ˈE la bɛn nɛn ze

ˈE la bɛn nɛn ze

ʼEnɛntiɛn ʼkɛ

ʼEnɛntiɛn ʼkɛ

1 JOOVA

-Zö ˈo ˈhɛn man ˈe -she Joova. ˈO ˈhɛn ˈˈyɛ, ˈe zɔ man ˈe -le ˈkun “-wɔ -le ˈze -kɛ -yɛ -le ˈe nɛn kɔ.” Joova man ˈo -le -odɔmɛnga -Zö, nanmɛ ˈo ˈwɛn man ˈo -bo -kɛ ˈkɛ ˈkpakpa. -O -pɔn sɛnhën ˈyi ˈo nɔn -le -kɛ ˈkɛ ˈyi -o -yɛ ˈla ˈkun ˈo -le ˈkpakpa.

Hebö (Hebreux) nɛn, -kalɛlɛ ˈˈve ˈkɛdzhi man -a -nɔn lɛlɛ -Zö ˈhɛn -ɛn. -Kalɛlɛ ˈˈve ˈkɛyɛ man ˈe -le YHWH, -aniin JHVH. Biblë -ɛ ˈe -bo ˈkɛ ˈyi -a lɛlɛ Hebö nɛn, -Zö ˈo ˈhɛn ˈe hɔn ˈe ˈla titi -e -she 7.000. ˈˈMan ˈkɛ ˈkpakpa fɛn, ˈkun tsabiɛ ˈba, -ba -le ˈhɛn Joova ˈˈyɛ ˈkpɛ, -e -le ˈe -yemi -yemi. -Ba ˈe ˈkpɛ ˈba ˈbu ˈkɛ nɛn.

ˈEwɛn 1, ˈesömɛn 15

2 BIBLË -Ɛ ˈE ˈLA BƐN ˈKƐ, ‘-ZÖ ˈKÖKÖGBƐ MAN ˈO DZHUI -ZE -A LƐLƐ’

Biblë -ɛ, -Zö man ˈo -le ˈo -ye. ˈE man -o -nɔn san -pɛkö -ze mmiɛ lɛlɛ ˈe. -E -ba kɔ -giman ˈpayi ˈkö ˈwɛn ˈo -she ˈo -kalɛlɛsɛ -ɔ -nda ˈkun kɛ lɛlɛ latɔ ˈze ˈo, ˈakö bɛn ˈyi kɛ lɛlɛ ˈo dzhui -she kɛ -nda ˈnun. -Zö -o -kɔ ˈo ˈwuënsɛ fɛnfɛn -ɛn ˈla shunshun ˈba ˈwɛn ˈba lɛlɛ Biblë -ɛ nɛn -ze -ba lɛlɛ bɛn ˈkɛ ˈyi -o dzhu. -Zö ˈwuënsɛ -ɛ, -e shunshun ˈba nɛn -kpe nun. ˈEtën nɛn, ˈba latɔ ˈla ˈnun, -aniin miɛnhën la ˈnun, -e -le -ze -ba -hën -kɛ -kpe nun, ˈakö -ba lɛlɛ ˈkɛ.

ˈEwɛn 2, ˈesömɛn 5

3 -ANUMANHƆƐ BƐN -KƆKƆƐ ˈKƐ

Biblë -ɛ ˈe ˈla bɛn ˈkɛ ˈyi ˈyɛ -anumanhɔɛ bɛn -kaka kë man. ˈE -kɛnɛnku -ye nɛn, -anumanhɔɛ bɛn -kɔkɔɛ ˈyi ˈyɛ ˈe dzhuɔ ˈkun “kɛ- yanyan ˈˈpiɛn -ɛn, -yɛ -le ˈze -a -kayanyan ˈla tö,” -yɛ tsa ˈyi ˈkë ˈkun tsabiɛ ˈba ˈwɛn tsa ama a nën, ˈba sɛ -le ˈze a -le -kɛgbɛ -aniin -kɛpuɛn. (1 Korɛntë 15:33) Nanmɛ -anumanhɔɛ bɛn -kɔkɔɛ ˈyi ˈyɛ ˈe dzhuɔ ˈkun “tsabi ˈkön ˈo zakɔɛ -yeˈ -o nɔ- -tun, ˈe -biɔn ˈˈyi -yɛ sɛn -huë, ˈe ma ˈˈwɔ -bë vɛ -ɔ,” -yɛ tsa ˈyi ˈkë ˈkun -kɛ ˈkɛ ˈyi -a -le, yɛ sɛ ˈe gbɛ -le, ˈa ˈˈɲan -kan ˈe nɛn -kɛgbɛ. Yɛ sɛ ˈe puɛn -le ˈa ˈˈɲan -kan ˈe nɛn -kɛpuɛn.Galat 6:7.

