Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

Jewba Ñidolküley tañi pu che mu

Jewba Ñidolküley tañi pu che mu

“Jewba rumel adnieaeymu” (ISAÍAS 58:11).

ÜLKANTUN: 152 KA 22

1, 2. 1) Pu Dungukelu Iney Ngen Jewba, ¿chem dungu mu trürlayngün kakelu religion mu? 2) ¿Chem inaduamaiñ tüfachi chillkatun mu ka tati küpalelu?

PU CHE ramtukefi tati pu Dungukelu Iney Ngen Jewba: “¿Iney am tamün ñidol?”. Fentren religion niey kiñe che ñidolkülelu kidu engün mu, feymu ramtukeeiñmew tüfa. Welu ayüwün mu feypiafuiñ ñi ñidolkülenon iñchiñ mew kiñe kulpafengechi che. Jesus keta taiñ Ñidol. Ka kidu inaniekey tañi Chaw Jewba Ñidolkülelu kidu mu (Matew 23:10).

2 Kafey kiñe trokiñ wentru, ti “kim manelfal kona” pingelu, adkünukefi Jewba ñi pu che Mapu mew (Matew 24:45, TNM). Jewba elkünuy kiñeke wentru ñi adkünuafiel tañi pu che, welu kimfalngey ñi afkentu Ñidolkülen tañi trokiñche mu (Isaías 58:11). Feymu, ¿chumngechi kimafuiñ Jewba taiñ rüf adkünuetew Jesus mew? Inaduamaiñ küla dungu taiñ küme kimal tüfa.

LLOWINGÜN PEPILUWÜN JEWBA ÑI NEWEN MEW

3. Moyse ñi longkoleal pu israelche mu, ¿chem kellueyew?

3 Pu wentru Jewba ñi longkokünuel, llowingün pepiluwün Chaw Ngünechen ñi newen mu. Chaw Ngünechen elkünufi ta Moyse ñi longkoleal pu israelche mu. ¿Chem kellueyew ta Moyse tüfachi fütra küdaw mu? Jewba elufi tañi newen (Isaías 63:11-14). Feymu Jewba Ñidolkülefuy tañi pu che mu, kidu ñi newen kellufilu am ta Moyse.

4. ¿Chem dungu mu kimfalngefuy Moyse ñi nieel Jewba ñi newen? (Inaduamnge ti adentun pagina 14 mu.)

4 Pu che, ¿ngüneduamafuy Moyse ñi nieel Chaw Ngünechen ñi newen? Feley llemay. Jewba ñi newen mu, Moyse femi afmatufal dungu ka kimeldungulelfi Jewba ñi üy ti fütra longko Egipto mu (Éxodo 7:1-3). Kafey Jewba ñi newen mu, Moyse piwkeyechefengefuy ka ngenoafeluwün-ngefuy ñi longkolen mu. Trürlafuy pu wedake longko poyekenofilu ta Jewba, doyümkefulu kidu ñi ayünieel müten (Éxodo 5:2, 6-9). Feymu kimfalngefuy Jewba ñi dullifiel (ngümintubel) ta Moyse ñi longkoleal tañi pu che mu.

5. Jewba, ¿ka iney elufi ñi newen tañi longkoleal pu israelche mu?

5 Jewba, ¿ka iney elufi ñi newen tañi longkoleal pu israelche mu? Biblia feypi Josue ñi llowel Ngünechen ñi newen ñi wülkeetew kimün (Deuteronomio 34:9). Kafey “Jewba tañi newen konpay Gedeon mu” (Jueces 6:34). Ka “Jewba tañi newen mu David llowi pepiluwün” (1 Samuel 16:13). Kom engün reküluwkefuyngün Chaw Ngünechen ñi newen mu, femngechi ñi femal fütrake dungu turpu ñi femnoafel engün kidu ñi pepiluwün mu (Josué 11:16, 17; Jueces 7:7, 22; 1 Samuel 17:37, 50). Kimfalngefuy Jewba ñi elufiel newen tüfachi pu wentru ñi femal afmatufal dungu, feymu kidu müten püramyefalngey.

