Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

CAPITULO 16

“Macedonia mapu mu cüpange”

“Macedonia mapu mu cüpange”

Rupale rume huesaque dungu, ayühunquechi llohuaiñ ca femaiñ ti cüdau, fei cümelcangeaiñ

Hechos 16:6-40 mu entungei

1-3. 1) Chau Dios tañi nehuen, ¿chumngechi adniefi ta Pablo ca tañi pu compañ? 2) ¿Chem inaduamaiñ tüfachi capitulo mu?

 MACEDONIA mapu meu mülefui quiñe huaria Filipos pingelu. Üye mu, quiñeque domo amuquefui inaltu Gangites pingechi leufü püle. Inafül feichi pichirumechi leufü mu, anücünuuquefuingün ñi llellipuafiel ta Chau Jehová, fei cüme allcütuquefeyu (2 Crón. 16:9; Sal. 65:2).

2 Feichi mu, 800 kilometro camapu Filipos mu, mülefui Listra huaria, Galacia mapu mu. Feichi huaria mu tripai Pablo, Silas ca Timoteo. Rupai quiñeque antü, fei puhuingün quiñe Roma rüpü mu ñi amual ta quiñe troquiñ mapu Asia mu cheu ñi mülen fentren che. Pablo ca tañi pu compañ rume ayüniepelafui ñi puhual ta Éfeso ca caquelu huaria mu cheu ñi mülen fentren che duamnielu ñi allcütual tati cümeque dungu. Huelu petu ñi amunon, Chau Dios tañi nehuen catrütueyu ñi amuldungunoal Asia troquiñ mapu mu. Chau Dios elufi ñi nehuen ta Jesús ñi adnieafiel ta Pablo ca tañi pu compañ, fei ñi rumeal Asia Menor ca Egeo lafquen ñi puhual engün inaltu feichi leufü Gangites pingelu.

3 Jesús adniefi ta Pablo ca tañi pu compañ ñi amual ta Macedonia. Raquiduamfiliyiñ chumngechi ñi adniefiel, fentren cümeque quimeltun entuafuiñ. Feimu inaduamaiñ quiñeque dungu ñi rupan feichi 49 tripantu püle, tüfa tati epuchi rupa ñi tripan Pablo tañi misionerongen mu.

“Ngüneduamiyiñ Chau Dios taiñ mangeleteu” (Hechos 16:6-15)

4, 5. 1) Epe puulu ta Bitinia, ¿chem dungu mu rupai Pablo ca tañi pu compañ? 2) Fei, ¿chumingün, ca chem rupai hula?

4 Pepi amulaingün ta Asia, feimu Pablo ca tañi pu compañ norte püle amuingün ñi amuldungual fillque huaria Bitinia mu. Ñi puhual üyeu, fentren antü trecaingün cüdaungechi rüpü püle. Rumeingün Frigia ca Galacia, cheu ñi mülen pichin che müten. Huelu epe puulu engün, Jesús ca huiño catrütueyu (Hech. 16:6, 7). Quimniefuingün chem tañi quimeltual ca chumngechi tañi femal, huelu quimlafuingün cheu tañi amuldungual. Niefuingün quiñe fütra cüdau ñi femal, feimu amuingün ta Asia, huelu catrütungeingün. Feimu amuingün ta Bitinia, huelu ca femngechi rupai, fei amuleingün ñi quintual cheu tañi amuldungual. Huelulcaulu engün troquiafuiñ, namuntu trecaingün 550 kilometro conhue antü püle ca rulpacünufingün fentren huaria. Fei puhuingün ta Troas, üye mu mülefui farcu ñi amual ta Macedonia (Hech. 16:8). ¡Feula mai cüme tripai! Elungeingün ñi amuldungual tiye püle.

5 Puulu Pablo ca tañi pu compañ Troas mu, Lucas eluhui ñi compañaeteu. Fei, Lucas huirintucui chem ñi rupan, feipi: “Pun meu, Pablo pei quiñe afmatun dungu. Tañi adquiñ mu pefi quiñe huentru Macedonia mapu tuulu, fei llellipumequeyu: ‘Macedonia mapu mu cüpange, quellumupaiñ’. Fei ngüneduamiyiñ Chau Dios taiñ mangeleteu, femngechi taiñ amuldungual ñi cümeque dungu feichi mapu püle. Feimeu Pablo pefilu müten ti afmatun dungu, yafüluhuiyiñ ñi amual feichi mapu mu” (Hech. 16:9, 10). a Feulaque ta Pablo quimtucui cheu ñi amuldungual. ¿Müna ayüupelai ñi amulen tañi quintuniefiel?... Feimeu müten, püraingün farcu mu ñi amual ta Macedonia.

