1, 2. 1) Jewba, ¿chem kimeltukeeiñmew? 2) Isaías 46:10, 11 ka 55:11, ¿chem feypikünueiñmew?

TI WÜNEN dungu ñi feypiel ti Biblia adümfalngey ka fentren kimün niey, tüfa feypi: “Feychi ngenolu chem no rume, Ngünechen dewmafi ta kallfü wenu ka mapu” (Génesis 1:1). Welu iñchiñ kiñeke dungu müten ngüneduamkeiñ Jewba ñi dewman mu, ka pichi kimniefiyiñ ti konün wenu, ñi chumngen ti pelon, gravedad, ka fillke dungu (Eclesiastés 3:11). Welu Jewba kimeltukeeiñmew ñi ayünieel chumngechi ñi feleal ti Mapu ka ti pu che. Kidu dewmafi tati pu che tañi inayentuñmayaetew ñi chumngen ka ñi ayüwünkechi mongeleal ti Mapu mu (Génesis 1:26). Femngechi ñi yallyeafiel tati pu che, fey tüfa engün chawyeafeyew.

² Génesis kapitulo küla pengeli ñi chaftungeel Jewba ñi ayünieel (Génesis 3:1-7). Welu Jewba küme elkünutuafuy chem dungu rume. Iney no rume katrütulayafeyew ñi ayünieel (Isaías 46:10, 11; 55:11). Feymu maneluwafuiñ  ñi femtripayal Jewba ñi ayünieel puwchi antü mew.

3. 1) ¿Chem falin rüf dungu Biblia mu küme kimnieiñ? 2) ¿Chumngelu kümeafuy taiñ inaduamal tüfachi rüf dungu? 3) ¿Chem ramtun inaduamaiñ?

³ Küme kimnieiñ Chaw Dios ñi ayünieel chumngechi ñi feleal ti Mapu ka tati pu che, ka chumngechi kelluafuy Jesus ñi femtripayal tüfa. Tüfachi rüf dungu ñi mülen Biblia mu rume falin-ngey, ka ti wünen dungu taiñ kimeltungeel chi we chillkatulu ti Biblia. Feymu iñchiñ ayüleiñ kimeltulelafiel pu che tüfachi falinke rüf dungu. Femafuiñ mangelfiliyiñ pu che ñi amual ti trawün Jesus tañi lan ñi akordangeal (Luka 22:19, 20). Küpale engün tüfachi falin trawün mu, doy kimayngün Chaw Ngünechen chem ñi ayünieel. Feymu kümeafuy inaduamal chem ramtuafiel tati pu che ñi küpa trawüluwal. Tüfachi chillkatun mu inaduamaiñ küla ramtun: Chaw Ngünechen, ¿chumngechi ayüniey ñi feleal ti Mapu ka tati pu che? ¿Chumngelu petu femtripalay? Ka, ¿chumngelu Jesus ñi lan rume falin-ngey ñi femtripayal Chaw Dios ñi ayünieel?

4. Jewba ñi dewmael, ¿chumngechi “wüldungumekey” ñi fütra pepiluwün?

⁴ Jewba rume afmatufalngey tañi dewman mu, ka rume tutelkaley kom ñi dewmael (Génesis 1:31; Jeremías 10:12). Ngüneduamliyiñ fente ñi adelkalen ka küme adkünulen Jewba ñi dewmael, fey kimürpuafuiñ Jewba kom ñi dewmael kellukey, tati fütrake dungu ka ti pichike dungu kütu. Kafey ngüneduamfilmi ñi chumngen tami kuerpu, kiñe we pichiche ka fente ñi adkülen ti nagantü, ¿chumngechi duamelkeeymu tüfa? Afmatulelkeeymew llemay, Jewba taiñ eluñmaetew am ñi ngüneduamal fente ñi adkülen fillke dungu. Biblia feypi: “Tati fütra wenu wüldungumekey ta Chaw Ngünechen ñi fütra pepiluwün. Ti kallfü wenu kimeldungumekey kidu tañi dewman”. Ka feypi: “¡Awem Jewba, rume fentreley tami dewmael! Kimün mu kom dewmafimi. Tati Mapu apoley tami dewman mu” (Salmo 19:1; 104:24).

