Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

CAPITULO 6

Chau Dios “elufi tañi nehuen ta Esteban ca fürenefi”

Chau Dios “elufi tañi nehuen ta Esteban ca fürenefi”

Esteban nehuen piuque mu dungufi ti Sanedrín, fei falinque quimeltun entuafuiñ

Hechos 6:8–8:3 mu entungei

1-3. 1) ¿Chem huesa dungu rupai Esteban ca chumi? 2) ¿Chem ngüneduamaiñ?

 ESTEBAN huitralei ti Sanedrín ñi adquiñ mu, llicafali tañi rupan. Tati hunen lonco sacerdote Caifás pingelu trahulfi ti Sanedrín, 71 huentru eluucülei ñi juiciantucuafiel ta Esteban. Com engün nieingün autoridad ca epe com yamquelafingün rume ta Esteban. Quiñeque cüyen müten rupafui, Caifás ñi adcünufiel ti Sanedrín ñi langümngeal ta Jesús. Esteban, ¿llicaquepefui mai? Femlai.

2 Quimfali tañi llicalenon tañi ange mu, quiñe ‘cüme püllü ñi ange reque felefui’ (Hech. 6:15). Pengen-ngefui ñi nehuen piuquengen ca ñi tüngduamcülen, pu cümeque püllü reque. Tati pu juez üdeeyu rume, inaduamingün. ¿Chem quellueyu ñi fente tüngcüleal?

3 Inaduamafiyiñ feichi ramtun, fei entuaiñ fillque quimeltun. Cafei ngüneduamaiñ chumngelu fente huesa rupai Esteban, ¿chumngechi incañpefui tañi maneluhun? Ca, ¿chumngechi inayentuafuiñ ñi femün?

“Illculcafingün ti pu che” (Hechos 6:8-15)

4, 5. 1) Esteban, ¿chumngechi quellufi ti trahunche? 2) Biblia feipi: “Chau Ngünechen elufi tañi nehuen ta Esteban ca fürenefi”, ¿chem pifel tüfa?

4 Capitulo 5 mu, quimürpuiñ Esteban ñi rume quellufiel tati hue trahunche. Coneltulefui ti regle huentru mu dullingelu ñi quelluafiel pu apostol ca ñom piuque mu femi tañi cüdau. Esteban elungefui ñi femürpual “fütraque afmatun dungu” pu apostol reque. Huelu mallmaulai, eluucülefui ñi quellunieafiel, müna ñom chengefui. Biblia feipi: “Chau Ngünechen elufi tañi nehuen ta Esteban ca fürenefi” (Hech. 6:8). ¿Chem pifel tüfa?

5 Ti palabra rulpadungungelu “fürenefi”, ca feipiafui “ayüfalngechi che” griego quehun mu. Quimfali Esteban piuqueyechequefui ca duamtuchequefui, feimu pu che ayüquefui ñi müleal Esteban engu. Rüf piuque mu dunguquefui, feimu tañi pu allcütuqueteu cümelu troquifi tañi quimeltuel. Chau Dios “elufi tañi nehuen ta Esteban”, feimu quimfali ñi eluucülen tañi adniengeal. Niefulu rume fentren pepiluhun, mallmaulai. Doi mai püramyefi ta Chau Dios ca duamtuchequefui. Feimu llemai tañi pu caiñe llicaleingün pu che ñi püntütripayal quisu engün mu.

6-8. 1) Esteban ñi pu caiñe, ¿chem feipingün ñi coila dalluntucuafiel? 2) ¿Chumngelu quelluafeiñmu Esteban tañi femün?

6 Quiñeque che caiñetudungupafi ta Esteban, huelu ‘Esteban niei quimün ñi dungual, ca Chau Ngünechen ñi nehuen quellueyu. Feimu pepi chaftulaeyu engün’. a Pu che pepi incañpeulai, feimu “ellca ngüchaltucufingün quiñeque huentru” ñi coila dalluntucuafiel. Cafei “illculcafingün ti pu che, pu loncolelu ca pu quimeltuquelu Moisés ñi ley”, fei nehuentu yefingün ñi juiciantucungeal (Hech. 6:9-12). Esteban dalluntucungei epu coila dungu. Feipingei ñi caiñetudungufiel ta Chau Dios ca Moisés.

