1. ¿Chem dungu rume rakiduamelafeiñmu? Fey, ¿chem dungu feypirpuafuiñ?

KIÑEKE MU, rume rakiduamelafeiñmu⁠ * taiñ weda feypietew kam taiñ weda femetew kiñeke che. Ka rume rakiduamküleafuiñ iñchiñ taiñ feypin mu kam taiñ femün mew. Weda culpaiñ chi, feymu rakiduamküleafuiñ Jewba ñi rulpakünunoal taiñ culpan. Rume rakiduamkülen mu iñchiñ, feypirpuafuiñ: “Müte maneluwkelan chi Jewba mu ka weda chengen chi, feymu peno rume rakiduamkülen”. Welu, ¿rüfngepey may feychi rakiduam?

2. Maneluwliyiñ rume Jewba mu, weda duamküleafuiñ, ¿iney engün ñi rupan pengelkeeiñmu tüfa?

² Peaiñ kiñeke rupan dungu Biblia mu mülelu. Ana rume maneluwkefuy Chaw Jewba mu. Welu rume weda duamelkefeyew kiñe domo tañi ruka mew mülelu (1 Sam. 1:⁠7). Ka femngechi ti apostol Pablo fütra maneluwkefuy Ngünechen mu, welu ka feypi: “Fill antü mew rume rakiduamelkeenew kom ti trokiñ feyentulechi pu che” (2 Kor. 11:⁠28). Tati longko ülmen David rume maneluwkefuy Jewba mu, feymu Jewba rume piwkeyerpufi David (Hecho 13:⁠22). Femngelu rume, David culpay, fey rume weda duamkefuy tañi femün mew (Sal. 38:⁠4). Jewba tüngduamelfi ka yafültukufi ta Ana, Pablo ka David. Ngüneduamaiñ chem kimeltukeeiñmu ñi femün engün.

3. Weda dungungeliyiñ, ¿chumngelu (chemu) weda duamküleafuiñ?

³ Weda dungungeliyiñ ka weda femngeliyiñ, weda duamküleafuiñ, doyelchi may femngechi femle kiñe taiñ pu che kam kiñe taiñ pu weni. Feymu rakiduamürpuafuiñ taiñ küme yewkülewenoal feychi che engu. Kiñeke mu, feychi che ayülafuy taiñ weda duamelaetew ñi feypin mu, welu rume weñangküleiñmu llemay (Prov. 12:⁠18). Kakelu rupa, tati che ayülefuy chi taiñ weda duamelaetew ñi feypin mu. Femngechi dungu mu rupay kiñe üllcha lamngen. Kidu feypi: “Newe kuyfi, kiñe domo tañi küme weniyefiel weda dunguyeenew internet mu. Müna weda duamnagün ka rakiduamkülewen. Iñche tañi weni pilefun, feymu kimlafun chumngelu dunguyekeenew furi püle”. Weda duameleliyiñmu kiñe taiñ pu che kam kiñe taiñ pu weni, falinke kimeltun entuafuiñ Ana ñi rupan mew.

4. ¿Chem wedake dungu mu rupay Ana?

⁴ Ana rupay fentren wedake dungu mu. Fentren tripantu mu, kidu pepi niepüñeñkelafuy (1 Sam. 1:⁠2). Fütra kuyfi mu, pu israelche rakiduamkefuy Chaw Ngünechen ñi fürenenofiel feychi pu domo pepi niepüñeñkenolu. Feymu Ana che trokiwkelafuy ka rume yewentukuwkefuy (Gén. 30:⁠1, 2). Tañi füta niekefuy kangelu domo, Peniná pingelu. Tüfachi domo elueyew püñeñ tañi füta. Peniná müritukefuy ta Ana, femngechi “rume ayentukefi tañi nüngayülafiel” (1 Sam. 1:⁠6). Ana rume weñangkükefuy, feymu “ngümakefuy ka ikelafuy rume”. Kidu rume kutrantupiwkelefuy (1 Sam. 1:⁠7, 10). ¿Chem yafültukueyew ta Ana?