5. Jewba, ¿chem elkünuy ñi küme küdawküleal?

⁵ Jewba elkünuy kiñeke ley adkünufilu chumngechi ñi amuleal kom ti müleyelu ka chumngechi ñi yenieal iñchiñ taiñ mongen. Femngechi kom ñi mülen ñi küme küdawküleal (Salmo 19:7-9). Kom dungu niey chew ñi müleal ka niey kiñe küdaw. Inaduamaiñ kiñe dungu, ti Mapu impolküley neyen mew ñi kuñiwtukuaetew, feymu Jewba elkünuy kiñe ley ti neyen ñi tripanoal ti Mapu mew, ñi ngünenieafiel ti lafken, ka ñi nagtual ka pürayal ti lafken, tüfachi ley gravedad pingelu. Mülenofule tüfachi ley, mülelayafuy mongen Mapu mew. Jewba ñi elkünuel ti ley ñi küme amuleal fillke mongen kellukey ñi küme adkünuleal kom tati müleyelu. Femngechi pengelngey Chaw Jewba tañi ayünieel ñi küme feleal ti Mapu ka tati pu che. Amuldungun mu kelluafiyiñ tati pu che ñi kimafiel ta Chaw Ngünechen,  itrokom dewmafilu am (Apokalipsi 4:11).

6, 7. Chaw Jewba, ¿chem elufi ta Adan ka Eva?

⁶ Jewba ayüniefuy tati pu che ñi rumel müleal Mapu mu (Génesis 1:28; Salmo 37:29). Jewba wülkey itrofillem, feymu fillke yewün elufi ta Adan ka Eva (papeltunge Santiaw 1:17). Elufi kidutu dullial (ngümintol) ñi chumal, tañi rakiduamal, piwkeyecheal ka nieal weni. Kafey feypifi ta Adan chumngechi kümeke dungu femal. Ka kimürpuy ñi kuñiwtukuwal ka ngüneytuafiel pu kulliñ ka ti mapu (Génesis 2:15-17, 19, 20). Chaw Jewba elufi ta Adan ka Eva ñi kümentuafiel ti iyael, peal, allkütual, pepi idayal ka nümünümütual kom ñi dewmael Jewba. Femngechi ayüwafuyngu ñi müleal ti Mapu mu. Ka niefuyngu fentren ayüfalngechi küdaw. Ka rumel mu amuleafuyngu ñi kimtukual fillke we dungu.

⁷ ¿Ka chem ayüniefuy Chaw Dios? Kidu elufi ta Adan engu Eva ñi nieal pichikeche nienolu kulpan. Tañi pu yall ka nieafuyngün pichikeche ñi apolafiel ti Mapu. Jewba müna piwkeyefuy tañi pu wünen yall Mapu mew, Adan ka Eva, feymu ayüniefuy ti pu chaw ñi piwkeyeafiel tañi pu yall. Elufi tati pu che ti Mapu ka kom tati müleyelu, kidu engün tañi ruka ngerpual rumel mu (Salmo 115:16).

8. Jewba, ¿chumngelu elufi ta Adan ka Eva ti ley mülelu Génesis 2:16, 17 mu?

⁸ Welu Jewba ñi ayünieel femtripalay feychi mu. ¿Chumngelu? Jewba elufi ta Adan ka Eva kiñe ley, femngechi kimal engu ñi eluñmangenon tañi femal kiñeke dungu. Feypifi: “Iñmuaymi itrokom fün anümka müleyelu ti anümkawe mew, welu ikefilnge ti anümka wülkelu ñi kimngeael ti küme dungu ka ti wesa dungu. Ikefilnge tüyechi anümka ñi fün, fey ifilmi tati, rüf feyngey tami layael” (Génesis 2:16, 17). Tüfachi ley adümfalngefuy, ka küdawngelafuy ñi inangeal, fentren kümeke iyael mülekefulu am Eden mew.

9, 10. 1) Weküfü, ¿chem koylatuy Jewba mu? 2) Adan engu Eva, ¿chem dullingu ñi chumal? (Inaduamnge ti adentun pagina 3 mu.)

⁹ Weküfü kiñe filu mew ngünenkafi ta Eva ñi allkütunoafiel ñi Chaw Jewba (papeltunge Génesis 3:1-5; Apokalipsi 12:9). Weküfü feypi Jewba ñi eluñmanofiel tañi pu yall ñi iyafiel “kom tati anümka ñi fün”. Feypikay reke: ‘¿Rüfkünu may femlayafuymi kom tami ayüel?’. Kidu feypifi: “Feyngelay tamu layael”. Re koyla tati. Weküfü küpa rakiduamelelfi ta Eva ñi duamfalngenon allkütuafiel ta Chaw Ngünechen. Ka feypifi: “Ngünechen ta küme kimniey ifilmu tüfeychi anümka ñi fün, kimaymu tati kümeke dungu ka tati kümenolu”. Weküfü küpa feypi Jewba ñi ayükenoel Adan ka Eva ñi iyafiel ti fün ñi nienoal ti falin kimün. Fey koyla mu feypikünufi: “Ngünechen reke ta feleaymu”.

