Amual ti dungu

Pu papeltuquelu ñi ramtuqueel

Pu papeltuquelu ñi ramtuqueel

Pu papeltuquelu ñi ramtuqueel

Pu Dunguquelu Ineingen Jehová, ¿llouquepeingün mai pichique troquiñ ñi nieel ti mollfüñ?

Iñchiñ pu Dunguquelu Ineingen Jehová tuculelngelaiñ mollfüñ taiñ cuerpo mu. Quimnieiñ Chau Dios ñi ley mollfüñ mu caletuquelai. Huelu fantepu mu mülei hueque lahuentun dungu. Tati mollfüñ ngülümngequei ca hudamngei meli troquiñ mu, fei hula entungequei doi pichique troquiñ. ¿Chem quelluafeyu pu cristiano tañi dullial chumngechi lahuentungeal? Ngelai ñi raquiduamal tañi tremotual müten. Doi mai mülei tañi raquiduamal ñi chem pilen Biblia, fei ñi cüme hueniyeafiel Jehová.

Ti Biblia cüme feipilei taiñ tuculelngenoal mollfüñ. Feula ngüneduamaiñ ñi feipilen Biblia, ñi rupan cuifi ca ñi feipiel pu doctor.

Chau Jehová feipifi ta Noé fente ñi falin-ngen ti mollfüñ (Génesis 9:​3, 4). Cafei Chau Dios elufilu ti ley pu Israel che pengeli ñi falin-ngen ti mollfüñ. Fei feipi: “Chem huentru rume Israel tuhun-ngelu cam chem che rume catripanchengelu [...], ifile chem mollfüñ rume, iñche famentuafiñ feiti che”. Pu Israel che quiñepülecünufile Chau Dios ñi ley, huesalcayafui caquelu che. Feimu Chau Dios feipi: “Apümcayafiñ tañi troquiñche meu” (Levítico 17:10). Rupalu ta tripantu pu apostol ca pu loncolelu huercüingün ñi ‘famentuafiel ti mollfüñ’. Femnoliyiñ, trürümngeafui ñi conal pod cudumuhun dungu ca poyeafiel coilaque dios ñi adentun (Hechos 15:28, 29).

Feichi mu, ¿chem cüpa feipi ‘famentuafiel mollfüñ’? Pu cristiano iquelafuingün chem mollfüñ no rume. Cafei iquelafuingün culliñ entumollfüñngenolu ca chem iyael no rume nielu mollfüñ, quiñe tüfa prieta pingei. Tuchi ifilu caiñetuafui Chau Dios tañi ley (1 Samuel 14:32, 33).

Cuifi, rume fentren che iquefuingün mollfüñ. Femngechi huirintucui quiñe huentru Tertuliano pingelu, doi 1700 tripantu cuifi. Feichi mu dalluntucungelu pu cristiano ñi iquefel mollfüñ, Tertuliano feipi: “Quiñeque troquiñche pütocoingün mollfüñ tañi feipicünuhual ñi chumal. Ca feipi quiñeque che nielu epilepsia cutran amuquefuingün teatro mu, cheu ñi mülen fentren che. Üyeu pütocoingün pu langümngelu ñi mollfüñ tañi tremotuam”.

Pu Roma che femngechi femingün tañi tremotual. Huelu pu cristiano cüme troquiquelafingün feichi huimtun. Tertuliano huirintucui: “Iquelaiñ rume pu culliñ ñi mollfüñ”. ¿Chumingün pu Roma che tañi ngünencayafiel pu cristiano? Eluquefingün iyael nielu mollfüñ. Tertuliano feipi: “Eimün quimnieimün pu cristiano ñi iquenofiel pu culliñ ñi mollfüñ, fei ¿chumngelu iyafuingün pu che tañi mollfüñ?

Famülque mu pu medico feipifilu pu che ñi tuculelngeal mollfüñ, pichin che müten inaquefingün Chau Dios tañi ley. Iñchiñ pu Dunguquelu Ineingen Jehová ayüqueiñ taiñ tremotual. Huelu eluuqueiñ taiñ inanieafiel Chau Dios tañi ley, feimu tuculelngelaiñ mollfüñ. Iñchiñ cai, ¿chumqueiñ mülen mu hueque lahuen?

Rupalu hula ti Epungechi Fütra Hueichan, rume fentren che eluhuingün ñi tuculelngeal mollfüñ. Huelu iñchiñ quimtucuiñ ñi caiñetuquefiel Chau Dios. Petu amulei taiñ femngechi raquiduamquen. Huelu fantepu mu mülei hueque lahuentun. Rume fentren che tuculelngequei quiñe müten tati meli troquiñ ñi nieel ti mollfüñ. Tüfa: 1) globulos rojos, 2) globulos blancos, 3) plaquetas ca 4) plasma cam suero sanguineo pingei. Duamngefule, ti cutran feipingeafui ñi tuculelngeal globulos rojos, globulos blancos, plaquetas ca plasma. Hudamngelu ti mollfüñ meli troquiñ mu, quelluquefi doi fentren che. Huelu, ¿chem raquiduamqueiñ pu Dunguquelu Ineingen Jehová? Tuculelngelaiñ mollfüñ ca tañi meli troquiñ no rume. Tüfa caiñetuquefi ta Chau Dios feipiqueiñ. Inaniefilu iñchiñ ñi feipilen Biblia, cuñiutucuqueiñmu. Quiñeque mu ti mollfüñ yeniequei huesaque cutran, tati hepatitis ca sida reque.

