Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

CAPITULO 19

“Amulepe tami huldungun, fentecünulayaimi”

“Amulepe tami huldungun, fentecünulayaimi”

Pablo cüdauquei ñi mongeluhuam, huelu doyümniequefi amuldungual

Hechos 18:1-22 mu entungei

1-3. Pablo, ¿chem dungu mu amui ta Corinto? Ca, ¿chem dungu mu raquiduamcülepelafui?

 EPE aflu ti 50 tripantu, Pablo mülefui Corinto huaria mu. Feichi huaria mu, mülefui fentren judio, griego ca Roma che. a Pu che ngillacaquefui ca fendequefui itrofillem, feimu ricungerpuafui ta che. Huelu Pablo quintumequelafui cüdau feichi mapu mu, doi mai quintumequefui quiñe doi falin dungu: amuldungucheal Chau Dios ñi ngünenietual ta mapu. Pablo duamniefui cheu ñi umautuam, huelu turpu allmalltulayafui caquelu che ñi eluaeteu tañi duamnieel. Pablo turpu feipiquelai “iñche huldunguquen Chau Dios tañi dungu, feimu felei ñi elungeal chem tañi duamnieel”, doi mai ¿chem chumi Pablo?

2 Pablo quim deumaquefui tolto ruca. Cüdaungefulu rume, eluucülefui ñi femal fei tañi mongeluhuam. Huelu, fente ñi mülen che feichi huaria mu, ¿raquiduamcülepelafui Pablo cheu tañi cüdahuam ca cheu tañi umautuam? Femfule rume, doi falintuquefui tañi amuldungun cüdau.

3 Pablo mülerpui doi quiñe tripantu Corinto mu, ca rume cüme tripai tañi amuldungun cüdau. Fei inaduamaiñ chem chumi Pablo üyeu, tüfa quimeltuaiñmu chem chumafuiñ iñchiñ taiñ cüme huldungual tati cümeque dungu iñchiñ taiñ mapu meu.

“Cüdauquefui ñi deumayal tolto ruca” (Hechos 18:1-4)

4, 5. 1) Pablo mülelu Corinto mu, ¿cheu mülenagi, ca chem cüdau femi? 2) ¿Chumngechi quimürpui Pablo deumayal tolto ruca? 

4 Puulu hula Corinto mu, Pablo quimfi quiñe judio huentru Áquila pingelu ca tañi domo Priscila, Prisca ca pingequelu. Fei engu rume poyechefengefuingu ca cüme llouquefuingu pu che tañi ruca mu. Áquila engu Priscila mülefuingu Roma mu, huelu tati lonco ülmen Claudio huercüi com pu judio ñi tripayal Roma mu, feimu huiñamtuhuingu ta Corinto (Hech. 18:1, 2). Biblia feipi Áquila engu Priscila ñi ca femngechi cüdau niefel, feimu Pablo “mülenagi fei engu tañi ruca meu” ca “quiñentrür cüdahuingün” (Hech. 18:3). Tüfachi cüme curehuen umañelfi ta Pablo tunteñma ñi mülen Corinto mu. ¿Üye mu peno huirintucui quiñeque tañi carta? Fei famülque mu huiriconcülei Biblia mu. b

5 Pablo quimeltueyu tati ülmen adümuhun huentru Gamaliel, huelu deumarpui tolto ruca ¿chumngelu femngechi cüdahurpui? (Hech. 22:3). Feichi antü meu, pu judio eluquefui tañi pu pichiqueche ülmen educacion, huelu cafei yehuequelafuingün peno ñi quimeltuafiel ülmen-ngenochi cüdau. Pablo Tarso huaria mu tuhui, tüfa mülequefui Cilicia mapu meu. Quimniengequefui üye mu ñi deumangequen cilicium pingechi genero ngürecangelu. Feichi genero mu deumangequefui tolto ruca. Feimu, ¿huechengelu müten peno Pablo quimürpui feichi cüdau? Ñi deumangeal tolto ruca, mülefui ñi catrüngeal ti yafüngechi genero, fei ñi ñidüfcünuafiel. Huelu quiñeque mu ca mülefui ñi deumangeal tati genero, ¡fütra cüdau tati!