ˈEwɛn 2, ˈesömɛn. 12

4 -KETEBO

ˈE man ˈe -le bɛn ˈyi -Zö -wɔ dzhuɔ tsa ˈze. ˈE sɛ -le -Zö ˈo dzhi bɛn ˈyi -wɔ ˈla ˈkë, ˈe sɛ -le ˈkue, nanmɛ ˈe sɛ -le tsabiɛ dzhi bɛn ˈɲɛn. ˈE sɛ -le -kɛ ˈyi ˈe -bë -le ˈpɛnlö ˈe dzhi bɛn. -Ketebo ˈkɛ ˈyi ˈe hɔn Biblë -ɛ ˈla, ˈe -kpe ˈnun -e -le kɔ ˈe nɛn.

ˈEwɛn 2, ˈesömɛn 13

5 ˈˈPƐƝƐNSƐ -Ɔ ˈO DZHI -KETE ˈKƐ ˈYI -A -BO

ˈˈPɛɲɛnsɛ -ɔ ˈo dzhi -kete -kpe ˈyi -a -bo Biblë -ɛ ˈla, Jesu dzhi man -e -le. -Tsɛ ˈkpan ˈˈyi ˈla:“ ˈˈPɛnɲɛnsɛ -ɔ ˈo dzhi -kete ˈkɛ ˈyi -a -bo.”

ˈEwɛn 2, ˈesömɛn 17, ˈenɛnko

6 -KƐ ˈYI JOOVA -O BOBO ƝƆN -O -BO ZAPƐN -ƐN

ˈEhɛnnɛn, Joova -o -bo zapɛn -ɛn ɲɔn ˈe nɔn -le paladi ˈze tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba kɛ ˈla -yɛ ˈba nɔn -kpë ˈe ˈla. -Kɛ ˈyi -o bobo -e ˈˈpiɛn. -Yɛ ˈpa ˈˈza, -Zö ˈo ˈpɔn -kɛpuɛn ˈkɛ ˈɲɛn, ˈakö ˈo -le ˈze ˈo tsabiɛ ˈba, ba -kpë hɛnpuɛn titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 1

7 -KPËN SATAN

Satan man ˈo -le ˈwuënsɛ ˈwɛn ˈo -kɔfɛn -le -Zö -tutue dzhi. -A ˈo ˈkpɛ Satan, ˈe ˈzɔ man -le “bɛnkaanbusɛ,” ˈekun -wɔ nɔn bɛn Joova -kan. -A kiɛ ˈo ˈkpɛ “-Kpën” ˈpɛ. Gɛkë -ɛ nɛn, ˈhɛn ˈˈyɛ ˈe ˈzɔ man -le “ˈhɛnwɔsɛ.” -A -ko ˈo ˈhɛn ˈˈyɛ ˈekun -o -tshe ˈtu -ko -Zö dzhi, nanmɛ -o lala tsabiɛ.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 4

8 ˈWUËNSƆ ˈBA

Joova -o -bo ˈwuënsɔ ˈba -e ˈza -kpe nun puën -o -bo zapɛn -ɛn. -O -bo mmiɛ ˈkun mmiɛ -kpë -zöfɔn ˈlö. -Ba -kɔ -akpumun -akpumun ya ya -kɛke mi dzhi. (Daniel 7:10) ˈBa ˈkpakpa -ba -pɔn ˈhɛn, -ba -le ˈba tshuntshun. ˈWuënsɔ mɛnköshisɔ ˈba, -ba ˈˈyɛ ˈla ˈkun tsabiɛ mmiɛ ˈsɔn ˈba. -E ˈˈle ˈba -giman ˈkö. ˈBatën -ba hɔn Joova dzhi -ba kɛ -ka lö, ˈbatën -ba ze kɛ ˈmɛn ˈɲɛn. ˈO -kalösɔ ˈba ˈwɛn ˈba hɔn zapɛn fɛn, ˈbatën -ba mmiɛ sasa, nanmɛ -ba mmiɛ nɛn shunshɔn. ˈBatën -ba ˈze ˈo bɛn ˈkɛ ˈyi -o dzhu -le, ˈbatën pɛ -ba hɔn -Zö bɛndzhu -giman nɛn. (Psaume 34:7; Apokalis 14:6; 22:8, 9) ˈPɛnlö, ˈba bokan Jesu Amagedɔn kue nɛn.Apokalis 16:14, 16; 19:14, 15.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 5; ˈEwɛn 10, ˈesömɛn 1

