1. Pu poyekefilu ta Jewba, ¿chumngechi pengelkeiñ taiñ piwkeyewken?

WALL Mapu mew kom pu poyekefilu ta Jewba kiñe fütra familia reke yewkeiñ ka welukentu piwkeyewkeiñ (1 Juan 4:16, 21). Kiñeke mu femkeiñ fütrake dungu ñi welukentu kelluwal, welu doy may fentren pichike dungu mu pengelkeiñ taiñ piwkeyewken. Tüfa ta kiñeke: feypikeiñ ayüfal dungu ñi küme duamelafiel taiñ pu peñi ka lamngen, ka kümelkakefiyiñ. Femngechi femün mu, inayentukefiyiñ taiñ Wenu Chaw (Luka 6:36).

2. Jesus, ¿chumngechi inayentukefuy tañi Chaw?

² Jesus küme inayentukefuy tañi Chaw. Tañi femken mu rumel pengelkefuy tañi duamtucheken. Feypi: “Küpamün iñche mew kom eymün tati kansalelu tañi küdaw mew ka fanetulelu, fey iñche ta kansatuluwayiñ” (Matew 11:28, 29). Inayentufiliyiñ ta Jesus ka ‘kümelkafiliyiñ tati duamnielu kellu’, ayüwülafiyiñ ta Jewba ka iñchiñ ayüwküleaiñ (Salmo 41:1). Tüfachi chillkatun mu, ngüneduamaiñ  chumngechi pengelafuiñ ñi duamtuniefiel taiñ reñmawen, pu peñi, pu lamngen ka pu che taiñ amuldungukefiel.

3. Ti füta, ¿chumngechi pengelafuy ñi duamtuniefiel tañi domo? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

³ Reñmawen mu, doy falin-ngey ti füta ñi duamtuchefengeal (Efesio 5:25; 6:4). Biblia feypi tati wentru ñi sakiafiel ka duamtuafiel tañi domo (1 Pedro 3:7). Ti füta duamtuchekelu kimniey ñi trürnon tañi domo engu fentren dungu mu, welu rakiduamkelay ñi doykülen kidu mew (Génesis 2:18). Ngüneduamkey ñi chum duamkülen tañi domo, falintukefi ka sakikefi. Kiñe domo fütangelu feypi: “Weda duamkülen mu iñche, ñi wentru doy weda duamelkelaenew, ka feypikelaenew: ‘Femngechi duamkülekilnge’. Rumel allkütukeenew. Ka kellukeenew ñi norümal tañi rakiduam, welu femkey tüfa piwkeyen mu”.

4. Ti füta rüf duamtufile tañi domo, ¿chem femkelay?

⁴ Ti füta ngüneduamkelu ñi chum duamkülen tañi domo turpu dakelkantukelafi kam doyümkelafi ka domo tañi pekeel internet, redes sociales kam fill antü tañi mongen mu (Job 31:1). Dakelkantuchekelay redes sociales mu, ka konkelay internet mew chew ñi kümenon. Feley llemay, piwkeyefi tañi domo, piwkeyefi ta Jewba ka üdekefi ti wedake dungu, feymu ñiwañpekelafi tañi afkadi. Biblia feypi: “Awem, eymün tati pu piwkeyeniefilu ta Jewba, üdeafimün tati wedake dungu. Kidu ta kuñiwtukunieñmafi ñi mongen tañi pu püntütripakenoetew; montulkefi engün tati pu wedake che mew” (Salmo 97:10; papeltunge Filipense 4:8).

5. Ti domo, ¿chumngechi pengelafuy ñi duamtuniefiel tañi füta?

⁵ Ti wentru inayentufile ta Jesus, tañi domo küdawtulayay ñi ‘yamnieafiel tañi füta itrokom dungu mew’ (Efesio 5:22-25, 33). Fey ti domo ngüneduamay ñi chum duamkülen tañi wentru, ka duamtuafi küdawmekele ñi kelluafiel ti trawünche ka chaftufile wedake dungu. Gran Bretaña mu, kiñe peñi feypi: “Kiñeke mu tañi domo kangentukeenew, fey ngüneduamkey iñche ñi fill rakiduamkülen. Rupan mu tüfa, kidu inakefi Proverbios 20:5, feymu rakiduamkey chumül doy kümeafuy tayu nütramkawal. Fey feypifalngele, fey nütramkayafuyu”.

6. 1) ¿Chumngechi kom iñchiñ kimeltuafuiñ pu pichikeche ñi duamtucheal? 2) Femngechi femliyiñ, ¿chumngechi kümelkangeay pu pichikeche?

