1. ¿Chumkey Jewba ñi küme tripayal tañi ayükeel?

CHAW JEWBA femürpuafuy chem dungu rume ñi küme tripayal tañi ayükeel. Feymu kiñeke mu eluwkey ñi kimeltucheal, yafültukucheal ka ñi wüldungual kümeke dungu (Is. 48:⁠17; 2 Kor. 7:⁠6; Gal. 3:⁠8). Welu ka adkünukefi tati pu che ñi femürpual tañi ayükeel (Mat. 24:⁠14; 28:⁠19, 20; 2 Kor. 1:⁠3, 4). Duamfalngele ñi femngeal kiñe dungu, Jewba eluafuy ta iney rume kimün ka newen ñi femürpual kidu tañi ayükeel. Tüfa ñi kimeltukeel Chaw Jewba tañi üy, chumngechi ñi kimeltukeel kiñeke adümuwkülechi che.

2. 1) ¿Chumngelu kiñeke peñi ka lamngen rakiduamafuy ñi müte küdawelnofiel ta Jewba? 2) ¿Chem ngüneduamaiñ tüfachi chillkatun mew?

² Kom iñchiñ ayükeiñ taiñ küdawelafiel ta Jewba ñi küme triparpual tañi ayükeel, welu kiñeke peñi ka lamngen rakiduamafuy ñi müte küdawelnofiel ta Jewba. ¿Chumngelu (chemu)? Kiñeke peñi ka lamngen rakiduamkey tañi füchan mu, tañi adümuwün-ngenon mu kam ñi rupan mongen mew, pepi küdawelkelafi ta Jewba chumngechi tañi ayükefel engün. Kakelu peñi ka lamngen rakiduamkey ñi duamfalngenon tañi doy küdawelafiel ta Jewba. Tüfachi chillkatun mu, ngüneduamaiñ chumngechi pepikayafeiñmu Jewba taiñ femürpual kidu tañi ayükeel. Kafey inaduamaiñ ñi femün Jewba kuyfi mu, kidu elufi ta kiñeke wentru ka domo ñi küpa femal tañi ayükeel ka newentukufi tañi femürpual engün. Ka kimaiñ chem femafuiñ taiñ doy küdawelafiel ta Jewba.

3. Filipense 2:⁠13 ñi feypilen, ¿chumngechi eluafeiñmu Jewba taiñ küpa femal ñi ayükeel?

³ Biblia feypi: “Chaw Ngünechen tañi pin mu newentukukeeymünmew,  fey elukeeymünmew tamün küpa femal kidu ñi ayükeel ka elukeeymünmew newen tamün femürpuafiel” (Filipense 2:⁠13, TNM). * Chaw Jewba eluafeiñmu taiñ küpa femal kidu ñi ayükeel, ¿chumngechi? Allküafuiñ kiñe peñi kam lamngen ñi duamnieel kellu kam ñi duamfalngen femal kakelu küdaw taiñ trawünche mu. Kafey taiñ trawün mu papeltungeafuy kiñe carta, fey kimafuiñ ñi duamniengeel kellu kangelu lof mu, “¿chem chumafun ñi kelluntukual?” piafuiñ ñi rakiduam. Kam elungeafuiñ kiñe fütra küdaw Jewba ñi trokiñche mu, fey ramtuwafuiñ: “¿Küme pepilpeafiñ may?”. Kam dew taiñ papeltufiel kiñe trokiñ Biblia, rakiduamafuiñ chumngechi kelluafiel kakelu che feychi texto mu. Chaw Jewba dikümtukuchekelay (fülümtukuchekelay), welu inaduamle taiñ rakiduamkülen ñi doy küdawelafiel, eluafeiñmu llemay taiñ küpa femürpual.