“Troas huaria mu püraiñ farcu mu” (Hechos 16:11).

6, 7. 1) Pablo tañi rupan, ¿chem quimeltueiñmu? 2) Fei, ¿chem maneluucüleafuiñ?

6 Pichi raquiduamaiñ... Hune, Pablo amui ta Asia. Femlu hula, Chau Dios adnieyu tañi nehuen mu. Fei, Pablo amui ta Bitinia. Femlu hula, Jesús adnieyu. Ca puulu hula ta Troas, feimeu müten quimelngei ñi amual ta Macedonia. Fei, ¿chem quimeltun entuafuiñ tüfa mu? Famülque mu Jesús loncolei ti trahunche mu, fei ca femngechi adnieafeiñmu ta iñchiñ (Col. 1:18). Quiñeque iñchiñ, ¿ayüquepelaiñ taiñ precursorngerpual? Cam, ¿ayünieiñ chi huiñamtuhual ca lof mu doi duamnielu quellu? Jesús quelluafeiñmu. Huelu, ¿hune mülei taiñ femal taiñ raquiduamniefiel peno? Femliyiñ hula, quelluaiñmu. Pichi adentucünuafiyiñ: taiñ cüme cüdahual ti mapu hune mülei taiñ pepicayafiel pu mansun ca amulnieafiel. Femngechi femliyiñ müten, adnieafuiñ ñi amual man püle cam huele püle. Ca femngechi iñchiñ hune mülei taiñ pepicahual, cüdahual ca amuleal taiñ diturpual taiñ ayünieelchi cüdau. Femngechi femliyiñ müten, Jesús adnieafeiñmu.

7 Quiñeque mu, yafüluuliyiñ rume, elungequelaiñ taiñ ayünieelchi cüdau. Fei, ¿cümepeafui mai fentecünual taiñ femmequen? Femlai tati. Pablo ayüniefui ñi cüdahual, huelu catrütungei. Femngelu rume, amulei ñi quintuniefiel cheu tañi amuldungual, femngechi elungei “quiñe fütra cüdau”. Feimu maneluucüleaiñ: eluucüleliyiñ taiñ llohual quiñe doi fütra cüdau, Chau Jehová cümelcayaiñmu (1 Cor. 16:9).

8. 1) ¿Chem huariangefui Filipos? 2) Pablo amuldungufilu quiñeque domo cheu ñi llellipumequen engün, ¿chem rupai?

8 Pu Filipos che mallmauquefui tañi Roma chengen. Quiñeque engün jubilaucülefui tañi Roma soltaungen mu. Quiñe pichi Italia reque troquifingün ta Filipos fente ñi trürcülen ta Roma. Huecun huaria mu rupafui quiñe pichi rumechi leufü. Pablo ca tañi pu compañ puhuingün ta Macedonia, amuingün ta Filipos, fei raquiduamingün “¿inaltu leufü mu peno trahuluuquei che ñi llellipual?”. b Feimu conlu ti ürcütun antü amuingün ca pefingün feichi pu domo trahuluucülelu ñi poyeafiel ta Chau Dios, fei eluhuingün tañi amuldunguafiel. Biblia feipi quiñe tüfachi pu domo “allcütulerquei” ca “Chau Jehová quellueyu ñi cüme ngüneduamafiel ca llohuafiel chem ñi feipin ta Pablo”. Tüfachi domo Lidia pingefui, afmatulehuei tañi quimürpuel mu, feimu eluhui ñi fautizahual tañi pu che engün. Fei hula feipifi ta Pablo ca tañi pu compañ ñi umañpayal tañi ruca mu (Hech. 16:13-15). c