6, 7. 1) ¿Pablo tunte falintuquefui tañi cüdau? ¿Chumngechi pengelingu Áquila engu Priscila ñi ca femngechi raquiduamquen? 2) ¿Chumngechi inayentuquefiyiñ ta Pablo, Áquila ca Priscila?

6 Pablo cüdauquefui ñi nieal ñi duamnieel müten, fei ñi amuldungucheal cofranon mu rume (2 Cor. 11:7). Áquila engu Priscila cüme cristianongefuingu, fei ¿ca femngechi raquiduamquepelafuingu tati cüdau mu? Eluhuingu cütu ñi com elcünual, fei tañi huiñamtuhual ta Éfeso Pablo engu, 52 tripantu mu. Üye mu, eluhuingün ñi femngeal fillque trahun tañi ruca mu (1 Cor. 16:19). Rupalu quiñeque tripantu, huiñotuingu ta Roma. Doi rupalu ta tiempo, ca huiño mülenagputuingu Éfeso mu. Rüf doyümniequefuingu Chau Dios tañi dungu, quisutu duamuulaingu, doi mai duamniefingu caquelu che ñi cümelcaleal. Feimu llemai “pu catripanche ñi trahunche” rume mañumquefeyu engu (Rom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19).

7 Famülque mu, chumngechi ñi femün Pablo, Áquila ca Priscila, Chau Jehová tañi troquiñche com piuque mu amuldungumequei, huelu cafei rume cüdauqueingün, fei ñi feipinoafiel inei no rume ñi eluaeteu chem tañi duamnieel (1 Tes. 2:9). Fentren precursor quiñeque antü müten cüdauqueingün semana mu, caquelu engün cüdauqueingün quiñeque temporada. Femngechi nieingün chem tañi duamnieel ca doi elantücünuqueingün ñi amuldungucheal. Cafei, fentren taiñ pu peñi ca pu lamngen cüme llouquefingün tañi ruca mu tati huitran-ngepaquechi loncolelu, chumngechi ñi femün Áquila engu Priscila. Fente tañi cüme “llouchefengen” mu, ayüucülequeingün ca füshcümüñmangequei tañi piuque engün fentren rupa (Rom. 12:13 ca tati nota).

“Fentren Corinto che […] feyentuingün” (Hechos 18:5-8)

8, 9. ¿Chumi Pablo chaftuniengelu? Fei, ¿cheu amui tañi amuldungucheal?

8 Pablo quimniefui tüfa: ñi cüme amuldungucheal duamniefui quiñe cüdau, feimu müten cüdauquefui. Inaduamaiñ quiñe dungu: quiñe rupa, Silas engu Timoteo cüpalelfingün ta Pablo quiñe fütra quellun ñi nieal com tañi duamnieel (2 Cor. 11:9). Feimeu müten, Pablo “fill antü eluhui ñi amuldungual Chau Ngünechen ñi dungu” (Hech. 18:5). Fill antü amuldungulu rume, pu judio chaftuniequefeyu, feyentulaingün ñi montulafeteu Jesús. Fei, Pablo mütrohui tañi tacun, femngechi pengeli ñi culpaconnon tañi dulliel engün, ca feipifi: “Eimün culpaconaimün quisu tamün lan meu. Iñche ta culpalayan. Feula mai amuldungulelafiñ pu catripanche” (Hech. 18:6; Ezeq. 3:18, 19).

9 Feula, ¿cheu amui Pablo? Tripai feichi ngillatuhue ruca mu ca amui Ticio Justo ñi ruca meu, tüfa inafülcülefui ca Ticio inaquepelafui pu judio ñi huimtun (Hech. 18:7). Pablo mülefui Áquila engu Priscila tañi ruca mu Corinto mu, huelu amuquefui Ticio Justo ñi ruca meu ñi quimeltucheal tati cümeque dungu.