Pu che ñi inaniefiel Moyse, Josue, Gedeon ka David llowkefuyngün ñi ngünenieaetew Jewba, tati Ñidolkülelu

6. Pu israelche, ¿chumngelu (chemu) mülefuy ñi yamnieafiel tati pu longkolelu?

6 Pu israelche kimlu Moyse, Josue, Gedeon ka David ñi nieel Jewba ñi newen, mülefuyngün ñi yamnieafiel. Tati pu che fillpiyawlu Moyse mu, Jewba feypi: “Tüfachi pu che, ¿tunteñma pengelay tañi yamkenoetew ta iñche?” (Números 14:2, 11). Kimfalngey Jewba ñi dullifiel tüfachi pu wentru ñi longkoleal pu israelche mew. Feymu pu che ñi inaniefiel pu longkolelu, llowkefuyngün ñi ngünenieaetew Jewba, tati Ñidolkülelu.

PU KÜMEKE PÜLLÜ KELLUEYEW ENGÜN

7. Pu kümeke püllü, ¿chumngechi kellufingün ta Moyse?

7 Pu kümeke püllü kellufingün pu wentru Jewba ñi elfalkünuel (papeltunge Ebrew 1:7, 14). Tati kümeke püllü mew, Chaw Ngünechen adniefi ta Moyse. Wüne, kiñe küme püllü ‘pewfaluweyew ti sarsa mew’, fey feypieyew ñi neykümentuafiel pu israelche ka longkoleal kidu engün mew (Hecho 7:35). Epu, kümeke püllü mew Chaw Ngünechen elufi ta Moyse ti Ley tañi kimeltuafiel pu israelche (Galata 3:19). Küla, Jewba feypifi: “Ngüyulfinge tati pu che chew ñi feypiel ta iñche. ¡Lelinge! Tañi küme püllü wünelu amuay eymi mu” (Éxodo 32:34). Biblia feypilay pu israelche ñi pefiel ti kümeke püllü femkelu tüfa. Welu Moyse küme kimeltufilu tati pu israelche ka küme longkolelu, kimfalngefuy pu kümeke püllü ñi kelluetew.

8. Pu kümeke püllü, ¿chumngechi kellufingün ta Josue ka Esekia?

8 Kiñe küme püllü ‘longkolelu Jewba ñi pu weychafe wenu mapu mu’, ka kellufi ta Josue ñi wewafiel pu kananche weychan mu (Josué 5:13-15; 6:2, 21). Fey wüla, Esekia longko ülmenkülelu Jewba ñi pu che mu, pu asirio küpa apümkafingün Jerusalen. Welu kiñe pun müten, Jewba ñi küme püllü langümfi 185.000 asirio weychafe (2 Reyes 19:35).

9. Welulkawlu rume pu wentru Jewba ñi elkünuel, ¿chem mülefuy ñi femal pu israelche?

9 Pu kümeke püllü welulkawkelayngün, welu pu wentru ñi kellufiel engün welulkawkefuyngün. Kiñe rupa Moyse püramyelafi ta Jewba (Números 20:12). Josue ramtulafi ta Jewba chem chumal küpalu pu gabaonche ñi eldungukünuwal engün (Josué 9:14, 15). Kafey kiñe rupa Esekia mallmawürpuy (2 Crónicas 32:25, 26). Fey engün welulkawlu rume, pu israelche mülefuy ñi eluwküleal tañi ngünenieaetew engün. Pu israelche pepi ngüneduamfingün Jewba ñi kellufiel tüfachi pu wentru pu kümeke püllü mu. Kimfalngefuy Jewba ñi Ñidolkülen tañi pu che mu.

ADNIEEYEW CHAW NGÜNECHEN ÑI DUNGU

10. Moyse, ¿chumngechi inafi Jewba ñi Ley?

10 Chaw Ngünechen ñi Dungu adkünufi pu longkolelu. Ti Ley ñi llowel pu israelche, Moyse ñi Ley feypingekey Biblia mew (1 Reyes 2:3). Welu ti Biblia küme pengeli Jewba ñi wülfiel feychi Ley tati pu israelche. Feymu Moyse kütu inakefi (2 Crónicas 34:14). Kiñe dungu, Jewba feypifilu chumngechi dewmangeal ti fütra tolto ruka, “Moyse femi kom chumngechi ñi werküetew Jewba. Femngechi femi llemay” (Éxodo 40:1-16).