4. Jewba, ¿chumngechi eluafeiñmu newen taiñ femal ñi ayükeel?

⁴ Jewba ka eluafeiñmu newen taiñ femürpual kidu tañi ayükeel (Is. 40:⁠29). ¿Chumngechi femkey tüfa? Jewba kimniey taiñ adümuwün, fey tañi newen mu kelluafeiñmu taiñ doy küme adümafiel (Éx. 35:⁠30-35). Kafey Jewba tañi adkünuelchi trokiñche kimeltuafeiñmu chumngechi taiñ femürpual kiñeke küdaw. Kimnoliyiñ chumngechi taiñ enturpual kiñe küdaw, “kelluafen” piafuiñ ta kiñe peñi kam lamngen. Kafey ngillatuafuiñ taiñ Wenu Chaw taiñ eluaetew ñi fütra newen (2 Kor. 4:⁠7; Luka 11:⁠13). Tati Biblia pengelkeeiñmu Jewba ñi kellufiel fentren wentru ka domo, fey elufi ñi küpa femal tañi ayükeel ka newentukufi tañi femürpual engün. Inaduamaiñ chem ñi femün kiñeke tüfachi wentru ka domo, fey rakiduamaiñ chumngechi kelluafeiñmu Jewba taiñ ka femngechi femal iñchiñ.

5. ¿Chem kimeltukeeiñmu Moyse ñi rupan?

⁵ Inaduamaiñ Moyse ñi rupan. Kidu kimeltulelngey “ti pu egiptoche tañi kimün”, feymu rakiduamkülefuy ñi pepikawkülen tañi montulafiel pu israelche (Hecho 7:⁠22-25). Welu Jewba elulaeyew feychi küdaw feychi mu, doy may wüne kimeltulelfi ñi ñom piwkengeal (Hecho 7:⁠30, 34-36). Feychi mu wüla werküfi ta Moyse ñi montulafiel tati pu israelche. Ka newen piwkekünufi ñi dungumeafiel tati doy fütra longko Egipto mu mülelu (Éx. 9:⁠13-19). ¿Chem kimeltukeeiñmu ñi rupan ta Moyse? Chaw Jewba dullikefi ñi doy küdawelaetew feychi pu che eluwlu ñi inayentuaetew ka maneluwlu ñi newentukuaetew (Filip. 4:⁠13, TNM).

6. ¿Chem kimeltukeeiñmu Barzilái ñi rupan?

⁶ Fentren tripantu rupalu, Jewba dullifi ta Barzilái ñi kelluafiel tati longko ülmen David. Feychi antü mu, David ka tañi pu kellukeetew lefmawingün Absalón mu, David tañi fotüm. Feymu rume ürkülefuyngün, ngüñülefuyngün ka wüywülefuyngün. Barzilái rume füchalefuy, welu amuy kakelu wentru engün ñi kellumeafiel ta David lafule rume. Barzilái feypilay: “Rume füchan iñche, feymu küdawelwepeafuiñ ta Jewba”. Doy may eluwi ñi kelluafiel tüfachi pu wentru poyekefilu ta Jewba, fey elufi engün chem tañi nieel (2 Sam. 17:⁠27-29). ¿Chem kimeltukeeiñmu iñchiñ? Tunten tripantu niefuliyiñ rume, kelluafuiñ taiñ pu peñi ka pu lamngen wall Mapu mew mülelu rupale filla dungu, femngechi küdawelafiyiñ ta Jewba (Prov. 3:⁠27, 28; 19:⁠17). Iñchiñ pepi kellumelayafuiñ chi, welu wülafuiñ plata taiñ kelluntukual taiñ küdaw wall Mapu mu, femngechi kellungeafuy taiñ pu peñi ka pu lamngen doy duamtunielu (2 Kor. 8:⁠14, 15; 9:⁠11).

7. 1) Jewba, ¿chem adkünufi ta Simeon ñi femal? 2) ¿Chumngelu yafültukukeeiñmu Simeon ñi rupan?

⁷ Ngüneduamaiñ Simeon ñi rupan, tüfachi  fücha wentru mülefuy Jerusalen mu ka yeniefuy fentren tripantu ñi poyekefiel ta Jewba. Fey Jewba feypieyew ñi lanoal wüne penofile tati Mesia. Kidu fentren tripantu üngümniekefuy ñi akual tati Mesia, feymu rume yafültukupelaeyew ñi feypietew Jewba. Chaw Ngünechen kümelkafi ta Simeon tañi maneluwün mu ka tañi püntütripakenon kidu mew. Fey kiñe antü adniefi tañi amual ti ngillatuwe ruka mu, üye mu pefi ta Jesus petu pichichengelu. Fey Jewba tañi adkünuel mu, Simeon feypikünuy feychi pichiche tañi Kristo ngerpual (Luka 2:⁠25-35). Rupalu chi tripantu, Simeon lay, feymu pelay peno Jesus tañi amuldungun, welu rume mañumkülefuy fente tañi kümelkaetew Jewba. Ka doy kümelkangeay küpalechi antü mu, kidu adkintuay Jesus ñi chumngechi kümelkayafiel “itrokom che mülelu kom trokiñke mapu mew” ngünenietufile ti Mapu (Gén. 22:⁠18). Ka femngechi iñchiñ Simeon reke, müna mañumküleafuiñ tunte taiñ eluetew Jewba taiñ küdawelafiel.