7 Pu huentru coila dalluntucufilu ta Esteban, feipingün ñi huesa dunguyefiel “Chau Ngünechen tañi ruca” Jerusalén mu (Hech. 6:13). Cafei feipingün Esteban ñi cacünutufiel Moisés tañi quimeltuel, femngechi coila dalluntucufingün ñi caiñetudungufiel Moisés tañi ley ca ñi yamnienofiel rume ta Moisés. Rume cuñihun-ngefui tüfa, ¿chumngelu? Feichi antü mu, pu judio rume yamniequefui Chau Dios tañi ruca, Moisés tañi ley ca fentren huimtun ñi tuculelfiel Moisés tañi ley. Feimu cüpa langümfingün ta Esteban ñi huesalcanoaeteu tañi religion engün.

8 Pu religioso amulei ñi caiñetufiel Chau Dios tañi pu che. Fentren rupa ngüchaltucuquefi pu autoridad ñi caiñetuafiel pu testigo, ¡müna huesa! Fei coila dalluntucungeliyiñ, ¿chem chumafuiñ? Esteban com ñi cüme dungu femün quelluaiñmu.

Llicanon mu huldungui tañi “Fütra Chau Ngünechen” mu (Hechos 7:1-53)

9, 10. 1) Quiñeque che, ¿chem feipiquei Esteban tañi hueupin mu? 2) ¿Chem loncontucuaiñ?

9 Chumngechi ngüneduamiyiñ parrafo 2 mu, juiciantucungelu Esteban tañi ange tüngcülefui, quiñe cüme püllü reque. Fei Caifás ramtufi: “¿Rüfngei tüfachi dungu?” (Hech. 7:1). Feula Esteban mülefui ñi huiñoldungual, fei llicanon mu hueupi.

10 Quiñeque che feipiquei Esteban ñi quim hueupinon, “rume alüñmai ca cüme incañpeulai” piqueingün. Huelu feingelai, doi mai ramtungeliyiñ chem taiñ maneluucülen, cümeafui taiñ inayentuafiel ta Esteban ñi pepicaucülen ñi huiñoldungual (1 Ped. 3:15). Taiñ inaduamal tüfa loncontucuaiñ chem dungu mu tañi coila dalluntucungen: Feipingei ñi huesa dunguyefiel Chau Dios tañi ruca ca Moisés tañi ley, feimu caiñetudungufi ta Chau Dios ca Moisés. Ñi incañpehual Esteban hudamcafi chem ñi rupan Israel cüla troquiñ mu, fei cüme quimfalcünui quiñeque falin dungu. Inaduamaiñ caque quiñeque troquiñ ñi hueupiel Esteban.

11, 12. 1) Esteban entui ñi rupan Abrahán, ¿chumngelu fente cümei ñi femün? 2) Cafei entui ñi rupan José, ¿chumngelu cümefui ñi femün?

11 Pu Israel che ñi cuifiqueche (Hech. 7:1-16). Hunelu Esteban acordafi ta Abrahán. Tüfa rume yamfal huentrungefui pu judio mu, com quimniefuingün Mesopotamia mülefulu Abrahán peufaluhueyu “tañi Fütra Chau Ngünechen”. Fei Esteban allmalltui ñi quiñehun tüfachi dungu mu (Hech. 7:2). Abrahán mülerpui feichi mapu ñi feipicünueteu Chau Dios, huelu nielafui quiñe ruca ñi poyeafiel ca nielafui Moisés tañi ley rume. Femngechi, Esteban cüme quimfalcünui ñi duamfalngenon quiñe ruca ca Moisés tañi ley ñi cüme poyeafiel ta Chau Jehová. Inei no rume chaftudungulayafui tüfa.

12 Esteban ca acordafi quiñe pariente ñi nieel Abrahán, feita José. Tüfa ca yamfal huentrungefui pu judio mu, fei acordalelfi engün chem tañi rupan. Tañi pu peñi caiñetueyu ca fendeeyu ñi esclavongeal. Fei Chau Dios elfalcünufi ta José ñi montulafiel pu Israel che rupan mu filla. Esteban quimniefui ñi rume trürcülen Jesús ca José tañi rupan, huelu feipilai. Femngechi amulei tañi allcütungeal.