10. Pablo fentecünulai ñi amuldunguafiel pu judio, ¿chumngelu feipiafuiñ tüfa?

10 Pablo eluhui ñi amuldunguafiel ca tuhun-ngechi pu che, fei ¿turpu amuldunguhuelafi pu judio ca pu inaquefulu pu judio ñi huimtun? Femlai. Inaduamaiñ chem rupai: “Ti adniefilu ti ngillatuhue ruca, Crispo pingelu ca com tañi pu che, feyentuingün ta Ñidol Jesús mu”. Ca femngechi femi caquelu che amuquelu feichi ngillatuhue ruca mu, Biblia feipi: “Fentren Corinto che allcütuingün ti huercün dungu. Fei feyentuingün ca fautizahuingün” (Hech. 18:8). Feimu feichi hue trahunche trahuluuquefui Ticio Justo ñi ruca mu. Lucas ayüquefui cüme adcünual chem tañi huirintucual: hunenque dungu ñi rupan hune huirintucuquefui, fei hula huirintucuquefui caquelu dungu. Feimu feipiafuiñ, Pablo feipifui ñi amuldunguafiel ca tuhunche, huelu rupai tiempo fei cristianongerpuingün caquelu judio ca pu inaquefulu pu judio ñi huimtun. Feimu, cafei feipiafuiñ, Pablo eluucülefui ñi amuldunguafiel inei rume ayüfule ñi doi quimafiel ta Chau Dios.

11. Pablo cüme quellufi pu judio Corinto mu, ¿iñchiñ cai chumafuiñ taiñ quelluafiel feichi pu che cristiano troquiuquelu?

11 Famülque mu, fentren che amuquei coilaque iglesia mu, feipiqueingün ñi inaniefiel ta Cristo, huelu quimeltungequeingün coilaque huimtun ca feyentun, fentren tripantu mu ngünencangeingün. Cafei, huercüngequei misionero huall mapu mu ñi doi quintuafiel pu che tañi coneltual iglesia mu. Pu Corinto che reque, famülque mu, tati pu che rume foliluucülei feichi huimtun ca feyentun mu. Feimu, Pablo reque, iñchiñ eluucüleiñ taiñ cüme quimeltuafiel engün ñi chem pin tati Biblia. Quiñeque che allcütulaeiñmu, chaftudunguqueiñmu ca tañi loncolechi religioso quiñeque mu caiñetuqueiñmu. Femlu rume, cüpa quelluniequefiyiñ, loncontucuniequeiñ: mülei che cüme piuquengelu, rume cüdahuelquefingün ta Chau Dios, “huelu cüme quimlaingün chem ayüniei”. Feimu quintumeafiyiñ engün (Rom. 10:2).

“Fentren che nien tüfachi huaria mu” (Hechos 18:9-17)

12. Jesús, ¿chem feipifi ta Pablo ñi yafültucuafiel?

12 Pablo quimlafui chi tunteñmayafui Corinto mu. Huelu quiñe pun Jesús peufaluhui, fei feipieyu: “Ngelai tami llicayal. Amulepe tami huldungun, fentecünulayaimi. Iñche afcadinieyu, fei inei no rume huelulcalayaimu tami allfülcayaeteu. Fentren che nien tüfachi huaria mu” (Hech. 18:9, 10). ¡Tüfa rume yafültucueyu! Jesús ta feipicünufi ñi cuñiutucuaeteu, ca ñi mülen fentren che feichi huaria mu duamnielu allcütual tati cümeque dungu. Feimu “Pablo quiñe tripantu cayu cüyen mülenagi üyeu. Fei quimeltulelfi pu che Chau Ngünechen ñi dungu” (Hech. 18:11).

13. ¿Chem raquiduamcülepelai Pablo fülcülepulu tati tribunal mu? ¿Chumngelu quimniefui ñi langümngenoal?

