Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

Asa, Josafat, Esekias ka Josia

Poyefinge ta Jewba kom piwke mu

Poyefinge ta Jewba kom piwke mu

“Jewba, llellipueyu, füreneen, rakiduamtukunge chumngechi iñche manelfal miyawken kom piwke mu eymi tami adkiñ mew” (2 REYES 20:3).

ÜLKANTUN: 52 KA 65

1-3. ¿Chem chumkey tati poyekefilu ta Jewba “kom piwke mu”? Feypinge kiñe pengelün dungu.

KOM kulpafe chengeiñ ka welulkakeiñ. Welu Jewba elkünuy taiñ montulngeal ka eluwkey taiñ wiñoduamatuaetew. Feymu, ñom chengeliyiñ ka wiñorakiduamtuliyiñ, ngillatuafuiñ ta Chaw Dios taiñ wiñoduamatuaetew. Maneluwküleafuiñ kidu mu taiñ wiñolelnoaetew chumngechi taiñ kulpan (Salmo 103:10). Welu, müley taiñ poyeafiel “kom piwke mu” (1 Crónicas 28:9). Kulpafe chengelu rume, ¿chumngechi femafuiñ tüfa?

2 Taiñ kimal tüfa, inaduamafuiñ ti longko ülmen Asa ka Amasias ñi mongen. Fey engu femi kümeke dungu, welu ñi kulpafengen mu welulkayngu. Welu Biblia feypi, kom ñi mongen mew Asa poyefi ta Jewba kom ñi piwke mu (2 Crónicas 15:16, 17 ; 25:1, 2; Proverbios 17:3). Rumel eluwi ñi ayüwülafiel ta Jewba ka kom ñi mongen mu poyefi (1 Crónicas 28:9, nota). Welu Amasias poyelafi ta Jewba kom piwke mu. Feymu dew wewfilu Jewba ñi pu kayñe, küpali tañi pu dios ka eluwi ñi poyeafiel (2 Crónicas 25:11-16).

3 Kiñe che poyekefilu ta Chaw Ngünechen kom ñi piwke mu, müna piwkeyekefi ka küpa poyekefi kom ñi mongen mu. Fentren rupa mu, Biblia ta üytufi tati “piwke” ñi pengelal taiñ chumngen ponwi mu. Tüfa taiñ rakiduamken, taiñ piwkeyekeel, chem küpa diturpukeiñ taiñ mongen mu ka chem duam mu miyawkeiñ. Kulpafengefuiñ rume, poyeafuiñ ta Jewba kom taiñ piwke mu. Poyekelafiyiñ ta Jewba dikümtukungen mu kam re wimtun mu müten, welu may fente taiñ piwkeyeniefiel (2 Crónicas 19:9).

4. Tüfachi chillkatun mu, ¿chem inaduamaiñ?

4 Taiñ küme kimal chumngechi poyeafiel ta Jewba kom piwke mu, inaduamaiñ Asa, Josafat, Esekias ka Josia ñi mongen. Tüfachi meli manelfal longko ülmen Juda mu, welulkayngün welu ayüwülfingün ta Jewba. Chaw Dios ngüneduameyew ñi poyeetew kom piwke mu. ¿Chumngelu femngechi rakiduami Chaw Ngünechen? Ka, ¿chumngechi inayentuafuiñ tüfachi pu wentru?

ASA POYEKEFI TA JEWBA KOM ÑI PIWKE MU

5. Ngünenierpulu Asa, ¿chem chumi?

5 Israel wüdamngey epu trokiñ mu, kiñe Israel pingey, kangelu Juda pingey. Tati külangechi longko ülmenkülelu Juda mu, fey ta Asa. Ngünenierpulu, Asa eluwi ñi poyengewenoal tati koylake dios ka ñi femngewenoal pekan kudumuwün ünufalngelu. Apümkafi pu adentun ñi poyekefiel pu israelche, ka wemünentufi pu kudumchekelu ngillatuwe ruka mu ñi poyeafiel koylake dios. Asa famentufi tañi kuku ñi ülmen domongewenoal, dewmalu am kiñe ünufal adentun (1 Reyes 15:11-13). Kafey yafültukufi pu che “ñi kintuafiel ta Jewba”, “ka ñi inayal ti Ley ka tati werkün dungu”. Asa femi kom ñi pepilnieel tañi kelluafiel pu che ñi poyeafiel ta Jewba (2 Crónicas 14:4).