¹⁰ Adan ka Eva mülefuy ñi dullial allkütuafiel ta Chaw Ngünechen kam tati filu. Welu dullingu allkütunoafiel ta Chaw Ngünechen, ¡müna weda!  Küpa chawyelafingu ta Jewba, ka kiñewingu Weküfü engün. Feymu kidulewetuyngu, Jewba kelluwelaeyew engu (Génesis 3:6-13).

11. Adan ka Eva engu ñi kulpan mu, Jewba ¿chumngelu femkünulafi müten tañi weda femün?

¹¹ Fente lif mongen ñi nien Jewba, üdekey ti wedake dungu (Habacuc 1:13). Feymu Adan ka Eva famentufilu Chaw Ngünechen ñi ley, fey kulpafengetuyngu, ka kayñetuyefingu ta Jewba. Chaw Dios femkünufile müten Adan ka Eva ñi kulpan mu, fey kuñiwün dungu mu müleafuy tati kümeke püllü ka ti pu che ñi maneluwün. Ramtuwafuyngün chi: “¿Rüf maneluwafuiñ Jewba ñi feypiel mu?”. Chaw Jewba rumel femürpukey ñi ley (Salmo 119:142). Feymu Adan ka Eva eluñmangelu rume ñi kidutu dullial, wedake dungu kontueyew, kayñetufilu engu am ta Jewba. Rupalu chi antü, layngu, trüfürngetuyngu, fey mu am dewmangelu (Génesis 3:19).

12. Adan tañi pu yall, ¿chem rupayngün?

¹² Adan ka Eva ifilu ti fün, Jewba pepi yallyewelafi engu. Feymu wemünentufi ñi wiñotunoal engu Eden lof mew (Génesis 3:23, 24). Kulpalu engu am, Jewba eluñmafi ñi rupayal wedake dungu mu. Biblia feypi: “Tati Fütra Kura, welulkawkelay ñi femün mu, nor dungu mu amukelu am kom tañi rüpü. Ngünechen ta manelfalngey, norngenochi dungu femkelay; nor piwkengey ka wedañmawkelay. Kidu engün tati pu weda femkelu. Chawyelafingün, kidu engün ñi welulkan tati. ¡Fantepu mew mülechi pu che weda piwkengelu ka ngünenkafengelu!” (Deuteronomio 32:4, 5). Feymu Adan Eva engu pepi inayentulafingu Jewba tañi küme chumngen kulpafengelu am. Adan niewelafuy maneluwün, ka femngechi müntuñmafi ti maneluwün tañi pu yall, re kulpan ka lan rulpafi (Romanu 5:12). Adan ñi duam mu, tañi pu yall rumel mongelewelayafuyngün. Kidu engu pepi niefuyngu re kulpafengechi yall, ka tañi pu yall ka nieafuyngün kulpafengechi pichikeche. Weküfü ngüchaltukufi ta Adan engu Eva ñi kayñetuafiel Chaw Dios, ka fantepu mu amuley ñi femmeken (Juan 8:44).

13. Jewba, ¿chumngechi ayüy tañi feleal pu che?

¹³ Adan engu Eva famentufilu rume ta Jewba, Chaw Ngünechen petu piwkeyeniefi tati pu che, ka ayüy ñi weniyeafiel. Ka ayülay ñi lanoal engün (2 Pedro 3:9). Feymu Chaw Jewba pürüm adkünuy chumngechi wiño weniyeaetew  tati pu che. ¿Chumngechi femafuy tüfa tañi famentunoafiel ñi ley? Inaduamafiyiñ.

14. 1) Ñi feypiel Juan 3:16, Chaw Jewba ¿chumi taiñ montulaetew kulpan ka lan mu? 2) ¿Chem ramtun kimeltulelafiyiñ tati pu che?

¹⁴ (Papeltunge Juan 3:16). Fentren che taiñ mangelfiel ñi amual ti trawün Jesus tañi lan ñi akordangeal küme kimnieyngün tüfachi versikulo. Welu Jesus ñi lan, ¿chumngechi kelluafeiñmew taiñ nieal afnoachi mongen? Kelluafuiñ tati pu che ñi kimal tüfa: mangelfiliyiñ ñi amual feychi trawün mu, petu trawüliyiñ feychi antü mu, kam wiñopemetufiliyiñ ñi ruka mew. Doy kimle engün chumngechi montulafeyew Jesus ñi lan, ngüneduamayngün tunte tañi piwkeyeetew Chaw Jewba ka tunte kimün ñi nieel. Pu che, ¿chem dungu kimeltuafiyiñ Jesus ñi lan mu taiñ montulaetew?

