1, 2. 1) ¿Chem pi Efesio 6:⁠16? ¿Chumngelu (chemu) duamnieiñ taiñ küme feyentuleal Jewba mew? 2) ¿Chem ramtun ngüneduamaiñ?

KOM pu cristiano feyentukeiñ Jewba mu,⁠ * feymu kiñe fütra escudo reke niekeiñ. Biblia feypi: “Doyelchi may, nüafimün tamün fütra escudo reke felelu, fey tüfa tamün feyentun Ngünechen mew. Femngechi chongümafimün tati üykülechi wayki küpalu Weküfü mew” (Efesio 6:⁠16, TNM). Tati fütrake escudo epe kom takuñmaniekefuy ti weychafe ñi cuerpo, ka femngechi taiñ feyentun Ngünechen mu katrütuñmawküleiñ podngechi dungu mu, kewan dungu mu ka chem dungu mew rume ñi ayükenoel ta Jewba.

² Welu epe puwküley ñi akual Jewba tañi antü, feymu chaftukeiñ fillke wedake dungu, fey kiñeke mu küdawngeafuy taiñ feyentuleal Jewba mu (2 Tim. 3:⁠1). ¿Chumngechi kimafuiñ kay tunte taiñ feyentulen Jewba mew? ¿Chumafuiñ taiñ doy küme feyentuleal Jewba mew? Ngüneduamaiñ feychi epu ramtun.

3. Pu kuyfike weychafe, ¿chumkefuy tañi escudo? Ka, ¿chumngelu femngechi femkefuyngün?

³ Kuyfi mu, tati escudo trülke mu munulkülekey. Pu weychafe yiwiñmakefuy tati escudo, femngechi ñi wesañmawnoal ti trülke ka tati pañillwe. Pu weychafe ngüneduamfiel mu ñi wesañmawün tañi escudo, eluwkefuyngün ñi pürüm küme elkünutuafiel kam pürüm küme elfalmeketuyngün ñi tutelkakünungeal, femngechi tañi pepikawküleal akule tañi weychayal engün. ¿Chem kimeltukeeiñmu ñi femün pu weychafe?

4. 1) ¿Chumngelu müley taiñ ngüneduamal tunte taiñ feyentulen Jewba mu? 2) ¿Chumngechi ngüneduamuwafuiñ?

 ⁴ Famülke mu, iñchiñ taiñ pu cristiano ngen weychakefiyiñ pu wedake püllü (Efes. 6:⁠10-12). Feymu taiñ pepikawküleal müley taiñ ngüneduamal ñi chumlen taiñ escudo, fey taiñ küme elnieafiel. Kiduke iñchiñ müley taiñ ngüneduamal tunte taiñ feyentulen Jewba mu. ¿Chumngechi kimafuiñ taiñ pepikawkülen ñi chaftuafiel wedake dungu? Ngillatuafiyiñ ta Jewba taiñ kelluaetew. Fey papeltuafiyiñ ti Biblia, femngechi kimaiñ taiñ feyentulen Jewba mu chumngechi ñi ayükeel ta kidu (Eb. 4:⁠12). Biblia feypi: “Maneluwnge Jewba mew kom tami piwke mu, ka eymi tami rakiduam mu reküluwkinolnge” (Prov. 3:⁠5, 6). Feymu kümeafuy taiñ rakiduamal chem ñi rupan taiñ mongen mu ka chumngechi taiñ chaftufiel feychi dungu. Kiñe pengelün dungu, rupalu kiñeke ta iñchiñ filla dungu mu, ¿longkontukupeiñ may ñi feypin Ebrew 13:⁠5? Feychi texto mu Jewba feypikünueiñmu: “Chumkawnorume kidukünulayaeyu ka elkünulayaeyu rume”. ¿Maneluwpeiñ may Jewba taiñ kelluaetew? Feyngefule, kimafuiñ taiñ küme feyentulen Jewba mu.

5. Ngüneduamliyiñ tunte taiñ feyentulen Jewba mu, ¿chem kimürpuafuiñ?

⁵ Ngüneduamliyiñ tunte taiñ feyentulen Jewba mu, afmatuafuiñ. Kimürpuafuiñ taiñ newenkülenon kiñeke dungu mew, welu ngüneduamuwlayafuiñ chi. Kimtukuafuiñ taiñ rume rakiduamkülen duamfalnochi dungu mu kam taiñ allkütun koylake dungu kam taiñ weda duamkülen, feymu fente küme feyentulelaiñ Jewba mu. Femngechi dungu rupaliyiñ, ¿chumafuiñ taiñ doy küme feyentuleal Jewba mu?