⁶ Ti chaw ka ñuke mür duamtuwle engu, kelluafi tañi pu yall ñi femngechi chengeal. Welu ka kümeafuy ñi kimeltuafiel femngechi ñi duamtuchefengeal. Pu chaw kimeltuafuy ñi kümenon lefkiyawal Trawünwe Ruka mu. Ka trawüluwle kakelu peñi ka lamngen engün ñi küme rupayal, pu chaw kimeltuafuy tañi pu yall ñi üngümal, fey pu fütakeche ñi wüne entual iyael. Welu kom iñchiñ kimeltuafuiñ pu pichikeche, pu chaw müten no. Feymu, kiñe pichi wentru kam kiñe pichi domo nülaleliyiñmu ti puerta kam ka dungu mu pengel-le taiñ duamtuetew, feypiafuiñ: “Sakifalimi tami femün mu”. Femngechi küme  duamelafiyiñ ka kelluafiyiñ ñi kimtukual tañi ‘doy kümen ta wülael ta llowün mew’ (Hecho 20:35).

7. 1) Jesus, ¿chumngechi pengeli ñi duamtufiel ti wentru pilungelu? 2) ¿Chem kimeltueiñmu Jesus ñi femün?

⁷ Kiñe antü, mülelu Jesus Dekapolis trokiñ mapu mew, pu che yeleleyew “kiñe ketrongechi wentru ka pilungelu” (Marku 7:31-35). Jesus tremoltufi, welu wüne “kiñeñpüle nentufi”. ¿Chumngelu? Tañi pilungen mu, weda duamküleafuy chew ñi mülen fentren che. Jesus ngüneduami tüfa ka püntünentufi pu che mew, fey tremoltufi. Iñchiñ nielaiñ newen ñi femal afmatufal dungu Jesus reke, welu kümeafuy taiñ rakiduamal pu peñi ka lamngen ñi chum duamkülen ka chem ñi duamnieel engün, fey taiñ kümelkayafiel. Ti apostol Pablo wirintukuy: “Kintuaiñ chumngechi taiñ welukonke kelluwael ka taiñ doy piwkeyewael ka taiñ femael kümeke dungu” (Ebrew 10:24). Jesus ngüneduami ñi chum duamkülen ti wentru pilungelu, fey kümelkafi. ¡Inayentufali ñi femün!

8, 9. ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel pu fütakeche ka pu kutrankülelu? Feypinge kiñeke che ñi rupan.

⁸ Duamtuafiyiñ pu fütakeche ka pu kutrankülelu. Jewba ñi pu chengen nieiñ fentren küdaw, welu doyümkelaiñ ñi pürüm tripayal tüfa. Doy may doyümkeiñ taiñ welukentu piwkeyewal (Juan 13:34, 35). Feymu rume yafüluwkeiñ taiñ kelluafiel pu füchalelu ka pu kutrankülelu, femngechi ñi trawüluwal ka amuldungual engün. Müte femnolu engün rume trawün mu ka amuldungun mu, kellukefiyiñ (Matew 13:23). Kiñe peñi pepi trekawenolu, Michael pingelu, rume mañumküley ñi kelluetew tañi pu che ka ti trawünche. Kidu feypi: “Kom kellukeenew engün, feymu pepi amuken epe fill trawün mu ka pepi amuldunguken. Ayükefiñ tüfa, doy may amuldungual chew ñi rupaken alünke che”.

⁹ Fentren Fetel ruka mu, müleyey peñi ka lamngen füchalelu ka kutrankülelu. Pu longkolelu fey mew mülelu duamtuniefi ka pengelkey ñi piwkeyeniefiel. Feymu kom adkünufi ñi kelluafiel ñi amuldungual karta ka telefono mu. Kiñe peñi, Bill pingelu, niey 86 tripantu ka wirintukulelkefi karta pu che kamapulelu. Kidu feypi: “Falintukefiyiñ tüfachi küdaw ñi wirintukual karta”. Kiñe lamngen, Nancy pingelu, niey 90 tripantu, fey feypi: “Wirintukufiel mu kiñeke karta, rakiduamkelan: ‘Re tukumeken papel kiñe sobre mu’. Doy may, rüf amuldungun küdaw trokikefiñ. ¡Pu che duamniey ñi kimal ti rüf dungu!”. Ka lamngen, Ethel pingelu, choyüngey 1921 tripantu mu, fey feypi: “Rumel kutranküleken. Kiñeke antü rume küdawtuken ñi tukutual ñi weshakelu”. Welu femngechi rupalu rume tüfachi lamngen, petu ayüwmaeyew amuldungual telefono mu, ka wiño mütrümkefi pu che ayülu ñi doy kimal Biblia. Ka lamngen, Barbara pingelu, niey 85 tripantu, fey feypi: “Rume kutrankülen, feymu rume küdawtuken ñi amuldungual fill küyen mu. Welu amuldungucheken telefono mu. ¡Rume mañumkefiñ ta Jewba!”. Petu ñi puwnon kiñe tripantu, ¡tüfachi meli sakin füchakeche  ka kakelu amuldunguyngün 1.228 ora! Wirintukuyngün 6.265 karta, 2.000 rupa mütrümfi fillke che ka elkünuyngün 6.315 papil. Rüf mew, ¡tañi femken engün rume ayüwülkefi ta Jewba! (Proverbios 27:11).