9. Fentren peñi ca lamngen, ¿chumngechi inayentufi Pablo ñi femün? Fei, ¿chem cümelcan elungeingün?

9 ¿Com ayüupelaingün fautizaulu Lidia? ¿“Müna cümei tañi cüpan ta Macedonia” pipelai Pablo? Chau Jehová adniefi ta Pablo ca tañi pu compañ ñi huiñoldunguafiel feichi pu domo ñi llellipun, feimu ca ayüucülepelai Pablo. Famülque mu, ca femngechi fentren pu peñi ca pu lamngen huiñamtuhuingün ca mapu ñi amuldungual. Quiñeque huechengeingün, caquelu deu füchaingün, ca quiñeque niei domo, fütangei ca caquelu quisulei, felelu rume engün, eluhuingün ñi femal. Rupalu engün rume huesaque dungu, ayüucüleingün pefiel mu pu che ayüquelu ñi allcütual tati cümeque dungu ca inayafiel chumngechi ñi femün Lidia. ¿Eimi cai? ¿“Amuafuimi ta Macedonia” reque? ¿Adcünuafuimi tami mongen tami amuldungual ca mapu mu? Femülmi, Chau Jehová eluaimu fentren cümelcan. Femngechi femi quiñe peñi Aaron pingelu, petu huechengefulu huiñamtuhui ca mapu Centroamérica mu. Taiñ peñi feipi: “Rume cümei ñi huiñamtuhun, tüfa quellueneu ñi doi fülmanieafiel ta Chau Jehová. ¡Deu quimeltulelquefiñ Biblia pura che!”. Ca femngechi ayüucülequei caquelu peñi ca lamngen huiñamtuulu engün.

Iñchiñ, ¿chumafuiñ taiñ “amual ta Macedonia” reque?

“Ti pu che lefcontufi ta Pablo engu Silas” (Hechos 16:16-24)

10. Pu huesaque püllü, ¿chumingün ñi catrütuafiel Pablo tañi pu compañ engün?

10 Tati Huecüfü ca caquelu huesaque püllü tüngcülen ngüneniequefuingün feichi huaria, huelu pu che eluhui ñi allcütual tati cümeque dungu, ¿feimu peno illculepelafuingün pu huesaque püllü? Feimu lle ayüniefuingün ñi catrütuafiel ta Pablo ca tañi pu compañ. Quiñe antü, Pablo tañi pu compañ engün amuingün cheu ñi trahuquen pu che ñi llellipual, fei perumefingün quiñe üllcha domo. Tüfa inantucueyu ca huirareyu: “Tüfachi pu huentru cüdahuelquefi tati Doi Alüpüralechi Ngünechen, ca amuldungumequeingün chumngechi tamün montual”. Feiti üllcha conhuecüfülefui. Fei, ¿chumngelu ti huecüfü adnieyu ñi femngechi feipial? Tañi conhuecüfülen mu feiti üllcha feipiquefui chem ñi rupayal, femngechi hueuquefui plata. Feiti huesa püllü, ¿ayüniepelafui ñi hueluraquiduamelafiel pu che? Fei tati pu che raquiduamafui com ñi feipin feiti üllcha ñi rüf cüpan Chau Dios mu ca müte allcütulayafuingün pu rüfngechi cristiano. Huelu Pablo huemünentufi ti huesa püllü ti üllcha domo mu, femngechi ñücüfcünufi (Hech. 16:16-18).

11. Huemünentungelu feiti huesa püllü, ¿chem dungu mu rupai Pablo engu Silas?

11 Tati pu che ngen-ngelu feiti üllcha domo fentepui ñi huehun plata, fei rume illcuingün. Feimu huingüdyefingün ta Pablo engu Silas feria mu. Üye mu mülefui quiñeque che ñi elfalcünueteu Roma ñi gobiernayal. Pu ngen feiti üllcha domo quimniefuingün pu gobiernaquelu ñi rume mallmauquen tañi Roma chengen mu, feimu feipicafingün reque: “Feichi epu huentru re pofolcamequefi tati pu che. Cümelai tañi quimeltumequen caquelu huimtun. Iñchiñ taiñ Roma chengen mu, cümelai taiñ inayafiel feichi dungu”. Feimeu müten, “ti pu che lefcontufi ta Pablo engu Silas”, fei pu ñidolcülelu huaria meu “huercüingün ñi huimacangeal engu”. Allfülngeingu, fei huingüdyengeingu carcel mu. Fei, ti soltau elcünufi engu tati doi ponhuitulechi celda meu ca “traricünuñmafi ñi namun engu rangi epu fütraque trafla mu” (Hech. 16:19-24). Üye mu, ¿rume dumiñcülepelafui? Fei peulaingu tañi ange rume, huelu Chau Jehová penieyu llemai (Sal. 139:12).

12. 1) Rupan mu huesaque dungu, ¿chem quimniefuingün Pablo ca tañi pu compañ? ¿Chumngelu? 2) ¿Chem chumquei Huecüfü ca pu che ñi ngüneniefiel?

