Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

Norümngeliyiñ ngüneduamaiñ Jewba ñi piwkeyen

Norümngeliyiñ ngüneduamaiñ Jewba ñi piwkeyen

“Ñidol am ngülamtudungukefilu tüfeychi pu che kisu tañi piwkeyenieel” (EBREW 12:6).

ÜLKANTUN: 123 KA 86

1. Biblia, ¿chem feypi pu che ñi norümngeel mu?

FEYPINGEFULMI kiñe che ñi norümngeel, ¿chem rakiduamafuymi? “Kastigangey” piafuymi chi. Welu Biblia pengeli taiñ norümngeel kümelkayaeiñmew ka kelluafeiñmew taiñ nieal kimün, piwkeyen ka mongen (Proverbios 1:2-7; 4:11-13). Tüfa rüfngey, taiñ norümtuetew am Jewba pengelkey tunte taiñ piwkeyeetew ka ñi rume ayükeel taiñ nieal afnoachi mongen (Ebrew 12:6). Kiñeke mu ñi norümafiel kiñe che Jewba kastigafi, welu turpu yom amulkelay ka awükakelafi. Feymu norümngele kiñe che, tüfa rakiduamelafeiñmew ñi kimeltungeel, kiñe chaw reke kimeltukefilu ñi sakin fotüm.

2, 3. Ñi küme norümngeal kiñe che, ¿feypiafuiñ ñi re kastigangeal müten? ¿Chumngelu (chemu)? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

2 Rakiduamnge tüfachi nütram mu: kiñe pichi wentru Juanito pingelu mekey ñi pelotatun ponwi ruka mu. Tañi ñuke feypieyew: “Juanito pelotatukilnge ruka mu, eymi kimnieymi tati, trafolafuymi kiñe chem”. Welu Juanito allkütulafi ñi ñuke ka fentekünulay. Fey ti pelota topafi kiñe metawe ka trafolfi. Feymu, ¿chumi Juanito ñi ñuke tañi norümtuafiel? Kimeltulelfi chumngelu ñi wedalkan tañi femün. Kidu ayükefuy Juanito ñi kimtukual fente ñi kümelkakeetew allkütufiel tañi chaw ka ñuke, ka ñi duamfalngeel ka pepilfalngeel kom ñi feypietew engu tañi femal ka femnoal. Juanito ñi küme kimal tüfa, tañi ñuke müntuñmaeyew ti pelota kiñeke antü ñi kastigayafiel. Tüfa weñangküleyew, welu femngechi kimürpuay ñi wedalkayafetew allkütunofiel ñi chaw ka ñuke.

3 Poyekefilu am iñchiñ ta Jewba, konkeiñ kidu “tañi pu reñma mew” (1 Timotew 3:15). Taiñ Chaw Jewba ngen-ngey ñi feypial chem ñi kümen ka ñi kümenon, ka allkütunofiliyiñ, ngen-ngey taiñ norümtuaetew. Kafey wedalkaeliyiñmu taiñ welulkan, tüfa kelluaeiñmew taiñ kimtukual fente ñi falin-ngen allkütuafiel ta Chaw Ngünechen, femngechi ka norümkeeiñmew kidu piwkeyen mu (Galata 6:7). Jewba müna piwkeyenieeiñmew ka pikelay taiñ kutrankawal (1 Pedro 5:6, 7).

4. 1) Jewba, ¿chumngechi ayükey taiñ pepikayafiel ta kakelu? 2) ¿Chem inaduamaiñ tüfachi chillkatun mu?

4 Biblia ñi feypin mew norümfiliyiñ kiñe yall kam kiñe chillkatukelu Biblia, fey kelluafiyiñ ñi inanierpuafiel ta Jesus. Biblia mew kimeltukefiyiñ tati pu chillkatukelu chem ñi kümen ka kellukefiyiñ ñi adümafiel ka feyentuafiel kom taiñ werküetew Jesus (Matew 28:19, 20; 2 Timotew 3:16). Femngechi ayükey Jewba ñi pepikangeal engün, fey ka kelluafuyngün ta kakelu ñi inayafiel ta Jesus (papeltunge Tito 2:11, 12, 14). Biblia feypi: “Petu üngümkülelu iñchiñ ti ayüwün-ngechi maneluwün ka ñi afmatu kimfaluwal taiñ fütra Chaw Ngünechen ka Kristo Jesus taiñ montulkeetew” (Tito 2:13, TNM). Fewla inaduamaiñ küla falin ramtun: 1) taiñ norümtuetew Jewba, ¿chumngechi pengelkey fente taiñ piwkeyeetew? 2) ¿Chem kimeltuafeiñmew ñi femün kiñeke che Chaw Dios tañi norümtufiel? 3) ¿Chumngechi inayentuafuiñ Jewba ka Jesus ñi norümcheken?

