1, 2. a) Fentren che, ¿chem rakiduamkey ti küdaw mu? b)Tati Biblia, ¿chem rakiduamelkeeiñmew ti küdaw mu?

FAMÜLKE mu fentren pu che turpu ayüwülkelaeyew ñi küdaw. Küdawmekeyngün kom antü mu, ka tañi küdaw weda duamelkeeyew engün, feychi küdawün mew aftripakelay ti antü. Welu, ¿chem kelluafeyew tüfachi pu che ñi küme duamküleal ka ayüwküleal tañi küdawün mu?

² Tati Biblia küme rakiduamelkeeiñmew tati küdaw mu. Feypiley tati küdaw ka tati kümeke dungu taiñ diturpukeel tüfa mu kiñe kümelkan reke feley taiñ llowkeel. Feymu tati longko ülmen Salomon wirintukuy: “Kom che müley tañi iyal, ka tañi putual, ka ñi ayüwküleal fente tañi küdawün mu. Fey tüfa Chaw Ngünechen ñi wülkeelchi yewün” (Eclesiastés 3:13). Jewba müna piwkeyekeeiñmew, ka ayüley taiñ kümelkaleal ka ayüwküleal taiñ küdawün mu ka tati kümeke dungu mu ñi wülkeel tüfa. Feymu Jewba reke küme rakiduamliyiñ ti küdaw mu, ka inanieliyiñ tañi ngülam, fey rumel müleaiñ Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew. Biblia feypi: “Tüfa tati doy küme dungu kiñe wentru mu: ñi iyael ka tañi putual, ka ñi  ayüwküleal fente tañi küdawün mu. Tüfa ka ngüneduamün, ñi küpan tati rüfngechi Ngünechen ñi kuwü mew” (Eclesiastés 2:24; 5:18).

3. ¿Chem meli ramtun inaduamaiñ tüfachi chillkatun mu?

³ Tüfachi chillkatun mu inaduamaiñ meli ramtun: ¿Chumngechi ayüwküleafuiñ fente taiñ küdawün mu? Tati pu poyekefilu ta Jewba, ¿chem küdaw müley ñi famentuafiel? ¿Chumngechi elantükünuafuiñ taiñ femal ti küdaw ka poyeafiel ta Jewba? ¿Chem falin küdaw müley taiñ femal? Welu wünelu mu pichi nütramkayaiñ tati doy kümeke küdawfe ñi mülen: Jewba ka Jesus.

4, 5. Tati Biblia, ¿chumngechi pengelkey ñi rume küme küdawfengen ta Jewba?

⁴ Jewba tati Doy Fütra Küdawfe. Feymu Génesis 1:1 feypiley: “Feychi ngenolu chem no rume, Ngünechen dewmafi ta kallfü wenu ka mapu”. Fey dewmalu ti Mapu ka kom ñi mülen tüfa mu, Jewba feypi: “Rume tutelkaley” (Génesis 1:31). Femngechi feypi, kidu am rume ayüwmafilu tañi küdaw. Taiñ “ayüwün-ngechi Ngünechen” rume ayüwkülekey tañi küme küdawfengen (1 Timotew 1:11, TNM).

⁵ Jewba rume küme küdawfengey, ka fentekünuwkelay ñi küdawkülen mu. Feymu rume fentren tripantu rupalu ñi dewmafiel ti Mapu, Jesus feypi: “Iñche ñi Chaw rumel küdawkülekey” (Juan 5:17). Fey, ¿chummekey taiñ Chaw Ngünechen? Wenu mapu mew eluwkülekey ñi ngüneytuafiel ka ngüyulnieafiel tati pu che. Ka elkünuy tati pu ‘we chengetulu’, tüfa engün tati dullingeelchi  (ngümintungeelchi) pu che Ngünechen ñi newen mu tañi longko ülmenküleal Jesus engün wenu mapu mew (2 Korintio 5:17). Kidu afkentu küdawküley ñi femtriparpual tañi ayünieel tati pu che mu, kom tañi piwkeyekeetew ñi rumel mongeleal tati we Mapu mu (Romanu 6:23). Ka Jewba rume ayüwkülepelay ñi küme tripaken mu tañi küdaw, fentren pu che am küpalu kidu mew ka küme elkünutulu ñi mongen tañi rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew (Juan 6:44).