9 -KAƝANƝAN

-Kɛ ˈkɛ ˈyi -a -akunda dzhi -shɛ, nanmɛ -a -le ɲɔn ˈe ˈˈman -kɛ ˈyi Joova -wɔ ˈla -yɛ nɛn ˈˈlë ˈkpakpa, -e -le -kaɲanɲan. ˈKun -kaɲannan -yɛ tsa e -Zö -man toa ˈwɔ fɛnfɔ, -o -ze tsa ˈkue, nanmɛ -anumanhɔɛ bɛn -kɔkɔɛ ˈkɛ ˈyi ˈyɛ tsa bokan ɲɔn a ˈˈnɔn ˈˈle -kaɲanɲan hɛnfun nɛn. ˈEhɛnnɛn, -kɛ ˈkɛ ˈyi Joova -o -bo, ˈe ˈkpakpa -e -le ˈe fɛnfɛn. ˈE man Adan e Ɛvë -man, -ba ˈˈnɔn ˈˈpa ˈˈho Joova, -ba -le -kaɲanɲan man, ˈakö -ba ˈpa ˈˈle ˈba fɛnfɛn. -Ba -kuö, -ba -tso, ˈakö -ba -wuö. ˈKun Adan ˈo -kaɲanɲan -e -tën tsa, ˈeyɛ fɛn, -a tsa -ye ˈkuë, -a -tso ˈakö -a ˈwuë.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 7; ˈEwɛn 5, ˈesömɛn 3

10 AMAGEDƆN

ˈE man ˈe -le -Zö ˈo -kue ˈyi ˈo tsɛ nɛn ˈˈwɔ Satan ˈˈman, nanmɛ ˈo tsɛ nɛn -kun -kɛpuɛnlesɔ ˈba ˈkpakpa.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 13; ˈEwɛn 8, ˈesömɛn 18

11 -ZÖ HOBISHI -I

Tsabiɛ ˈba ˈwɛn Joova -o hɔnhɔn ˈkun mmiɛ -kpë -zöfɔn ˈlö -shi -kɔɛ, ˈba -kɔɛshi -i man -a ˈkpɛ -Zö hobishi. Jesu Kisë man ˈo -le ˈe ˈla Hobi. ˈPɛnlö, Joova ˈo kɔ ˈo Hobishi la -kun -kɛpuɛnlesɔ ˈba ˈkpakpa ˈɲɛn. -Zö Hobishi ˈelasɔ ˈba, -kɔɛ ˈkɛ ˈyi ˈe hɔn ˈzapɛn fɛn man ˈba -shi.

ˈEwɛn 3, ˈesömɛn 14

12 JESU KISË

-Zö -o -bo Jesu puën -o -bo -kɛ fan ˈkɛ ˈkpakpa. Joova -o -ɲɛn Jesu -bë zapɛn fɛn ɲɔn kɛ nɔn ˈwu tsabiɛ ˈba ˈkpakpa wɛnfɛn. -A -nɔn -kuën Jesu gbɛ, Joova -o ˈtan kɛ. -Dɔ ˈˈyi ˈla, Jesu -wɔ hobi -shɛ -Zö ˈo Hobishi -i ˈla.