JEWBA NORÜMKEEIÑMEW PIWKEYEN MU

5. Taiñ norümtuetew Jewba, ¿chumngechi pengelkey taiñ piwkeyeetew?

5 Jewba piwkeyenieeiñmu, feymu norümkeeiñmew, kimeltukeeiñmew ka pepikakeeiñmew. Kidu ayüley taiñ weniyeafiel ka taiñ rumel mongeleal (1 Juan 4:16). Turpu weda pikelaeiñmew ka rakiduamelkelaeiñmew taiñ falin-ngenon (Proverbios 12:18). Welu may Jewba adkintukeeiñmew taiñ küme chumngen ka elukeeiñmew dullial (ngümintol) taiñ chumal. Kiñeke mu, norümkeeiñmew ti Biblia, taiñ fillke papil, taiñ chaw, ñuke kam pu longkolelu trawünche mu. Rupan mu tüfa, ¿ngüneduamkeymi tami piwkeyenieetew Jewba? Kafey pu longkolelu piwkeyen mu ka ñochi duam mew norümtuafeiñmew, ngüneduamnoliyiñ rume taiñ weda femün. Femlu engün tüfa, inayentukefingün Jewba taiñ piwkeyeetew (Galata 6:1).

6. Norümngelu kiñe che, ¿chumngechi tüfa pengelkey Jewba ñi piwkeyen, niewenole elfal küdaw kam wemünentungele rume?

6 Ñi norümngeal kiñe che, kiñeke mu re ngülamtungekelay müten. Weda kulpale, niewelayafuy elfal küdaw trawünche mu. Welu femngechi Jewba pengelkey ñi piwkeyefiel. ¿Chumngelu? Tüfa kelluafeyew ñi ngüneduamal fente ñi falin-ngen doy chillkatuafiel Biblia, rakiduamal tañi papeltufiel mu ka doy ngillatual, femngechi ñi doy küme weniyeafiel ta Jewba (Salmo 19:7). Rupale ta antü, wiño llowtuafuy ti elfal küdaw ñi niekefel. Kafey ti che wemünentungeafuy, welu femün mu tüfa, Jewba kuydakefi tañi pu che pu kulpakelu mew, femngechi pengelkey ñi piwkeyefiel (1 Korintio 5:6, 7, 11). Jewba rumel norngey ñi norümkefiel ti che, feymu ti wemünentungelu kimtukuafuy fente ñi wedalkan ka wiñorakiduamtuafuy (Hecho 3:19).

JEWBA NORÜMKEEIÑMEW TAIÑ KÜMELKALEAL

7. ¿Iney am Sebna ka chumngechi chengetuy?

7 Taiñ kimal fente falin-ngen taiñ norümngeken, inaduamaiñ ñi rupan epu che Jewba ñi norümfiel. Kiñe tüfa ta Sebna, kidu israelchengefuy ka küdawkefuy ti longko ülmen Esekias ñi antü mu. Fey wüla inaduamaiñ Graham ñi rupan, famülke mew mülelu. Sebna adniekefuy ti longko ülmen Esekias ñi ruka, feymu rume falin chengefuy inalelu Esekias mu (Isaías 22:15). Welu Sebna mallma piwkengetuy ka ayükefuy pu che ñi sakiaetew. Feymu dewmay kiñe ülmen eltun kidu ngealu, ka miyawkefuy ülmenke kareta mu (Isaías 22:16-18).

Ñom chengeliyiñ ñi küme elkünutual taiñ chumngen, Chaw Ngünechen kümelkayaeiñmu. (Inaduamnge parrafo 8-10).

