1. ¿Chem dungu doy falintukefimi?

EYMI, ¿chem dungu doy falintukefimi? Iñchiñ, Jewba ñi pu chengen, doy falintukefiyiñ taiñ weniyefiel ta Kidu. Turpu fentekünulayaiñ taiñ weniyefiel ta Jewba, fey taiñ nieal kakelu dungu. Kafey, müna falintukefiyiñ ti rüf dungu mülelu Biblia mew, ¿chumngelu (chemu)? Tüfa kellukeeiñmu weniyeafiel ta Jewba (Kolosense 1:9, 10).

2. ¿Chem rüfngechi dungu falintukefiyiñ? ¿Chumngelu? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

² Taiñ Fütra Kimeltufe, Jewba, Biblia mew kimeltukeeiñmew fentren rüf dungu, müna falin-ngelu. Jewba kimeltukey fente ñi falin-ngen tañi üy, ka kimeltukey tañi küme chumngen. Kafey pengelkeeiñmu fente taiñ piwkeyeetew, ¿chumngechi kay? Kidu wüli tañi sakin Fotüm iñchiñ taiñ duam mu. Ka kimeltueiñmu ñi chumal Mesia tañi Ngünenien. Kafey Jewba elukeeiñmu maneluwün, kiñeke dullingey ñi amual wenu mew, ka tati “kakelu ufisa”  maneluwkeyngün ñi rumel müleal Mapu mew küme mülewe ngetule (Juan 10:16). Jewba kimeltukey chumngechi yenieal taiñ mongen. Iñchiñ rume falintukefiyiñ kom tüfachi rüf dungu, ¿chumngelu chi kay? Tüfa kellukeeiñmu doy fülkonküleal Jewba mu ka kimnieiñ chem chumal taiñ mongen mew.

3. Taiñ kimal ti rüf dungu, ¿feypipeafeiñmu ta Jewba taiñ kulliafiel?

³ Taiñ Chaw Dios Jewba fürenechekey. Feymu wüli tañi Fotüm ñi lapayal iñchiñ taiñ duam mu. Kafey Jewba ngüneduamle kiñe che ayülu ñi kimal ti rüf dungu, kidu kellukefi ñi femngechi femal. Taiñ kimal ti rüf dungu, Jewba turpu feypilayaeiñmu “kullien”. Kuyfi mu, kiñe wentru, Simon pingey, ayüfuy ñi kulliafiel tati apostol Pedro, femngechi ñi pepi eluafiel Chaw Dios ñi newen ta kakelu che. Pedro feypieyew ñi weda rakiduamel, fey feypi: “¡Kondenangeaymi tami pülata eymu, rakiduamlu am eymi tami ngillayafel pülata mew Ngünechen ñi re wülkeelchi pepiluwün!” (Hecho 8:18-20). Fey, ¿chumngechi ‘nieafuiñ tati rüf dungu’?

4. Tüfachi chillkatun, ¿chem kimeltuaeiñmu ti rüf dungu mu?

⁴ Biblia feypi: “Niefinge tati rüf dungu ka elkünulayafimi, kafey nienge ta kimün, norümngen ka adümuwün” (Proverbios 23:23). Küdawngey nieafiel kam kimürpuafiel ti rüf dungu Biblia mu mülelu. Fey taiñ femal tüfa duamfalngey famentual kakelu dungu. Welu dew kimfilu iñchiñ tati rüf dungu, kuñiwtukuwaiñ taiñ turpu elkünunoafiel. ¿Chumngechi nieafuiñ ti rüf dungu mülelu Biblia mu? ¿Chem duamfalngey femal taiñ nieafiel? Wiñoldungual tüfachi ramtun kelluaeiñmu doy falintuafiel ti rüf dungu ka doy eluwküleal taiñ elkünunoafiel. Kafey kimaiñ chumngelu ti rüf dungu Jewba mu küpalu doy falin-ngey chem dungu mew rume.

5. ¿Chumngechi nieafuiñ ti rüf dungu kullinon mu? Feypinge kiñe pengelün dungu.