10. Trawün mew, ¿chumngechi pengelafuiñ taiñ duamtuchefengen?

¹⁰ Duamtucheaiñ taiñ kristiano trawün mu. Tardeñmalayaiñ ñi puwal trawün mew, femngechi taiñ katrütulelnoafiel ñi küme allkütual taiñ pu peñi ka lamngen. Femün mu tüfa, kelluafiyiñ engün ñi puwal tañi piwke mu chem ñi allkütukeel, ka pengelaiñ taiñ duamtuchefengen. Feyngey, pepi ngüneniekelafiyiñ kom ti dungu. Feymu kiñeke mu ruparumeliyiñ wedake dungu mu tardeñmayafuiñ. Welu wimtuliyiñ femngechi taiñ femken, kümeafuy taiñ rakiduamal chumngechi doy duamtuchefengeal. Ka longkontukuaiñ tüfa: Jewba ka Jesus mangelkeeiñmu trawün mew (Matew 18:20). Feymu, pengelal taiñ yamniefiel engu, ¡tardeñmalayaiñ ñi puwal!

11. Pu peñi, ¿chumngelu duamfali inayal 1 Korintio 14:40?

¹¹ Duamtufiliyiñ taiñ pu peñi ka lamngen, inayaiñ tüfachi dungu ñi feypin Biblia: “Femkeaymün itrokom dungu nor dungu mew ka yamün mew” (1 Korintio 14:40). Ñi inayal tüfachi ngülam, pu peñi müley ñi yochi puwal tañi wewpin. Femngechi pengelayngün ñi duamtufiel ka yamniefiel inalechi wewpife ka kom ti trawünche. Rakiduamnge: tardeñmale ñi dewal ti trawün, ¿chumngechi wedalkangeafuy pu peñi ka lamngen? Kiñeke duamniey ñi trenpuafiel  mikro ka metro, kam alüñmakey tañi puwtual ruka mu. Kakelu niey füta kam domo feyentulenolu, fey tüfa üngümnieeyew.

12. Pu longkolelu, ¿chumngelu yamniefali ka piwkeyefali? (Inaduamnge ti wichulechi dungu “ Duamtuafiyiñ pu longkolelu Jewba ñi adkünuelchi trokiñche mu”).

¹² Pu longkolelu rume küdawkey trawünche mu ka amuldungun mew, feymu yamfali ka piwkeyefali engün (papeltunge 1 Tesalonisense 5:12, 13). Kidu engün rüf kuñiwtukuniekeeiñmu, kimnielu kay ñi elungen kiñe falin küdaw (Ebrew 13:17). Mañumkülepelaymi kom tañi femkeel engün eymi mu. Ñi pengelal tami mañumkülen, eluwkülenge tami feyentuafiel ka kelluntukuafiel engün.

13. Jesus ñi chumkefiel tati pu che, ¿chem kimeltukeeiñmu?

¹³ Biblia feypikünuy Jesus mew: “Illamtulayafi tati pu che newe nienolu kimün kiñe epe watrolechi rüngi reke felelu ñi kimün mew, ka chongümlayafi rume tati chomadwe kütral ella üykülelu” (Matew 12:20; Isaías 42:3). Jesus piwkeyechekefuy, feymu kutranduamyefi pu che. Ngüneduamkefuy ka falintukefuy ñi chum duamkülen pu ngañwadkülelu. Tüfa engün “epe watrolechi rüngi” ka “kütral ella üykülelu” reke felerkefuy. Feymu Jesus ñochi duamngekefuy ka duamtuniefi engün. Kafey pu pichikeche ayükefuy ñi fülkonal kidu mew (Marku 10:14). Iñchiñ nielaiñ adümuwün Jesus reke taiñ ngüneduamal ñi chum duamkülen pu che ka kimeltuafiel. Welu pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel pu che taiñ amuldungukeel, küme dulliliyiñ chumngechi taiñ nütramkayafiel, chumül kümeafuy taiñ femal tüfa ka tunteñmayafuy.