6, 7. Jesus, ¿chumngechi fentren tripantu mu amuley ñi küme küdawfengen?

⁶ Jesus fentren tripantu amuley ñi küme küdawfengen. Petu ñi küpanon Mapu mew, “kiñe longko küdawfe” ngefuy ñi kelluafiel ta Jewba ñi dewmayal “itrokom tati mülelu wenu mapu ka nag mapu mew” (Proverbios 8:22-31; Kolosense 1:15-17). Ka mülepalu Mapu mew fentekünulay ñi küme küdawfengen. Petu pichikalu kimürpuy ñi dewmarukan, feymu “tati dewmarukafe” kimngerpuy (Marku 6:3). * Ñi femal tüfachi küdaw duamfalngefuy ñi küme adümuwküleal ka küme küdawfengeal, feychi antü mew mülenofulu am dewmangepeyüm ti trafla, chew ñi ngillakangekem tati fillem ñi dewmarukayal ka mülelafuy fillke herramienta electrica. Feymu, ¿rakiduamkeymi Jesus ñi kintufiel ti mamüll, ñi katrüfiel, ka wingüd küpalfiel chew ñi küdawken mu? ¿Rakiduamkeymi ñi dewmarukan, ñi pepikafiel ti mamüll ka ñi tukuafiel, dewmayafiel ti wülngiñ, ka ñi dewmakefiel kütu fillke  mueble? Jesus tañi rupan mu kimürpuy tunte ñi ayüwülkefetew ñi fente küdawün mu.

⁷ Jesus kafey küme küdawfengefuy tañi amuldungun mu. Doy küla tripantu mu yeniekefuy tüfachi falin küdaw ñi amuldungumekeal. Ayükefuy ñi dunguafiel rume fentren che, fente küme küdawkefuy chi antü, puliwentu witrakefuy ka mekekefuy ñi küdawün alüpun mu (Luka 21:37, 38; Juan 3:2). “Ruparkey rume fentren waria püle ka lof mapu püle, wewpiyeniey ka kimeltuniey” Ngünechen ñi Ngünenien mu (Luka 8:1). Jesus trekakefuy fentren pataka kilometro, amukefuy trüfürngechi rüpü mu, ñi amuldungulelafiel pu che tati kümeke dungu.

8, 9. Jesus, ¿chumngechi ayüwkülekefuy fente ñi küdawün mu?

⁸ Jesus, ¿ayüwkülefuy fente ñi küdawün mu? Femi llemay. Wall püle kimeltuy ti rüf dungu, tati ngankelu reke ti fün ketran, feymu fentren pu che pepikawkülefuy ñi konal Chaw Ngünechen ñi trokiñche mew. Jesus ñi femken Chaw Ngünechen ñi küdaw newentueyew ka yafültukueyew, feymu kiñeke mew ilafuy rume ñi femürpuafiel (Juan 4:31-38). Dewma aflu ñi küdaw Mapu mew, feypifi tañi Chaw: “Iñche püramyekeeyu tüfachi mapu mew, fey iñche am kom dewmafilu tami werküfielchi dungu”. Feymu müna ayüwkülepelafuy ñi femürpun (Juan 17:4).

⁹ Jewba ka Jesus doy küme inayentufalngeyngu ñi ayüwkülen fente tañi küdawmeken engu. Piwkeyefilu am iñchiñ ta Chaw Ngünechen, ‘inayentunierpufiyiñ’ (Efesio 5:1, TNM). Ka taiñ piwkeyefiel ta Jesus yekeeiñmew taiñ “inayentuñmayafiel ñi femelchi dungu (1 Pedro 2:21). Fewla inaduamaiñ chumngechi ayüwküleafuiñ fente taiñ küdawmeken.

10, 11. ¿Chem kelluaeiñmu taiñ küme rakiduamküleal ti küdaw mu?