6. ¿Chem dungu mew kümey taiñ rakiduamal?

⁶ Kümey taiñ rakiduamal kiñeke dungu mew, ngüneduamaiñ kiñeke tüfa. Kümey taiñ rume rakiduamal chumngechi taiñ ayüwülafiel ta Jewba ka Jesus (1 Kor. 7:⁠32). Kafey weda culpaliyiñ, rume rakiduamafuiñ chumngechi taiñ kümelkawtual Chaw Ngünechen engu (Sal. 38:⁠18). Kafey pu fütangelu ka pu kurengelu rakiduamkey chumngechi ñi ayüwülafiel tañi afkadi. Ka femngechi kom iñchiñ rakiduamkeiñ ñi kümelkaleal taiñ pu che ka taiñ pu peñi ka pu lamngen (1 Kor. 7:⁠33; 2 Kor. 11:⁠28).

7. 1) Rume rakiduamliyiñ duamfalnochi dungu mew, ¿chem dungu yeafeiñmu taiñ feyentuwenoal Jewba mu? 2) ¿Chem pi Proverbios 29:⁠25? ¿Chem rupayafuy rume rakiduamliyiñ tuteafiel tati pu che?

⁷ Welu rume rakiduamliyiñ duamfalnochi dungu mew, küme feyentuwelayafuiñ Jewba mu. Feychi dungu rupayafuy rume rakiduamliyiñ chumngechi taiñ nieal iyael ka takuwün (Mat. 6:⁠31, 32). Rume rakiduamliyiñ chumngechi taiñ mongeluwam, doyümürpuafuiñ taiñ nieal itrofillem, fey piwkeyerpuafuiñ ti plata dungu. Femngechi dungu rupale, fente küme feyentuwelayafuiñ Jewba mu ka weniyewelayafuiñ ta kidu (Mar. 4:⁠19; 1 Tim. 6:⁠10). Ka femngechi rume rakiduamliyiñ taiñ tuteafiel kakelu che, doyümlayafuiñ taiñ ayüwülafiel ta Jewba. Doy may doyümafuiñ taiñ ayentunoaetew ka kayñetunoaetew kakelu che. ¿Chumafuiñ taiñ femnoal feychi dungu? Ngillatuafiyiñ ta Chaw Jewba taiñ eluaetew doy feyentuleal ka taiñ newentukuaetew. Biblia feypi: “Pu llükachekelu trarilelu kiñe llasu mew reke feleyngün, welu tati maneluwlu Jewba mu, ingkañpengeay” (Proverbios 29:⁠25; Luka 17:⁠5).

8. Feypingele koylake dungu Jewba mu ka taiñ pu peñi ka pu lamngen mew, ¿chumaiñ?

⁸ Weküfü mew “tripakey kom koyla dungu”, feymu adkünufi kiñeke che ñi koyla dunguyeafiel ta Jewba, ka femngechi femngey taiñ pu peñi ka taiñ pu lamngen (Juan 8:⁠44). Kiñeke tüfa tati püntülechi cristiano kayñetufilu Jewba ñi rüf dungu, tüfa engün  koylatukeyngün Jewba tañi trokiñche mu ka weda dunguyekefingün internet mu, television mew ka kakelu femngechi dungu mu. Kom tüfachi koylake dungu “üykülechi wayki” reke feley küpalu Weküfü mew (Efes. 6:⁠16, TNM). Welu iñchiñ maneluwküleiñ Jewba mu ka taiñ pu peñi ka pu lamngen mew. Feymu allküliyiñ koylake dungu ñi feypin pu püntülechi cristiano kayñetufilu Jewba ñi rüf dungu, famentuafiyiñ llemay. Turpu nütramkalayaiñ kidu engün mu. Chumkawnorume chaftulayafiyiñ engün küpa kimfuliyiñ rume chem ñi feypikeel engün.

9. Weda duamküleliyiñ, ¿chem dungu rupayafuy?

⁹ Weda duamküleliyiñ, newe küme feyentuwelayafuiñ Jewba mu. Kiñeke mew fillke wedake dungu weda duamelkeeiñmu. Fey kümelayafuy taiñ rulpakünuafiel müten. Welu rumel rakiduamtukunielayafiyiñ taiñ mongen mew. Femfuliyiñ, ngoymanentuafuiñ kom kümeke dungu taiñ feypikünuetew Jewba ñi femal küpalechi antü mu (Apok. 21:⁠3, 4). Rume weda duamküleliyiñ, ngañwadafuiñ, fey poyewelayafuiñ ta Jewba (Prov. 24:⁠10). Welu elkünuwlayaiñ ñi rupayal tüfachi dungu.

