1, 2. ¿Chumngelu (chemu) pu poyekefilu ta Jewba müley taiñ kuñiwtukuwal? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

FENTREN lawentuchefe walloñmanieeyew kiñeke che tul kutran nielu. Kidu engün dapikefingün tüfachi pu che fente ñi küpa kellufiel. Welu müley ñi kuñiwtukuwal tañi kontunoaetew feychi kutran. Iñchiñ, Jewba ñi pu chengen, ka femngechi feleiñ. Walloñmanieeiñmew fentren che weda chumngen ka wimtun nielu, fey inayentukelafingün ta Chaw Dios. Tüfa müna küdawngeafuy iñchiñ mew.

² Epe puwküley ñi afal ta antü, feymu pu che inakelay Chaw Dios ñi feypiel chem ñi kümen ka kümenon. Ti apostol Pablo wirintukulelfilu kiñe karta ta Timotew, pengeli ñi chumngeal tati pu poyekenofilu ta Jewba, ka feypi ñi amuleal tañi doy wedalkalen engün fülkülele ñi apümkangeal ti wedake dungu (papeltunge 2 Timotew 3:1-5, 13). Ayükelaiñ tüfachi pu che ñi chumngen, welu inanierpuafuiñ ñi rakiduam, ñi feypiken kam ñi femken (Proverbios 13:20). Feymu tüfachi chillkatun mu inaduamaiñ ñi trürnon tañi chumngen pu poyekefilu ta Jewba ka pu  femkenolu. Ka chillkatuaiñ chumngechi kuñiwtukuwal taiñ inayentuñmanoafiel pu che ñi weda chumngen, welu kelluafiel engün ñi kimafiel ta Jewba.

3. ¿Iney ñi chumngen pengelngey 2 Timotew 3:2-5 mu?

³ Pablo wirintukuy tañi müleal “kuñiwünngechi dungu” epe puwkülele ñi afal ta antü. Fey wirintukuy 19 dungu pengelkelu ñi chumngeal pu che famülke mew. Ka femngechi dungu wirintukuley Romanu 1:29-31 mu, welu kiñeke dungu Pablo ñi wirintukulelfiel ta Timotew, wirintukungelay chem kakelu lifru mew no rume ti Griegu Wirintukun. Pablo feypi ñi chumngeal “tati pu che”, welu ‘itrokom pu che femngechi femay’ pilay. Kimfali pu poyekefilu ta Jewba ñi trürnon feychi pu che mu. Biblia feypi: “Fey eymün ka wiño ngüneduamaymün ñi trürnon kiñe nor che ka kiñe weda che, ñi trürnon kiñe poyekefilu ta Jewba ka kiñe femkenolu” (Malaquías 3:18).

4. ¿Chumkey tati pu mallmangelu?

⁴ Pablo wüne pengeli pu che ñi kidutu piwkeyewal ka diñmatual plata. Fey wüla feypi pu che ñi mallmangeal ka re kidu falintunieal tañi dungu. Pu femngechi chengelu doy kümelu trokiwkeyngün tañi adngen, adümuwün, ñi nieel ka tañi küme felen, ka rume ayükey kakelu che ñi sakiaetew engün. Kiñe wentru adümkelu tüfachi dungu feypi tüfachi pu che ñi kidutu poyewken, welu ñi poyekenofiel ta Chaw Ngünechen. Kiñeke che feypi fente ñi ayüfalngenon ti mallmawün, pu mallmangelu kütu nüngaytuchekelu trokikefi ta kakelu mallma.

5. Kiñeke poyekefilu ta Jewba, ¿chumngechi mallmangerpuy?

⁵ Jewba üdekey ti mallmawün (Proverbios 6:16, 17). Feymu pu mallmachengelu fülkonkelay Chaw Ngünechen mew (Salmo 10:4). Weküfü mallmangey (1 Timotew 3:6). Ka mallmangerpukey kütu kiñeke küme che poyekefilu ta Jewba, ¡müna weda! Kiñe tüfa ta Usia. Kidu longko ülmenkülefuy Juda mu, ka fentren tripantu küme poyefi ta Jewba, welu femürpuy chem ñi eluñmangenoel. Biblia feypiley: “Kidu newen-ngetulu müten, mallmawi tañi piwke kidutu ñi wedalkawal müten, fey koni Jewba ñi ngillatuwe ruka ñi lüpümal insienso ti altar mew, femngechi mu nor femlay tañi Chaw Ngünechen Jewba mu”. Kafey kiñeke tripantu wüla, ti longko ülmen Esekia ka mallmawi, welu pichiñma mu kimkontuy (2 Crónicas 26:16; 32:25, 26).

6. 1) ¿Chumngechi chengefuy David? 2) ¿Chem kellueyew ta David ñi mallmangenoal?