13 Rupalu quiñe tripantu, Pablo doi maneluhui ñi afcadinieteu Jesús. ¿Chem rupai? “Pu judio quiñehuingün ñi caiñetuafiel ta Pablo, fei tribunal meu yefingün” (Hech. 18:12). Tüfachi tribunal bḗma pingequefui griegodungun mu. Quiñeque adümuhunche feipiquei feichi “tribunal” feita quiñe plataforma fülang ca callfülechi marmol deumangelu, niequefui cüme adngechi dibujo tallangelu. Inafülcülepelafui rangi ti feria mu. Fentren che fülcüleafui feichi plataforma mu. Pengei quiñeque cuifique dungu taiñ quimeleteu feichi plataforma püllelefui ti ngillatuhue ruca mu, feimu cafei rume püllelefui Ticio Justo ñi ruca mu piafuiñ. Petu fülcülepulu Pablo feichi plataforma mu, ¿ramquiduamcülepelai chem ñi rupan langümngelu Esteban? Feichi mu, Saulo pingequefui ca “cümelu troquifi ñi langümngen ta Esteban” (Hech. 8:1). ¿Esteban reque, rupayafui Pablo Corinto mu? Femlai, Jesús feipicünueyu “inei no rume” ñi allfülcanoaeteu (Hech. 18:10).

“Feica müten Galión huemünentufi pu judio ti tribunal meu” (Hechos 18:16).

14, 15. 1) Pu judio, ¿chem dungu feipintucufingün ta Pablo? Ca, ¿chumngelu Galión feipi ñi juiciantucungenoal? 2) ¿Chem dungu mu rupai Sóstenes, ca chem femürpupelai hula?

14 Puulu Pablo tati tribunal mu, ¿chem rupai? Mülefui quiñe juez Galión pingelu, tüfa lonco ülmencülefui Acaya mu ca hunelefui tañi quimngeelchi peñi Séneca pingelu. Pu judio feipifingün ta Galión: “Tüfachi huentru quimeltumequefi pu che ñi püramyeafiel ta Chau Dios. Huelu tañi quimeltun caiñetuquefi tati ley” (Hech. 18:13). Pu judio feipicaingün reque “Pablo chaftumequefi tati ley, quimeltumequefi pu judio ñi cristianongetual”. Huelu, tati juez Galión quimtucui Pablo ñi huesa femnon (Hech. 18:14). Cafei, Galión ayülafui ñi notucadungual pu judio mu. Fei, Pablo incañpeulai rume, Galión feipi ñi duamfalngenon quiñe juicio. Pu judio rume illcuingün, feimu tati “tribunal ñi adquiñ meu” hulelcafingün ta Sóstenes. Tüfa quiñe huentru adniefilu tati ngillatuhue ruca, ¿hueluconpelafui ta Crispo? (Hech. 18:17).

15 Galión, ¿chumngelu catrütulai ñi hulelcangenoal ta Sóstenes? ¿“Loncolei feichi troquiñ judio caiñetufilu ta Pablo, feimu cümei ñi hulelcangen” pipelai Galión? Feingenofule rume, ¿cüme dungu tripapelai tüfa mu? Tati hunen carta ñi huercüfiel Pablo ti Corinto trahunche feipi “peñi Sóstenes”, ¿tüfa peno tati hulelcangelu? Tañi huesa rupan, ¿quellupelaeyu ñi cristianongerpual? (1 Cor. 1:1, 2).

16. Jesús ñi feipicünufiel ta Pablo, ¿chumngelu yafültucuqueiñmu taiñ amuldunguleal?

16 Pu judio chaftudungufingün ta Pablo, fei Jesús feipicünufi: “Ngelai tami llicayal. Amulepe tami huldungun, fentecünulayaimi. Iñche afcadinieyu” (Hech. 18:9, 10). Iñchiñ mülei taiñ loncontucunieafiel Jesús ñi feipicünuel, doyelchi mai cüme lloungenoliyiñ amuldungun mu. Chau Jehová quimniei pu che tañi piuque, fei cüpalquefi pu cüme piuquengelu (1 Sam. 16:7; Juan 6:44). Tüfa rume yafültucuqueiñmu taiñ amuldunguleal. Cafei fill antü fautizauqueingün fentren che. Jesús huercüeiñmu taiñ quimeltuafiel itrofill che, fei ñi “inayaeteu engün”. Femliyiñ, maneluucüleaiñ Jesús ñi femal tañi feipicünuel: “Mülean ta eimün mu fentepuule mapu meu müleyechi dungu” (Mat. 28:19, 20).