11, 12. 1) Josue ka kom tati pu longko ülmenkülelu Jewba ñi pu che mu, ¿chem mülefuy ñi femal? 2) Chaw Ngünechen ñi Dungu, ¿chumngechi adkünufi pu longkolelu?

11 Josue longkolerpulu niefuy kiñe trokiñ Chaw Ngünechen ñi Dungu mu, fey kidu feypieyew: “Antü ka pun mu müley tami papeltuafiel ñochi dungun mu, femngechi tami küme femal kom tati wirintukulelu fey mew” (Josué 1:8). Kom pu longko ülmenkülelu Jewba ñi pu che mu, ka mülefuy ñi papeltuafiel ti Ley, wirintukuafiel ka inanieafiel kom ñi feypiel. Biblia feypi: “We anüle ti ülmen wangku mew kidu ñi ngünenien mu, kidu ngealu müley ñi wirintukual tüfachi ley kiñe lifru mu, tuwlu feychi ley mu ñi nieel pu saserdote Levi tuwün-ngelu. Müley ñi rumel nieafiel, ka fill antü tañi mongen mew müley ñi papeltuafiel, femngechi ñi kimal ekunieafiel tañi Ngünechen Jewba, ka tañi femken mew inanieafiel kom ñi feypiel tüfachi ley ka tüfachi ngülam. Femngechi tañi piwke mallmawlayay tañi pu peñi mew, ka tüfachi ngülam mu püntütripalayay man püle kam wele püle no rume, femngechi ñi fentreñma ngünenieal Israel mew, kidu ka tañi pu yall” (Deuteronomio 17:18-20).

12 Chaw Ngünechen ñi Dungu, ¿chumngechi adkünufi pu longkolelu? Rakiduamnge ñi rupan ti longko ülmen Josia. Pengelu Moyse ñi ley, kiñe kona papeltuleleyew * (inaduamnge ti kimal dungu). Fey Josia allkütulu müten ñi feypiel ti Ley, wichafkafi tañi takun ñi pengelal fente tañi weñangkün. Fey Chaw Ngünechen ñi Dungu nengümeyew ñi apümkayafiel tati adentun poyengekelu ñi mapu mu, ka adkünufi ñi femngeal ti doy afmatufalchi Paskua ñi mülefel (2 Reyes 22:11; 23:1-23). Josia ka kakelu longkolelu, tañi inafiel mu Chaw Ngünechen ñi Dungu, norümfingün chumngechi ñi adkünufiel Jewba ñi pu che. Femngechi pu che doy küme pepi inaniefingün Jewba ñi Dungu.

13. Pu longkolelu Jewba ñi pu che mu, ¿chem dungu mew trürkülelafuyngün pu longkolelu kakelu mapu mew?

13 Pu longkolelu kakelu mapu mew, inafingün pu wentru ñi kimün müten. Kiñe dungu, tati pu kananche ka tañi pu longkolelu femkefuyngün rume wedake dungu, kudumuwkefuyngün tañi pu che engu kam chaf wentru ka chaf domo, nüntukakefuyngün ka malütukefuyngün pu kulliñ, langümkefingün pichikeche ñi poyeafiel pu dios, poyekefuyngün pu adentun, ka fillke wedake dungu (Levítico 18:6, 21-25). Kafey pu longkolelu Babilonia ka Egipto mapu mu nielafuyngün tati werkün dungu nielu Jewba ñi pu che tañi lif chengeal (Números 19:13). Welu Jewba ñi pu che ngüneduamafuy chumngechi tañi kümeke longkolelu yafültukueyew engün ñi lifngeal tañi kuerpu ka tañi poyefiel ta Jewba, ka kon-noal pekan kudumuwün mu. Feymu kimfalngefuy Jewba ñi Ñidolkülen kidu engün mu.