¹⁰ Pu rüfngechi kristiano ñi mongen mu ka koneltuley ti küdaw. Iñchiñ küpa ayüwküleiñ taiñ küdaw mu. Welu kiñeke mu küdawngeafuy taiñ ayüwküleal ayükenofiliyiñ taiñ küdaw. Feymu tüfachi dungu mu rupaliyiñ, ¿chem kelluaeiñmu taiñ ayüwküleal?

¹¹ Küme rakiduamküleaiñ. Pepi elnofiliyiñ rume ti küdaw, welu küme elkünutuafuiñ taiñ rakiduam. Taiñ femal tüfa müley taiñ ngüneduamal chem ñi rakiduamküleken ta Jewba ti küdaw mu. Rakiduamaiñ tüfachi dungu mu, nieliyiñ reñma taiñ dapiafiel, kiñe müte falin-ngenochi küdaw nieliyiñ rume, tüfa kellukeeiñmew taiñ eluafiel ñi duamnieel taiñ pu che, ka Chaw Ngünechen rume falintuniekefi tüfa. Feymu ti Biblia feypiley ti elukenofilu ñi duamnieel tañi reñma “doyelküley tati pu feyentulenolu mew” (1 Timotew 5:8). Feymu longkontukufiliyiñ ti küdaw taiñ kellukeetew femal Jewba taiñ elfalkünuetew, doy ayüwküleaiñ taiñ pu chaf küdawkelu mu.

12. Küme küdawfengeliyiñ ka ñom chengeliyiñ taiñ küdaw mu, ¿chem kümelkan llowaiñ?

¹² Küme küdawfengeaiñ ka nor chengeaiñ. Müley taiñ küme küdawfengeal ka kimürpual taiñ küme entual ti küdaw, femngechi llowaiñ fentren kümelkan. Tati pu küdawfe adümuwkelu, rume falintukeeyew tati ngen küdaw (Proverbios 12:24; 22:29). Kafey poyekefilu am iñchiñ ta Jewba, müley taiñ nor chengeal, weñenoal fillke fillem kam plata, ka chofümekenoal ti küdaw mew, femngechi ka llowaiñ kümelkan  (Efesio 4:28). Chumngechi taiñ inaduampeel ti 14 chillkatun mu, nor chengeliyiñ manelnieaeiñmew ti ngen küdaw. Welu ngüneduamnole rume taiñ küme küdawfengen, ayüwküleaiñ taiñ nieel “lif küme rakiduam”, ka kimaiñ taiñ ayüwülkefiel ta Chaw Ngünechen taiñ piwkeyekefiel (Ebrew 13:18; Kolosense 3:22-24).

13. Taiñ kümeke femken mew, ¿chum tripayafuy taiñ küdaw?

¹³ Longkontukuaiñ Jewba ñi püramyengeal iñchiñ taiñ küme femken mew. Küme chengeliyiñ ti küdaw mew, kakelu pu che ngüneduamaeiñmew llemay. Fey, ¿chem rupayay? “Femngechi kisu engün ngüneduamay Ngünechen [...] tañi kimeltun ñi rume küme dungungen” (Tito 2:9, 10). Taiñ kümeke femken mew adelkakefiyiñ reke tati rüfngechi religion, ka tati pu che ngüneduamay ñi fente falin-ngen. Iñchiñ taiñ kümeke femken mu kiñe kompañ taiñ peetew nengümafeyew tañi kimürpual ti rüf dungu, ¿müna kümeafuy no am chi? Doyelchi may, longkontukuaiñ: taiñ kümeke femken mew ayüwülkefiyiñ ta Jewba ka püramyekefiyiñ. Tüfa tati doy fütra kümelkan taiñ llowafel. Biblia feypi: “Kimchengeaymi, iñche ñi fotüm, ka ayüwülelman tañi piwke, femngechi pepi wiñoldunguafiñ tañi ayentumekeetew” (Proverbios 27:11; papeltunge 1 Pedro 2:12).

14. ¿Chem ngüyulkeeiñmew taiñ dullial kümeke küdaw?