8. Bernabe reke, ¿chem kelluafeiñmu Jewba taiñ femal?

⁸ Kuyfi mu, mülerkefuy kiñe wentru Jose pingelu, fey eluwkülefuy ñi küdawelafiel ta Jewba (Hecho 4:⁠36, 37). Kidu rume yafültukukefuy ta kakelu che, feymu peno tati pu apostol Bernabe pitufi tañi üy. ¿Chem pin feychi üy? “Yafüluwpemumchi fotüm”. Ngüneduamaiñ kiñeke dungu ñi femün Bernabe. Cristiano ngetulu Sawlu fentren peñi ka lamngen llükakefeyew, kimnielu kay ñi kayñetukefel pu cristiano. Welu Bernabe yafültukufi ka kellufi ta Sawlu, feymu rume mañumkülepelafuy Sawlu (Hecho 9:⁠21, 26-28). Rupalu ta antü, pu longkolelu Jerusalen mew mülelu ayülefuy ñi yafültukuafiel pu cristiano kamapulelu, Antiokia waria Siria mapu mew mülelu. Fey, ¿iney werküfingün am ñi yafültukumeafiel pu cristiano? Bernabe ürke. Küme dullifingün llemay, Biblia feypilu kay Bernabe ñi yafültukufiel pu peñi ka pu lamngen ñi amuleal ñi “inayafiel ta Ñidol Jesus” (Hecho 11:⁠22-24). Ka femngechi famülke mu, Jewba kelluafeiñmu taiñ yafültukuafiel taiñ pu peñi ka pu lamngen. Jewba tañi adkünuel mu, yafültukuafuiñ pu layeluwlu. Kafey pemeafuiñ ka mütrümafuiñ pu peñi ka pu lamngen kutrankülelu ka weda duamkülelu, fey taiñ yafültukuafiel. Bernabe reke, ¿eluwkülepeaiñ may taiñ adkünuaetew Jewba taiñ yafültukucheal? (1 Tes. 5:⁠14).

9. Jewba ñi kellufiel ta Vasily, ¿chem kimeltukeeiñmu?

⁹ Famülke mu Jewba kellufi kiñe peñi Vasily pingelu, ñi küme longkolerpual trawünche mu. Kidu nielu 26 tripantu longkolerpuy, welu pepilnoalu ñi kelluafiel pu peñi ka pu lamngen trokiwkefuy, doyelchi may pu weda rupamekelu. Welu rume kellueyew kakelu longkolelu doy tripantu yenielu, kafey amuy ti Chillkatuwe ñi Pepikangeam pu Longkolelu ka Konakechi Kellukelu. Taiñ peñi yafüluwi ñi doy küme adümuwal. Wirintukufi kiñeke dungu ñi küpa femürpun, wechurpulu wüla doy pepikawkülelu trokiwkülerpuy. Kidu feypi: “Tañi llükalkakefetew kuyfi, rume ayüwülkeenew fewla. Jewba kellukeenew ñi peal kümeke texto ñi yafültukuafiel pu peñi ka pu lamngen. Rume ayüwülmapiwkekeenew tüfa”. Ka femngechi eymün pu peñi, eluwkülelmün tamün adnieaetew Jewba, kidu kelluaeymünmew tamün femürpual falinke küdaw trawünche mu.

10. 1) Ti rupaelchi dungu, ¿chem chumi Abigaíl? 2) ¿Chem kimeltukeeiñmu Abigaíl ñi femün?