12 Deu rupafui quiñeque tripantu Jesús ñi feipifiel tañi pu inanieteu: “Eimün ca caiñetungeaimün” (Juan 15:20). Feimu Pablo ca tañi pu compañ aculu engün ta Macedonia, cüme pepicaucüleingün ñi chaftuafiel caiñetun dungu. Feimu rupalu engün feichi huesa dungu, quimniefuingün ñi cüpanon Chau Jehová mu, doi mai Huecüfü tañi fente illculen mu. Famülque mu Huecüfü petu ngüneniefi pu che, feimu tañi femün engün trürcülei ñi femngen ta Pablo caiñetungelu cuifi mu. Por ejemplo, coila dalluntucungequeiñ cüdau mu cam escuela mu. Quiñeque troquiñ mapu mu taiñ pu caiñe feipiqueingün “feichi pu testigo re pofolcamequefi pu che. Cümelai tañi quimeltumequen engün. Iñchiñ poyequefiyiñ ta Ngünechen, inaquelafiyiñ feichi huimtun”. Caquelu taiñ pu peñi ca pu lamngen hulelcangeingün ca presuntucungeingün, huelu Jehová com peniefi ñi rupamequen engün (1 Ped. 3:12).

“Müchai müten […] fautizangei engün” (Hechos 16:25-34)

13. Carcelconcülelu Pablo engu Silas, ¿chem rupai?

13 Rume huesa femngei Pablo engu Silas, feimu duamniepelaingu tiempo ñi cümelcaletual. Huelu rangipunlu, doi cüme duamcülehuetuingu, ngillatumequeingu, cafei ülcantun meu püramyemequefi engu ta Chau Dios. Fei nüyürumei ti mapu. Feiti soltau carcel mu trüpefcülen nepei, pei ñi nülalen fillque puerta, ¿“¡aungen!, com lefmahuingün pu presu” feipipelai? “Langümngepelayan” pi, feimu “nentui tañi fütra cuchillo, epe langümuufui”, huelu Pablo huirarelfi: “¡Ngelai tami langümuhual, com mülecaiñ tati!”. Müllmüllcülen ti soltau ramtui: “¿Chumafun tañi montual?”. Pablo engu Silas quimniefuingu ñi pepi montulnofiel feiti soltau, Jesús müten femafui. Feimu huiñoldungufingu: “Feyentunge ta Ñidol Jesús meu, fei montuaimi eimi ca tami pu che” (Hech. 16:25-31).

14. 1) Pablo engu Silas, ¿chumngechi quellufi tati soltau? 2) ¿Chem cümelcan llohuingu Pablo engu Silas tañi ayühunquechi nehuencülen mu?

14 Feitichi soltau, ¿rüf cüme piuquengepefui mai? Pablo ngüneduami ñi cüme piuquengen. Huelu judiongelafui, feimu quimlafui Chau Dios tañi dungu. Duamniefui ñi quimürpual tañi cristianongeal, feimu Pablo engu Silas quimeltueyu “Chau Jehová ñi dungu”. Inaduamlaingu rume ñi fente allfülen tañi furi, re raquiduamcülepelaingün tañi quimeltucheal. Huelu ti soltau inaduamfi engu, fei liftuñmafi tañi allfeñ. “Müchai müten ti soltau ca com tañi pu che fautizangei engün”. Tüfa quiñe fütra cümelcan llemai ñi llohuel Pablo engu Silas tañi ayühunquechi nehuencülen engu (Hech. 16:32-34).

15. 1) Iñchiñ pu testigo, ¿chumngechi inayentuquefiyiñ ñi femün Pablo engu Silas? 2) ¿Chumngelu fentecünulayaiñ taiñ amuldungucheal?

15 Famülque mu, ca femngechi fentren peñi ca lamngen amuldunguquei Chau Dios tañi dungu carcelconcülelu engün. Fei ca cüme tripai tañi femün. Por ejemplo, quiñe troquiñ mapu mu catrütungequefuiñ, huelu quiñe rupa, epe rangiñ pu testigo mülelu üyeu quimürpui Chau Dios tañi dungu carcel meu (Is. 54:17). Cafei, feitichi soltau reque cuifi mu, fentren che famülque mu llouquei tati cümeque dungu rupalu hula quiñe fütra huesa dungu. Feimu fentecünulayaiñ taiñ amuldungucheal, pepicaucüleaiñ fei engün duamniele ñi quellungeal.