14. Chaw Jewba, ¿chumngelu kastigafi kiñeke longkolelu tañi pu che mu?

14 Kiñeke longkolelu Jewba ñi pu che mu turpu inalafingün ñi feypiel, ka küpa llowlayngün ñi kelluaetew Jewba ñi newen, tañi kümeke püllü ka ñi Dungu. Jewba kastigafi kiñeke tüfachi pu longkolelu kam famentufi ñi longkoleal (1 Samuel 13:13, 14). Rupalu pu tripantu, Jewba elkünufi iney ñi longkoleal welulkawkenon mu.

JEWBA ELKÜNUY KIÑE LONGKOLELU WELULKAWKENOLU

15. 1) Pu pelon wentru, ¿chumngechi pengelingün ñi küpayal kiñe longkolelu ñi welulkawnoal? 2) ¿Iney am feychi longkolelu welulkawkenolu?

15 Fentren warangka tripantu mu, Jewba feypikünuy ñi elkünual kiñe longko welulkawkenolu. Kiñe rupa, Moyse feypifi tati pu israelche: “Tamün Ngünechen Jewba, [...] elkünulelaeymünmew kiñe pelon wentru iñche reke. Müley tamün allkütuafiel” (Deuteronomio 18:15). Isaia ka feypi ñi akual iney “ñi longkoleal ka ñidolküleal pu trokiñche mu” (Isaías 55:4). Kafey Daniel wirintukuy “ñi puwal ti Ñidol Mesia” (Daniel 9:25). Ka Jesus feypi kidu ñi Longkolen Jewba ñi pu che mew (papeltunge Matew 23:10). Jesus ñi pu disipulu ayüwün mu inafingün, ka mupiltuyngün ñi dullietew ta Jewba (Juan 6:68, 69). ¿Chem mu maneluwkefuyngün Jewba ñi longkokünufiel ta Jesus tañi pu che mu?

Jewba elkünufi ta Jesus ñi longkoleal welulkawkenon mu

16. ¿Chem pengeli Jesus ñi nieel Chaw Ngünechen ñi newen?

16 Jesus llowi pepiluwün Chaw Ngünechen ñi newen mew. Fawtisangelu Jesus, Juan pefi ‘Chaw Ngünechen ñi newen nagpalu wenu mapu kiñe palluma reke, fey akuy ta Jesus mew’. Fey pichi rupalu, Jewba ñi newen mu “Jesus puwi ti uwe mapu mew” (Juan 1:32; Marku 1:10-12). Amuldungulu Mapu mew, Chaw Ngünechen ñi newen mu Jesus kimeltuy ka femi afmatufal dungu (Hecho 10:38). Kafey kellufi ta Jesus ñi nieal piwkeyewün, ayüwün, fütra mupiltun ka fillke kümeke chumngen (Juan 15:9; Ebrew 12:2). Kiñe longko no rume pengelkelafuy ñi nieel Jewba ñi newen Jesus reke. Kimfalngefuy Jewba ñi longkokünufiel ta Jesus.

Pu kümeke püllü, ¿chumngechi kellufingün ta Jesus dew fawtisangelu? (Inaduamnge parrafo 17).

17. Pu kümeke püllü, ¿chumngechi kellufingün ta Jesus?

17 Pu kümeke püllü kellufingün ta Jesus. Pichi rupalu ñi fawtisawün mu, “kiñeke werken püllü akuy tañi poyeafiel ta Jesus” (Matew 4:11). Ka epe puwlu ñi layal, “pewfaluweyew kiñe wenu mapu werken püllü, tañi yafültukuaetew” (Luka 22:43). Jesus kimniefuy Jewba ñi werkülelafetew kümeke püllü tañi kelluaetew chem rume ñi duamnieel (Matew 26:53).

18, 19. Chaw Ngünechen ñi Dungu, ¿chumngechi adkünufi Jesus ñi mongen ka ñi kimeltun?