6. Etiopia tuwün pu che weychafilu ta Juda, ¿chem chumi Asa?

6 Tati wünen mari tripantu ñi ngünenieel Asa, Juda mu ngelafuy weychan. Fey Etiopia tuwün pu che weychapafingün ta Juda, küpalingün kiñe millon weychafe ka 300 weychan kareta (2 Crónicas 14:1, 6, 9, 10). Asa maneluwi Jewba mu ñi ingkayafiel tañi pu che. Feymu ngillatufi tañi kelluaetew ñi wewal ti weychan. Biblia feypi: “Fey Asa ngillatufi tañi Ngünechen Jewba, fey feypi: ‘Awem Jewba, eymi ngüneduamkelaymi tati che tami kellukefiel ñi alüngen kam ñi newen-ngenon. Kellumuiñ, awem taiñ Chaw Ngünechen Jewba, eymi mew maneluwküleiñ, ka tami üy mu chaftupapefiyiñ tüfachi pu che. Awem Jewba, eymi taiñ Chaw Ngünechen. Eluñmakilnge tati wentru tami wewaetew’” (2 Crónicas 14:11). Kiñeke mu, Jewba elufi ñi wewal tañi pu che, manelfalngenolu rume ñi pu longko ülmen, femngechi ñi pengelal tañi rüf Ngünechen-ngen (1 Reyes 20:13, 26-30). Welu fewla Jewba kellufi tañi pu che, Asa maneluwlu kidu mew. Jewba llowi Asa ñi llellipun, feymu wewingün (2 Crónicas 14:12, 13). Rupalu chi tripantu, Asa welulkay maneluwlu Asiria ñi longko ülmen mu tañi kelluaetew, ngillatulafi ta Jewba (1 Reyes 15:16-22). Welu Jewba ngüneduami fente tañi piwkeyekeetew Asa. Kom ñi mongen mu poyekefi ta Jewba kom ñi piwke mu. ¿Chumngechi inayentuafuiñ Asa ñi küme femün? (1 Reyes 15:14).

7, 8. ¿Chumngechi inayentuafuymi ta Asa?

7 ¿Chumngechi kimafuiñ taiñ poyekefiel ta Jewba kom piwke mu? Ramtuwaiñ: “¿Allkütupeafiñ may ta Jewba küdawngefule rume? ¿Eluwkülen ñi kellual tañi lifngeal ti trawünche?”. Rakiduamnge, Asa fütra piwkekünuwi ñi famentuafiel tañi kuku ñi ülmen domongenoal. Kiñeke mu ka duamfalngey tami fütra piwkengeal, Asa reke. Rakiduamnge kiñe tami pu che kam küme weni kulpale, wiñorakiduamtunole ka wemünentungele ti trawünche mu. ¿Eluwküleaymi tami weniyenoafiel? ¿Tami piwke kelluaeymu tami allkütuafiel ta Jewba?

8 Asa reke, kiñeke mu rakiduamafuiñ fentren che taiñ kayñetukeetew. Chillkatuwe ruka mu ayentungelmi chi tami Dungukelu Iney Ngen Jewba ngen mu. Kam tami küdaw mu wedwed trokingeymi chi tami entuel mu vakasione ñi amual ti fütra trawün mu kam doy ora tami küdawkenon. Feychi dungu mu maneluwnge Jewba mu, Asa reke. Ngillatufinge, yafüluwnge ka amulenge tami küme femken mu. Chaw Dios yafültukufi ta Asa, ka femngechi yafültukuaeymu.

9. ¿Chumngechi ayüwülafiyiñ ta Jewba?

9 Asa rakiduamlay tañi duam mu müten, welu may yafültukufi kakelu che ñi kintuafiel ta Jewba. Iñchiñ ka femafuiñ. Chaw Dios ngüneduamkey taiñ kimeltucheken kidu mew. Feymu amuldunguliyiñ fente taiñ piwkeyeniefiel ta Jewba ka taiñ duamtukefiel pu che ñi mongen, ayüwülafiyiñ ta Jewba.

JOSAFAT KINTUFI TA JEWBA

10, 11. ¿Chumngechi inayentuafuiñ ta Josafat?

10 Josafat “inakefuy tañi chaw Asa ñi femken” (2 Crónicas 20:31, 32). Tañi chaw reke, Josafat yafültukufi pu che ñi amuleal tañi poyefiel ta Jewba. Werküy kiñeke wentru pu waria Juda mu ñi kimeltucheal “ti lifru nielu Jewba tañi Ley” (2 Crónicas 17:7-10). Yafültukumefi pu che mülelu ti mawida Efrain mu, Israel trokiñ mapu mu, tañi wiñotual engün Jewba mu (2 Crónicas 19:4). Ti longko ülmen Josafat poyefi ta Jewba kom ñi piwke mu (2 Crónicas 22:9).