10. ¿Chem kimeltukeeiñmu ñi feypin kiñe lamngen?

¹⁰ Ngüneduamaiñ ñi rupan ta kiñe lamngen Estados Unidos mew mülelu. Kidu küme feyentukey Jewba mu dapiniefilu rume tañi füta weda kutrankülelu. Taiñ lamngen wirintukulelfi kiñe carta tati ngüneniechi ruka mew, fey feypi: “Kiñeke mu, tayu weda rupan mu fill rakiduamkeyu ka weda duamkeyu, welu amuley tayu maneluwküleal. Rume mañumkülen kom kümeke dungu tayu elukeetew Jewba ñi newenküleal ka yafüluwküleal. Rüf duamnieyu Jewba ñi kümeke ngülam. Tüfa kellukeeyumu amuleal tayu poyeafiel ta Jewba ka küme chaftuafiel fillke weda dungu Satana mew küpalu”. ¿Chem kimeltukeeiñmu ñi feypin tüfachi lamngen? Kom iñchiñ weda duamküleliyiñ rume, newenkontuafuiñ. ¿Chumngechi? Longkontukuaiñ taiñ weda rupameken ñi küpan Weküfü mew taiñ wedalkayaetew. Maneluwaiñ Jewba mu taiñ yafültukuaetew ka falintuafiyiñ kom tañi kümeke ngülam.

11. Taiñ kimal tunte taiñ feyentulen Jewba mu, ¿chem ramtuwafuiñ?

¹¹ ¿Duamniepeiñ may doy küme feyentual Jewba mu? Rakiduamaiñ taiñ chumün rupayechi  küyen mu, fey ramtuwaiñ: “¿Eluwkepen may ñi rume rakiduamnoal duamfalnochi dungu mew? ¿Famentukepen may ñi koylake feypin pu püntülechi cristiano kayñetufilu Jewba ñi rüf dungu? Ka, ¿ngünewkepen may ñi chaftunoafiel engün? Weda duamkülen mu, ¿eluwkepen may ñi doy newenkontual?”. Femngechi femliyiñ, feypiafuiñ ñi newenkülen taiñ feyentulen Ngünechen mew. Welu kuñiwtukuwaiñ, ¿chumngelu? Tati Weküfü femkey kakelu dungu taiñ wedalkayaetew. Ngüneduamaiñ kiñe tüfa.

12. Doyümfiliyiñ tati falinke fillem, ¿chem dungu rupayafuy?

¹² Doyümfiliyiñ tati falinke fillem, newe küme feyentuwelayafuiñ Jewba mu ka fente küme poyewelayafuiñ. Ti apostol Pablo feypi: ‘Chem soltau no rume ta dew inanielu, welulekelay ñi küdawün ta kangelu dungu mew, felelu am tañi ayüwülafiel tati longkolechi soltau kidu mew’ (2 Tim. 2:⁠4). Feychi antü mew, pu weychafe Roma mu mülekefulu elungekelafuy ñi femal ka küdaw, ti weychan müten. Pu weychafe eluwfule tañi negociayal, ¿chem dungu rupayafuy?

13. Pu weychafe, ¿chumngelu mülelafuy ñi nieal ka küdaw?

¹³ Puliwen mu, pu weychafe amulkantumekey chumngechi ñi weychayal tañi fütrake cuchillo mu. Welu kiñe weychafe amulkantumekelay, doy may amuy waria mu ñi pepikayafiel kiñe negocio. Konantülu, pu weychafe ngüneduamkey ñi chumlen tañi weychawe ka yungümkefingün tañi fütrake cuchillo. Welu tati ngen negocio pepikamekey iyael ñi fendeal ka antü. Welu ka antü puliwen mew, pu kayñe lefkontupayngün tañi malokayafiel, fey ¿chem weychafe doy pepikawküley ñi weychayal? Ka, ¿chem weychafe ayüwülafi tati longkolelu ti pu weychafe mew? ¿Iney ayüafuiñ taiñ ingkañpeaetew? ¿Kiñe tati pu amulkantumekelu tañi weychayal kam kangelu negociamekelu?

14. Kristo tañi pu weychafe ngen, ¿chem doyümnieiñ?

¹⁴ Iñchiñ pu kümeke weychafe adümkantukelu reke feleiñ, fey doyümnieiñ taiñ ayüwülafiel taiñ pu longko, Jewba ka Kristo ürke. Tüfachi dungu taiñ femal doy falin-ngey chem dungu mew rume ñi wülkeel tati Weküfü. Küme adkünuaiñ taiñ tiempo ka newen taiñ küme poyeafiel ta Jewba ka küme feyentuleal kidu mu,  femngechi küme elnieafiyiñ taiñ escudo ka kom tati weychawe taiñ elukeetew Chaw Ngünechen.

