Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

Inayentuafiyiñ Noe, Daniel ka Job ñi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba

Inayentuafiyiñ Noe, Daniel ka Job ñi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba

“Noe, Daniel ka Job [...] montuluwafuy tañi nor chengen mu” (EZEQUIEL 14:14).

ÜLKANTUN: 89 KA 119

1. ¿Chumngelu yafültukuafeiñmu Noe, Daniel ka Job tañi rupan?

¿KUTRANKÜLEYMI, nielaymi plata, kayñetumekengeymi kam rupamekeymi kakelu wedake dungu? Kiñeke mu, ¿ngellu ayüwülkeeymu tami küdawülkefiel ta Jewba? Femngechi femngentuwülmi, müna yafültukuafeymu Noe, Daniel ka Job ñi rupan. Tüfa engün kulpafengefuy ka tañi rupaelchi dungu trürümngey iñchiñ taiñ rupan. Kiñeke mu kuñiwün dungu tukungerkefuy ñi mongen. Welu amulefuy tañi nor piwkeyefiel ta Jewba, feymu Ngünechen inayentufalngelu trokifi engün tañi feyentun mu. Biblia feypi: “[‘]Kiñe trokiñ mapu tañi norngenochi femken mu kulpale iñche mew, fey eluwan ñi wedalkayafiel [...]. Fey tüfachi küla wentru, Noe, Daniel ka Job, mongelefule engün feychi trokiñ mapu mew, kidu engün müten montuluwafuy tañi nor chengen mu’, tüfa ñi feypiel Ñidol Ngünechen Jewba” (Ezequiel 14:12-14).

2. ¿Chem ruparupangefuy wirintukungelu Ezequiel 14:14?

2 Ti versikulo chew ñi tuwün tüfachi chillkatun Esekiel wirintukufi Babilonia mu, 612 tripantu petu ñi mülenon Jesus * (inaduamnge ti kimal dungu) (Ezequiel 1:1; 8:1). Tüfa rupay kechu tripantu müten petu ñi apümkangenon Jerusalen 607 tripantu mew. Feychi mu pichin che müten feyentufi ka allkütufi ta Jewba, fey tañi montual engün. Kiñeke tüfa Jeremia, Baruk, Ebed-melec ka tati pu rekabita. Fey inayentufingün ta Noe, Daniel ka Job (Ezequiel 9:1-5).

3. ¿Chem ngüneduamaiñ tüfachi chillkatun mu?

3 Ka femngechi, apümkangele pu wedake che Mapu mew, mongetripayay pu nor piwkengelu Jewba ñi adkiñ mu, tüfa engün pu inayentukefilu ta Noe, Daniel ka Job (Apokalipsi 7:9, 14). Feymu ngüneduamaiñ chumngelu (chemu) Chaw Dios inayentufalngelu trokifi tüfachi küla wentru tañi nor chengen. Ngüneduamaiñ 1) ti küdawün-ngechi dungu tañi chaftukefiel engün ka 2) chumngechi inayentuñmayafuiñ tañi feyentukefiel ka allkütukefiel ta Jewba.

¡DOY 900 TRIPANTU MU, NOE FEYENTUFI KA ALLKÜTUFI TA JEWBA!

4, 5. Noe, ¿chem küdawün-ngechi dungu chaftuy? ¿Chumngelu afmatufali ñi femün?

4 ¿Chem küdawün-ngechi dungu chaftuy Noe? Mongelelu Noe tañi laku, Enok pingelu, pu che müna wedañmangefuy, ka “itrokom wesake dungu” feypikefuy Chaw Jewba mu (Juda 14, 15). Feychi mu doyeli pu kewafe, feymu Noe ñi antü mu doy amulerpuy “ñi rume wesalkamekeken” pu che. Kafey kiñeke wedake püllü nagpay Mapu mu, che adngetuyngün, niewi pu domo engün, fey niefuy fotüm müna weda chengefulu ka wedalkachekelu (Génesis 6:2-4, 11, 12). Welu Noe trürlay feychi pu che engu. Feymu Biblia feypi: “Ngünechen rume küme piwketufi ta Noe ñi nor piwkengen mew”. Kidu nor wentrungefuy. Fey llemay, “Noe müten ta femürkey Ngünechen ñi ayüelchi dungu” (Génesis 6:8, 9).