5. Tati ngillatun, ¿chumngechi kellufi ta Ana?

⁵ Ana ngillatufi ta Jewba, fey feypifi kom ñi mülen tañi piwke mu. Dew llellipulu, Ana feypifi tati longkolechi sacerdote Elí chem ñi rupameken. Fey Elí feypieyew: “Tüngkülen amutunge, pewmangen Israel ñi Ngünechen eluaeymu tami llellipun”. Fey Ana “rüpütulen amutuy, fey iñmuy, ka weñangkülewetulay” (1 Sam. 1:⁠17, 18). Ngillatun mew, Ana tüngduamkületuy.

6. 1) ¿Chem kimeltukeeiñmu Ana ñi llellipun mu? 2) ¿Chem kimeltukeeiñmu Filipense 4:⁠6, 7?

⁶ Rumel llellipuniefiliyiñ ta Chaw Jewba, tüngduamküleafuiñ. Fentreñma mu, Ana ngillatuniefi tañi Wenu Chaw (1 Sam. 1:⁠12). Ka femngechi iñchiñ fentreñma mu feypiafuiñ ta Jewba chem taiñ rakiduamkülen mew,  chem taiñ llükaniefiel ka taiñ culpan. Duamfal-lay taiñ ngillatun ñi fütra pepikawküleal ka duamfal-lay taiñ kintukadungual tañi llellipual. Kiñeke mu feypifiliyiñ ta Jewba chem taiñ weda duamelkeetew, ngümatripayafuiñ kütu. Welu Jewba turpu afeluwlayay taiñ allkütuaetew. Welu re nütramkalayafiyiñ ta Jewba taiñ weda rupameken müten, doy may longkontukuaiñ ti ngülam mülelu ti lifru Filipense (papeltunge Filipense 4:⁠6, 7). Tüfa mu, Pablo feypi taiñ mañumafiel ta Ngünechen taiñ ngillatun mu. Chaw Jewba elueiñmu ta mongen, dewmay kom tati mülelu wenu mapu ka nag Mapu mu, rume piwkeyenieeiñmu, elueiñmu kiñe ayüfalchi maneluwün ka fentren kakelu kümeke dungu, feymu müley taiñ mañumafiel. ¿Ka chem kimeltukeeiñmu Ana ñi rupan?

7. Ana, ¿chem wimtukefuy ñi femal tañi füta engu?

⁷ Rupalu rume weñangkün dungu mu, Ana amukefuy tañi füta engu ñi poyeafiel ta Jewba Siló waria mu (1 Sam. 1:⁠1-5). Mülepulu Ana ti tolto ruka mu, ti longkolechi sacerdote Elí feypieyew: ‘Pewmangen Ngünechen eluaeymu tami llellipun’. Feymu doy yafüluwtuy Ana (1 Sam. 1:⁠9, 17).

8. ¿Chumngechi kellukeeiñmu taiñ trawün?

⁸ Amumekeliyiñ taiñ trawün mu, doy tüngduamkületuafuiñ. Ñi amulafiel ti trawün, kiñe peñi ngillatukefi ta Jewba taiñ eluaetew ñi newen. Ka kimnieiñ pu llowkelu Ngünechen tañi newen, tüngduamkülekey (Gal. 5:⁠22, TNM). Feymu weda duamküleliyiñ rume, amuaiñ trawün mu. Femngechi Jewba ka taiñ pu peñi ka pu lamngen kelluafeiñmu taiñ tüngkületual. Chaw Ngünechen elukeeiñmu tati ngillatun ka tati fillke trawün taiñ tüngduamelaetew (Eb. 10:⁠24, 25). Peaiñ ka kiñe dungu taiñ kimeltukeetew Ana ñi femün.

9. 1) ¿Chem weda dungu felekafuy Ana tañi mongen mu? 2) Ana, ¿chem kellueyew ñi tüngkületual?