Hudamngelu ti mollfüñ, entungei meli troquiñ. Tüfachi meli troquiñ meu ca entungei doi pichique troquiñ. Fei ramtuhuafuimi chi: ¿chumngechi pünengequei tüfachi doi pichique troquiñ? ¿Chem ngüneduamafui pu cristiano tañi dullial chem chumal?

Fillque dungu niei ti mollfüñ, quiñe tüfa tati plasma. Epe com ti plasma co müten tati. Huelu, ¿chem dungu yeniei ti plasma? Fentren hormonas, sales inorganicas, enzimas, nutrientes, minerales ca azucar. Cafei yeniei proteinas, tüfa tati albumina, factores de coagulacion ca anticuerpos ñi cutrannoal che. Pu adümquefilu tüfa entuquei fentren proteinas ñi nieel ti plasma, fei ñi tuculelafiel pu cutran. Por ejemplo, pu che nielu hemofilia cutran müchaique catrühuelai ñi mollfüñ, fei engün tuculelngei factor de coagulacion VIII. Ca quiñeque cutran mu pu che duamnieafui tañi tuculelngeal gammaglobulina, entungelu ti plasma mu, fei tañi cutranfemnoal. Tati plasma ca niei caquelu proteinas pünengequelu tañi lahuentucheal. Com tüfa pengeli chumngechi ti plasma mu entungeafui doi pichique troquiñ tañi lahuentucheal. *

Ca femngechi femngeafui globulos rojos, globulos blancos ca plaquetas, entungeafui doi pichique troquiñ. Por ejemplo, globulos blancos mu entungeafui interferones ca interleuquinas. Tüfa lahuentuquefi pu tul cutran nielu ca ti pu nielu cancer cutran. Plaquetas mu entungequei quiñe lahuen ñi tremotual quiñeque allfen. Ca amulei ñi deumangequen caquelu lahuen tüfachi pichique troquiñ mollfüñ meu. Tañi femngechi lahuentuñmangeal che duamfalngelai tuculelngeal globulos rojos, globulos blancos, plaquetas ca plasma. Doi pichique troquiñ tuculelngequei. Pu cristiano, ¿lloupeafui mai tüfachi lahuentun dungu? Tati Biblia feipiquelaeiñmu taiñ chem chumal, feimu quisuque pu cristiano mülei ñi dullial, fei ñi ayühulafiel ta Chau Dios ca ñi tüngcüleal ñi raquiduam.

Quiñeque che famentuafui com tüfachi fillque lahuen entungelu rume tati pichique troquiñ mollfüñ meu. Famentuqueingün tüfa quimlu rume ñi quelluafeteu tañi cutranfemnoal. Femngechi loncontucuingün Chau Dios tañi ley feipilu ñi famentuafiel ti mollfüñ. Raquiduamingün ñi feipingeel pu Israel che, ti mollfüñ ñi ‘hutrulngeal mapu meu co reque’ (Deuteronomio 12:22-24). ¿Chumngelu falin-ngei tüfachi huercün dungu? Raquiduamaiñ: ñi entuñmangeal gammaglobulina, factores de coagulacion ca caquelu fillque lahuen, hunelu mu mülei ngülümngeal ca hudamngeal ti mollfüñ. Feimu quiñeque cristiano famentuquefingün ti mollfüñ, ti meli troquiñ ca com tüfachi fillque lahuen. Huelu mülei ñi yamniengeal tañi ayüel engün ca tañi raquiduamquen.

Huelu caquerumei ñi dulliel pu cristiano. Quiñeque engün famentuquefingün ti mollfüñ ca tañi meli troquiñ, huelu llouqueingün doi pichique troquiñ entungelu globulos rojos, globulos blancos, plaquetas ca plasma mu. Huelu ca carumeafui tañi dulliafel. Quiñe cristiano llohuafui chi ti gammaglobulina pingechi lahuen, huelu lloulayafui chi quiñe lahuen entungelu globulos rojos ca globulos blancos, pichique troquiñ niefule rume. ¿Chem quelluafeyu pu cristiano tañi quimal chem chumal?