ˈEwɛn 4, ˈesömɛn 2

13 LËTSƐN 70 -KETE ˈYI -A -BO

ˈGbömën ˈyi ˈa tsɛ nɛn lɔ ˈˈPɛɲɛnsɛ -ɔ, Biblë -ɛ -e -kɔfɛn dzhui hɔnlɔ. ˈE lë -pɛkö -a ˈkpɛ lëtsɛn 69, ˈelɔsɔn nɛn man ˈa ˈtsɛ lɔ ˈo. ˈE lë ˈkɛyɛ, -a ˈˈho Jesu -sën (A.J.S) ˈe ˈgbömën 455 nɛn man -e -bo wɛn. Nanmɛ -a -ho Jesu -kɔ (A.J.K) ˈgbɛ ˈakö ˈe sɔn lɔ ˈe ˈgbömën 29 nɛn.

-A -ho Jesu -kɔ ˈe ˈgbömën 29 nɛn man lëtsɛn 69 ˈˈyɛ, ˈe sɔn lɔ. Kë man -a -le -lɔɛ? -A ˈˈho Jesu -sën ˈe ˈgbömën 455 ˈla -bɔ, Nemia -o -bë Jelizalɛmën. ˈAkö Jelizalɛmën -kɔɛ ˈyi ˈe wɔ, -o dzhɔ -bo ˈe -le ˈwɛn ˈpɛ. ˈGbömën ˈˈyɛ nɛn man lëtsɛn 69 -e -tsɛ -bo ˈwɛn. (Daniel 9:25; Nehémia 2:1, 5-8) -A -lɔɛ ˈkun lë 7 man ˈe hɔn “lëtsɛn” ˈkö la. ˈE man lëtsɛn ˈkɛ ˈyi -a dzhu -ketebo ˈˈyɛ ˈla, ˈekö -e ˈˈle lë -nso, ˈgbömën -nso -le ˈe. ˈEkun -ketebo fë -yɛ ˈe ˈkë ˈkun “lë ˈkö ˈe -le ˈgbömën ˈkö.” (Nombres 14:34; Ézékiel 4:6) A sɛ ˈe -hën, lëtsɛn 69 ˈˈyɛ, -e -le ˈgbömën 483 (69 x 7). -A sɛ -tshɔ, -a ˈˈho Jesu -sën ˈe ˈgbömën 455 nɛn ɲɔn a sɛ ˈgbömën 483 kë, -yɛ lɔ sɔn -a -ho Jesu -kɔ ˈe ˈgbömën 29 nɛn. ˈGbömën ˈˈyɛ nɛn kiɛ man -a -tsɛ muën Jesu ˈsɔ, ˈakö -o kiɛ ˈˈPɛɲɛnsɛ -ɔ.Luk 3:1, 2, 21, 22.

-Ketebo ˈkökö ˈˈyɛ ˈla, -a kiɛ -bo lëtsɛn ˈkö ˈmɛn ˈpɛ, ˈeyɛ -e -le ˈe -ye ˈgbömën -nso fë ˈpɛ. -Kɛ ˈkɛ ˈyi ˈe lele ˈgbömën ˈkɛyɛ ˈla, -a dzhui. A sɛ -ho Jesu -kɔ ˈe ˈgbömën 33 nɛn, ˈa -kun ˈˈPɛɲɛnsɛ -ɔ. Nanmɛ ˈe ˈgbömën 36, ˈe ˈwɛnbo nɛn, yɛ ˈˈpa ˈˈle juifë ˈba mikö man ˈa dzhu -Zö Hobishi -i ˈe -nda gbɛgbɛ ˈkɛ ˈze ba tɛn, ˈˈmanfɛnsɔ ˈba ˈkpakpa ˈba -kpë ˈba -ye ˈe nɛn.Daniel 9:24-27.

ˈEwɛn 4, ˈesömɛn 7

14 TSABIƐ ˈKƐHAN -BA -LE -ZÖ ˈKÖ. BƐN ˈˈYƐ, -E -LE -TƆTU

Biblë -ɛ -yɛ ˈe ˈkë ˈkun -Zö Joova man kɛ -bo -kɛ ˈkɛ ˈkpakpa. Nanmɛ kɛ -kɔfɛn -bo Jesu puën kɛ -bo -kɛ fan ˈkɛ. (Kolɔs 1:15, 16) Jesu -o ˈˈle -Zö Sɛnhënsɛ. Lëke nɛn, -o ˈˈdzhue ˈkun ˈo -ba -Zö ˈnun. Bɛn ˈyi -o dzhu man ˈˈyi: “Yi -sɛ mi -hën ˈmɛ.” (Jan 14:28; 1 Korɛntë 15:28) ˈE man -zösɔn ˈkɛ tën ˈla, -a ˈe ˈkë ˈkun tsabiɛ ˈkɛhan mmiɛ -le -Zö ˈkö. ˈBayo Yi -le -Zö, Biɛn -le -Zö, nanmɛ ˈwuënsɛ fɛnfɛn -le -Zö. ˈE bɛn ˈˈyɛ, ˈe ˈˈman Biblë -ɛ ˈla. -Tɔtu -le e.