⁵ Welu kofrangenoliyiñ rume, ka küdawngeafuy taiñ nierpuafiel. Proverbios 23:23 feypilu “niefinge” ebrew kewün mu ka feypiafuy “ngillafinge”. ¿Chem pengelkey tüfa? Kiñe che doy falintufile kiñe dungu, newentuay ka famentuay chem rume tañi nieafiel. Taiñ kimal chumngechi nierpual ti rüf dungu, rakiduamaiñ kiñe pengelün dungu. Supermercado mu kofrangenon wülwülyengey ta platano. “Kidu akuay chi platano tañi ruka mu”, ¿pipeafuymi may? Femlayafuymi, müley tami yemeal chi platano supermercado mu. Kullilayaymi tami nieafiel ta platano, welu newentuaymi tami nieafiel. Ka femngechi iñchiñ kullikelaiñ taiñ kimal ti rüf dungu, welu newentuaiñ taiñ kimafiel.

6. ¿Chumngechi kümelkakeeiñmu ti rüf dungu?

⁶ Biblia feypi: “¡Küpamün, kom eymün pu wüywülelu, küpamün ko mew! Pu nienolu plata, küpamün, ¡ngillayaymün ka iñmuaymün! Feley, küpamün, nienon mu plata ngillayaymün pulku ka lichi re wülngekelu. ¿Chumngelu wülkeymün tamün plata ñi nieal kiñe dungu rüf iyael ngenolu? Ka, ¿chumngelu wülkeymün tamün kullitu ñi nieal ayüwülkenochi dungu? Küme  allkütumuaen, ka iñmuaymün tati kümelu, fey müna ayüwmayaeymünmew tati rüf falinke dungu. Famküpalmün tamün pilun ka küpamün iñche mu. Allkütumün ka mongeleaymün, fey iñche eluwan ñi eldungukünual eymün mu, tüfa rumel müleay, chumngechi nor piwkeyen mu feypikünufiñ ta David, fey tañi feypikünuel manelfalngey” (Isaías 55:1-3). Jewba ñi feypin kimeltukeeiñmu chem piley ‘nieafiel tati rüf dungu’. Jewba trürümfi ñi feypin ta ko, lichi ka pulku. Tati ko füshkümkefi kiñe che wüywülelu, ka femngechi ti rüf dungu füshküduamelkeeiñmu. Tati lichi kellukefi kiñe pichiche tañi doy küme tremal, ka femngechi ti rüf dungu mülelu Biblia mu kellukeeiñmu taiñ doy küme weniyeafiel ta Jewba. Fey, ¿chumngelu Jewba ñi feypin pulku mu trürümngey? Biblia feypi tati pulku ayüwülchekey (Salmo 104:15). Feymu Jewba feypilu “ngillayaymün pulku” kimeltukeeiñmu taiñ ayüwküleal inafiliyiñ ñi ngülam (Salmo 19:8). Jewba ñi feypin Isaías mu, pengelkey fente taiñ kümelkayaetew kimürpual ka inayal ti rüf dungu. Fewla ngüneduamaiñ kechu dungu taiñ famentual, femngechi taiñ nierpual ti rüf dungu.

7. Taiñ kimürpual ti rüf dungu, ¿chumngelu duamfali wülal taiñ tiempo?

⁷ Tiempo. Duamfali wülal taiñ tiempo, femngechi allkütuafiel tati kümeke dungu, papeltuafiel Biblia ka fillke papel tuwlu Biblia mu, taiñ kimeltungeal Biblia, pepikawal ka amual taiñ trawün mu. Taiñ femal kom tüfa, küme küdawyenieiñ taiñ tiempo, fey famentual kakelu dungu falin-ngenolu (papeltunge Efesio 5:15, 16). ¿Tunteñmayafuiñ taiñ kimürpual tati doy falinke rüf dungu mülelu Biblia mu? Kakerumeafuy ñi tunteñmayal kake che. Welu fentepuwlayay taiñ kimnieafiel ta Jewba (Romanu 11:33). Tati wünen tripachi chillka Ti Werken gringudungun mew, trürümfi ti rüf dungu ta kiñe rayen. Ka feypi: “Tuduamkülelayaymi nieal kiñe rüf dungu müten rayen reke felelu. Kiñe müten duamfalngele, Chaw Dios wül-layafuy fentren rüf dungu. Fey amulepe tami kintuniefiel”. Feymu ramtuwafuiñ: “¿Tunte kimürpun Jewba mew ta iñche?”. Aflayay taiñ kimürpuel kidu mew, rumel mongeleliyiñ rume. Welu famülke mu, müna falin-ngey wülal taiñ tiempo, femngechi taiñ doy kimürpual. Ngüneduamaiñ kiñe che femngechi femkelu.