¹⁴ Tati Biblia feypikelay chem küdaw taiñ llowal ka taiñ llownoal. Welu tüfa eluñmakelaeiñmew taiñ llowal chem küdaw rume, chem dungu rume koneltulele tüfa mu. Tati Biblia ngüyulkeeiñmew taiñ dullial kümeke küdaw norngelu ka kellukelu, welu doyelchi  may ñi ayüwülkefiel ta Chaw Ngünechen (Proverbios 2:6). Feymu taiñ dullial kümeke küdaw, müley epu falin ramtun taiñ femuwal.

15, 16. Taiñ dullial kümeke küdaw, ¿chem epu falin ramtun müley taiñ femuwal?

¹⁵ Ti küdaw, ¿chaftuniefi Biblia ñi ngülam? Chaw Ngünechen tañi dungu küme feypikey taiñ weñenoal, koylatunoal ka dewmanofiel ti adentun ñi poyengeal (Éxodo 20:4; Hecho 15:29; Efesio 4:28; Apokalipsi 21:8). Feymu müley taiñ famentual chem küdaw rume femkelu tüfachi dungu. Iñchiñ piwkeyefilu am ta  Jewba, llowkelaiñ chem küdaw no rume ñi chaftuniefiel Biblia ñi ngülam (papeltunge 1 Juan 5:3).

¹⁶ Femli tüfachi küdaw, ¿koneltuleafun kam kelluntukuleafun ti wedake dungu ñi femngekeel? Rakiduamaiñ tüfachi dungu mew. Kiñe kristiano dewmarukafengeafuy. Welu, ¿elungefule kay ñi dewmayal kiñe iglesia? Tüfachi kristiano inanielayafuy tati koyla religion. Welu dewmale tüfachi iglesia kelluntukuleafuy ñi kimeltual engün koylake dungu chaftuniefilu ti Biblia (Apokalipsi 18:4). Iñchiñ taiñ piwkeyefiel ta Jewba, femkelaiñ chem no rume nüwkülelu Biblia ñi chaftukefiel.

17. a) ¿Chem dungu ngüneduamafuiñ taiñ küme dullial taiñ küdaw mu? (Inaduamnge ti wichulechi dungu “ ¿Kümeafuy llowafiel tüfachi küdaw?”.) b) ¿Chumngechi kelluafeiñmew taiñ rakiduam ayüwülafiel ta Jewba taiñ dullin mu?

¹⁷ Taiñ küme dullial ti küdaw, müna kelluaeiñmu taiñ femuwal tüfachi epu falin ramtun taiñ inaduampeel ti parrafo 15 ka 16 mu. Welu müley kakelu dungu taiñ küme ngüneduamnieal. * Üngümnielayaiñ ti kim manelfal kona ñi entual fillke werkün dungu nüwkülelu kom dungu mu. Feymu kiduke pu kristiano müley ñi küme ngüneduamal tañi dullial. Tati 2 chillkatun mu inaduampeiñ taiñ küme pepikayafiel taiñ rakiduam, müley taiñ chillkatuafiel ti Biblia ka ngüneduamal chumngechi inayafiel tañi ngülam taiñ mongen mu. Femngechi taiñ küme dulliel mu, kimaiñ taiñ “ngüneduamafiel [...] chem dungu ñi kümen kam ñi kümenon”, ka taiñ rakiduam kelluaeiñmu taiñ küme dullial ka ayüwülafiyiñ ta Jewba, fey tüfa kelluaeiñmu taiñ rumel müleal kidu ñi piwkeyechen mew (Ebrew 5:14).

18. ¿Chumngelu küdawngey dullial kümeke dungu taiñ kelluaetew ñi ayüwülafiel ta Jewba?