⁶ David küme adngefuy, küme kimniengefuy, müna küme ülkantufengefuy, newen-ngefuy ka küme üytungefuy. Pu che mallmawafuy tüfachi dungu mew, welu David femlay, kidu ñom piwkengefuy kom tañi mongen mu. Dew langümfilu ta Goliat, ti longko ülmen Saul feypifi ta David ñi nieafiel tañi ñawe. Welu David feypi: “¿Iney am ta iñche ka tañi pu che, tañi chaw ñi pu che Israel mew, tañi chedkuy-yeafiel iñche tati longko ülmen?” (1 Samuel 18:18). ¿Chem kellueyew ta David ñi mallmangenoal? Kidu ngüneduami Jewba mew ñi küpan kom tati kümeke dungu ñi nieel, Chaw Dios ñom piwkengelu am,  feymu duamtueyew ka elueyew tañi küme chumngen, adümuwün ka falinke küdaw (Salmo 113:5-8; ka ngüneduamafuymi 1 Korintio 4:7).

7. ¿Chem kelluaeiñmu taiñ mallmangenoal?

⁷ David reke, pu poyekefilu ta Jewba yafüluwkeiñ taiñ ñom piwkengeal. Afmatukefiyiñ ta Jewba, kidu am Doy Alüpüralelu, welu ñom piwkengey (Salmo 18:35). Kafey eluwkeiñ inanieal tüfachi ngülam: “Tamün tukutuwküleael reke tati rüfngechi kutranduamyechen mew, tamün küme piwkengeael, ka ñom piwkengeael, tamün lef lladküfemnoael ka ngenoafeluwünngeael” (Kolosense 3:12). Kafey kimnieiñ tati pu piwkeyekelu “kisutu kimkawkelay, ka mallmangelay rume” (1 Korintio 13:4). Kakelu che adkintuñmayafeiñmu taiñ ñom piwkengen, fey küpa fülkonayngün chi Jewba mu. Rakiduamnge tüfa: pu che feyentulenolu ngüneduamle kiñe kristiana ñi yamkefiel tañi wentru, fey küpa kimafingün ta Jewba. Ka femngechi femafuy pu che ngüneduamle taiñ mallmangenon (1 Pedro 3:1).

8. 1) Pu yall ñi allkütukenofiel tañi pu chaw, ¿chem rakiduamkey fentren che? 2) Biblia, ¿chem feypikey ñi femal tati pu yall?

⁸ Pablo wirintukuy chumngechi yewküleafuy pu che epe puwkülele ñi afal ta antü. Feypi pu yall ñi allkütunoafiel tañi fütakeche. Famülke mu, fentren che rakiduamkey ñi wedalkanon pu wechekeche tañi allkütukenofiel ñi pu chaw, femngechi pengelkelu am ti television ka fentren lifru ka pelikula. Welu pu yall allkütunofile tañi chaw kam ñuke, tüfa wedalkayafuy kom tañi pu che. Afkentu kimniengefuy tüfa. Kuyfi mew Grecia mapu mu, pu wentru elungekefuy ñi femal fillke dungu tañi griegongen mu, welu wülelkafule tañi pu chaw, eluñmangewelayafuy kom tüfa. Ka Roma mew tati wülelkafilu ñi chaw, kastigangeafuy kiñe langümchefe reke. Kafey kom ñi wirintukungeel Biblia mu, ngüneduamkeiñ Jewba ñi feypikefiel tati pu yall ñi yamnieafiel tañi pu chaw (Éxodo 20:12; Efesio 6:1-3).

9. ¿Chem kelluafeyew tati pu yall ñi allkütuafiel tañi pu chaw?

⁹ Epe kom wechekeche yamkelafi tañi pu chaw, fey ¿chem kelluafuy pu wecheke kristiano ñi femngechi femnoal? Müley ñi rakiduamal chumngechi ñi kümelkakeetew tañi pu chaw, fey mañumküleayngün ka küpa allkütuafingün. Kafey müley ñi kimtukual tüfa: taiñ Chaw Ngünechen ayükey tati pu yall ñi allkütuafiel tañi pu chaw. Kafey pu wechekeche küme dunguyefile tañi pu chaw, fey kelluafuyngün ta kakelu ñi yamnieafiel kiduke tañi pu chaw. Welu pu chaw chemchingenole kam piwkeyenofile tañi pu che, doy küdawngeafuy ñi yamnieaetew tañi pu yall. Feymu pu chaw müley ñi pengelal tañi piwkeyeniefiel ñi pu yall, femngechi kelluafingün ñi allkütuaetew, küdawngefule rume. Kiñe weche kristiano, Austin pingelu, feypi: “Kiñeke mu epeke welulkakefun, welu tañi chaw ka ñuke ngülamtukefenew chem ñi femnoal, ka pepilfalngey tañi feypietew. Feypikefenew chumngelu ñi eluñmanoetew tañi femal kiñeke dungu, ka eluwkefuyngu taiñ rumel küme nütramkawal. Tüfa kelluenew  ñi doy feyentuafiel engu. Ngüneduamkefun ñi rüf duamtuetew, feymu küpa ayüwülkefiñ”.