8. Kiñe domo chillkatulu Biblia, ¿chem dungu famentufi? ¿Chum tripay tüfa?

⁸ Kiñe üllcha domo, tuwi Japon mu, Akira pingey * (inaduamnge ti kimal dungu), wiñamtuwi Estados Unidos ñi amual kolegio Nueva York waria mu. Fey kiñe lamngen, wünelekelu amuldungun mu, kimeltulelfi ta Akira tati kümeke dungu kidu ñi ruka mew. Akira dew koneltulefuy kiñe religion mu, welu eluwi ñi kimeltungeal Biblia mu. Fente ñi ayüniefiel tañi kimürpuel, Akira feypifi taiñ lamngen ñi pemeaetew epu rupa fill semana. Akira fentren duam niekefuy, amukefuy kolegio mu ka küdawkefuy,  welu femngele rume, kidu eluwi ñi amual taiñ trawün mu. Fey ñi nieal tiempo tañi kimafiel ti rüf dungu, Akira doy pichin tiempo wülkefuy ñi küme rupaleal. Famentufilu tüfachi dungu, Akira doy weniyerpufi ta Jewba, ka epe kiñe tripantu rupalu, fawtisawi. Kayu küyen rupalu dewma, 2006 tripantu mu, wünelerpuy amuldungun mu ka amuley ñi femngechi femken.

9. Kimürpulu iñchiñ tati rüf dungu, ¿chumngechi kaletukey taiñ rakiduamkeel falinke fillem mew?

⁹ Tati falinke fillem. Taiñ kimürpual ti rüf dungu, famentukeiñ chi nieal kiñe küme küdaw kam falin chengeal tüfachi Mapu mu. Pedro Andre engu challwafengefuy, fey Jesus mangelfilu tañi disipulungerpual, “feymew müten elkünuy engu ñi challwawe” (Matew 4:18-20). Welu tüfa pengelkelay ñi duamfalngen elkünual taiñ küdaw, femngechi ñi kimürpual ti rüf dungu. Duamfalngey taiñ nieal küdaw, fey küme dapiafiel taiñ pu che (1 Timotew 5:8). Welu kimürpulu iñchiñ ti rüf dungu, taiñ rakiduamkeel falinke fillem mew kaletukey. Iñchiñ kimtukuiñ chem rüf falin-ngey. Jesus feypi: “Trapümkakilmün fentren küme felen ta tüfachi mapu mew”. Fey yafültukueiñmu: “Müngeltufimün [allkütufimün] ta Ngünechen femngechi tamün nieael küme felen ta wenu mapu mew” (Matew 6:19, 20). Femngechi femi kiñe üllcha domo, Maria pingey.

10. Kiñe üllcha domo, ¿chem dungu famentufi? Fey, ¿chum duamkülekey?

¹⁰ Pichikalu müten Maria eluwi ñi awkantual kiñe deporte, golf pingey. Kolegio mew, Maria doy küme deporteturpuy, feymu ‘amuaymi universidad mew, fey kullilayaymi rume’ pingey. Maria ayüniefuy ñi doy küme deportetual golf, femngechi alün plata wewal. Welu tripalu kolegio mu, eluwi ñi kimeltungeal Biblia. Müna ayüwüleyew tañi kimürpuel ka inaniefi tañi mongen mu. Kidu feypi: “Doy küme elkünurputulu tañi mongen ka rakiduam ñi inayafiel Biblia ñi ngülam, doy ayüwkülerpun”. Welu kafey kimtukuy, eluwle ñi küme deportetual, küdawngeafuy küme weniyeafiel ta Jewba (Matew 6:24). Feymu Maria famentufi ñi deportetual golf, femngechi ñi femal kiñe doy falin dungu. Fewla, Maria wünelekey amuldungun mew, ka feypi: “Tüfa tati doy küme mongen ñi nieafel, fente ayüwülenew”.