5 Tüfa, ¿chem kimeltukeeiñmew Noe mu? Wüne rakiduamafuiñ tunteñma tañi nor piwkeyefiel ta Jewba petu ñi akunon ti Fütra Mangin Ko. Noe poyekelafuy ta Jewba 70 kam 80 tripantu müten, tüfa ñi mongeleafel kiñe pekan che famülke mu, welu may epe 600 tripantu poyerkefi ta Chaw Dios (Génesis 7:11). Kafey ngüneduamafuiñ Noe ñi nienon kiñe trawünche tañi yafültukukeetew, chumngechi taiñ felen famülke mu. Kiñe tañi pu peñi ka lamngen no rume kompañkelafeyew ñi poyeafiel ta Jewba * (inaduamnge ti kimal dungu).

6. ¿Chumngechi pengeli Noe tañi fütra piwkengen?

6 Noe tuduamel-laeyew tañi küme chengen. Doy may fütra piwkekünuwi ñi nütramkayafiel pu che Jewba mew. Feymu Biblia feypi kidu tañi ‘wewpikefiel ta che ñi nieafel lif mongen’ (2 Pedro 2:5). Ti apostol Pablo ka feypi: “Mupiltun mew, Noe feypifi ti pu che mapu mew mülelu ñi apümkangeael engün” (Ebrew 11:7). Feymu pu che ayentupelaeyew, küpa katrütueyew ka aneltueyew chi. Welu Noe llükakelafuy pu che (Proverbios 29:25). Doy may, kidu feyentukefuy, feymu Jewba elueyew ñi fütra piwkengeal. Ka femngechi femkefi Jewba tañi pu nor poyekeetew famülke mew.

7. Dewmalu ti fütra wampo ruka, ¿chem küdawün-ngechi dungu chaftuy Noe?

7 Noe yenielu doy 500 tripantu tañi nor poyekefiel ta Jewba, kidu feypieyew ñi dewmayal kiñe fütra wampo ruka ñi montulafiel kiñeke che ka fillke kulliñ ti Fütra Mangin Ko mu (Génesis 5:32; 6:14). Fütra dungu trokipelay may Noe ñi dewmayal femngechi ruka. ‘Doy ayentungean ka doy nüngaytungean’, rakiduampefuy chi. Welu fentekünulay ñi feyentukefiel ka allkütukefiel ta Chaw Jewba. Fey llemay, “Noe femürkey kom chumngechi tañi werküetew ta Ngünechen” (Génesis 6:22).

8. Tañi pu che ñi nieal tañi duamnieel, ¿chumngechi pengeli Noe tañi maneluwün Jewba mew?

8 Ka kiñe küdawün-ngechi dungu chaftuy Noe: eluafiel tañi pu che ñi duamnieel engün. Petu ñi rupanon ti Fütra Mangin Ko, pu che doy küdawtukefuy ñi nieal iyael. Noe ka femngechi rupay (Génesis 5:28, 29). Welu doyümlay eluafiel tañi pu che ñi duamnieel, doy may tañi poyeafiel ta Jewba. Müna küdawkefulu rume tañi dewmayal ti fütra wampo ruka 40 kam 50 tripantu peno, Noe doyümi Jewba tañi dungu. Ka rupalu ti Fütra Mangin Ko amul femi tüfa 350 tripantu mew (Génesis 9:28). Inayentufali Noe tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba, ¿felelay?

9, 10. 1) ¿Chumngechi inayentuafuiñ Noe tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba? 2) Inaniefiliyiñ Jewba tañi feypiel, ¿chem chumay ta kidu?

9 Noe tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba, ¿chumngechi inayentuafuiñ? Müley taiñ koneltunoal tüfachi Mapu tuwün pu che mew, doyümal Jewba ñi dungu, kidu reke rakiduamal chem ñi kümen ka kümenon, ka kimeltulelafiel ta kakelu (Matew 6:33; Juan 15:19). Femün mu tüfa, tutekelafiyiñ pu che. Inaniefilu kay iñchiñ Jewba ñi feypiel ti kudumuwün dungu ka tati kurewen mu, weda dunguyengekeiñ television, internet kam kakelu dungu mew (Malaquías 3:17, 18). Feymu Noe reke, llükakelafiyiñ pu che. Doy may yamniefiyiñ ta Jewba ka pilaiñ ñi weñangkülelafiel, kimnielu am iñchiñ kidu müten taiñ eluafetew afnoachi mongen (Luka 12:4, 5).

10 Fey, ramtuwnge tüfa: “¿Amulean tañi femal Jewba tañi ayükeel ayentungeli kam weda dunguyengeli rume? Küdawngefule nieal tañi duamnieel, ¿maneluwan Jewba tañi kelluaetew?”. Noe reke feyentufilmi ka allkütufilmi ta Jewba, maneluwaymi kidu tami kuñiwtukuaetew (Filipense 4:6, 7).