15. Jesus, ¿chumngelu trürlafuy Adan mu?

¹⁵ Jewba eluy kiñe wentru kulpafengenolu ñi wülal tañi mongen taiñ montulaetew. Feychi wentru ta Jesus ürke, kidu mülefuy ñi nor piwkeyeafiel ta Jewba. Wüli tañi mongen kom pu che mu (Romanu 5:17-19). Jesus mülekefuy wenu mapu mew, feymu Jewba rulpafi ñi mongen tañi choyüngeal Mapu mew (Juan 1:14). Feymu Jesus kulpafengelafuy, Adan reke. Welu Jesus wechurpuy kom ñi ayünieel ta Jewba ñi femal kiñe che kulpafengenolu, feymu trürlafuy Adan mu. Fütra wedake dungu mu rupalu rume, rumel inafi Chaw Ngünechen ñi ley.

16. Jesus ñi lan taiñ montulngeal, ¿chumngelu kiñe yewün reke feley?

 ¹⁶ Jesus kulpafengelafuy, feymu ñi lan mu montulfi tati pu che kulpan ka lan mew. Jesus femi kom ñi femafel Adan. Kidu welulkawkelafuy, nor piwkeyekefuy ta Jewba ka rumel allkütufi (1 Timotew 2:6). Jesus lay iñchiñ mu, femngechi kom pu wentru, domo ka pichikeche nieafuy afnoachi mongen (Matew 20:28). Jesus lalu am taiñ montulaetew, femngechi femtripayay Chaw Dios ñi ayünieel (2 Korintio 1:19, 20).

17. Jesus lalu am taiñ duam mew, ¿chumngechi feleaiñ?

¹⁷ Kutrankawün-ngefuy Jewba ñi elkünufiel tañi sakiñ Fotüm ñi layal iñchiñ mu. Femngechi pengeli tunte taiñ falintunieetew (1 Pedro 1:19; 1 Juan 4:9, 10). Feypiafuiñ reke, Jesus yallyetueiñmu, Adan taiñ femafetew (1 Korintio 15:45). Jesus ñi femün mu, nieafuiñ afnoachi mongen, ka kulpafengewetulayafuiñ. Femngechi Chaw Ngünechen famentulayafi ñi ley taiñ yallyeaetew küpalechi antü mu. Rakiduamnge fente ayüwün-ngeafuy kom pu nor piwkeyefilu ta Jewba ñi kulpafengenoal. Fey kom kiñewküleaiñ wenu mapu ka nag Mapu mu, kom chawyeafiyiñ ta Jewba (Romanu 8:21).

18. Jewba, ¿chumül “ngünenietuay itrokom dungu, itrokom mew”?

¹⁸ Adan ka Eva famentufingu ta Jewba, welu kidu fentekünulay ñi piwkeyefiel pu che, feymu werküfi tañi fotüm ñi layal taiñ montulaetew. Kulpafengeliyiñ rume, Weküfü katrütulayafeiñmu taiñ nor piwkeyeafiel ta Jewba. Jesus tañi lan mu, nor chengeafuiñ itrokom dungu mu. Rakiduamnge ñi chumletual niele engün afnoachi mongen “itrokom tati maneluwlu ta Ngünechen ñi Fotüm mew ka feyentulu ta kisu mew” (Juan 6:40). Taiñ poyen Chaw fentren kimün nielu femürpuay ñi ayünieel ka kelluaeiñmu taiñ niewenoal kulpan. Fey “Ngünechen ngünenietuay itrokom dungu, itrokom mew” (1 Korintio 15:28).

19. 1) Mañumküleliyiñ Jesus ñi lan mu, ¿chumaiñ? (Inaduamnge ti wichulechi dungu “Kintuafiyiñ pu che küme piwkengelu”.) 2) ¿Chem inaduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

¹⁹ Mañumküleliyiñ Jesus ñi lan mu, müley taiñ nütramkalelafiel pu che tüfachi falin yewün. Jesus ñi lan mu, Jewba eluñmaeiñmew ñi nieal rumel mongen, feymu kom pu che müley ñi kimal tüfa. Welu fey müten no, Jesus ñi lan kelluafuy ñi küme elkünutual Weküfü ñi dalluntukuel Eden mu. Tüfa inaduamafiyiñ küpalechi chillkatun mew.