).

10. Taiñ küme weniyeafiel ta Jewba, ¿chem duamfali taiñ femal?

¹⁰ ¿Chem kimeltueiñmu tüfachi dungu? Taiñ küme weniyeafiel ta Jewba, duamfali taiñ kimafiel ñi chumngen ka taiñ femal kidu ñi ayükeel. Famülke mu, Chaw Jewba ayüniey “kom che tañi montuael ka tañi kimürpuafiel engün tati rüfngechi dungu” (1 Tim. 2:⁠3, 4). Feymu taiñ femal Jewba ñi ayükeel, kümeafuy taiñ dunguafiel pu che Ngünechen ñi dungu.

11. Kimeltufiliyiñ ta kakelu che Ngünechen ñi dungu, ¿chumngechi doy küme kimürpuafuiñ ta Jewba?

¹¹ Kimeltufiliyiñ ta kakelu che Ngünechen ñi dungu, iñchiñ ka femngechi doy küme kimürpuafuiñ ta Jewba. Rakiduamnge tüfachi dungu mu. Jewba kellukeeiñmu taiñ peafiel feychi pu che küme piwkengelu, femngechi ngüneduamkeiñ Jewba ñi kutranpiwkeyecheken (Juan 6:⁠44). Ka ngüneduamkeiñ tati Biblia niey fentren pepiluwün, tüfa am kellukefilu tati pu che chillkatukelu ñi elkünutual ñi wedake femken, femngechi ñi küme elkünutual tañi mongen (Kol. 3:⁠9, 10). Jewba tañi piel mew, fentren rupa kimeltukefiyiñ pu che Ngünechen ñi dungu, fey tañi montual engün. Ka femngechi ngüneduamkeiñ Jewba tañi ñochi duampiwkengen (Rom. 10:⁠13-15).

12. Éxodo 33:⁠13 ñi feypin, ¿chem llellipufi Moyse ta Jewba? Ka, ¿chumngelu?

¹² Moyse rume falintukefuy ñi weniyefiel ta Jewba. Femlu rume fentren afmatun dungu Ngünechen ñi kellun mew, Moyse yamuwün mu llellipufi ta Jewba ñi doy küme kimafiel. Biblia feypi: “Küme trokitueli, füreneen, kimeltuen tami rüpü, ayünielu kay iñche tami doy küme kimaetew, femngechi amuleaymi tami küme trokitunieaetew ta iñche. Ka ngoymakilnge, tüfachi trokiñche eymi ngey” (Éxodo 33:⁠13). Moyse feypilu tüfachi dungu, niefuy doy 80 tripantu. Welu füchalu rume, kimtukuniefuy ñi doy küme kimafiel tañi poyen Wenu Chaw.

13. ¿Chumngechi falintukefiyiñ taiñ weniyefiel ta Jewba?

¹³ Moyse ñi femün, ¿chem kimeltukeeiñmu? Iñchiñ müley taiñ rumel falintuafiel taiñ weniyefiel ta Jewba, tunten tripantu rume nieliyiñ taiñ poyemekefiel. ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ falintukefiel tüfa? Kiñe dungu, fey ta ngillatuafiel ta Jewba.

14. Ngillatufiliyiñ ta Ngünechen, ¿chumngechi doy küme weniyerpuafuiñ?

¹⁴ Ayüliyiñ taiñ küme weniyeafiel kiñe che, müley taiñ rumel nütramkayafiel. Feymu ayünieliyiñ taiñ küme weniyeafiel ta Ngünechen, mülefuy taiñ rumel ngillatuafiel ka llükanon mu feypiafiyiñ chem taiñ rakiduamtukunieel ka chem ñi mülen taiñ piwke mu (Efes. 6:⁠18). Kiñe lamngen Krista pingelu, müley Turquía mapu mu, feypi: “Ngillatun mu feypikefiñ ta Jewba chem tañi rakiduamtukunieel, fey peken chumngechi tañi kellukeetew. Rupan mu tüfa, doy piwkeyerpukefiñ ta Jewba ka doy maneluwken kidu mew. Ngüneduamfiel mu iñche chumngechi ñi wiñoldungukeetew Jewba, kiñe Chaw reke ka kiñe Weni reke trokikefiñ”.