¹⁰ Inaduamaiñ kiñe dungu ñi rupan kuyfi. David ka tañi pu kellukeetew lefmawi wellin mapu mu, petu inantukuyawüleyew Saul ñi langümaetew. Feychi mu David kellukoni ñi kamañyefiel Nabal ñi ufisa, Nabal ülmen wentru ngefuy, Israel tuwün-ngelu. Fey rupalu chi antü David ka tañi pu kellukeetew duamniefuy ñi kellungeal engün, feymu feypimefingün  ta Nabal ñi eluaetew pichin iyael. Welu Nabal rükü piwkengefuy, chem no rume elulafi engün. Feymu David rume illkuy ka feypi ñi langümafiel ta Nabal ka kom tañi pu rukañmanieelchi wentru (1 Sam. 25:⁠3-13, 22). Nabal niekefuy kiñe küme adngechi domo Abigaíl pingelu. Tüfachi domo rume küme rakiduam niekefuy. Fey newen piwkekünuwi ñi trafmeafiel ta David. Fey lukutunagi David mew ka feypifi ñi langümnoafiel ta Nabal ka pu wentru. Ka yamkechi ngülamtufi ñi maneluwal Jewba mu ñi norümtual ti dungu. Abigaíl tañi feypin ka tañi küme femün puwi David tañi piwke mu. Femngechi David kimtukuy Jewba ñi werküfiel ta Abigaíl (1 Sam. 25:⁠23-28, 32-34). Abigaíl ñom chengefuy, newen piwkengefuy ka kim rakiduamkefuy, feymu Jewba adnieeyew. Ka femngechi famülke mu, Jewba adniekefi pu lamngen yamkechi ngülamtuchekelu ka küme rakiduam nielu, fey ñi yafültukuafiel tañi pu che ka tati trawünche (Prov. 24:⁠3; Tito 2:⁠3-5).

11. 1) ¿Chem chumingün Salum ñi pu ñawe? 2) Famülke mu, ¿iney engün inayentukefi tañi femün Salum ñi pu ñawe?

¹¹ Fentren tripantu rupalu, mülerkefuy kiñe wentru Salum pingelu, kidu nieyekefuy ta ñawe. Jewba adniefi Salum tañi pu ñawe ñi kelluntukual, fey ñi küme elkünungetual ti kura malal Jerusalen mew mülelu (Neh. 2:⁠20; 3:⁠12). Salum ülmen wentru ngekefuy, welu tañi pu ñawe ka eluwingün ñi kellukonal tüfachi fütra küdaw kuñiwün-ngelu rume (Neh. 4:⁠15-18). Inayentulafingün pu ülmenke wentru Tekoa mapu tuwlu, kidu engün yamfalngenochi küdaw trokifingün ñi küme elkünungetual ti kura malal, feymu pilayngün ñi küdawmeal (Neh. 3:⁠5). Rupalu 52 antü müten dewmangerpuy ti küdaw, rume ayüwmapelay Salum ñi pu ñawe tañi pefiel (Neh. 6:⁠15). Famülke mu, fentren lamngen inayentukefi tañi femün Salum ñi pu ñawe. Kidu engün küdawkey ñi dewmayal ka ñi tutelkanieafiel fillke ruka elkünungelu ñi poyengeal ta Jewba. Rume ayüwülkeeyew tañi femngechi küdawelkefiel ta Jewba. Tüfachi pu lamngen adümuwün-ngey engün, nor piwkengey engün ka ayüwünkechi küdawkey engün, femngechi rume kelluntukukey engün ñi küme tripayal tati küdaw.

12. Tabita reke, ¿chem nengümelafeiñmu Jewba taiñ femal?

¹² Inaduamaiñ ñi rupan ta Tabita. Jewba nengümelfi ñi piwke ta Tabita ñi femal kümeke dungu ka ñi kelluafiel tati pu duamtunielu, doyelchi may tati pu lantu domo (Hecho 9:⁠36). Fente ñi fürenecheken ka poyecheken, fentren che ngümayeeyew ñi lan. Welu rume ayüwingün pefilu Pablo ñi wiñomongeltufiel ta Tabita (Hecho 9:⁠39-41). ¿Chem kimeltukeeiñmu Tabita ñi femün? Wechekeche, füchakeche, wentru ka domo ngepe rume, kom iñchiñ femafuiñ fillke dungu taiñ kelluafiel taiñ pu peñi ka pu lamngen chumngechi ñi femün ta Tabita (Eb. 13:⁠16).