14. ¿Chumngelu küme nütramkayafiyiñ pu che?

¹⁴ ¿Chumngechi nütramkayafiyiñ pu che? Pu fütrake negosiakelu, pu politiko ka pu longkolechi religioso norngelay engün ka küme niekelafi pu che. Feymu millonke che trañmatuleyngün reke ka “kidulelu” trokiwkey (Matew 9:36). Tüfa yeniefi ta che ñi yafüluwkülenoal ka maneluwnoal iney mu no rume. Feymu, ¡ayüfalngepe chem taiñ feypikeel ka chumngechi taiñ entukefiel! Femngechi pengelaiñ taiñ duamtuniefiel. Pu che kimniey ñi entungeken Biblia mu taiñ kimeltukeel, feymu küpa allkütukeeiñmu engün. Welu doy may ayükey taiñ duamtuchefengen ka yamchefengen.

15. ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel pu che taiñ amuldungukefiel?

¹⁵ Fillke dungu mu pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel pu che taiñ amuldungukefiel. Ramtufiliyiñ kiñe dungu, falin-ngey taiñ duamtuchefengeal ka yamchefengeal. Inaduamaiñ ñi femkefel kiñe wünelekelu amuldungun mu. Chew tañi amuldungukefel kidu, pu che rume yewenchengekefuy. Feymu ramtukelafuy ñi kimnoel engün, femngechi ñi yewelkanoafiel. Ramtukelafuy: “¿Kimimi kay iney pingen Chaw Dios?” kam “¿Kimimi chem am chi Chaw Ngünechen ñi Ngünenien?”. Doy may kiñeke mu feypikefuy: “Biblia mu kimürpun ñi nieel kiñe üy ta Chaw Dios, ¿pengelelafeyu ñi  iney pingen?”. Femngechi felekelay chi tati pu che chew taiñ amuldungukeel, feymu inalayafuiñ chi ñi femün feychi peñi. Welu femngellele rume, falin-ngey taiñ rumel yamnieafiel ka duamtuafiel engün. Femal tüfa, duamfalngey taiñ küme kimafiel pu che ñi chumngen.

16. Dulliliyiñ chumül pemeafiel pu che, ¿chumngechi pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel?

¹⁶ ¿Chumül kümeafuy taiñ pemeafiel pu che? Amuldunguyawün mu fill ruka püle, üngüm-mekekelaeiñmu ta che, mangelngenolu kay iñchiñ. Feymu, rume falin-ngey taiñ rakiduamal chumül ñi doy eluwküleken pu che taiñ llowaetew (Matew 7:12). Rakiduamnge: chew tami amuldunguken, ¿pu che doy küpa umawtukey sabado ka domingo antü mu? Femngechi femle, puliwentu wüne amuldunguafuymi rüpü mu, chew ñi rupaken alünke che, kam kimfilmi che ñi puliwentu witratuken, wiño pemetuafuymi.

17. Dulliliyiñ tunteñma mülenagal pu che ñi ruka mu, ¿chumngechi pengelafuiñ taiñ duamtuniefiel?

¹⁷ ¿Tunteñma kümeafuy taiñ mülenagal? Pütrün che niey fentren duam. Feymu kümeafuy taiñ pemeafiel pichiñma mu, doyelchi may we eluwliyiñ taiñ femal tüfa. Doy kümey müte dungunoal ta rumeñma mülenagal (1 Korintio 9:20-23). Pu che ngüneduamle taiñ duamtuniefiel nien mu engün fentren duam, doy eluwküleay ñi nütramkayal ka antü. Inafiliyiñ chumngechi chengen pu llowkelu Ngünechen ñi newen, rüf mew ‘kiñentrür küdawaiñ Chaw Dios iñchiñ’. ¡Kidu adnieafeiñmu taiñ kelluafiel kiñe che küpa kimlu ti rüf dungu! (1 Korintio 3:6, 7, 9, TNM).

18. Duamtuchefengeliyiñ, ¿chem kümeke dungu llowaiñ?

¹⁸ Feymu lle, femaiñ kom taiñ pepilnieel ñi duamtuafiel taiñ reñmawen, pu peñi, pu lamngen ka pu che taiñ amuldungukefiel. Femngechi llowaiñ fentren kümeke dungu fachantü ka küpalechi antü mu. Fey femtriparpuay chem pin Salmo 41:1, 2: “Ayüwkey iney rume kümelkakefilu tati duamnielu kellu; Jewba montulaeyew feychi antü ñi müleal kutrankawün. Jewba ingkañpeaeyew ka kuñiwtukuaeyew ñi lanoal. Mapu mu feypingeay ñi nien ayüwün”.