15. Jewba, ¿chem feypiyefi ta David?

¹⁵ Tati longko ülmen David choyüngelu, tañi pu chaw ka kom tati trokiñche poyekefuyngün ta Jewba. Welu David poyerpulafi ta Jewba re tañi inayentuafiel müten tañi pu che. Kidu eluwi tañi küme weniyeafiel tañi Wenu Chaw, fey Jewba rume piwkeyerpufi. Feymu Jewba feypiyefi ta David: “Fey tüfachi wentru ta ayüduamafiñ tañi femael kom  iñche tañi ayünieelchi dungu” (Hecho 13:⁠22). David, ¿chumngechi fente küme weniyerpufi ta Jewba?

16. David ngüneduamlu kom ñi dewmael ta Jewba, ¿chem kimürpuy?

¹⁶ David ngüneduami kom ñi dewmael ta Jewba, femngechi doy kimürpufi. Wechengelu David, fentreñma kamañkefuy tañi chaw ñi ufisa. Feychi mu peno eluwi ñi rakiduamal itrofillem ñi dewmael ta Jewba. David pürakintulu pun mew, pekefuy fentren warangka wangülen ti kallfü wenu mew. Welu fey ka müten ta pekelafuy. Doy may ngüneduamürpuy ñi chumngen tañi Fütra Chaw, dewmafilu kom tati wangülen. Feymu wirintukuy: “Tati fütra wenu wüldungumekey ta Chaw Ngünechen ñi fütra pepiluwün. Ti kallfü wenu kimeldungumekey kidu tañi dewmael” (Sal. 19:⁠1, 2). Kafey David rakiduamkefuy ñi fente küme dewmangen tati pu che, femngechi kimürpukefuy Jewba ñi fütra kimün (Sal. 139:⁠14). Kafey David rakiduamkefuy fente ñi afmatufalngen itrokom ñi dewmael ta Jewba, femngechi kimtukuniekefuy ñi angka puwnon ta kidu mew (Sal. 139:⁠6).

17. Ngüneduamliyiñ kom ñi dewmael ta Jewba, ¿chem kimürpuafuiñ?

¹⁷ David ñi femün, ¿chem kimeltukeeiñmu? Ngüneduamaiñ kom ñi dewmael ta Jewba. Adkintuafiyiñ itrofill adngechi dungu ñi elel ta Jewba Mapu mew, femngechi afmatuafiyiñ. Fill duam femmekelu iñchiñ fill antü, ngüneduamaiñ ti anümka, ti kulliñ, pu che ka itrokom taiñ wallmanieetew, fey rakiduamaiñ chem taiñ kimeltukeetew Jewba mu. Femngechi femliyiñ fill antü, doy kimafiyiñ taiñ poyen Wenu Chaw (Rom. 1:⁠20). Femngechi fill antü doy piwkeyerpuafiyiñ ta Jewba.

18. Salmo 18 ñi feypin, ¿chem kimtukuy David?

¹⁸ David kimtukuy tañi kellukeetew Jewba. Kiñe rupa, David langümfi kiñe trapial ka kiñe oso ñi montulafiel tañi chaw ñi ufisa. Welu David kimtukuy Jewba ñi kelluetew langümfilu tüfachi epu awka kulliñ. Kafey wewfilu tati fütra weychafe Goliat, David küme pey Jewba tañi adnieetew (1 Sam. 17:⁠37). Rupachi antü mu, David lefmawi ñi langümnoaetew ti longko ülmen Saul ñi ütriretew. Fey David ka kimürpuy ñi kellunieetew Jewba (Sal. 18, wenuntu mew ti versiculo 1). Mallma piwkengefule David, kidutu sakiwafuy kom tüfachi dungu ñi femün mew. Welu David ñom piwkengefuy, feymu kom tañi mongen mu ngüneduamkefuy tañi kellukeetew Jewba (Sal. 138:⁠6).

19. ¿Chem kimeltukeeiñmu David ñi femün?