11 Famülke mu Jewba ka ayükey kom pu che tañi kimaetew, ka kom iñchiñ kelluafuiñ. ¿Eluwkeymi tami amuldungual fill küyen mu? ¿Ayüafuymi tami kimeltulelafiel ti Biblia kiñe che, femngechi ñi poyeafiel ta Jewba? ¿Ngillatukeymi tüfachi dungu mu? Yafüluwülmi, Jewba kelluaeymu tami kimeltuafiel ti Biblia ta kiñe che. ¿Pemeafuymi kiñe che ñi chillkatual, doy pichi ürkütulmi rume? Josafat ka kellukefi pu che ñi wiñopoyeafiel ta Ngünechen, iñchiñ ka femngechi kelluafuiñ taiñ pu peñi ka lamngen amuldunguwenolu. Kafey pu longkolelu rakiduamle ñi kulpawenon kiñe wemünentungelu ti trawünche ñi trokiñ mapu mew, fey pemeafuyngün ka kelluafuyngün.

12, 13. 1) Llükalu Josafat, ¿chem chumi? 2) ¿Chumngelu inayentuafuiñ Josafat ñi femün?

12 Küpalu fentren weychafe ñi kewayaetew, Josafat maneluwi Jewba mu tañi chaw reke. Biblia feypi: “Fey Josafat feypingey: ‘Fentren pu che chaftupaeymu lafken mapu mu küpalu, Edom mu, ka üye mu müleyngün, Hazazon-tamar mu, tüfa ta En-guedi’. Fey Josafat llükay ka eluwi ñi kintuafiel ta Jewba. Feymu wüldunguy ñi inoal pu che kom Juda mapu mu” (2 Crónicas 20:2, 3). Josafat llükalefuy ka ngillatufi ta Jewba ñi kelluaetew. Feypifi ñi pepi wewnoafiel tañi pu kayñe, ka “kimlaiñ chem chumal”, pi. Josafat maneluwi Jewba mu tañi kelluaetew, feymu feypifi: “Iñchiñ adkintuleiñ ta eymi mu” (2 Crónicas 20:12).

13 Rupaliyiñ wedake dungu mu, Josafat reke kimlayafuiñ chem chumal ka llükaleafuiñ (2 Korintio 4:8, 9). Welu rakiduamnge Josafat ñi femün mu, kidu ngillatuy ta Jewba kom pu che ñi adkiñ mu, ka feypi fente ñi newen-ngenon (2 Crónicas 20:5). Pu ngen reñma inayentuafuyngün ta Josafat. Ngillatufinge ta Jewba ñi kelluafiel tami pu che ñi chaftuafiel ti weda dungu ka ñi kimal chem chumal. Yewekilnge tami pu che tami allkütuaetew, femngechi ngüneduamayngün fente tami maneluwken Jewba mu. Kidu kelluaeymu chumngechi ñi kellufiel ta Josafat.

ESEKIAS AMULEFUY ÑI FEMKEN KÜMEKE DUNGU

14, 15. Esekias, ¿chumngechi pengeli ñi maneluwken Jewba mu kom piwke mew?

14 Esekias tañi chaw weda femkefuy ka poyekefuy pu adentun, welu kidu püntütripalay Jewba mew. Ti longko ülmen Esekias ‘apümkayefi ti mülewe chew ñi poyengekeel pu koylake dios, watrokafi tati pu poyekeelchi orkon, ka katrüfi pu poyengekeelchi mamüll, kafey apümkafi tati kofrengechi filu ñi dewmael ta Moyse’, pu israelche poyemekefilu am. Esekias kom piwke mu poyefi ta Jewba, kidu “amuley ñi wechurpufiel tati werkün dungu Jewba ñi feypifiel ta Moyse” (2 Reyes 18:1-6).

