CHOYÜNGEN 1923 tripantu mew, Hemsworth mu, kiñe pichi waria mülelu Yorkshire (Inglaterra). Tañi wünen lamngen, Bob pingefuy. Nielu iñche aylla tripantu, tañi chaw nierpuy kiñeke lifru pengelkelu chumngechi tati koyla religion ngünenkakefi pu che. Tañi chaw ayükelafi pu longkolelu religioso ñi femkenon tañi kimeltukeel. Feymu rume afmatulewey papeltufiel mu tüfachi lifru. Kiñeke tripantu rupalu wüla, Bob Atkinson pepaeiñmu, ka amultukufi kiñe grabacion taiñ allkütual kiñe wewpin wül-lu taiñ lamngen Rutherford. Fey ngüneduamiyiñ tüfachi wewpin ñi nüwkülen feychi lifru tañi chaw ñi papeltufiel. Tañi chaw fillke pun mangelkefi taiñ lamngen Atkinson ñi yafütual iñchiñ mu, ka taiñ wiñoldungulaetew fentreken ramtun Biblia mu. Kidu mangeleiñmu taiñ trawüluwal kiñe lamngen ñi ruka mu, fülkülelu taiñ ruka mu. Fey eluwiyiñ taiñ trawüluwal, ka mülerpuy kiñe pichi trawünche Hemsworth mu. Pichi rupalu, taiñ pu lamngen ngüneduamkefilu fillke trawünche (fewla witran-ngepakechi longkolelu pingetuy) umañpakefuyngün taiñ ruka mu ka kakelu wünelekelu amuldungun mew yafütupakefuyngün. Kom tüfachi pu lamngen müna kelluenew.

Feychi mu tañi pu che koni kiñe negosio mu. Welu tañi chaw feypifi tañi wentru lamngen: “Küpa wünelelmi amuldungun mu, fentekünuaiñ tüfa”. Bob küme dungu trokifi, fey tripay ruka mu ka 21 tripantu nielu eluwi ñi wüneleal amuldungun mu. Epu tripantu rupalu, iñche ka wünelerpun amuldungun mu 16 tripantu nielu. Sabado ka domingo kakelu pu lamngen engün amuldungukefun, welu kakelu antü kidu miyawkefun. Fey kiñe tocadisco ka kiñe pichi tarjeta mu amuldungukefun, feychi tarjeta nierkefuy kiñe pichi wirin pengelkelu Biblia ñi feypin. Ngünechen ñi kümelkaetew mu, kellufiñ kiñe domo ñi chillkatual ta Biblia ka pürüm koni Jewba ñi trokiñche mu, pichin mu kakelu tañi pu che ka femingün. Kiñe tripantu rupalu wüla, elfalkünungen ñi wüneleal amuldungun mu 200 ora fillke küyen Mary Henshall iñchiw. Ka werküngeyu ñi amuldungual Cheshire mu, chew ñi amuldungukenofel kiñe trawünche no rume.

Petu rupalu tati Epungechi Fütra Weychan kom wall Mapu püle, pu domo mülefuy ñi küdawal ñi kelluntukuafiel ti weychan. Welu kiñeke religioso eluñmangey ñi kon-noal tüfachi küdaw mu, fey iñchiw wünelelu am amuldungun mu rakiduamiyu tayu ka femngechi eluñmangeal. Welu tati tribunal femlay tayu rakiduamel, feymu 31 antü püresuntukungen. Kiñe tripantu wüla, nielu iñche 19 tripantu, petu rakiduamün ñi kümenon kelluntukual ti weychan, feymu epu rupa wingkañmangen, welu pu awtoridad püresuntukulaenew. Fey kimtukun  ñi yafültukuetew Jewba ka ñi kelluetew tañi newen mu (Isaías 41:10, 13).