WALLOÑMAEYEW RUME WEDAKE CHE, DANIEL FEYENTUFI KA ALLKÜTUFI TA JEWBA

11. Daniel ka tañi pu weni, ¿chem küdawün-ngechi dungu chaftuyngün Babilonia mu? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

11 ¿Chem küdawün-ngechi dungu chaftuy Daniel? Dikümtukun mu Daniel yengey ta Babilonia, chew ñi mülen fentren che poyekefilu ta koylake dios ka fülkonkefulu pu wedake püllü mew. Feychi che weda trokikefi pu israelche ka ayentukefi engün ka tañi Ngünechen Jewba (Salmo 137:1, 3). Tüfa müna kutrantupiwkelelpelaeyew ta Daniel ka kakelu israelche piwkeyefilu ta Jewba. Kangelu küdawün-ngechi dungu chaftuy Daniel ka tañi küla weni Anania, Misael ka Asaria elfalkünungelu engün ñi küdawülafiel tati longko ülmen. Feychi mu fentren che ngüneduamüñmaeyew ñi femün ka feypikefeyew engün chem ñi iyal, welu Jewba eluñmakelafuy tañi pu che ñi iyal kiñeke tüfa. Feymu Daniel “eluwi ñi piwke mew tañi podümuwnoal tati longko ülmen ñi illufalchi kümeke iyael mew” (Daniel 1:5-8, 14-17).

12. 1) ¿Chem chengefuy Daniel? 2) ¿Chem rakiduamkefuy Jewba Daniel mu?

12 Ka kiñe küdawün-ngechi dungu chaftuy Daniel, fütra dungu trokifalngenolu rume. Kidu küme pepiluwün-ngefuy, feymu elfalkünulelngefuy müna sakifalchi küdaw (Daniel 1:19, 20). Welu Daniel turpu mallmawlay ka kimkawlay. Doy may amulefuy tañi ñom wentrungen ka mañumkefuy ta Jewba tañi kelluetew ñi küme tripayal (Daniel 2:30). Ngüneduamfali tüfa: Jewba feypi Daniel tañi inayentufalngen Noe ka Job reke. Feychi mu, Noe ka Job dew lawyefuyngu ka nor poyekefuyngu ta Jewba kom tañi mongen mu. Welu Daniel petu wechengefuy. Feymu, ¿welulkay Jewba fente maneluwlu tüfachi weche mu? Femlay llemay, Daniel kom ñi mongen mu nor piwkeyefi ka allkütufi. Fey epe puwül-lu 100 tripantu, kiñe küme püllü ayüfal nütram mu feypifi ñi fente sakietew Jewba (Daniel 10:11).

13. ¿Chumngelu Jewba kellufi ta Daniel ñi falin küdawfengerpual?

13 Jewba tañi kellun mu, Daniel müna falin küdawfengetuy Babilonia ka Medopersia ñi ngünenieel mew (Daniel 1:21; 6:1, 2). Jewba ñi duam mu peno rupay tüfa, femngechi Daniel tañi kelluafiel pu israelche, chumngechi ñi rupan Jose Egipto mew ka Ester Mardokeo engu Persia mu * (inaduamnge ti kimal dungu) (Daniel 2:48). Müna yafültukupelaeyew ta Esekiel ka kakelu israelche yengelu Babilonia mu ñi ngüneduamfiel Jewba tañi kellukeetew Daniel mew.

Nor piwkeyefiliyiñ ta Jewba, kidu sakiaeiñmew. (Inaduamnge parrafo 14 ka 15).

14. Daniel reke, ¿chumngechi felekeiñ?

14 Daniel tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba, ¿chumngechi inayentuafuiñ? Kom tati koylake religion Mapu mu mülelu, Tati Fütra Babilonia, “Weküfü tañi mülewengetuy”, ka ngüchaltukukefi pu che ñi femal pekan kudumuwün ka rüf poyenoafiel ta Ngünechen (Apokalipsi 18:2). Welu iñchiñ katripanche reke feleiñ tüfachi Mapu mew, ka pu che ngüneduamlu taiñ trürnon kidu engün mu ayentuafeiñmew (Marku 13:13). Feymu fülkonaiñ taiñ Wenu Chaw mu, Daniel reke. Fey ñom piwkengeaiñ, maneluwaiñ Jewba mu ka allkütuafiyiñ, femngechi kidu ka sakiaeiñmew (Ageo 2:7).