ˈWuënsɛ fɛnfɛn -ɛn, -Zö ˈo sɛnhën -ɛn man. ˈEyɛ man ˈe -le ˈo sɛnhën -kaka ˈyi -a ˈˈman -hën ɲɔn -wɔ nɔn -kɛ ˈyi -wɔ ˈla -yɛ -le. -E ˈˈle tsabi. ˈE -kɛnɛnku -ye nɛn, kiekie -zösɔansɔ ˈba, ‘ˈwuënsɛ fɛnfɛn -bë ˈba ˈla,’ nanmɛ Joova -o dzhu bɛn ˈˈyi: “ˈˈMɛ -bë nu mɛ ˈˈwɛnsɛn ˈfu tsabiɛ ˈkpakpa fin.”Actes 2:1-4, 17.

ˈEwɛn 4, ˈesömɛn 12; ˈEwɛn 15, ˈesömɛn 17

15 -KƆWA

-Zösɔansɔ gbangban ˈba, ˈba -Zö ˈyi -ba ˈsɔn -ba ˈˈman -kɔwa nɔn ˈe nɛn. ˈˈƝan -kɛ fɛn?

  1.  Tsabiɛ -ba nɔn -kɔwa -Zö ˈsɔn, -e ˈza -kpe nun. ˈAnannan ˈlö, tsabiɛ -ba -nɔn -kɔwa -sɔn -kɛ ˈkɛ ˈyi -Zö -o -bo, nanmɛ -e hɔn ˈba ˈˈfɛ -kale -giman ˈkɛ nɛn. Jesu -o -nɔn -wuö ˈe ˈgbömën 300 ˈyi ˈe -kɔ ˈla, -zösɔansɔ ˈba, -ba ˈˈnɔn -kɔwa ˈˈsɔn -Zö. -E -nɔn ˈza gbɛ, Lomɛn ˈba ˈba Hobi ˈwɛn -a ˈkpɛ Kɔnsitantɛn (Constantin), -o -le -ze -kɔwa -e kiɛ -zösɔn ˈkɛ ˈe -ɲanliɛ. -O -nɔn -kɔwa hɔn -zösɔn ˈkɛ -ɲanliɛ ɲɔn ˈe nɔn tën hɛn -kpe ˈnun. ˈE man -kɔwa, -e ˈˈtshɔ Jesu ˈo dzhi -kɛke nɛn. Latɔ ˈyi -a ˈkpɛ New Catholic Encyclopedia, -e dzhu bɛn ˈˈyi: “Tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba -kɔ puën -a -ho Jesu, nanmɛ ˈba ˈwɛn ˈba ˈˈle -zösɔansɔ, -kɛ ˈkɛ ˈyi -ba lele ˈe ˈla man ˈe -tshɔ.”

  2.  -A ˈˈbobo Jesu lɔ -kɔwa fɛn. Gɛkë -ɛ nɛn, -kɛ ˈyi -a ɲɛn ˈla “-kɔwa,” ˈe ˈzɔ man -le “ˈtshu pianpian ˈkö,” “zakɔɛ ˈsömɛn ˈkö,” -aniin “zakɔɛɲin ˈkö” ˈnun. Latɔ ˈyi -a ˈkpɛ The Companion Bible, ˈe ˈla -a dzhu bɛn ˈˈyi: “Nouveau Testament la, -kɛ ˈyi ˈe sɛ -le ˈze ˈa dzhu ˈkun -e -le zakɔɛ ˈsömɛn ˈkɛmuën bɔbɔ, ˈe ˈˈman ˈe ˈla.” ˈTshu pianpian ˈkö fɛn man -a bobo Jesu lɔ -kuën.