¹⁸ Epe puwküley “ñi afael ta antü”, feymu müley “kuñiwünngechi dungu”, fey müna küdawngey dullial kümeke dungu taiñ kelluaetew ñi ayüwülafiel ta  Jewba (2 Timotew 3:1). Rume küdawngey peal küme küdaw ka ñi ñamümnoafiel. Ka kimnieiñ taiñ eluafiel ñi duamtunieel taiñ pu che. Welu kuñiwtukunoliyiñ, newentulayaiñ taiñ dikümtukungeel küdaw mew kam tati pu che reke rume duamtunierpuafuiñ ta plata, tüfa katrütuafeiñmew taiñ küme poyeafiel ta Jewba (1 Timotew 6:9, 10). Feymu inaduamaiñ chem kelluaeiñmew taiñ küme dullial “tati doy kümechi dungu” (Filipense 1:10).

19. a) Jewba, ¿chumngelu manelfalngey itrokom dungu mew? b)Maneluwküleliyiñ kidu mu taiñ kuñiwtukuaetew, ¿chem eluwkülelayaiñ taiñ femürpunoal?

¹⁹ Kom piwke mu maneluwaiñ Jewba mew. Biblia feypi: “Maneluwnge Jewba mew kom tami piwke mu, ka eymi tami rakiduam mu reküluwkinolnge. Kom  tami rüpü mew rakiduamanieafimi, ka kidu norümaeymu chew tami miyawal” (Proverbios 3:5, 6). Jewba manelfalngey itrokom dungu mew, kidu am taiñ piwkeyekeetew ka kuñiwtukukeetew (1 Pedro 5:7). Doy küme kimniey chem taiñ duamnieel, ka turpu fentekünukelay taiñ elukeetew (Salmo 37:25). Feymu kümeafuy taiñ ngoymanoal Biblia ñi ngüfetuel: “Wesa ayütukefilmün ta pülata ka itrofill chemkün. Ayüwkülemün tunten tamün nieel ta fewla, fey Ngünechen am feypilu: ‘Chumkawnorume kisukünulayaeyu ka elkünulayaeyu rume’” (Ebrew 13:5). Fentren pu peñi ka lamngen fill antü küdawülkefilu ta Jewba, rüf pengelkeyngün ñi rumel elukeetew tañi duamnieel engün ñi mongeleal. Feymu maneluwküleliyiñ Jewba mu taiñ kuñiwtukuaetew, fey fill rakiduamkülelayaiñ chumngechi taiñ eluafiel ñi duamnieel taiñ pu che (Matew 6:25-32). Feymu turpu eluwlayaiñ ti küdaw ñi duam mu taiñ kiñe pülekünuafiel ti amuldungun, tati trawün, ka kakelu dungu taiñ poyeafiel ta Jewba (Matew 24:14; Ebrew 10:24, 25).

20. Tati yenielu ñi mongen ñi doyümnieafiel Ngünechen ñi dungu, ¿chem dungu mew eluwküley ñi femal? ¿Chem kelluaeiñmu taiñ yenieal femngechi mongen?

²⁰ Yenieaiñ taiñ mongen ñi doyümnieafiel Chaw Ngünechen ñi dungu (papeltunge Matew 6:22, 23). Feymu müley taiñ yenieal kiñe küdawngenochi mongen. Kiñe kristiano ñi rakiduam müley ñi eluwküleal kiñe dungu mew müten: ñi femal Chaw Ngünechen ñi ayükeel. Feymu yenieliyiñ taiñ mongen ñi doyümnieafiel Chaw Ngünechen ñi dungu, fey eluwkülelayaiñ kintunieal fentren plata  kam nieal kiñe ülmen mongen. Kafey kintumekelayaiñ nieal tati doy we tripachi chemkün duamfalngelu ñi trokifalngeel taiñ ayüwküleal. Feymu, ¿chem kelluaeiñmu yenieal taiñ mongen ñi doyümnieafiel Ngünechen ñi dungu? Ngelay taiñ kon-noal defen  dungu mew ñi duamfalngenoel. Kafey trapümkelaiñ fillke fillem alüñma taiñ ngüneduamnieafiel. Chumngechi ñi feypiel ti Biblia, “nieliyiñ taiñ iyael ka nieliyiñ ta takuwün taiñ tukutuwküleael”, fey ayüwküleaiñ (1 Timotew 6:8). Femngechi nielayaiñ kiñe küdawngechi mongen.