8. Jewba, ¿chumngechi norümtufi ta Sebna? ¿Chumngelu feypiafuiñ ñi kelluetew ta Sebna tañi norümngeel?

8 Sebna ayükefuy ñi sakingeal, feymu Jewba müntuñmaeyew ñi küdaw, welu elufi ta Eliakim (Isaías 22:19-21). Tüfa rupay ti longko ülmen Senakerib küpa weychafilu ta Jerusalen. Senakerib werküy kiñeke ülmen soltaw ka fentren weychafe ñi llükalkayafiel pu judiu ka ti longko ülmen Esekias ñi wültukual ti waria weychanon mu (2 Reyes 18:17-25). Feychi mu Esekias werküfi ta Eliakim ka epu wentru ñi trafiemeafiel tati ülmenke soltaw, kiñe tüfa ta Sebna, fewla sekretariongelu. Tüfa rakiduamelafeiñmew Sebna ñi lladkünon tañi norümngeel mu, welu may ñi ñom chengetun, eluwlu am tañi llowal kiñe küdaw fente falin-ngenolu ñi niekefelchi küdaw reke. Feymu inaduamaiñ küla falin dungu taiñ kimeltukeetew Sebna ñi rupan.

9-11. 1) ¿Chem falinke dungu kimeltukeeiñmu Sebna ñi rupan? 2) Jewba ñi femkefiel ta Sebna, ¿chumngechi duamelkeeymu?

9 Wünen dungu: Sebna ñi müntuñmangeel tañi küdaw, rakiduamelkeeiñmew Biblia ñi feypiel: “Tati re kisutu mallmawkülelu, yewelkangeay” (Luka 14:11). Nieliyiñ falinke küdaw ti trawünche mu, kakelu peñi ka lamngen sakiafeiñmew. Rupale tüfa, ¿amuleay taiñ ñom chengen? ¿Longkontukuaiñ Jewba taiñ eluetew kom taiñ adümuwün ka chem küme dungu taiñ nieel? (1 Korintio 4:7). Feymu ti apostol Pablo feypieiñmu: “Tamün kisutu mallmawkülenoael tamün rakiduam mew. Tamün femafel, feley tamün nieael küme rakiduam küme tüngduam mew” (Romanu 12:3).

10 Epungechi dungu: Jewba yiwiñmakünulay ñi dungu tañi norümtuafiel ta Sebna, feymu feypiafuiñ kidu ñi maneluwken tañi ñom chengetual (Proverbios 3:11, 12). Tüfa müna kelluafeiñmew niewenoliyiñ sakinke küdaw ti trawünche mu. Ngelay taiñ lladküal, doy may amulepe taiñ küdawülkefiel ta Jewba kom piwke mu ka rakiduamtukuaiñ Jewba taiñ norümkeetew fente taiñ piwkeyekeetew. Longkontukuaiñ Jewba ñi kümelkayafiel tati pu ñom piwkengelu (papeltunge 1 Pedro 5:6, 7). Ñom piwkengeliyiñ ka pepilfalngeliyiñ, Jewba norümtuaeiñmew piwkeyen mu, femngechi küme elkünutuaeiñmew taiñ chumngen.

11 Külangechi dungu: Jewba ñi femün tañi norümtuafiel ta Sebna kimeltukeeiñmew kidu ñi üdekeel ti kulpan, welu ñi piwkeyeniefiel tati che kulpalu rume. Kafey kimeltukeeiñmu Chaw Dios ñi ngüneduamkeel pu che ñi küme chumngen. Feymu eymün pu chaw ka longkolelu, ¿inayentuafimün ta Jewba ñi norümcheken mu? (Juda 22, 23).

12-14. 1) ¿Chumkey kiñeke che norümngelu? 2) Biblia, ¿chumngechi kellufi ta kiñe peñi ñi küme elkünutual ñi chumngen? ¿Chum tripay tüfa?