⁹ Ana tañi weñangkülnieetew felekafuy müten tañi mongen mu. Dew ñi poyefiel ta Jewba ti tolto ruka mu, Ana wiñotuy ñi ruka mew chew ñi mülen Peniná. Tati Biblia feypilay Peniná ñi doy küme rakiduam nietun. Doy may Peniná amulepelay ñi weda dungufiel ta Ana. Welu Ana yafüluwtuy ka tüngkületuy. Ana maneluwi Jewba ñi allkütuetew tañi llellipun, fey weñangkülewetulay. Doy may eluwi Jewba ñi yafültukuaetew ka tüngduamelaetew. Rupalu chi antü, Jewba elufi ta Ana ñi nieal ta püñeñ, femngechi elufi tañi llellipuetew (1 Sam. 1:⁠19, 20; 2:⁠21).

10. Ana ñi femün, ¿ka chem kimeltukeeiñmu?

¹⁰ Pürüm rupanole rume taiñ weñangkülnieetew, tüngkületuafuiñ. Fentren ngillatuliyiñ rume ka trawüluwliyiñ rume, kiñeke wedake dungu mülenagküleafuy taiñ mongen mu. Welu Ana ñi rupan kimeltukeeiñmu chem no rume katrütulayafeyew ta Jewba taiñ tüngduamelaetew. Chaw Ngünechen rumel piwkentukunieaeiñmu. Fey püntütripanoliyiñ kidu mu, kümelkayaeiñmu fewla kam küpalechi antü mew (Eb. 11:⁠6).

11. ¿Chem fillke dungu mu rakiduamkülefuy Pablo?

¹¹ Pablo rume rakiduamkülefuy fentren dungu mu. Kidu rume piwkeyeniefuy pu peñi ka pu lamngen, feymu rume rakiduamkülefuy rupalu engün wedake dungu mu (2 Kor. 2:⁠4; 11:⁠28). Kafey petu ñi amuldunguyawün, Pablo fentren rupa wülelkangey ka carceltukungey. Ka femngechi Pablo rume rakiduamelkefeyew ñi fillalen kiñeke mu (Filip. 4:⁠12). Ka kimnieiñ ñi ñamkonün ti farcu ñi amulen küla rupa kam  doy chi, feymu Pablo miyawlu farcu mu rume rakiduampelafuy ñi llükalen mew (2 Kor. 11:⁠23-27). ¿Chem chi kellueyew ta Pablo?

12. ¿Chem kellueyew ta Pablo ñi tüngkületual?

¹² Pablo rakiduamtukuniekefuy pu peñi ka pu lamngen ñi weda rupameken, welu kidu ñom piwkengefuy, feymu eluwlay kidu müten ñi kelluafiel engün. Doy may elfalkünufi kakelu cristiano ñi kelluafiel tati trawünche. Pablo manelfi ta Timotew, Tito ka kakelu wentru ñi adnieafiel ti trawünche. Tüfachi pu manelfal wentru kellufingün ta Pablo ñi doy tüngkületual (Filip. 2:⁠19, 20; Tito 1:⁠1, 4, 5).

13. Pu longkolelu, ¿chumngechi inayentuafuyngün ta Pablo?

¹³ Feypiafiyiñ kakelu che taiñ kelluaetew. Famülke mu, fentren longkolelu Pablo reke rupakeyngün. Rupan mu wedake dungu pu peñi ka pu lamngen, pu longkolelu rume rakiduamkeyngün fente ñi piwkeyeniefiel engün. Welu kiñe longkolelu müten kellulayafuy kom tati trawünche. Feymu kümeafuy ñi inayentuafiel engün ta Pablo. Fey tañi ñom piwkengen mu, pu longkolelu feypiafi kakelu manelfal wentru tañi kelluaetew ka pepikayafi pu doy wechengelu ñi kelluafiel Ngünechen ñi trawünche (2 Tim. 2:⁠2).

14. 1) ¿Chem dungu duamkülelafuy Pablo? 2) ¿Chem kimeltukeeiñmu Pablo ñi femün?