  3.  -Ɲanliɛ ˈhɔn -kɛ nanmɛ -kɛ ˈyi -a -puö, Joova -o ˈˈyɛ ˈla ˈkun ˈa nɔn ˈkɛ ˈsɔn ˈo.Exode 20:4, 5; 1 Korɛntë 10:14.

ˈEwɛn 5, ˈesömɛn 12

16 JESU ˈWI -I BƐNHƐNSƆN

Jesu -o -she ˈo kɔasɔ ˈba -nda ˈkun ˈo ˈwi bɛn -ɛn, mmiɛ -she ˈe ˈboɲan. ˈGbömën ˈkɛ ˈkpakpa nɛn, Nisan -po -ɔ ˈo -lë 14 nɛn man -ba tsɛ ˈboɲan ˈˈyɛ -shɛ. Lë ˈkökö ˈˈyɛ nɛn man Izaɛlësɔ ˈba, -ba tsɛ ˈba -ye Pakë ˈboɲan -an -shɛ. Jesu ˈwi -i bɛnhɛnsɔn ˈboɲan ˈˈyɛ nɛn, a nɔn kpanwun, nanmɛ -divɛn kɔ tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba -bë ˈe nɛn ˈkpakpa hian. Kpanwun ˈˈyɛ e -divɛn -man, -e -ba kɔ Jesu dzhɛntɔ -ɛ e ˈo -vën -ɛn -man ˈnun. Ba ˈwɛn ˈba ˈze -kan Jesu ˈze ˈba ama ˈba -kpë -zöfɔn ˈlö -shi -kɔɛ man ˈba kpanwun -ɛn -shɛ, nanmɛ ˈba -divɛn -ɛn mën. ˈBa ˈwɛn ˈba -nɔn hɛnmɛ hɔn ˈe nɛn ˈkun ˈba -kpë zapɛn fɛn titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan -ye -ɛ, -ba Jesu ˈwi -i bɛnhɛnsɔn ˈboɲan -an nɛn ˈze. ˈE man -ba ˈˈman kpanwun -shi, nanmɛ -ba ˈˈman -divɛn -ɛn mën.

ˈEwɛn 5, ˈesömɛn 21

17 ˈƝIN

Tsabiɛ -bobobe ˈnun -ba ˈe ˈbuë ˈkun tsabi kɛ sɛ -wuö, kɛ ˈlalö -kɛke ˈe ˈˈman ˈwu, ˈakö -yɛ ˈwuën ˈlö ze. ˈBatën -ba kiɛ ˈe ˈbuë ˈpɛ ˈkun tsabi ˈwɛn kɛ -wuö kɛ pa sɛ bokan tsa, nanmɛ kɛ sɛ -le tsa -kɛpuɛn.

  • Biblë -ɛ ˈe ˈˈman ˈe dzhu ˈkun a sɛ -wuö, sa ˈlalö -kɛke e ˈˈman ˈwu. ˈE ˈyi -yɛ dzhuɔ man ˈe -le ˈkun tsabi kɛ sɛ -wuö, kɛ ˈˈman pa sɛ -kɛke mii -le. Biblë -ɛ ˈla, -a dzhu bɛn ˈˈyi: ‘ˈBa ˈwɛn ˈba hɔn hɛnpuɛn, -ba lɔ ˈkun ˈba -bë ˈwu. ˈE man ˈba ˈwɛn ˈba -wuö -ye -ɛ, -ba ˈpa ˈˈlɔ -kɛke mii, ˈekun -ba ˈˈman ˈpa sɛ -kɛke mii -akunda -shi. ˈE -nunmën ˈpɛ, ˈba ˈlayɛ -ɛ, ˈba -kɛ ˈhɛnda e ˈba -kɛ hɛnnën ama, -e yɛyɛ lɔ -kɔ. Nanmɛ -kɛ ˈkɛ ˈyi ˈyɛ -le zapɛn fɛn -bɛ, ˈba -kɛke mii -e ˈˈman pa ˈe nɛn. ˈDzhu ˈyi -bɔ la ze, -giman -le, -akunda -shi, -kalɔ, nanmɛ bɛnlɔ, ˈe mii -e ˈˈman hinlö.’ (Ecclésiaste 9:5, 6, 10) Biblë -ɛ -yɛ kiɛ ˈe dzhuɔ ˈpɛ ˈkun tsabi -o sɛ -wuö, “-wɔ -fɔ -ɛ ˈla nɔn ze. ˈE lë ˈyɛ nɛn, ˈo -akunda ˈkɛ -yɛ lɔ yɛyɛ.” ˈAkö -o ˈˈman pa fɛn -kpë.(Psaume 146:4; Genèse 3:19)