18 Chaw Ngünechen ñi Dungu adkünufi ta Jesus. We amuldungulu ka lalu wüla ti orkon mamüll mew, Jesus eluwkülefuy ñi inanieafiel ti Wirin Chillka. Dew konlu rume, feypi kiñeke pelon dungu ti Mesia mu (Matew 4:4; 27:46; Luka 23:46). Welu, pu religioso longkolelu trürkülelafuyngün Jesus mu. Kidu engün ñi kimeltun trürkülenolu Chaw Ngünechen ñi Dungu mu, fey famentufingün Chaw Ngünechen ñi Dungu. Jesus entufi ñi feypin ti Wirin Chillka mew, ñi feypial fey engün mu: “Tüfachi trokiñche re wenche wün mew müten poyekeenew, welu konpiwke mew pilelay tañi müngeltuael [mupiltuael] iñche mew. Chem falilay rume tañi ngillatukeetew engün. Tañi kimeltukeel engün re che müten tañi adkünuelchi dungu” (Matew 15:7-9). Jewba turpu longkokünulayafuy kiñe che inanofilu tañi Dungu.

19 Kafey, Jesus kimeltuchekefuy ti Wirin Chillka mew. Tati pu religioso longkolelu üyawtudungufilu ta Jesus, fey wiñoldungulay kidu ñi kimün kam tañi rupan mew. Welu may tati Wirin Chillka mew kimeltukefuy pu che (Matew 22:33-40). Jesus fentren dungu feypiafuy ñi rupan wenu mapu mew, kam chumngechi ñi dewmangen kom tati müleyelu, femngechi ñi afmatufaluwal. Welu femlay, kidu am rume piwkeyefilu Jewba ñi Dungu, eluwkülefuy ñi kimeltulelafiel tati pu che, ka “fente küme kellufi ñi adümael engün ti wirintukulechi dungu” (Luka 24:32, 45).

20. 1) Jesus, ¿chumngechi püramyefi ta Jewba? 2) Erode Agripa I, ¿chem dungu mu trürlafuy Jesus mu?

20 Pu che rume afmatukefuy Jesus fente ñi küme kimeltuel, welu kidu püramyekefi ta Jewba, tañi Fütra Kimeltuetew (Luka 4:22). Kiñe ülmen wentru küpa püramyefi ta Jesus feypifilu “lif mongen kimeltufe”, welu ñom piwke mu Jesus feypieyew: “¿Chem mew anta lif mongen pien? Kiñeley müten ta lif mongenngelu: Ngünechen llemay” (Marku 10:17, 18). Pura tripantu rupalu peno, Erode Agripa I longkolerpuy Judea mapu mu. Kidu trürlay Jesus mu. Kiñe falin trawün mu, Erode tukutuwi kümeke takuwün mu afmatufalngelu. Pu che peeyew ka allkütueyew, fey wiraringün: “¡Tüfa tati wewpipelu re che no, kiñe ngünechen tatey!”. Erode rume ayüfi ñi püramyengeal. Fey, ¿chem rupay? “Feymew ka müten, Ñidol tañi werken püllü kutranelfi ta Erode, tañi püramyenofiel mew ta Ngünechen” pirufemi, fey lay (Hecho 12:21-23). Kimfalngefuy Jewba ñi longkokünunofiel ta Erode. Welu Jesus pengeli ñi dullietew ta Jewba ka rumel püramyekefi tati Fütra Ñidolkülelu tañi pu che mu.

21. ¿Chem inaduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

21 Jewba ayüy Jesus ñi longkoleal fentreñma mu. Dew wiñomongeltungelu, Jesus feypifi tañi pu inanieetew: “Ngünechen ta eluenew kom pepiluwün wenu mapu ka mapu mew”. Ka feypi: “Iñche rumel mülean ta eymün mew, tunte afllele rume ta mapu” (Matew 28:18-20). Welu Jesus kiñe püllüngey wenu mapu mu, feymu ¿chumngechi adkünuafuy Jewba tañi pu che? Jewba ¿iney am elkünuafuy ñi adkünuafiel tañi pu che Jesus ñi duam mu? Ka Jewba ñi pu che, ¿chumngechi kimafuy iney ñi elkünuel Chaw Ngünechen? Ti küpalechi chillkatun mu inaduamaiñ tüfachi ramtun.

^ parr. 12 Tüfa ñi wirintukuel Moyse peno.