12 Kiñeke peñi kam lamngen norümngelu, müna lladkükeyngün, feymu püntütripakeyngün Jewba mu ka ti trawünche mew, ¡müna weda! (Ebrew 3:12, 13). Welu, ¿chumlayafuiñ taiñ kelluafiel? Inaduamaiñ ñi rupan Graham, kidu wemünentungey trawünche mu ka rupachi antü mu llowngetuy, welu wiñotulu wüla fentekünuy ñi amuldungun ka ñi trawüluwün. Kiñe longkolelu weniyerpueyew, feymu rupachi tripantu mu Graham feypifi ñi trür chillkatual Biblia.

13 Ti longkolelu feypi: “Graham mallma chengefuy. Dunguyekefuy tati pu longkolelu ñi feypietew tañi wemünentungeal. Feymu kiñeke antü mu ngüneduamiyu Biblia ñi feypin mallmawün mu ka ñi weda tripaken tüfa. Fey Graham leliwi reke Biblia mew, tüfa kiñe espejo reke felelu am, fey ngüneduamlu ñi chumngechi chengen, ¡müna weda duamnagi! ¡Afmatufali fente ñi puwün tañi piwke mu tüfa! Kimtukuy ñi mallmachengen, tüfa kiñe mamüll reke tañi nge mu, fey pepi pelelkelaeyew kidu tañi wedalkan, weda rakiduamakefilu am ta kakelu. Feymu pürüm yafüluwi ñi küme elkünutual tañi chumngen. Eluwi ñi trawüluwal, küme chillkatuafiel Biblia ka fill antü ngillatual. Fey adniefi tañi reñma ñi küme weniyeafiel ta Jewba, feymu müna ayüwi tañi domo ka tañi pu ñawe” (Luka 6:41, 42; Santiaw 1:23-25).

14 Ti longkolelu ka feypi: “Kiñe antü Graham feypienew: ‘Fentren tripantu yeniefun iñche ñi kimfiel ta Jewba, ka wünelerpun kütu amuldungun mu. Welu fewlake ta feypiafun ñi rüf piwkeyefiel ta Jewba’. Ñi feypin tüfa müna pürapapiwkelenew”. Pichi rupalu, Graham elfalkünungey ñi rulpayal mikrofono trawün mu ka müna ayüwülkeeyew tüfachi küdaw. Ti longkolelu ka feypi: “Graham ñi rupan kimeltuenew tüfa: kiñe che illamuwle Jewba mu ka eluwle ñi norümtuetew, lloway fentren kümelkan”.

TAIÑ KÜME NORÜMCHEAL INAYENTUAFIYIÑ TA JEWBA KA JESUS

15. Tami doy küme norümcheal, ¿chem duamfalngey tami femal?

15 Taiñ küme kimeltucheal, wüne duamfalngey taiñ eluwal ñi kimeltungeal (1 Timotew 4:15, 16). Ka femngechi Jewba eluelmu tami norümcheal, wüne duamfalngey tami ñom chengeal ka eluwal tami adnieaetew Jewba. Fey kake che ngüneduamle tami ñom chengen, yamnieaeymu ka eluwayngün tami ngülamtuafiel. Jesus inayentufali tüfachi dungu mu.

16. Jesus ñi kimeltucheken ka norümcheken ¿chem kimeltukeeiñmu?

16 Jesus rumel allkütukefuy ñi Chaw, küdawngefule rume (Matew 26:39). Feypikefuy tañi kimün ka tañi kimeltun ñi küpan Jewba mew (Juan 5:19, 30). Jesus femkefuy tañi Chaw ñi ayükeel ka ñom piwkengefuy, fey kimeltuchekelu kutranpiwkeyechekefuy, feymu pu che küpa fülkontukefeyew (papeltunge Matew 11:29). Jesus piwkeyen mu entukefuy ñi feypin, feymu yafültukukefuy pu weñangkülelu ka pu ngañwadkülelu (Matew 12:20). Tañi pu apostol notukawlu iney müngell ñi longkoleal, Jesus lladkütulafi engün, welu may piwkeyen mu norümtufi (Marku 9:33-37; Luka 22:24-27).