Ti troquiñ “Pu papeltuquelu ñi ramtuqueel” tripalu La Atalaya 1 junio cüyen 1990 tripantu feipi: “Pu domo niepüñeñcülelu tañi mollfüñ meu rulpalelfi tañi pichi püñeñ quisu ñi proteina mülelu plasma mu. Femngechi llouquei tañi ñuque ñi inmunoglobulina, tüfa quelluaeyu tañi cutrannoal. Epe aflu quiñe globulo rojo, tañi pichi troquiñ yequelu oxigeno hudamngei, fei bilirrubina pingetui, rumei ti placenta ca huiñotuquei tañi ñuque meu. Fei hula tripaquei tañi ñuque ñi cuerpo meu”. Quiñeque cristiano raquiduamafuingün chi tüfachi pichique troquiñ epuñpüle rulpacünungei tati ñuque ñi pichiche engu. Feimu cümeafui llohual pichique troquiñ tripalu plasma sanguineo mu ca globulos mu.

¿Falin-ngepei mai chem ñi raquiduamqueel ca ñi dulliel pu cristiano? ¡Mai, rume falin-ngei! Quimnieiñ tati pu Dunguquelu Ineingen Jehová famentuquefingün tati mollfüñ ca tañi meli troquiñ. Biblia feipifi tati pu cristiano ñi ‘famentuafiel chem ñi chalintuculelngen pu coilaque dios ñi adentun, tati mollfüñ, ca ti pod cudumuhun’ (Hechos 15:29). Huelu quisuque pu cristiano mülei ñi dullial tañi llohual cam llounoal tati doi pichique troquiñ entungelu globulos blancos, globulos rojos, plaquetas ca plasma. Petu ñi dullinon, mülei ñi llellipuafiel ta Chau Jehová ca cüme raquiduamal chem tañi chumal.

Fentren che llouquei chem lahuen rume tañi tremoletual. Huelu quiñeque tüfachi lahuen entungelu mollfüñ mu cuñihun mu tucuquefi pu che tañi mongen. Iñchiñ pu rüf cristianongen com cüme ngüneduamqueiñ, re raquiduamquelaiñ taiñ tremoletual müten. Pu Dunguquelu Ineingen Jehová mañumtuquefiyiñ pu doctor tañi lahuentuñmafiel pu che, ca cüme ngüneduamqueiñ quiñe lahuen ñi cuñihun-ngen ca chumngechi ñi quelluchequen. Huelu quiñe lahuen entungele mollfüñ mu, cüme raquiduamqueiñ chem pin ta Biblia. Femngechi taiñ hueniyeafiel ta Chau Jehová, fei tati hulquelu mongen (Salmo 36:9).

Chau Jehová cümelcayafi tati pu cristiano inayentuquefilu ñi femün tati huirintuculu tüfachi Salmo: “Taiñ Chau Dios Jehová pelontuqueiñmu ti Antü reque, ca incañpequeiñmu quiñe escudo reque; quisu ta fürenequeiñmu ca püramyequeiñmu. Jehová rücüquelafi chem cüme dungu no rume tañi pu nor piuqueyeteu. ¡Ahuem Jehová [...]! ¡Ayühun niei tati che maneluuquelu eimu mu!” (Salmo 84:11, 12).

[Quimngeal dungu]

^ Tami doi quimal ngüneduamnge ti troquiñ “Pu papeltuquelu ñi ramtuqueel” mülelu La Atalaya 1 noviembre 1978 tripantu ca 1 octubre 1994 tripantu. Cuifi tati pu che tuculelngequefui pichique troquiñ ñi nieel ta mollfüñ. Huelu famülque mu, mülei quiñeque lahuen nienolu mollfüñ. Tüfa tuculelngeafui pu cutran tañi lahuentuñmangeal.

[Huichulechi dungu]

¿CHEM RAMTUAFUIMI TATI PU DOCTOR?

Petu tami operangenon cam petu elungenolmi quiñe lahuen entungelu mollfüñ mu, eimi ramtuafuimi pu doctor:

Com pu doctor ca tañi pu quelluqueteu, ¿quimniepeingün mai iñche tañi testigongen? ¿Quimpeingün am iñche tañi tuculelngenon mollfüñ, globulos rojos, globulos blancos, plaquetas ca plasma?

Elungelmi quiñe lahuen entungelu plasma, plaqueta, globulos rojos cam blancos, femngechi ramtuafimi tati doctor:

Ti lahuen, ¿niepei mai quiñe troquiñ entungelu globulos rojos, globulos blancos, plasma ca plaqueta? Feingele, ¿chumngechi deumangei?

¿Tunten lahuen duamngeafui ñi tuculelngeal? Ca, ¿chumngechi tuculelngeai tañi cuerpo mu?

Tañi raquiduam cümelu troquifile ñi tuculelngeal feichi lahuen, ¿mülepeafui mai cuñihun dungu?

Tañi raquiduam cümenolu troquifile quiñe lahuen, ¿mülepei mai caquelu lahuen tañi tuculelngeal?

Iñche ngüneduaman com dungu. ¿Chumül feipiafeyu chem tañi dulliel?