¹⁴ Duamnieliyiñ taiñ yafültukungeal, feypiafiyiñ pu peñi ka pu lamngen. Pablo ñom piwkengefuy, feymu eluwkefuy ñi yafültukuaetew tañi pu weni. Pablo feypi ñi yafültukuetew kiñeke peñi ka lamngen, feymu feychi antü mu kiñeke che rakiduamürpuafuy Pablo ñi pichi piwkengen ka ñi küme weniyenofiel ta Jewba, welu Pablo duamkülelafuy ñi femngechi rakiduamken kakelu che. Wirintukulelfiel kiñe carta ta Filemon, Pablo feypi: “Rume ayüwkülen ka yafüluwkülen eymi tami kellukefiel mew itrofill chemkün mew ka tami piwkeyefiel tati pu feyentulelu” (Filem. 7). Ka rupa, Pablo üytufi fentren weni ñi yafültukuetew rupan mu wedake dungu (Kol. 4:⁠7-11). Ka femngechi iñchiñ rupaliyiñ wedake dungu mu, inayentuafiyiñ ñi femün Pablo. Ñom piwke mu feypiafiyiñ taiñ pu peñi ka pu lamngen taiñ yafültukuaetew, femngechi tüfa engün eluwküleayngün taiñ femaetew.

15. Rume weda duamkülelu Pablo, ¿chem kellueyew?

¹⁵ Maneluwaiñ Biblia mu. Pablo kimniefuy tati Wirin Chillka mu ñi peal yafüluwün ka kimün ñi chaftuafiel chem weda dungu rume (Rom. 15:⁠4; 2 Tim. 3:⁠15, 16). Ti epuchi  rupa ñi presulen Pablo Roma mu, kimniefuy pichiñma mu tañi layal, feymu rume weda duamkülepelafuy. Fey feypifi ta Timotew ñi pemeaetew ka ñi yelelaetew “tañi pu chillka” (2 Tim. 4:⁠6, 7, 9, 13). ¿Chumngelu am? Feychi chillka mu wirintukulepelafuy Ngünechen tañi dungu, feymu Pablo ayüniefuy ñi yelelngeal tañi ngüneduamafiel. Ka femngechi iñchiñ, rumel ngüneduamnieafiyiñ tati Biblia, femngechi tüngduamelaeiñmu Jewba chem weda dungu rume rupaliyiñ.

16. David, ¿chum duamkülefuy tañi culpan mu?

¹⁶ David weda duamkefuy tañi fütra culpan mu. Kidu ñiwañpewi Bat-Seba engu, langümfalfi tüfachi domo tañi füta ka ayüy ñi ellkayal tañi weda femün (2 Sam. 12:⁠9). We culpalu David, rulpakünuy müten tañi weda femün. Feymu küme weniyewelafi ta Jewba, weda duamkülerpuy ka kutrankülerpuy kütu (Sal. 32:⁠3, 4). David ngüneduamlu ñi culpan, ¿chumi tañi doy küme duamtual? Fütra culpaliyiñ, ¿chem kelluafeiñmu taiñ doy küme duamtual?

17. ¿Chumngechi pengelkeeiñmu Salmo 51:⁠1-4 David ñi rüf küme rakiduamtun?

¹⁷ Feypiafiyiñ ta Chaw Jewba taiñ wiñoduamtuaetew. Fey wüla David küme rakiduamtuy, llellipufi ta Jewba ka entudunguy kom tañi culpan. Biblia feypi: “Awem Ngünechen, füreneen tami nor piwkeyecheken mu. Tami fütra kutranpiwkeyechen mu, rulpakünunge iñche tañi culpan. Liftuen kom tañi welulkan mu ka rulpakünunge tañi culpan. Iñche küme kimnien tañi welulkan ka fill antü tañi culpan rakiduamtukuniefiñ. Doy may culpan eymi mu, rume wedalkan eymi tami adkiñ mu. Fey eymi nor dungu feypikeymi ka norngey tami juzgacheken” (Salmo 51:⁠1-4). David feypifilu ta Jewba kom tañi culpan, doy küme duamtuy ka doy ayüwkületuy (Sal. 32:⁠1, 2, 4, 5). Ka femngechi iñchiñ fütra culpaliyiñ, ellkalayafiyiñ taiñ weda femün. Doy may, llellipuafiyiñ ta Jewba ka entudunguaiñ taiñ culpan. Femngechi doy küme duamtuaiñ ka tüngkületuay taiñ rakiduam. Welu taiñ rüf kümelkawtual Chaw Ngünechen mu, ka kiñe dungu müley taiñ femal.