17. Pu longkolelu tañi küme kuydayafiel ti trawünche, ¿chumngechi chengeayngün?

17 Tati pu longkolelu ñi norümcheal chumngechi ñi feypin ta Biblia, müna falin-ngey ñi inayentuafiel engün ta Jesus. Femngechi pengelayngün ñi eluwkülen tañi adnieaetew Jewba ka Jesus. Ti apostol Pedro wirintukuy: “Kamañniefimün ta Ngünechen tañi pu che ufisa reke felelu, fey elungeymün tamün kuydayafiel. Kom femaymün nor küme rakiduam mew, chumngechi ñi ayünieel ta Ngünechen, tamün aporiangen mew no ka pülata tañi duam no rume, welu amulniemün tamün küdaw küme duamkechi. Ngelay tamün ngenkawael tamün kuydayafiel tati trokiñche, welu may tamün eluwküleael kisu engün tañi inakintuael ta eymün mew” (1 Pedro 5:2-4). Feley llemay, pu longkolelu ayüwün mu eluwle ñi ngünenieaetew Chaw Ngünechen ka Jesus, fey kümelkaleayngün ka kümelkayafingün pu peñi ka lamngen ñi elfalelngeel (Isaías 32:1, 2, 17, 18).

18. 1) Jewba, ¿chem elfalkünulelfi tati pu chaw ka ñuke? 2) Pu chaw ñi femal tañi elfalkünulelngeel, ¿chumngechi kelluaeyew Jewba?

18 ¿Ka duamfalngey ñi norümngeal pu reñma? Ngüneduamnge chem ñi feypifiel Jewba tati pu ngen reñma: “Wesa dungukelayaymün tamün pu fotüm kam ñawe, welu küme tremümafimün ka kimeltuafimün ñi poyeafiel ta Ñidol” (Efesio 6:4). ¿Falin-ngey femal tüfa? Rakiduamnge ñi feypin Proverbios 19:18: “Petu pepilfalngele, norümtufinge tami yall, fey tami kulpakon-noal kidu ñi lan mu”. Feley llemay, Jewba elfalkünufi tati pu chaw ka ñuke ñi norümtuafiel tañi pu yall. Femnole engün, Jewba feypintukuafi engün ñi entudungual tañi femün mu (1 Samuel 3:12-14). Welu kidulelayngün, Chaw Jewba eluaeyew kimün ka newentukuaeyew, ngillatufile engün ka eluwle ñi adnieaetew ti Biblia ka Chaw Ngünechen ñi newen (papeltunge Santiaw 1:5).

PEPIKANGEKEIÑ TAIÑ KÜME FELEAL RUMEL MU

19, 20. 1) Eluwliyiñ taiñ norümtuaetew Jewba, ¿chem kümelkan llowaiñ? 2) ¿Chem inaduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

19 Eluwliyiñ taiñ norümtuaetew Jewba, ka norümcheliyiñ chumngechi ñi femken Chaw Dios ka Jesus, fey llowaiñ fentren kümelkan. Taiñ pu che ka trawünche kümelkaleay. Ka welukentu piwkeyewaiñ, falintuwaiñ ka kuñiwtukuwaiñ. Tüfa pengelay tunte taiñ ayüwküleal ka küme feleal küpalechi antü mu (Salmo 72:7). Feychi mu kiñe fütra familia reke feleaiñ, kiñewküleaiñ ka kümelkaleaiñ taiñ ngüneytuaetew Chaw Jewba, feymu taiñ norümkeetew Jewba famülke mu pepikakeeiñmew taiñ femngechi feleal küpalechi antü mu. Biblia feypi: “Wedalkalayayngün, ka chem weda dungu no rume femlayayngün iñche tañi fütra wingkul mew; rüfkünu llemay, tati Mapu apoleay Jewba ñi kimün mew chumngechi tati ko takukey ti lafken” (Isaías 11:9). Longkontukunieliyiñ tüfa, turpu ngoymalayaiñ chumngelu taiñ norümkeetew Jewba: fente taiñ piwkeyeetew.

20 Weñangkülafeiñmew taiñ norümngeel, welu müley kiñe dungu doy weñangkün-ngelu, feymu küpalechi chillkatun mu inaduamaiñ chumngechi montuluwal feychi dungu mew. Kafey doy kimürpuaiñ ti reñma ka ti trawünche ñi norümngeken, ka chumngechi taiñ kidutu norümuwal kam kim ngüneniewal.