10. ¿Chumngechi chengeyngün tati pu piwkeyechekenolu?

¹⁰ Pablo feypi kakelu dungu pu piwkeyechekenolu ñi chumngen mu. Dew feypilu tati pu che ñi allkütunoafiel tañi fütakeche, ka feypi ñi kim mañumnoal engün. Feley, feychi pu che falintukelafi kakelu ñi küme femkeetew. Kafey Pablo feypi ñi kutranpiwkeyechenoal engün, feymu eluwkelayngün ñi kümelkawtual kakelu engün. Kafey kayñetudunguafi ta Ngünechen ka ellka dunguñmacheafuy, fey weda dunguyeafuyngün kakelu pu che ka Chaw Ngünechen. Kafey dallukafengeafuyngün, feymu koylatukey ñi weda üytungeal kakelu che * (inaduamnge ti kimal dungu).

11. Pu kristiano, ¿iney müley ñi piwkeyeafiel?

¹¹ Pu poyekefilu ta Jewba trürlayngün kakelu che mu, kidu engün am piwkeyechekelu. Afkentu femkeyngün tüfa. Jesus feypi chem epu werkün dungu ñi doy falin-ngen Moyse ñi ley mu: taiñ piwkeyeafiel ta Chaw Dios ka taiñ chafche (Matew 22:37-39). Jesus ka feypi tati pu rüf kristiano ñi kimfalngeal tañi piwkeyewken mu (papeltunge Juan 13:34, 35). Pu rüfngechi kristiano müley ñi piwkeyeafiel tañi pu kayñe kütu (Matew 5:43, 44).

12. Jesus, ¿chumngechi pengeli ñi piwkeyecheken?

¹² Jesus pengeli ñi piwkeyecheken, feymu fillke waria mu kimeltukefuy chem ñi chumal Chaw Ngünechen ñi Ngünenien. Kafey tremolfi kiñeke trawma, küntro, pilu ka kutran lepra niekelu, ka wiñomongeltufi kütu kiñeke layelu (Luka 7:22). Fentren che üdekefeyew rume, wülkünuy kütu ñi mongen tañi montulcheal. Jesus küme inayentufi tañi Chaw ñi piwkeyen. Feymu wall Mapu mu, pu Dungukelu Iney Ngen Jewba inayentukefiyiñ Jesus ñi piwkeyechen.

13. Piwkeyechefengeliyiñ, ¿chem rupayafuy?

¹³ Taiñ piwkeyechefengen mu, pu che küpa fülkonafuy chi taiñ Wenu Chaw mu. Femngechi femi kiñe wentru Tailandia mu. Kidu amuy kiñe fütra trawün mew, fey afmatulewey ñi pefiel pu peñi ka lamngen ñi welukonke piwkeyewken. Feymu wiñotulu ñi ruka, eluwi ñi kimeltulelaetew Biblia pu Dungukelu Iney Ngen Jewba epu rupa fill semana mu. Fey wüla amuldungufi kom tañi pu che. Kayu küyen rupalu müten, elfalkünungey ñi papeltual Biblia chew ñi wewpingekem Trawünwe Ruka mew. Iñchiñ kay, ¿piwkeyechefengeiñ? Taiñ kimal tüfa ramtuwafuiñ: “¿Eluwkülen ñi kelluafiel tañi reñma ka tati pu che ti trawünche ka amuldungun mu? ¿Jewba reke femngentukefiñ kakelu che?”.

14, 15. 1) ¿Chumngey fentren che? 2) Kiñeke che, ¿chumngechi küme elkünutuy ñi chumngen?

¹⁴ Pablo pengeli ka chem weda chumngen ñi nieal pu che famülke mu, fey taiñ inayentunoafiel. Feypi tati pu che  ñi kayñetuafiel kom küme nor dungu. Feymu üdekefi ti kümeke dungu ka chaftukefi kütu. Tüfachi pu che pepi ngünewkelay ñi ayütukeelchi wedake dungu mew, weda piwkengeyngün ka rume matuwün-ngeyngün. Feymu rakiduamkelay ñi chumal ka duamtukelay ñi chumleafel ta kakelu.