18. Norümngelu David, ¿chem chumi?

¹⁸ Eluwaiñ taiñ norümngeal. Jewba werküfi tati pelon wentru Natan ñi pengelafiel ta David tañi culpan, fey David llumümlay tañi weda femün, doy may entudunguy tañi rume weda femün. David müchay müten  feypi ñi wedalkafiel Bat-Seba tañi füta, welu doyelchi may ñi culpan Chaw Ngünechen mu. David eluwi ñi norümtuaetew ta Jewba, fey Jewba rulpakünuy ti culpan (2 Sam. 12:⁠10-14). Ka femngechi iñchiñ fütra culpaliyiñ, dunguafiyiñ pu longkolelu ñi elkünuel Jewba taiñ adnieaetew (Sant. 5:⁠14, 15). Ka llumümlayaiñ taiñ weda femün mu. Doy may pürüm müten eluwaiñ taiñ norümngeal, femngechi tüngkületuaiñ ka ayüwkületuaiñ.

19. Fütra culpaliyiñ, ¿chem eluwküleaiñ taiñ femal?

¹⁹ Tati longko ülmen David kimniefuy ñi duamnieel Jewba tañi kellun, femngechi ñi wiño culpanoal feychi weda femün mew (Sal. 51:⁠7, 10, 12). Jewba rulpakünufilu David tañi culpan, David eluwi ñi niewetunoal wedake rakiduam. Femngechi tüngkületuy tañi piwke. Ka femngechi fütra culpaliyiñ, eluwaiñ taiñ wiño culpanoal taiñ weda femün mew.

20. ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ mañumken Jewba ñi wiñoduamtucheken?

²⁰ Ngillatuafiyiñ ta Jewba taiñ wiñoduamtuaetew, eluwaiñ taiñ norümngeal ka yafüluwaiñ taiñ wiño culpanoal taiñ weda femün mew. Femngechi femliyiñ, pengelaiñ taiñ mañumken Jewba ñi wiñoduamtucheken, fey tüngkületuaiñ. Femngechi dungu mu rupay taiñ peñi Jaime pingelu, kidu fütra culpay kuyfi. Jaime feypi: “Feypifilu pu longkolelu iñche tañi weda culpan, entuñmangen reke tañi trañmanieetew. Fey ñochikechi doy tüngkülerpun”. Rume yafültukukeeiñmu taiñ kimfiel “Jewba fülmaniekefi kom pu weñangkülelu ñi piwke; ka montulkefi kom pu weda duamkülelu” (Sal. 34:⁠18).

21. ¿Chumngechi eluwaiñ taiñ kelluaetew Jewba?

²¹ Doy puwkülele ñi afal Weküfü ñi ngünenieel, doy rakiduamküleafuiñ fentren dungu mu ñi rupameken. Feymu rume rakiduamküleliyiñ, müchay müten ngillatuafiyiñ ta Jewba taiñ kelluaetew. Küme ngüneduamafiyiñ tati Biblia. Inayentuafiyiñ ñi femün Ana, Pablo ka David. Llellipuafiyiñ ta Jewba taiñ kelluaetew, femngechi taiñ kimtukual chem taiñ rakiduamelnieetew (Sal. 139:⁠23). Kiñeke mu küme elkünutuafuiñ taiñ rakiduamelnieetewchi dungu, welu kakelu rupa femlayafuiñ chi. Chumngechi felefule rume, eluwküleaiñ taiñ kelluaetew Jewba. Femngechi femliyiñ, rakiduamaiñ feychi wentru reke wirintukufilu ti salmo. Kiñe ülkantun mu, kidu feypifi ta Jewba: “Rume fentrelu iñche mew tañi fill rakiduamkülen, eymi newentuen ka yafüduamelen” (Sal. 94:⁠19).