21. ¿Chumngelu müley taiñ dullial chem doyümnieal taiñ mongen mu? ¿Chem müley taiñ doy falintuafiel?

²¹ Doy falintunieafiyiñ taiñ küdawülkefiel ta Jewba. Matu rupakey ti antü, feymu müley taiñ dullial chem taiñ doyümnieal. Femnoliyiñ tüfa, eluwürpuafuiñ taiñ femal falin-ngenochi dungu, ka ngoymayafuiñ tati doy falin-ngelu. ¿Chem am müley taiñ doy falintuafiel taiñ mongen mu? Fentren pu che rume falintuniekefi ñi amual universidad mu ka ñi nieal kiñe küme küdaw tañi llowal fentren plata. Welu Jesus yafültukufi tañi pu inanieetew ñi ‘doyümnieafiel’ Chaw Ngünechen tañi Ngünenien (Matew 6:33). Iñchiñ tati pu poyekefilu ta Jewba, taiñ mongen mew doyümniekefiyiñ Ngünechen ñi Ngünenien chem dungu mew rume. Chumngechi ñi yenieel taiñ mongen, taiñ dulliel, taiñ ayüel, ka taiñ femkeel pengelkeiñ taiñ doy falintuniefiel Chaw Ngünechen ñi Ngünenien ka ñi ayükeel, welu taiñ doyümnienofiel tüfachi Mapu ñi elukeel.

22, 23. a) ¿Chem am tati doy falin küdaw taiñ nieel, ka chumngechi pengelafuiñ taiñ doyümniefiel? (Inaduamnge tati wichulechi dungu “ Ñi dulliel tüfa, müna ayüwülkeenew”.) b)¿Chem dungu eluwküleaiñ taiñ femal küdaw mu?

²² Iñchiñ Jewba ñi pu chengen, kimnieiñ ñi epe  puwkülen ñi afael ti antü. Feymu eluwküleiñ taiñ yenieal ti doy falin küdaw pu rüf kristiano ñi femken: amuldungual tati kümeke dungu ka kelluafiel pu che ñi koneltual Jewba ñi trokiñche mew (Matew 24:14; 28:19, 20). Inayentukefiyiñ ta Jesus, feymu eluwkeiñ taiñ amuldunguafiel pu che ñi montual engün. ¿Chumngechi pengelafuiñ ñi doyümniefiel tüfachi küdaw? Kiñeke ayüwün mu mekeyngün ñi amuldungun. Kakelu adkünuwingün ñi mongen tañi wünelekeal tati amuldungun mew kam werküngeal ka mapu mu ñi amuldungual. Ka fentren pu chaw yafültukukefingün tañi pu yall fill antü ñi küdawülafiel ta Jewba, kimnielu engün am ñi rume falin-ngen ñi yafültukuafiel ti yall ñi diturpual kümeke dungu ñi poyeafiel ta Jewba. Yafüluwlu am iñchiñ taiñ amuldungual, ¿ayüwküleiñ ‘fente taiñ küdawün mu’? Femkeiñ llemay. Taiñ küdawülkefiel ta Jewba kom piwke mu doy ayüwülkeeiñmew ka kümelkakeeiñmew chem dungu mew rume. Biblia feypi: “Jewba tañi kümelkan feyta rikulchekey, ka kutrankachekelay ñi elufiel mu” (Proverbios 10:22).

²³ Taiñ eluafiel ñi duamnieel taiñ pu che, epe kom iñchiñ müley taiñ fentreñma küdawal. Welu Jewba ayükey taiñ ayüwküleal fente taiñ küdawün mu. Jewba reke rakiduamliyiñ, ka inaliyiñ tañi ngülam, fey ayüwküleaiñ taiñ küdaw mu. Kafey eluwlayaiñ chem no rume taiñ katrütuaetew femal tati doy falin küdaw: amuldungual tati kümeke dungu Chaw Ngünechen ñi Ngünenien mew. Femngechi pengelaiñ taiñ piwkeyeniefiel ta Jewba ka taiñ ayükeel ñi rumel müleal kidu ñi piwkeyechen mew.