13. 1) Esteban entui ñi rupan Moisés tañi incañpehual, ¿chumngelu cümei ñi femün? 2) ¿Chem dungu cüme pengelcünui Esteban?

13 Moisés (Hech. 7:17-43). Esteban doi alüñma dungui Moisés mu, ¡müna cüme femi! ¿Chumngelu? Fentren tañi pu allcütueteu saduceongefuingün, fei engün re feyentuquefui Moisés tañi huirintucuel. Cafei Esteban coila dalluntucungei ñi caiñetudungufiel Moisés, huelu tañi feipin mu pengeli ñi rume yamniefiel ta Moisés ca tañi ley (Hech. 7:38). Esteban ca feipi Moisés ñi cüpa montulfiel pu Israel che, huelu famentungei. 40 tripantu nielu Moisés, pu Israel che famentueyu ca doi 40 tripantu rupalu hula amuleingün ñi caiñetufiel ta Moisés fentren rupa. b Femngechi cüme pengelcünui quiñe dungu: Chau Jehová elcünui quiñeque loncolelu, huelu tañi pu che fentren rupa famentufi.

14. ¿Chem falinque dungu feipi Esteban entulu ñi rupan Moisés?

14 Esteban acordalelfi tañi pu allcütueteu quiñe falin dungu, ¿chem dungu? Moisés feipicünui ñi mülerpual cangelu profeta quisu reque. ¿Inei am feichi hue profeta? Ca, ¿chumngechi lloungeafui? Esteban huiñoldungui tüfa afalu tañi hueupin. Cangelu falin dungu ñi feipiel Esteban feita feichi rupa Moisés pefilu ti üicülechi zarza, Chau Jehová feipieyu: “Ti mapu cheu pünoleimi, dullicünufiñ iñchengealu”. Femngechi Esteban quimfalcünui chem mapu rume Chau Jehová dulliafui ñi ngen-ngeal. Feimu, ¿ayüquepefui mai ñi poyengeal ti templo Jerusalén mu müten? Peafiyiñ chem feipi Esteban.

15, 16. 1) Tañi incañpehual Esteban, ¿chumngelu cümei ñi acordafiel ti tolto ruca? 2) Esteban acordafi Chau Dios tañi ruca, fei ¿chem falin dungu quimeltui?

15 Ti tolto ruca ca Chau Dios tañi ruca (Hech. 7:44-50). Esteban feipifi petu ñi mülenon Chau Dios tañi ruca Jerusalén mu Moisés huercüngei ñi deumayafiel quiñe ngillatuhue tolto ruca. Tüfa teifüngequei, fei ñi yenieal cheu rume ñi poyengeam ta Jehová. Moisés poyefi ta Chau Jehová tati tolto ruca mu, feimu inei no rume feipilayafui Chau Dios tañi ruca ñi doi falin-ngen tati tolto ruca mu.

16 Esteban acordafi ca quiñe falin dungu, ¿chem am? Deumalu Chau Dios tañi ruca Salomón feipi: “Tati Doi Alüpüralelu mülequelai pu huentru ñi deumaelchi ruca” (Hech. 7:48; 2 Crón. 6:18). Chau Jehová elcünuafui quiñe ruca ñi femngeal tañi ayünieel, huelu ngenole ca femafui tañi ayünieel. Feimu ñi cüme poyengeal ta Chau Dios duamfal-lai quiñe ruca. Epe afalu tañi hueupin, Esteban feipi quiñe falin dungu ñi huirintucuel Isaías, tüfa Chau Jehová tañi feipin: “‘Ti huenu, fei tañi ülmen huancu. Ti mapu, fei tañi pünotuhue. ¿Chem ruca deumalelngean ta iñche?’ pi Jehová. ‘¿Cam cheu mülei tañi ürcütuam? Iñche ta deuman com tüfachi dungu’” (Hech. 7:49, 50; Is. 66:1, 2).

17. 1) Esteban, ¿chumngechi pengeli ñi huesa piuquengen tañi pu dalluntucueteu? 2) ¿Chumngechi pengelcünui ñi coila dalluntucungen?