¹⁹ ¿Chumngechi inayentuafuiñ ta David? Müley taiñ ngillatuafiel ta Jewba taiñ kelluaetew, welu ka femngechi müley taiñ kimtukunieal chumül ka chumngechi taiñ kellukeetew. Ñom piwkengeliyiñ, rüf kimtukunieaiñ Jewba taiñ kellukeetew femal chem taiñ pepilkenoel. Ngüneduamfiel mu fill rupa Jewba taiñ kellukeetew, doy küme weniyeafiyiñ. Feychi dungu mu rupay taiñ peñi Isaac, Fiyi mapu mew müley ka pütrüñma küdawelkefi ta Jewba. Kidu feypi: “Kom tañi femün tañi mongen mew kuyfi, ngüneduamün chumngechi tañi kellukeetew Jewba chillkatulu müten tati Biblia ka fantepu mew. Feymu doy fülmawkülen tañi Wenu Chaw mu”.

20. ¿Chem kimeltun entuafuiñ David ñi küme weniyerpufiel tañi Wenu Chaw?

²⁰ David inayentufi ñi chumngen ta Jewba. Chaw Jewba dewmaetew iñchiñ, elueiñmu taiñ inayentuafiel (Gén. 1:⁠26). Doy kimürpufiliyiñ ñi chumngen ta Jewba, doy küme inayentuafuiñ. David küme kimürpufi tañi Wenu Chaw, feymu inayenturpufi ñi chumkefiel Jewba tati pu che. Ngüneduamaiñ  kiñe dungu ñi femün David. Kidu ñiwayngu Bat-Seba engu ka langümfalfi tañi füta, femngechi culpay Chaw Jewba mu (2 Sam. 11:⁠1-4, 15). Welu David inayentukefuy ta Jewba ka kutranpiwkeyechekefuy, feymu Jewba kutranpiwkeyeeyew. David rume küme weniyerpufi ta Jewba, feymu pu israelche rume piwkeyeeyew. Kafey Jewba ayüniefuy kakelu longko ülmen ñi inayentuafiel ta David, femngechi ñi küme ngünenierpuafiel ta Israel (1 Rey. 15:⁠11; 2 Rey. 14:⁠1-3).

21. Efesio 4:⁠24 ka 5:⁠1 ñi feypin, ¿chem kümelkan llowafuiñ inayentufiliyiñ ta Ngünechen?

²¹ ¿Chem kimeltun entuafuiñ David ñi femün? Müley taiñ inayentuafiel ta Chaw Ngünechen. Femngechi kümelkangeaiñ, ka doyelchi may doy kimürpuafiyiñ. Inayentufiliyiñ taiñ Fütra Chaw ñi chumngen, pengelaiñ taiñ “sakin pu fotüm ka ñawe reke” yeetew. Biblia feypi: “Feymu llemay inayentunierpufimün ta Chaw Ngünechen, sakin pu fotüm ka ñawe reke” (Efesio 5:⁠1, TNM; papeltunge Efesio 4:⁠24).

22, 23. ¿Chem dungu peafuiñ inafiliyiñ kom taiñ kimürpuel Jewba mu?

²² Chumngechi ngüneduampeiñ, müley taiñ ngüneduamal kom ñi dewmael taiñ Fütra Chaw ka papeltuafiel ti Biblia, femngechi doy kimürpuafuiñ ta Jewba. Tati Biblia pengelkey ñi femün fentren wentru ka domo poyekefilu ta Ngünechen taiñ inayentuafiel, kiñeke tüfa ta Moyse ka David. Jewba eluwküley tañi kimngeal, feymu iñchiñ müley taiñ eluwküleal taiñ doy küme kimürpuafiel.

²³ Turpu aflayay taiñ doy küme kimürpuafiel ta Jewba (Ecl. 3:⁠11). Rume kümey taiñ fente küme kimafiel ta Jewba, welu doy falin-ngey inayafiel tüfachi kimün taiñ mongen mew. Femliyiñ chem taiñ kimürpuel ka inayentufiliyiñ taiñ poyen Chaw Ngünechen, kidu doy fülkonay iñchiñ mu (Sant. 4:⁠8). Biblia küme feypiley Chaw Jewba chumkawnorume kidukünulayafi pu ayünielu ñi doy küme kimaetew.