15 Longko ülmenkülelu Esekias, pu asirio weychafe kewapafingün Juda ka küpa apümkafingün Jerusalen. Senakerib, Asiria ñi longko ülmen, ayentufi ta Jewba ka küpa dikümtukufi ta Esekias ñi eluwal tañi wewngeal weychanon mu. Kuñiwün-ngefuy, welu Esekias kom piwke mu maneluwi Jewba mew ka ngillatufi ñi kelluaetew. Kimniefuy Jewba ñi doy newen-ngen tati pu asirio mu ka ñi montulafiel tañi pu che. Biblia feypi: “Fey Esekias eluwi ñi ngillatuafiel ta Jewba, fey feypi: ‘Awem Jewba Ñidolkülelu pu weychafe mu, Israel tañi Chaw Ngünechen, longko ülmenkülelu wente pu kerubin mew, eymi müten tati rüfngechi Ngünechen kom pu longko ülmenkülelu wall Mapu mew. Eymi dewmafimi ta wenu mapu ka ti nag Mapu. ¡Famküpalnge tami pilun, awem Jewba, ka allkütunge! ¡Nülange tami nge, awem Jewba, ka adkintunge! Allkünge Senakerib tañi dungun werkülu tañi ayentuafiel tati mongelechi Ngünechen. Welu fewla, awem Jewba taiñ Chaw Ngünechen, montulmuiñ tañi ngünenieel mu, fey kom ti pu ngünenielu wall Mapu mu tañi kimal engün eymi müten ta Chaw Ngünechen, awem Jewba’” (Isaías 37:15-17, 20). Chaw Dios wiñoldungueyew ta Esekias, feymu werküfi kiñe küme püllü ñi langümafiel 185.000 asirio weychafe (Isaías 37:36, 37).

16, 17. ¿Chumngechi inayentuafuymi ta Esekias?

16 Fey wüla Esekias kutrani ka dew konkülefuy. Weda rupamekelu, ngillatufi ta Jewba ñi ngoymanoetew tañi poyefiel ka tañi kelluaetew (2 Reyes 20:1-3). Jewba allkütufi ta Esekias ka tremoltufi. Biblia ñi feypilen mu, ngillatulayafuiñ ta Jewba ñi femal kiñe afmatufal dungu taiñ tremoltuaetew, kam taiñ eluaetew doy mongeleal. Welu Esekias reke, maneluwkeiñ Chaw Ngünechen mu taiñ kelluaetew. Ngillatuafuiñ: “Awem Jewba, llellipueyu, füreneen, rakiduamtukunge chumngechi iñche manelfal miyawken kom piwke mu eymi tami adkiñ mew”. ¿Maneluwkeymi Jewba mu tami kelluaetew, kutrankülelmi rume? (Salmo 41:3).

17 ¿Ka chem dungu mu inayentuafuiñ ta Esekias? Kiñeke dungu katrütuafeiñmew taiñ küme weniyeafiel ta Jewba ka taiñ küme poyeafiel. Famülke mu, fentren che poyekefingün kiñeke che chumngechi ñi femngeal ta Chaw Dios. Rume ngüneduamkefingün pu tripakelu television mew ka kakelu che ñi kimnofiel rume. Eluwkeyngün ñi papeltual feychi pu che ñi mongen mew ka lelimekefingün ñi adentun. Kafey nütramkakefingün kakelu pu che internet mu. Weda dungu no nütramkayafiel taiñ pu che ka kümeke weni internet mu. Welu ngünamafuiñ taiñ antü fentreñma nütramkayal internet mu, redes sociales mew. Mallmawafuiñ kütu fentren che ayüle taiñ adentun kam nütram internet mu. Kam, lladküafuiñ ngüneduamngenoliyiñ. Kümeke kimeltun entuafuiñ ti apostol Pablo, ka Akila engu Prisila ñi femün mu. ¿Adngelluwkefuyngün chem dungu mu rume ñi femken pu che, doyelchi may pu poyekenofilu ta Jewba? Femlay, ti Biblia feypiley Pablo “eluwi ñi [...] kimeltuael ti werken dungu müten”. Ka Prisila engu Akila eluwingu ñi amuldungual ka ñi ‘doy küme kimeltual Ngünechen tañi küme dungu’ (Hecho 18:4, 5, 26). Feymu ramtuwaiñ: “¿Kuñiwtukuwken tañi poyenoafiel ta che chumngechi ñi femngeafel ta Ngünechen? ¿Ngünewken ñi ngünamnoafiel ti antü falin-ngenochi dungu mu?” (papeltunge Efesio 5:15, 16).

JOSIA INANIEFUY JEWBA ÑI FEYPIN

18, 19. ¿Chumngechi inayentuafuymi ta Josia?