17 Pefiel mu com ñi feipin Esteban, ngüneduamiyiñ fente cüme hueupin ñi hulün. Cüme quimfalcünui ñi huesa piuquengen tañi pu dalluntucueteu. Duamfalngele, Chau Jehová ca huiño adcünuafui quiñeque dungu fei ñi femal tañi ayünieel. Fentecünuafui quiñeque huimtun cam elcünuafui caquelu huimtun. Ti Sanedrín rume falintuquefui ti ruca ca quisu ñi tuculelfiel Moisés tañi ley, huelu raquiduamlaingün chumngelu Chau Dios elcünui feichi ruca ca tati ley. Esteban tañi hueupin mu, feipicarquefui reque: “Doi falin-ngei inayafiel Chau Jehová tañi feipin. Femngechi doi cüme yamniengeai Chau Dios tañi ruca ca tañi ley”. Rume cüme incañpehui, cüme pengelcünui ñi coila dalluntucungen, ¿chumngelu? Fei rumel cüme inafi Chau Dios tañi feipin.

18. ¿Chumngechi inayentuafuiñ ta Esteban?

18 ¿Chem quimeltuqueiñmu Esteban ñi hueupin? Rume cüme adümquefui Chau Dios tañi Dungu. Fei, cüpa inayentufiliyiñ, mülei taiñ cüme ngüneduamafiel Biblia (2 Tim. 2:15). Cafei Esteban poyenquechi dungui, fei huesa duamel-lafi tañi pu allcütueteu. Allmalltui fillque dungu ñi quiñeucülen tañi raquiduam engün ca ñi falintufiel engün. Femngechi alüñma nütramcafi, müna illcutungelu rume. Cafei yamün meu “chau” pifi tañi pu allcütueteu (Hech. 7:2). Ca femngechi iñchiñ mülei taiñ amuldungual “ñom piuque ca rume yamün meu” (1 Ped. 3:15).

19. ¿Chem dungu feipi Esteban llicaquenon mu?

19 Esteban ca inayentufali ñi llicaquenon. Mülei taiñ nor huldungual tati rüf dungu, turpu cacünulayafiyiñ ñi doi ayüfalngeal tati pu che mu, llicalayaiñ taiñ huesa duamelafiel engün. Esteban cüme incañpehui, huelu ngüneduampelai feichi pu mallma juez ñi cüme elcünutunoal tañi raquiduam. Feimu llicanon mu feipifi engün ñi trürcülen tañi pu cuifique che yem famentufilu ta José, Moisés ca caquelu profeta (Hech. 7:51-53). Fei engün feipicünuingün ñi cüpayal ti Mesías, huelu tati Sanedrín langümfi. Femngechi pengelingün ñi rüf inanofiel Moisés tañi ley.

“Ñidol Jesús, lloumaen tañi mongen” (Hechos 7:54–8:3)

“Allcülu tüfachi dungu, rume huesa illcuingün. Fei petu leliniefilu ta Esteban, cütrüri ñi foro engün” (Hechos 7:54).

20, 21. 1) ¿Chem chumingün pu juez? 2) Jehová, ¿chumngechi yafültucufi ta Esteban ñi nehuen piuquengeal?

20 Pu juez allcütufilu ñi feipin Esteban, nielafuingün chumngechi tañi incañpehual. Rume huesa illcuingün, fei cütrüri ñi foro engün. Esteban quimtucupelai ñi condenangeal chumngechi ñi femngen tañi Ñidol Jesús.

21 Esteban duamniefui ñi nehuen piuquengeal, feimu Chau Jehová quellueyu. ¿Chumngechi yafültucungei? Pei Chau Dios ñi pepiluhun ca pefi ta Jesús Chau Dios ñi man püle. Feipilu chem tañi pefiel, pu juez tacucünui tañi pilun engün. ¿Chumngelu femingün? Pichin rupafui Jesús ñi feipicünufiel tañi Mesías ngen ca ñi mülepual tañi Chau ñi man püle (Mar. 14:62). Ñi feipiel Esteban pengelcünui ñi femtripan. Quimfali, ti Sanedrín caiñetufi ca langümfi tati Mesías. Ca feula com engün entufingün huecun ta Esteban ñi curatu langümafiel. c

22, 23. 1) Esteban tañi lan, ¿chumngechi trürümngeafui Jesús tañi lan mu? 2) Esteban reque, ¿chem maneluhuaiñ?