“¿Feula lifrenentungeayu am?” (Hechos 16:35-40)

16. Pablo engu Silas hulelcangei, huelu ¿chem rupai ca antü?

16 Pablo engu Silas huimacangei, huelu ca antü feipingeingu ñi lifreletual. Feimu, Pablo feipi ñi Roma chengen, huelu petu ñi juiciantucungenon, huimacangei ca carceltucungei pu che ñi adquiñ meu, fei ayülafui ñi ellca lifrenentungeal, catrütufi ñi femngenoal “cüpape engün [pu ñidolcülelu] tayu lifrenentuaeteu” pi. Pu ñidolcülelu huaria meu quimlafuingün ñi Roma chengen engu. Fei quimlu, “llicaingün”. Fentren che ñi adquiñ meu huesa femfingün epu Roma che, femngechi rulpacünufingün tati ley. d Feimu feula mülefuingün ñi repentiutual fentren che ñi adquiñ meu ca feipiafiel Pablo engu Silas “perdonamuiñ”. Fei, feipifingün ñi tripayal Filipos mu. Pablo engu Silas eluhuingu ñi tripayal, huelu hune yafültucumefingu pu hueque discipulo.

17. Pablo engu Silas tañi femün mu, ¿chem quimürpuingün pu hueque discipulo?

17 Pablo engu Silas, ¿chumngelu feipifemlaingu tañi Roma chengen, fei tañi hulelcangenoal? (Hech. 22:25, 26). Raquiduamaiñ quiñeque dungu. Por ejemplo, pu hueque discipulo “allmalltumequeingün tañi Roma chengen, fei ñi cutrancaunoal Cristo ñi duam mu” piafuingün. Cafei ñi femün Pablo engu Silas quellufi pu cristiano Roma chengenolu. Fei engün nielafui quiñe ley tañi cuñiutucuaeteu. Huelu quimürpuingün chem huesa femngeafuingün rume, nehuencüleafuingün Pablo engu Silas reque, fei doi nehuen-ngetui tañi feyentun engün. Ca quiñe cüme dungu tripai, Pablo engu Silas tañi femün mu, obligafingün reque pu ñidolcülelu huaria meu ñi entudungual fentren che ñi adquiñ mu tañi rulpacünufiel tati ley. Fei cüpalechi antü mu, pu ñidolcülelu doi cüme raquiduamafuingün chem tañi femal, fei tañi rulpacünuhuenoafiel tati ley. Femngechi fente huesa femngelayafui caquelu cristiano.

18. 1) Pu loncolequelu, ¿chumngechi inayentuquefingün ta Pablo? 2) ¿Chumqueiñ taiñ incañpehual ley dungu mu, fei ñi catrütungenoal taiñ amuldungun cüdau?

18 Famülque mu, ca femngechi pu loncolequelu quimeltuniequeiñmu tañi femquen mu engün. Feipiquelaeiñmu taiñ femafel chem dungu no rume fei engün ñi eluucülequenon tañi femal. Pablo reque cüme raquiduamqueiñ chumngechi taiñ incañpehual “ley dungu mu”. Mülei fillque tribunal taiñ troquiñ mapu mu ca caquelu mapu mu. Cheu rume amuafuiñ duamfalngele taiñ incañpehual, fei taiñ poyenieafiel ta Chau Dios. Quintuquelaiñ ñi com cüme elcünungetual tati ley dungu, doi mai ayünieiñ quelluconcüleal ley dungu mu, “fei ñi catrütungenoal” taiñ amuldungun cüdau. Femngechi huirintuculelfi ti apostol Pablo pu cristiano Filipos mu deu rupauyefulu mari tripantu püle tañi presulefel üye mu (Filip. 1:7). Huelu, chem feipifule rume pu autoridad, iñchiñ eluucüleaiñ taiñ amuldungual ti cümeque dungu chumngechi ñi femün Pablo ca tañi pu compañ, cheu rume taiñ adnieaeteu Chau Dios tañi nehuen mu (Hech. 16:10).

a Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Lucas huirintucui Hechos”.

b Ñi nieal quiñe ngillatuhue ruca duamfalngefui ñi müleal mari judio huentru cam doi chi, ¿feimu peno ngelafui ngillatuhue ruca üye mu? Cafei Filipos mu mülefui fentren soltau jubilaungelu, ¿ca feimu peno pu judio elungequelafui ñi deumayal quiñe ngillatuhue ruca?

c Inaduamnge ti huichulechi dungu: “ Lidia fendequefui fillque coñol tacun”.

d Roma niefui quiñe ley feipilu chem Roma che rume ngelafui ñi castigafemngeal fentren che ñi adquiñ mu petu ñi juiciantucungenon. Com mülefui ñi cüme juzgangeal, fei tañi quimngeal tañi culpan chengen cam culpan chengenon.