“Chau Jehová pile, huiñotuan” (Hechos 18:18-22)

17, 18. ¿Chem dungu mu raquiduamcülepelai Pablo petu ñi amulen ta Éfeso?

17 ¿Galión tañi feipin mu peno tüngcülepelai ti Corinto trahunche? Quimlaiñ, huelu mai Pablo “doi mülenagi quiñeque antü” üye mu, fei “pehuaiñ” pifi tati trahunche. Ti 52 tripantu mu, Pablo eluhui ñi amual ta Cencreas, 11 kilometro camapulefui Corinto mu. Feichi mu “cupilcünui ñi lonco, femngechi huechurpui chem ñi feipicünufiel ta Chau Ngünechen” (Hech. 18:18). c Fei hula, farcu mu amui ta Siria, ca amui Áquila engu Priscila. Quiñentrür rumeingün ti Egeo lafquen, fei puhuingün ta Éfeso, Asia menor mu mülelu.

18 Pablo mülenagpui 18 cüyen Corinto mu, fei petu ñi amulen ta Éfeso, ¿raquiduamcülepelai com tati cümeque dungu ñi rupan? Fentren cümeque dungu rupai, ¿rume cüme duamcülepelai? Cüme tripai ñi amuldungun, mülerpui quiñe trahunche feichi huaria mu ca niefuingün cheu tañi trahuluhuam: Ticio Justo ñi ruca meu. Fentren che cristianongerpuingün... Ticio Justo, Crispo ca com tañi pu che. Pablo rume piuqueyerpufi tañi quimeltufiel mu tati rüf dungu. Rupalu quiñeque tripantu, Pablo feipi “carta reque” feleingün feichi pu cristiano, tüfa tañi “piuque mu huirintuculei” pi. Iñchiñ ca femngechi duamcülequeiñ quellufiel mu tati pu che ñi cristianongerpual, ¡müna ayüucüleiñ pefiel mu feichi pu peñi ca pu lamngen “carta reque” felelu taiñ cüme troquingeal! (2 Cor. 3:1-3).

19, 20. Puulu müten ta Éfeso, ¿chumi Pablo? ¿Chumngechi inayentuafuiñ?

19 Puulu ta Éfeso, “Pablo ngillatuhue ruca mu conpui. Fei quimeltufi pu judio che, femngechi ñi quimürpual engün Chau Ngünechen ñi huirintucuel” (Hech. 18:19). Huelu, pichiñma mu müten mülepui feichi huaria mu. “Feipingelu rume ñi doi mülenagal, Pablo pilai”, feipifi pu Éfeso che: “Chau Jehová pile, huiñotuan” (Hech. 18:20, 21). Pablo quimniefui fentren che ñi allcütuafel tati cümeque dungu Éfeso mu. Feimu ayüfui ñi huiñotual, huelu eluucülefui ñi adnieaeteu Chau Jehová. Iñchiñ inayentuafuiñ tañi femün, raquiduamafuiñ chem dungu cümeafui taiñ femal, fei taiñ doi cüdahuelafiel ta Chau Jehová, ca cüdaucüleaiñ taiñ femürpuafiel. Huelu cafei, eluhuaiñ taiñ adnieaeteu Chau Jehová, fei taiñ femal quisu tañi ayünieel (Sant. 4:15).

20 Áquila engu Priscila mülenagingu Éfeso mu, huelu Pablo farcu mu amui ta Cesarea. Fei hula peno “huechui ta Jerusalén”, fei chalimefi ti trahunche (Biblia de estudio huincadungun mu mülei quiñe nota Hechos 18:22 mu, pefinge). Af meu, huiñotui ta Antioquía, Siria mu. Tüfa tati hunen huaria ñi tripan, fei tañi misionerongeal. Femngechi afi ti epuchi rupa ñi miyahun Pablo tañi misionerongen mu, ¡rume cüme tripai! Feula inaduamaiñ ti cülachi rupa ñi amun Pablo tañi misionerongen mu.

a Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Corinto epu puerto niefui”.

b Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Pablo cartai ñi yafültucucheal”.

c Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Pablo ñi feipicünufiel ta Chau Dios”.