Feychi 1946 tripantu mu kimfiñ ta Arthur Matthews, we tripalu ñi püresuntukungen küla küyen kelluntukunolu am ti weychan. We lifrengetulu, Arthur eluwi ñi kompañyeafiel tañi peñi Dennis, kidu wünelekefuy amuldungun mu fentren ora, Hemsworth mu. Pichikalu engu, tañi chaw kimeltueyew Jewba ñi dungu, feymu fawtisawingu tañi wechengen mu. Arthur tripalu karsel mu wüneley amuldungun mu tañi peñi engu, welu pichi rupalu Dennis werküngey Irlanda mew, feymu Arthur kidulewetuy. Iñche tañi chaw ka ñuke rume afmatuleweyngu Arthur ñi chumngen mu, feymu mangelfingu ñi mülenagal kidu engu mu. Iñche amulu tañi chaw ñi ruka mu, Arthur engu mür kücharaliyu, dew ikünulu. Fey rupalu ta antü, nütramkawkefuyu karta mu. Arthur wiño püresuntukungey küla küyen, 1948 tripantu mu. Ka enero 1949 mu, niewiyu. Iñchiw kom tayu newen mu küpa amulefuyu tayu wünelen amuldungun mu. Feymu müna küme adkünukefuyu tayu plata ka vakasione mu tukefuyu fün tayu wewal plata. Jewba tañi kellun mu, fentekünulayu tayu wünelen amuldungun mu.

Kiñe tripantu peno rupalu, werküngeyu ta Irlanda del Norte mu. Wüne puwiyu ta Armagh ka fey wüla ta Newry mu, feychi epu waria mu epe kom pu che konküleyngün pu katoliko mu, fey ayükelafuy taiñ küdaw. Feymu kuñiwtukun mu ka küme rakiduam mew amuldunguchekefuyu. Trawükefuiñ kiñeke lamngen ñi ruka mu, alü tripalelu 16 kilometro iñchiw tayu ruka mu. Pura che peno trawükefuiñ. Kiñeke mu umañpuyu üye mu, re mapu tranakünuwiyu ka puliwen mu fütra yafütukünukefuyu. Müna ayüwülkeenew kimal ñi mülen famülke mu fentren Dungukelu Iney Ngen Jewba feychi lof mu.

Tañi wentru lamngen ka tañi ñadu, Lottie pingelu, dew wünelerkefuyngu amuldungun mu fentren ora Irlanda del Norte mu, fey 1952 tripantu mu amuiñ kiñe fütra trawün Belfast mu. Kiñe lamngen elueiñmu taiñ umañpual kidu ñi ruka mu, ka llowfi ta Pryce Hughes, longkolelu tati ngünenieelchi ruka Gran Bretaña mu. Kiñe pun nütramkaiñ tati we papil mu El camino de Dios es el de amor, nentungelu ñi amuldungulelafiel pu che Irlanda mu. Taiñ lamngen Hughes feypieiñmu ñi rume küdawngen amuldungulelafiel pu katoliko mülelu ti Republica de Irlanda mu. Pu lamngen üye mu kechanentungekefuyngün tañi ruka mu, ka pu saserdote ngüchaltukufingün pu che ñi kayñetuafiel engün. Taiñ lamngen Pryce feypieiñmu: “Duamnieiñ kiñeke kurewen nielu auto ñi konal kiñe fütra amuldungun küdaw mu, ñi wülal tüfachi we papil Irlanda mu” * (inaduamnge ti kimal dungu). Fey pürüm feypiyiñ: “¡Iñchiñ femaiñ tati!”.

Pu wünelekelu amuldungun mu umañpukefuyngün kushe lamngen Rutland ñi ruka mu, Dublin mew. Kidu nor piwkeyefi ta Jewba ka küdawülfi fentren tripantu. Pichiñma mu umañpuiñ  kidu ñi ruka mu, fey fendeiñ kiñeke chemkün taiñ niekefel. Fey wüla, Bob tañi motocicleta mu nielu kiñe pichi karro ngillameiñ kiñe auto. Pefiyiñ kiñe auto wengenolu, welu kümelkalelu, fey feypilelfiyiñ tati fendepelu taiñ yelelaetew ruka mu, iñchiñ kim ngünenienofilu am ti auto. Feychi nagantü mu, Arthur anünagi wente tañi kawitu mu, fey femfaluwmekey ñi amulniefiel ti auto. Fey puliwen mu petu amulkantufilu ti auto, rupay kiñe lamngen werküngelu ñi amuldungual feychi lof mu, Mildred Willett pingelu (fey wüla niewi John Barr engu) * (inaduamnge ti kimal dungu). Ka feychi lamngen ¡kim ngünenierkey ta auto! Kidu kellueiñmew taiñ kimal. Femngechi eluwiyiñ taiñ amuldungumeal.