11. Kimürpulu ti rüf dungu, ¿chumafuy taiñ pu che ka taiñ pu weni?

¹¹ Chumngechi yewküleiñ kakelu che engu. We inafilu taiñ mongen mu Biblia ñi ngülam, küme yewkülewelayafuiñ taiñ pu che ka weni iñchiñ kuyfi reke. ¿Chumngelu chi? Jesus kimfalkünuy tüfa ngillatulu tañi pu disipulu mu: “Liftuñmafinge engün ñi mongen eymi tami rüfngechi dungu mew. Eymi tami dungun ta feyngechi dungu” (Juan 17:17). ‘Liftuñmayafiel’ ka feypiafuy wichukünuafiel. Inafilu ti rüf dungu taiñ mongen mew, wichutripakeiñ reke kakelu che mu, inakefilu kay iñchiñ Biblia ñi ngülam. Feymu ayüliyiñ rume ñi küme yewküleal taiñ pu che ka weni iñchiñ, kiñeke engün famentuafeiñmu ka kayñetuafeiñmu taiñ we feyentun mu. Tüfa afmatulkelaeiñmu. Jesus feypi: “Fey ta famngechi tati doy reñmaniewchi pu che tañi kayñetuwael” (Matew 10:36).  Welu Jesus ka feypi, chem dungu rume famentuliyiñ taiñ kimürpuafiel ti rüf dungu, doy alün-ngeay taiñ kümelkan (papeltunge Marku 10:28-30).

12. Ñi kimal tati rüf dungu, ¿chem rupay kiñe judiu wentru?

¹² Kiñe judiu wentru, Aaron pingey, afkentu feyentukefuy: “Üytufili ta Chaw Dios, wedakünuan llemay”. Welu ayükefuy ñi kimal tati rüf dungu Chaw Dios mu. Kiñe antü, kiñe amuldungupelu kimeltulelfi: “Chaw Dios ñi üy niey meli letra ebrew kewün mu, fey tukulelfilmi vocal üytuafuymi ‘Jewba’”, pifi. Aaron kimlu tüfa rume ayüwi, feymu amuy ta sinagoga ñi nütramkalelafiel pu rabino. “Kimle Chaw Dios ñi üy, müna ayüwküleay engün”, pilefuy Aaron. Welu femngechi femlay, doy may tofkütungey ka wemünentungey. Kafey Aaron tañi pu che ka famentueyew. Welu femllefule rume, Aaron fentekünulay ñi doy kimafiel ta Jewba. Fey Dungukelu Iney Ngen Jewba ngerpuy ka nor piwkeyefi ta Jewba tunte puwlu ñi mongen. Ka femngechi kimürpufilu iñchiñ ti rüf dungu, kimnieiñ taiñ pu che ka taiñ pu weni famentuafeiñmu.

13. Kimürpufilu iñchiñ ti rüf dungu, ¿chumngechi küme elkünutuafuiñ taiñ rakiduam ka femken?

¹³ Wedake rakiduam ka femün. Kimürpulu ti rüf dungu ka inafilu Biblia ñi ngülam taiñ mongen mu, müley taiñ küme elkünutual taiñ rakiduam ka femken. Ti apostol Pedro wirintukuy: “Küme puwtulechi [feyentulechi] fotüm reke felemün, welu felekilmün tati wesake illutun dungu tamün femkefel kuyfi mew, petu tamün kimnofiel ta Ngünechen. Tamün femafel, nieaymün ta küme lif mongen” (1 Pedro 1:14, 15). Tati kuyfi waria, Korinto pingelu, fentren che pekan kudumuwün femkefuy. Feymu duamfalngefuy pu che ñi küme elkünutual tañi mongen, femngechi ñi ayüwülafiel ta Jewba (1 Korintio 6:9-11). Famülke mu, fentren che kimlu ti rüf dungu ka femngechi küme elkünutukey ñi mongen. Pedro kimfalkünuy tüfa feypilu: “Rume fentren tripantu ta eymün femimün ka femngechi dungu ñi femkeel tati pu che [...], ka niekefuymün fill wesake wimtun dungu, wesake illutun dungu, putun dungu ka ingentu ikawün, ka llellipukefuymün ti wesake adentun” (1 Pedro 4:3).