13. 1) Jewba, ¿chem kellufi ñi femal taiñ lamngen Ruth pingelu? 2) ¿Chem feypi taiñ lamngen fanten mu?

¹³ Famülke mu, kiñe lamngen Ruth pingelu, yewenchengefuy. Welu ayüniefuy ñi werküngeal kamapu ñi amuldungumeal. Pichi domo ngelu, rume ayüniefuy ñi elmeal pichike papel, feymu matu trekakefuy fill ruka püle. Kidu feypi: “Rume ayükefun feychi küdaw”. Welu taiñ lamngen rume küdawtukefuy ñi dunguafiel tati pu che Ngünechen tañi kümeke dungu. Müna yewenchengelu rume, wünelerpuy amuldungun mew 18 tripantu nielu. Fey 1946 tripantu mu, mangelngey ñi konal Galaad pingechi Chillkatuwe mu. Jewba kellufi taiñ lamngen ñi amuldungulelafiel fentren che Hawái ka Japón mapu mew. Taiñ lamngen yenielu epe 80 tripantu ñi amuldunguken, feypi: “Jewba newentukukeenew. Kellukeenew ñi yewenchengenoal. Iñche rüf kimnien  Jewba adkünuafuy chem che rume maneluwlu kidu mew”.

14. Kolosense 1:⁠29 ñi feypilen, ¿chumaiñ taiñ adkünuaetew Jewba?

¹⁴ Kuyfi ta fantepu mu, Jewba adkünukefi tañi pu che ñi femürpual chem dungu rume. Ka femngechi iñchiñ ayüliyiñ taiñ adkünuaetew Jewba, müley taiñ küdawal kom taiñ yafüluwün mew (papeltunge Kolosense 1:⁠29). Eluwküleliyiñ taiñ küdawelafiel ta Jewba, kidu kelluafeiñmu taiñ ayüwünkechi amuldungual, küme kimeltuchefengeal, yafültukucheal, kümeke küdawfe ngeal, kümeke weni ngeal ka femal chem dungu rume ñi duamfalngeel ñi küme tripayal Jewba tañi ayükeel.

15. Ñi feypilen 1 Timotew 4:⁠12, 15, ¿chem müley ñi ngillatuafiel ta Jewba pu wechekeche?

¹⁵ Eymi weche, ¿epe puwküleymi tami fütra wentrungeal? Duamfali fentren külfünke wentru ñi kelluntukual ti trawünche mu, fey ñi konakechi kellual. Rakintukungey tunten longkolelu müley ka tunten konakechi kellukelu müley, fey fentren trawünche mu doy müley longkolelu. Eymi kay, ¿eluwpeafuymi may tami doy küdawal trawünche mu? Kiñeke peñi feypikeyngün: “Iñche ayünielan doy küdaw trawünche mu, femngechi kümelkalen müten”. Rakiduamkülelmi femngechi dungu, ngillatuafimi ta Jewba tami doy küpa küdawal ti trawünche mu, fey tami konakechi kellukelu ngerpual. Ka ngillatuafimi tami newentukuaetew, fey tami küdawelafiel tunte tami pepi femün (Ecl. 12:⁠1). Jewba tañi trokiñche duamniey eymi tami kelluntukual (papeltunge 1 Timotew 4:⁠12, 15).

16. ¿Chem ngillatuafiyiñ ta Jewba? ¿Chumngelu?

¹⁶ Jewba kelluafeiñmu taiñ femal chem dungu rume ñi duamfalngeel ñi küme tripayal kidu tañi ayükeel. Feymu ngillatuafiyiñ ta Jewba taiñ eluaetew doy küpa küdawelafiel ka ngillatuafiyiñ newen taiñ femürpuafiel. Tunten tripantu nieliyiñ rume, wülaiñ taiñ tiempo, taiñ newen, taiñ adümuwün ka taiñ nieelchi chemkün taiñ püramyeafiel ta Jewba famülke mu (Ecl. 9:⁠10). Elungeliyiñ taiñ doy küdawelafiel ta Jewba, pepilnoafilu trokiwafuiñ, welu eluwaiñ llemay taiñ llowafiel feychi sakin küdaw. Taiñ poyen Chaw Jewba feley tañi püramyengeal, feymu müna kümey taiñ küdawelafiel tuntengeafuy rume, femngechi tañi püramyengeal.