Fey duamfalngefuy taiñ peal chew taiñ müleal. Pu lamngen ngülamtueiñmu taiñ mülenoal kiñe remolque mu, tati pu che chaftukelu kay taiñ küdaw lüpümtukuafuy tati remolque. Fey kintufuiñ kiñe ruka, welu pelaiñ kiñe no rume. Feychi pun umawtuiñ tati auto mu. Fey ka antü mu, pefiyiñ kiñe remolque nielu epu pichike litera müten. Fey eluwiyiñ taiñ müleal fey mu. Tati pu che mülelu lelfün mew ayüwün eluñmaeiñmu elkünual taiñ remolque kidu ñi lelfün mu. Amuldungukefuiñ kiñeke lof mu 16 kam 24 kilometro alü tripalu ti remolque mu. Dewlu taiñ amuldungun kiñe lof mu, amuldungukefuiñ pu che chew taiñ elkünuel taiñ remolque.

Witranmakefiyiñ fentren che kiñe trokiñ mapu Irlanda mu, ka kayñetungelaiñ. Wüliyiñ doy 20.000 papil, ka werkülelfiyiñ tati ngünenieelchi ruka Gran Bretaña mu kom pu che ñi üy ayülu ñi doy kimal. Müna küme dungu ñi mülen fachantü fentren Dungukelu Iney Ngen Jewba feychi trokiñ mapu mu.

Kiñeke tripantu wüla, werküngeyu ta Londres waywen püle. Fey kiñeke semana rupalu, pu lamngen tati ngünenieelchi ruka Gran Bretaña mu nütramkafingün ta Arthur ¡ñi witranmayafiel fillke trawünche ti inalechi antü! Kiñe semana pepikangeyu, fey pürüm amuyu ta Escocia mu ñi femal tüfachi we küdaw, feymu Arthur pepi küme pepikawlay tañi wewpitual. Welu kidu rumel eluwkülefuy ñi femal chem küdaw rume ñi eluetew Jewba, fütra küdawngele rume. Kidu ñi femün müna yafültukuenew ta iñche. Witranmayawfilu fillke trawünche, rüf ayüwkülefuyu. Feychi mu mülefuyu fentren pu lamngen engün, tüfa müna ayüwülmaeyumu, kiñeke tripantu mu kidulen amuldungukefulu am kiñeke lof mu.

Arthur mangelngey ñi amual Kalad pingechi chillkatuwe 1962 tripantu mu, feymu mülefuy tayu dullial kiñe falin dungu. Tüfachi chillkatuwe puwürkeafuy mari küyen, welu iñche mangelngelan. Fey rakiduamiyu Jewba ñi ayüel tüfa, feymu Arthur amuy. Niewelan kompañ tañi amuldungual, feymu tati ngünenieelchi ruka werküenew Hemsworth mu ñi wüneleal fentren ora amuldungun mu. Kiñe tripantu rupalu wüla, Arthur wiñotuy, fey werküngeyu tayu witranmayafiel fillke trawünche. Fey amukefuyu Escocia, Inglaterra pikun püle ka Irlanda del Norte mu.