¹⁵ Fentren che awka kulliñ reke felekefuy, welu küme elkünutuyngün ñi chumngen. Biblia mu feypikünungey ñi rupayal tüfachi afmatufalchi dungu. Biblia feypi: “Tati lofo pichiñma mülenagay pichi ufisa engu, ka tati leopardo tranakünuway ti pichi kapüra engu, ka tati pichi waka ka ti trapial ka tati motri kulliñ kom kiñewküleayngün, fey kiñe pichi wentru nguyulnieaeyew engün. Tati waka ka ti osa trür ütayayngu, ka tañi pu pichike kulliñ trür tranakünuway engün. Tati trapial pinutuay ti toro reke” (Isaías 11:6, 7). Tüfachi pelon dungu ka feypi chumngelu ñi kiñewküleal awka kulliñ ka ñom kulliñ engün: “Tati Mapu apoleay Jewba ñi kimün mew” (Isaías 11:9). Pu kulliñ pepilkelay Jewba ñi kimün, feymu tüfachi pelon dungu pengelkey tati pu che ñi küme elkünutual tañi chumngen.

16. Biblia, ¿chumngechi kellukefi ta kiñeke che ñi küme elkünutual tañi chumngen?

¹⁶ Fentren taiñ pu peñi ka lamngen awka kulliñ reke felekefuy, welu fewla ñom chengeyngün. Inaduamafuiñ kiñeke che ñi rupan pengelkelu tati trokiñ “Ti rüf dungu kakünuketufi che ñi  mongen” mülelu jw.org mu (amunge ta FILLKE PAPIL > FILLKE VIDEO > NÜTRAMKAN KA RUPAELCHI DUNGU). Famülke mu fentren che rume küme feyentulelu reke Ngünechen mew ta feley, welu tañi femkeelchi dungu mew llumumakefi ti rüfngechi dungu. Tüfachi pu che feypikey ñi poyekefiel ta Ngünechen, welu tañi femken mew pengelkey ñi rüf femkenon tüfa. Femngechi femkelay tati pu kimürpufilu ka poyerpufilu ta Jewba. Kiñeke poyekefilu ta Jewba awka kulliñ reke felekefuy, welu fewla “we mongen” nietuyngün, “tati adkünuel chumngechi ñi ayüel ta Ngünechen [...] nor mongen mew ka lif rakiduam mew” (Efesio 4:23, 24). Tüfachi pu che kimürpufilu ta Jewba, ngüneduamürpukey ñi duamfalngen inañmayafiel ñi ngülam. Feymu küme elkünuketuyngün ñi rakiduam, feyentun ka wimtun. Küdawngey femal tüfa, welu Chaw Dios elukefi ñi newen tañi pu küpa ayüwülkeetew.

17. ¿Chem kelluaeiñmu taiñ inayentunoafiel pu poyekenofilu ta Jewba?

¹⁷ Fewla doy kimfalngey ñi trürnon pu poyekefilu ta Jewba ka tati pu femkenolu. Feymu kuñiwtukuwaiñ taiñ inayentuñmanoafiel ñi weda chumngen. Doy may inayaiñ Jewba ñi ngülam taiñ reyükon-noal pu che ñi feypingeel 2 Timotew 3:2-5 mu. Rüfngey taiñ kiñentrür mülen, küdawken ka chillkatuken tüfachi pu che engün, feymu püntüwlayafuiñ kom engün mu. Welu inayentuñmalayafiyiñ ñi rakiduam ka ñi chumken. ¿Chem kelluaeiñmu ñi femal tüfa? Müley taiñ chillkatuafiel Biblia ka weniyeafiel pu piwkeyekefilu ta Chaw Dios, femngechi doy küme weniyeafiyiñ ta Jewba.

18. Taiñ feypiken ka femken mu, ¿chumngechi kelluafuiñ ta kakelu ñi weniyeafiel ta Jewba?

¹⁸ Kafey müley taiñ kelluafiel ta kakelu ñi weniyeafiel ta Jewba. Feymu eluwaiñ taiñ amuldungual chew ka chumül rume, ka ngillatuafiyiñ ta Jewba taiñ kelluaetew küme entual taiñ nütram puwchi antü mu. Kafey feypiafiyiñ ta kakelu taiñ poyekefiel ta Jewba, femngechi sakingelayaiñ iñchiñ taiñ küme femken mew, Jewba keta püramyengeay, kidu am taiñ kimeltukeetew ‘taiñ elkünutuafiel ti wesake dungu ka taiñ illutuwenoael mapu mew mülechi fill wesake dungu. Ka femngechi kimeltueiñmew taiñ nieael tüfachi mapu mew küme rakiduam, nor mongen, ka taiñ nienoael pekanka rakiduam’ (Tito 2:11-14). Fey inayentufiliyiñ ka allkütufiliyiñ ta Jewba, kakelu che ngüneduamaeiñmew, ka kiñeke feypiafeiñmew chi: “Küpa amuiñ eymün mu, allkütulu kay iñchiñ Ngünechen ñi mülen eymün mu” (Zacarías 8:23).