22 Jesús reque, lalu Esteban tüngcülefui, maneluhui Chau Jehová mu ca perdonafi tañi pu langümeteu. Esteban petu peniepelafui ta Jesús inafül tañi Chau mu, feimu feipifi: “Ñidol Jesús, lloumaen tañi mongen”. Cüme quimniefui Jesús tañi feipin: “Iñche tati huiñomongeltuchequelu ca tati hulquelu mongen” (Juan 11:25). Nehuen allcün-ngei Esteban ñi llellipufiel ta Chau Jehová, feipifi: “Chau Jehová rulpacünuafimi tañi culpan engün”. Fei hula, lai (Hech. 7:59, 60).

23 Esteban, ¿fei tati hunen discipulo peno langümngelu ñi inaniefiel mu ta Jesús? Huelu fentecünungelai ñi langümngen Jesús tañi pu inanieteu, ¡müna huesa! (Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Esteban langümngei ñi huldunguel Jesús mu”). Fantepu meu, coilaque religioso, pu politico ca caquelu huesaque che langümquefingün cümeque che poyequefilu ta Chau Jehová. Femle rume, Esteban reque maneluuqueiñ Chau Jehová mu. Feula Jesús loncolei, Chau Jehová elueyu autoridad ca nehuen. Feimu chem no rume catrütulayafeyu ñi huiñomongeltuafiel tañi pu inanieteu (Juan 5:28, 29).

24. Langümngelu Esteban, ¿chem chumi Saulo? Huelu, ¿chem cümeque dungu tripai?

24 Langümngelu Esteban, mülei quiñe hueche huentru Saulo pingelu. Saulo cümelu troquifi ñi langümngen, fei ngüneduamniefi ñi tacun Esteban tañi pu langümeteu. Pichin rupalu hula, Saulo eluhui ñi caiñetuafiel Jesús tañi pu inanieteu. Huelu doi rupalu ta tiempo, tripai cümeque dungu Esteban tañi lan mu. ¿Chem am? Caquelu cristiano inayentueyu ñi nehuen piuquengen. Cafei Saulo, Pablo ca pingetui, rume huesa duami acordalu ñi culpaconün Esteban tañi langümngen mu (Hech. 22:20). Pablo feipi: “Cuifi caiñetudunguquefun ta Chau Ngünechen, inantucuquefun tañi pu che, checauquefun” (1 Tim. 1:13). Quiñeque mu, hueupilu ca huirintuculu Pablo quiñeque carta, feipi quiñeque dungu Esteban tañi hueupiel. Fei quimfali tañi loncontucuquefiel (Hech. 7:48; 17:24; Heb. 9:24). Rüfcünu llemai “Chau Ngünechen elufi tañi nehuen ta Esteban ca fürenefi”. Rupalu ta antü, Pablo inayenturpufi, nehuen piuquecünuhui ca maneluhui Chau Jehová mu. Feimu feula ramtuhuafuiñ: “¿Inayenturpuafiyiñ ta Esteban?”.

a Quiñeque che caiñetudungufilu ta Esteban coneltulefui “ti troquiñche pu Liberto” pingelu. ¿Inei engün am pu Liberto? Quiñeque judio peno presuyengelu Roma mu, huelu lifrengetulu. Ca quiñeque judiongenolu peno lifrelehuetuingün, fei inafingün pu judio ñi huimtun. Cilicia mapu mu tuhuingün caquelu tañi pu caiñe. Quiñe tüfa, Saulo, Tarso huaria mu tuulu. Fei, ¿mülepefui mai feitichi pu che engün pepi chaftunofilu Esteban? Quimlaiñ, Biblia feipilai.

b Tañi hueupin mu, Esteban feipi quiñeque dungu ngenolu caquelu lifru Biblia mu. Quiñeque tüfa feita chumngechi quimeltungei Moisés Egipto mu, ca tunten tripantu niefui lefmaulu üye mu ca tunteñma mülefui Madián mapu mu.

c Tati Sanedrín nielafui chi autoridad “ñi langümafiel inei no rume” (Juan 18:31). Chumngechingefule rume, Esteban culpalai. Fei condenangelafui, doi mai quiñe troquiñche langümeyu fente tañi illculen mu.