15. Pu chaw ka ñuke, ¿chem kimürpuafuy Daniel tañi pu chaw mu?

15 Pu chaw ka ñuke kimürpuafuy fentren kümeke dungu Daniel ñi chaw ka ñuke mew. Pichikalu Daniel Juda mew, walloñmakefeyew pu wedake che. Welu Daniel piwkeyerpufi ta Jewba. ¿Re femrumey tüfa? Femlay. Tañi chaw ka ñuke kimeltupelaeyew Jewba tañi dungu (Proverbios 22:6). Ka Daniel ñi üy pengeli tañi pu chaw ñi fente piwkeyefiel ta Jewba, tüfa feypilu am “Chaw Ngünechen iñche tañi Kues ürke” (Daniel 1:6). Feymu eymün pu chaw ka ñuke afeluwkilmün ka ñochi chengeaymün tamün kimeltulelafiel Jewba ñi dungu tamün pu yall (Efesio 6:4). Ngillatuaymün kidu engün tañi duam mu ka kiñentrür femaymün. Fey newentulelmün kimeltuafiel tamün pu yall ñi piwkentukuafiel Jewba tañi feypin, Jewba füreneaeymünmew llemay (Salmo 37:5).

ÜLMEN KA POFRENGELU RUME, JOB FEYENTUFI KA ALLKÜTUFI TA JEWBA

16, 17. ¿Chem küdawün-ngechi dungu chaftuy Job 1) ülmen-ngefulu? 2) kutrankawlu?

16 ¿Chem küdawün-ngechi dungu chaftuy Job? Fillke dungu mu rupay tañi mongen. Ellaka mu tati doy falin wentrungefuy tañi mapu mu (Job 1:3). Kafey ülmen-ngefuy, küme üytungekefuy ka yamniengekefuy (Job 29:7-16). Femngechi rume, doy kümelu trokiwkelafuy ta kakelu mew, ka amulefuy tañi duamtukefiel ta Ngünechen. Kimnieiñ tüfa, Jewba feypifilu am “tañi kona”, ka küme dunguy kidu mew feypilen mu: “Kiñe wentru nor piwkengelu püntünentukenolu, ka yamkelu ta Chaw Ngünechen ka famtripaley wedake dungu mu” (Job 1:8).

17 Welu kalerumetuy Job tañi mongen. Kom ñami ka fente tañi weñangkülen ayüfuy ñi layal. Fewla kimiyiñ iney tañi femkeetew tüfa: tati Weküfü. Kidu feypintukufi ta Job ñi poyefiel ta Jewba kidu tañi kümelkaleal müten. Biblia feypi: “Feymew, Satana wiñoldungufi ta Jewba: ‘¿Refalta pemay Job yamkefi ta Ngünechen? ¿Malalmakünulelfimi reke tami ingkañpeafiel kidu, ka tañi ruka, ka kom tañi nieelchi chemkün? Eymi kümelkafimi tañi femelchi küdaw, ka tañi pu kulliñ alün-ngey fill püle mapu mu’” (Job 1:9, 10). Chaw Dios pekan dungu trokilay tüfa. Fey, ¿chumi ñi pengelal Weküfü tañi weda koylatufengen? Eluñmafi ta Job ñi pengelal tañi nor piwkeyeetew ka tañi poyekeetew küme duam mu.

18. 1) Eymi, ¿chumngelu afmatukefimi ta Job? 2) Job ñi rupan, ¿chem kimeltukeeiñmu Jewba mu?

18 Weküfü amul kayñetufi ta Job ka welulkalfi ñi kulpantukuafiel ta Jewba kom tañi weda rupan mu (Job 1:13-21). Fey wüla küla wentru wenifaluwfi ta Job ka weda dungufingün. ‘Weda chengeymi, feymu Chaw Dios kastigamekeeymu’ pifingün (Job 2:11; 22:1, 5-10). Welu Job amuley tañi nor piwkeyefiel ta Jewba. Feymu weda entulu rume ñi feypin kiñeke mu, Jewba weda illkutulafi, kimlu kay Job ñi kutrantupiwkelen ka tañi yafüduamkülenon (Job 6:1-3). Doy may ngüneduami Job ñi püntütripakenon kidu mu, fente tañi kayñetuetew rume tati Weküfü, kiñe weda nüngayelchekelu reke. Fey rupalu wüla Job tañi weda rupan, Jewba elueyew epu rume tañi niekefel ka eluñmafi ñi amul mongeleal 140 tripantu mu (Santiaw 5:11). Ka fente puwlu tañi mongen, Job amulekefuy tañi poyefiel ta Jewba kom tañi piwke mu. ¿Chumngelu feypiafuiñ tüfa? Ezequiel 14:14 feypilu am Job tañi nor chengen, ka tüfa wirintukungey fentren tripantu rupawyelu Job tañi lan mu.