Arthur elfalkünungey ñi longkoleal tati ngünenieelchi ruka Irlanda mu, 1964 tripantu mew. Müna ayüwülmapiwkeenew witranmayafiel fillke trawünche, feymu elungelu tüfachi we küdaw ñi mülepual Fetel mu fill rakiduamkülefun. Welu fewla, rume mañumkülen tañi küdawün Fetel mu. Iñche rakiduamken, llowliyiñ kiñe we elfal küdaw, Jewba rumel kümelkayaeiñmew, pepilnoalu trokiwliyiñ rume. Fetel mu küdawün ofisina mu, adkünufiñ fillke papil ñi werküngeal, pepikafiñ iyael, ka liftun. Ka femngechi petu küdawlu Fetel mu, Arthur ka werküngey ñi kellual kiñeke fütrake trawün mu, fey kimfiyu fentren lamngen kom ti trokiñ mapu mu. Kafey, ngüneduamfiyu chumngechi pu che tayu kimeltulelfiel Biblia fawtisawingün. Kom tüfachi dungu mew rume piwkeyefiyu pu lamngen Irlanda mu. ¡Müna küme dungu!

Irlanda mew tati wünen fütra trawün küpalu fentren che fillke lof mapu mu, femngey Dublin waria 1965 tripantu mu * (inaduamnge ti kimal dungu). Feychi mu rume kayñetungekefuiñ, welu ti fütra trawün müna küme tripay. Feychi mu 3.948 che trawüyngün ka 65 che fawtisawingün. Pu 3.500 che ka mapu küpalu umapayngün pu che ñi ruka mu Dublin mew. Fey tati ngünenieelchi ruka werkülelfi pu ngen ruka kiñe karta ñi mañumafiel engün. Pu ngen ruka kümeke dungu feypingün pu lamngen ñi küme femngen mu. Fey tüfa mu, doy küme amulerkey ti dungu Irlanda mu.

Fey 1966 tripantu mu, tati ngünenieelchi ruka mülelu Dublin mu adkünufi ti küdaw ñi femngeel Irlanda pikun püle ka waywen püle. Welu femngechi kiñewkülelafuy pu che Irlanda mu, wüdalefulu am politiko dungu ka religion mew. Müna afmatuleiñmew ñi konken Jewba ñi trokiñche mu fentren katoliko ka kakelu che ka religion nielu, fey kiñewün mu poyefingün ta Jewba.

Tayu mongen wiño kaletuy nga 2011 tripantu mu, feychi mew tati ngünenieelchi ruka Gran Bretaña ka Irlanda kiñewingu, fey werküngeyu ta Fetel Londres mu. Feychi tripantu mew, rume rakiduamkülefun Arthur tañi felen mu. Ti doctor feypieyew ñi nieel Parkinson kutran. Fey 20 konchi mayo 2015 tripantu mu, tañi kompañ lay, yeniefuyu 66 tripantu tayu niewün.

Ti rupayechi tripantu mew, rume weñangkülefun, ngañwadkülefun ka kutrantupiwkelefun. Arthur afkentu kellukefenew. ¡Müna katrüduamniefiñ! Welu rupan mu tüfachi weda dungu mu, kellukeenew ñi doy fülmawküleal Jewba mu. Kakelu che müna piwkeyefuyngün ta Arthur, fey ngüneduamfiel tüfa müna ayüwülenew. Fentren lamngen Irlanda, Gran Bretaña ka Estados Unidos mu kütu, werkülenew fillke karta, fey tüfa müna yafültukuenew. Ka femngechi feypilayafun fente tañi newentukuetew tañi fillka Dennis, kidu tañi domo, ka tañi pu ñawe Ruth ka Judy pingelu.

Müna yafültukuenew ñi feypin Isaías 30:18: “Jewba ñochi duam mu üngümküley ñi füreneafiel engün, ka eluway tañi kutranduamyeafiel. Jewba nor Ngünechen-ngelu am. Fey ayüwküleyngün kom pu llüwatulelu kidu mu”. Rüf küme duamelkeenew rakiduamfiel Jewba ñi küme elkünutual kom taiñ wedake dungu, ka taiñ eluaetew ayüfal küdaw ti we Mapu mu.

Rakiduamlu kom tayu rupan mu, ngüneduamün Jewba fente ñi adniefiel ka kümelkaniefiel ti amuldungun küdaw ñi femngeel Irlanda mu. Müna küme duamelkeenew ñi kelluntukuel tüfachi küdaw mu. Fey femliyiñ Jewba taiñ feypietew, rumel kümelkangeaiñ.