18 Esekias tañi yomel, ti longko ülmen Josia, ka inaniefuy Jewba ñi feypin kom piwke mu (2 Crónicas 34:31). Weche wentrungelu “eluwi ñi kintuafiel tañi kuyfi tuwünche David ñi Ngünechen”. Ka 20 tripantu nielu, eluwi ñi apümkayafiel Juda mu ñi poyengekeel koylake dios. Biblia feypi: “Pura tripantu niefuy Josia longko ülmenkülerpulu, ka ngüneniey 31 tripantu Jerusalen mew. Kidu femkefuy Jewba ñi ayükeel, ka inakefuy ñi femkeel tañi kuyfi tuwünche em, David, ka püntütripalay man püle kam wele püle no rume. Ngünenielu pura tripantu, petu weche wentrungelu, eluwi ñi kintuafiel tañi kuyfi tuwünche David ñi Ngünechen; ka ngünenielu 12 tripantu, eluwi ñi apümkayafiel Juda ka Jerusalen mew ti mülewe chew ñi poyengekeel koylake dios ka tati pu poyengeelchi mamüll, tati pu dewmangeelchi adentun ka pu pañillwe adentun” (2 Crónicas 34:1-3). Josia doy yafüluwi ñi ayüwülafiel ta Jewba kakelu longko ülmen Juda mew. Kiñe antü, ti longkolechi saserdote pey ti ngillatuwe ruka mu tati lifru nielu Chaw Ngünechen ñi Ley. Tüfa ¡Moyse ñi wirintukuelchi lifru peno! Papeltulelngelu ti lifru, Josia ngüneduami chem ñi femal tañi poyeafiel ta Jewba kom piwke mu, ka yafültukufi kakelu che tañi inayentuaetew. Feymu, petu mongelelu Josia, pu che püntütripalay Jewba mu (2 Crónicas 34:27, 33).

19 Wechengelmi, inayentuafuymi ta Josia tami doy küme kimafiel ta Jewba. Josia tañi laku, ti longko ülmen Manase, wiñorakiduamtulu am kimeltueyew chi Jewba ñi wiñoduamtucheken. Eymi ka eluwküleafuymi tami kimeltuaetew pu füchakeche tami reñma kam ti trawünche mew. Nütramkayafeymew engün chumngechi ñi kelluetew ta Jewba. Kafey, ngüneduamnge ñi chumün Josia kimlu ñi chem pilen ti Wirin Chillka. Küpa ayüwülfi ta Jewba, ka küme elkünufemtuy ñi mongen. Papeltufilmi Biblia, doy eluwküleafuymi tami ayüwülafiel ta Jewba, fey doy küme weniyeafimi ka doy ayüwküleaymi. Fey küpa nütramkayafimi pu che Jewba mew. Biblia feypi: “Safan, tati wirintukukelu, ka feypifi tati longko ülmen: ‘Müley kiñe lifru ñi eluetew ti saserdote Ilkia’. Fey Safan eluwi ñi papeltuafiel ti longko ülmen ñi adkiñ mu. Ti longko ülmen allkütulu müten ñi feypiel ti Ley, wichafkafi ñi takun” (2 Crónicas 34:18, 19). Chillkatulmi ti Biblia, ngüneduamafuymi chi chumngechi doy küme poyeafiel ta Chaw Dios. Feymu yafüluwnge tami küme elkünutal tami mongen, Josia reke.

¡POYEFINGE TA JEWBA KOM PIWKE MU!

20, 21. 1) Tati meli longko ülmen taiñ inaduampeel, ¿chem mu trürküleyngün? 2) ¿Chem inaduamaiñ küpalechi chillkatun mu?

20 Tüfachi meli longko ülmen poyekefilu ta Jewba kom piwke mu, ¿chem kimeltuafeiñmew? Tüfa engün eluwkülefuyngün ñi ayüwülafiel ta Jewba ka poyeafiel kom ñi mongen mew. Maneluwkefuyngün kidu mew ñi chaftuafiel pu kayñe. Ka doy falin-ngelu, fente tañi piwkeyeniefiel ta Jewba poyekefingün.

21 Tüfachi meli longko ülmen kulpafe chengefuyngün ka welulkakefuyngün, welu Jewba tutefi engün. ¿Chumngelu? Kidu ngüneduamüñmafi ñi piwke engün ka ñi fütra piwkeyenieetew. Iñchiñ ka kulpafe chengeiñ ka welulkawkeiñ. Welu Jewba ngüneduamle taiñ poyeniefiel kom piwke mu, fey ayüwküleay. Küpalechi chillkatun mu inaduamaiñ chem kimeltuafeiñmew tüfachi meli longko ülmen ñi welulkan.