14. Feypinge chumngechi küme elkünutuyngu tañi rakiduam ka femken epu che.

¹⁴ Fentren tripantu Devynn engu Jasmine ngollifengefuy. Devynn küme pepilkefuy ñi küdaw, contador ngefuy, welu ñi ngollifengen mu newe pepi nielafuy küdaw. Jasmine kimniengefuy tañi illkufe ka kewafe chengen. Kiñe antü petu ngollilelu Jasmine, rüpü mu trafyeeyew epu Dungukelu Iney Ngen Jewba, kiñe kurewen werküngelu ñi amuldungual feychi mapu. “¿Küpa chillkatuymi Biblia?”, pingey Jasmine. “¿Pemeafeiñmu chi am ruka mu?” piwingu, feymu kiñe semana rupalu akulu ti kurewen Jasmine ka Devynn ñi ruka mu, mür ngollilerkeyngu. Welu ka küpalu ti kurewen, femngechi felewetulay Devynn engu Jasmine. Fewla ayüniefuy ñi kimeltungeal Biblia, fey müchay müten eluwingu ñi inayafiel tañi kimürpuel. Petu rupanolu küla küyen, fentekünuyngu ñi ngollifengen  ka ley mew niewingu. Fentren che tañi lof mu ngüneduami Devynn ka Jasmine ñi küme elkünutun tañi mongen, feymu ka eluwingün ñi kimeltungeal Biblia.

15. Kimürpufilu iñchiñ ti rüf dungu, ¿chem doy küdawtuafuiñ famentuafiel? ¿Chumngelu kay?

¹⁵ Fillke wimtun ñi ayükenoel Chaw Dios. Müna küdawngeafuy famentuafiel fillke wimtun ñi ayükenoel ta Jewba. Kiñeke che dew kimürpulu rume Jewba ñi ayükenoel feychi wimtun, ka küdawtukey ñi femwenoal. “¿Illkutuaenew chi tañi pu che, weni ka kompañ küdaw mu?”, rakiduamkeyngün. Kidu engün kimnieyngün pu che ñi rume falintukefiel kiñeke wimtun, kiñe tüfa poyenieafiel tañi layechi pu che (Deuteronomio 14:1). Fey, ¿chem kelluafeiñmu küme elkünutual taiñ femün? Ngüneduamaiñ ñi femün kiñeke che kimürpufilu ti rüf dungu, kiñeke tüfa pu wünenke kristiano Efeso waria mu.

16. ¿Chem famentuyngün kiñeke che Efeso waria mu?

¹⁶ Efeso waria mu, pütrün che adümkefuy ti kalku dungu. Welu kiñeke engün kristianongerpuy, fey, ¿chem femingün? Biblia feypi: “Pütrün che tati adümkatukefulu ti kalku dungu küpalyey engün tañi chillka ka lüpümfingün, fey ñi penieetew kom che. Inaduamngeyelu tañi tunte faliyen tati pu chillka, kechu mari warangka moneda pülata faliyerkey. Femngechi Ñidol tañi werken dungu kom püle doy amuley ñi kimngen ka pengelmangey ñi pepiluwün” (Hecho 19:19, 20). Feychi kristiano ñi nor piwkengen mu, eluwingün ñi famentuafiel tañi falichi chillka, feymu Jewba müna kümelkaeyew engün.

17. 1) Kimürpulu iñchiñ ti rüf dungu, ¿chem dungu famentukefiyiñ? 2) ¿Chem ramtun wiñoldunguaiñ küpalechi chillkatun mu?

¹⁷ Kimürpulu eymi ti rüf dungu, ¿chem famentufimi? Kiñeke iñchiñ famentufiyiñ taiñ ülmen chengeal. Kakelu iñchiñ famentueiñmu kiñeke taiñ pu che ka taiñ weni. Kafey fentren iñchiñ küme elkünutukefiyiñ taiñ rakiduam ka femün. Ka famentukefiyiñ fillke wimtun ñi ayükenoel Chaw Dios. Kafey kom iñchiñ wülkeiñ taiñ tiempo ñi kimal tati rüf dungu. ¿Chumngelu femngechi femiyiñ? Falin-ngefuy taiñ elkünuel, welu doy falin-ngey tati rüf dungu mülelu Biblia mu. Tüfa elueiñmu taiñ küme weniyeafiel ta Jewba, tati doy falin dungu taiñ mongen mu. Rakiduamlu iñchiñ fente taiñ kümelkakeetew ti rüf dungu, “¿iney elkünutuafuy ti rüf dungu?” piafuiñ. Welu, ¿chumngechi kiñe che femafuy tüfa? Taiñ femngechi welulkawnoal, ¿chem chumafuiñ? Küpalechi chillkatun mu, ngüneduamaiñ tüfa.