19, 20. 1) ¿Chumngechi inayentuafiyiñ Job tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba? 2) ¿Chumngechi kutranduamyecheafuiñ Jewba reke?

19 Job tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba, ¿chumngechi inayentuafuiñ? Chem küdawün-ngechi dungu rupaliyiñ rume, doyümafiyiñ ta Jewba taiñ mongen mew, kom piwke mu feyentuafiyiñ ka allkütuafiyiñ llemay. Femlu kay Job, ¡doyelchi may iñchiñ! ¿Chumngelu? Famülke mu doy kimnieiñ Job mew. Küme kimnieiñ Weküfü ñi chumken taiñ ngünenkayaetew (2 Korintio 2:11). Kafey ti Biblia, doyelchi may Job pingechi lifru, kimeltukeeiñmew chumngelu Jewba eluñmakey taiñ kutrankawal. Ka Daniel ñi wirintukun kimeltukeeiñmew ñi rüfngen Chaw Ngünechen tañi Ngünenien ka ñi Longko Ülmenkülen Jesus (Daniel 7:13, 14). Ka kimnieiñ pichiñma mu ñi ngünenieal kom Mapu ka ñi apümafiel kom taiñ wedake dungu.

20 Job tañi rupan ka kellukeeiñmew ñi kutranduamyeafiel taiñ pu peñi ka lamngen kutrankawkelu. Kidu engün weda entuafuy ñi feypin, Job reke (Eclesiastés 7:7). Welu weda rakiduamlayaiñ kam wedalkalu feypintukulayafiyiñ. Doy may kuñillyeafiyiñ llemay. Femngechi femliyiñ, inayentuafiyiñ taiñ Wenu Chaw, kidu am kutranpiwkeyechekelu ka küme piwkengelu (Salmo 103:8).

JEWBA NEWENTUKUAEIÑMU

21. Ñi feypiel 1 Pedro 5:10, ¿chumngelu rakiduamelkeeiñmu Noe, Daniel ka Job ñi rupan mu?

21 Noe, Daniel ka Job kakerumey ñi mongen engün ka chumül ñi mongelen. Femngechi rume, küme chaftuyngün kom tañi küdawün-ngechi dungu. Kom ñi rupan engün, rakiduameleiñmu ñi feypiel ti apostol Pedro: “Dew kutrankawülmün ta eymün, Ngünechen mupiay ñi adnieelchi dungu eymün mew, femngechi rüf mew tamün nor mongenngeael, yafüluwküleael, newenküleael ka tamün rumel mupiltuleael” (1 Pedro 5:10).

22. ¿Chem kimürpuaiñ ti küpalechi chillkatun mew?

22 Pedro ñi wirintukuel Chaw Dios ñi duam mu, kimeltukeeiñmew Jewba ñi kelluafiel tañi pu poyekeetew ñi yafüluwküleal ka newenküleal. Müna duamnieiñ taiñ yafültukuaetew Jewba ka newenküleal taiñ poyeafiel. Feymu inayentuafiyiñ Noe, Daniel ka Job tañi feyentukefiel ka allkütukefiel Jewba. Küpalechi chillkatun mew kimürpuaiñ kidu engün tañi rüf kimfiel ta Chaw Dios, ka chumngechi kellueyew tüfa ñi nor piwkeyeafiel. Feyngey, küme adümfingün chumngechi ayüwülafiel ta Jewba (Proverbios 28:5). Iñchiñ ka femafuiñ.

^ parr. 2 Esekiel yengefuy ta Babilonia 617 tripantu mew petu ñi mülenon Jesus. Kidu wirintukuy Ezequiel 8:1–19:14 kayu tripantu mülepulu üyew, fey tüfa 612 tripantu mew.

^ parr. 5 Lamek, Noe tañi chaw, feyenturkefi ta Ngünechen, welu kechu tripantu petu ñi akunon ti Fütra Mangin Ko lay. Kimlaiñ Noe tañi ñuke ka tañi pu peñi ka lamngen ñi mongelefel akulu ti Fütra Mangin Ko, welu femfule, poyekelafuyngün chi ta Jewba, feymu mongetripalayngün.

^ parr. 13 Jewba ka femngechi fempelafi Anania, Misael ka Asaria ñi kelluafiel tati pu israelche (Daniel 2:49).