15. 1) ¿Chem feypi Pablo? 2) ¿Chem kimeltukeeiñmu ñi feypin?

¹⁵ Müley taiñ rumel kuñiwtukuwküleal, ¿chumngelu am? Tati apostol Pablo feypi “tati ayülelu ñi ricungeael” famtripatukey ñi feyentun Ngünechen mu (1 Tim. 6:⁠9, 10). Pablo ñi feypin kimeltukeeiñmu doyümfiliyiñ taiñ nieal itrofillem, famtripayafuiñ reke Ngünechen mu. Fey taiñ piwke mu foliluwafuy “weda illutuelchi wedake dungu”. Feymu llemay elkünuwlayaiñ ñi müleal taiñ piwke mu feychi wedake rakiduam, doy may longkontukuaiñ ñi küpan Weküfü mu taiñ püntünentuaetew Ngünechen mew.

16. Dew taiñ papeltufiel Luka 18:⁠18-23, ¿chem ramtuwafuiñ?

¹⁶ Welu, ¿nieliyiñ kay plata taiñ ngillakayal fentren falinke chemkün? ¿Wedalkapeafuiñ may ngillaliyiñ kiñeke fillem taiñ duamnienoel? Tüfa weda dungu no fel, welu kiduke iñchiñ müley taiñ ramtuwal: “Nieli rume ta plata ñi ngillayal tañi ayünieel, ¿niepen may ta tiempo ka newen ñi adümafiel ka küme elnieafiel? ¿Rume falintupeafun may nierpufuli feychi chemkün? Fente ñi falintukefiel tañi niekeel, ¿weda femürpupeafun may feychi weche wentru reke Jesus ñi antü mew?”. Jesus mangelfuy tüfachi weche wentru ñi doy küdawelafiel ta Ngünechen, welu kidu pilay tañi femal (papeltunge  Luka 18:⁠18-23). Doy kümey doyümafiel taiñ mongen mew Ngünechen tañi dungu ka küme adkünual taiñ tiempo ka newen taiñ femal Jewba tañi ayükeel.

17. ¿Chem müley taiñ longkontukual?

¹⁷ Longkontukuaiñ taiñ mülen kiñe weychan mu, fey fill antü müley taiñ pepikawküleal ñi weychayal (Apok. 12:⁠17). Taiñ pu peñi ka taiñ pu lamngen yenielayafuy iñchiñ taiñ escudo. Doy may kiduke ta iñchiñ müley taiñ yafüluwal taiñ küme feyentuleal Ngünechen mew.

18. Pu weychafe, ¿chumngelu rume küme nüniekefuyngün tañi escudo?

¹⁸ Kuyfi mew, sakingekefuy pu weychafe llükakenolu weychan mu. Welu yewen-ngefuy tranakünule tati escudo weychan mu. Kiñe wentru Roma tuwün-ngelu Tácito pingey, nütramdungukefuy ñi femkefel pu che kuyfi mu, kidu wirintukuy: “Pu weychafe tranakünufule tañi escudo, doy yewen dungu ngefuy kidu mew”. Feymu llemay, tati pu weychafe rume küme nüniekefuyngün tañi escudo weychan mu.

19. Taiñ küme nünieafiel taiñ escudo, ¿chem müley taiñ femal?

¹⁹ Taiñ küme nünieafiel taiñ escudo müley taiñ rumel amual trawün mu ka dunguafiel pu che Jewba mu ka tañi Ngünenien mew, femngechi küme feyentuleaiñ Chaw Ngünechen mu (Mat. 28:⁠19, 20; Eb. 10:⁠24, 25). Kafey müley taiñ fill antü papeltual ta Biblia ka ngillatuafiel ta Jewba taiñ kelluaetew, fey taiñ inayal tañi ngülam kom taiñ mongen mu (2 Tim. 3:⁠16, 17). Femngechi femliyiñ, tati Weküfü pepi katrütulayaeiñmu taiñ llowal rumel mongen (Is. 54:⁠17). Taiñ feyentun Jewba mu kuñiwtukuaeiñmu chumngechi tati fütrake escudo ingkañpekefuy pu weychafe. Ka newenküleaiñ ka kiñewkülen mu poyeafiyiñ ta Jewba taiñ pu peñi ka pu lamngen iñchiñ. Femngechi küme chaftuafiyiñ fill wedake dungu taiñ rupan kake kiñeke antü ka kiñewküleaiñ Jesus iñchiñ wewfile tati Weküfü ka kom tañi pu kayñe (Apok. 17:⁠14; 20:⁠10).