  • Biblë -ɛ -yɛ ˈe ˈkë wie ˈkun tsabi -o sɛ -wuö, ˈo lalö -kɛke -e ˈˈman hɛnpuɛn -kpë. Tsabi -o sɛ -wuö, -o ˈˈman ˈɲin ˈˈkiɛ -bobo -kpë. -E -le -ze wɔ ˈˈsɛ ˈˈbokan tsa, nanmɛ wɔ ˈˈsɛ ˈˈle tsa -kɛpuɛn.

ˈEwɛn 6, ˈesömɛn 5; ˈEwɛn 15, ˈesömɛn 17

18 ˈWUËNSƐ

ˈBu Ebö e Gɛkë -man nɛn, -kɛ ˈyi -a ˈkpɛ ˈwuënsɛ, ˈe sɛ -le -kɛ tshuntshun. ˈE man a sɛ ˈe ˈmɛn -bo ˈkpakpa, -kɛ ˈyi -yɛ dzhuɔ man -le -kɛ ˈyi tsabi -o ˈˈman -hën, kɔ -fɔsɔn, nanmɛ nannan e tsabi -man ˈba puɲɛn -ɛn ˈnun. ˈE sɛ -le -Zö ˈwuënsɔ ˈba nun, nanmɛ ˈwuënsɛ fɛnfɛn ˈyi ˈe -le -Zö ˈo sɛnhën -ɛn ˈnun. Biblë -ɛ -e ˈˈman ˈe ˈkë ˈkun tsabi kɛ sɛ -wuö, kɛ ˈwuënsɛ ˈke yɛ -tshuɔ kɛ ˈla bobo ˈze.Exode 35:21; Psaume 104:29; Matie 12:43; Luk 11:13.

ˈEwɛn 6, ˈesömɛn 5; ˈEwɛn 15, ˈesömɛn 17

19 JEHƐNËN

Gɛkë -ɛ nɛn, Jehɛnën -ɛn man Akie Biblë -ɛ ˈla, -a ˈkpɛ “tshɛn ˈˈyi ˈe ˈˈma ˈyin ˈananan.” Jelizalɛmën -kɔɛ, ˈe dzhi ˈlö -bo kö -a -dɔ -ka ˈfuë tɔ, ˈe nɛn man -a ˈkpɛ Jehɛnën ˈˈyɛ. -Kɛke -e ˈˈman ˈe ˈkë ˈkun Jesu ˈo kie nɛn ˈlö, -a nannan e tsabiɛ ama tɔ hɛnpuɛn nɛn -bo ˈˈyɛ nɛn. ˈEyɛ fɛn, Jehɛnën -ɛn, -e ˈˈle -bo ˈyi -a -kpë tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba -wuö tɔ titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan ˈe dzhi bɛndzhu -aɲanda -ye nɛn. Tsabiɛ ˈba ˈwɛn Jesu -o dzhu ˈkun ˈa ko fɔ Jehɛnën ˈla, ˈba man ˈba -le ˈba ˈwɛn ˈa -kun titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan.Matie 5:22; 10:28.

ˈEwɛn 7, ˈesömɛn 20

20 SAKAYI HAN YI BU HUN FUN

Saka ˈˈyɛ man Jesu -o -ye ˈkë ˈo -kɔasɔ ˈba ˈkun ˈba -le ˈyi ˈba saka -ye. Jesu -o -she tsa -nda ˈkun a -le ˈe ˈˈyi ˈnun ˈyi saka:

‘Bu ˈhɛn ˈe -le ˈe fɛnfɛn’

  • -A -le ˈeyɛ ˈnun Joova bie ˈkun ˈtu ˈkɛ ˈyi -a -tshe -ko ˈo dzhi ˈkpakpa, ˈo fuö ˈo ˈhɛn ˈɲɛn ˈkɛ nɛn ɲɔn fɔnlösɔ e -zapɛnfɛnsɔ ama, ˈba nɔn bua kɛ ˈhɛn, nanmɛ ˈba ho kɛ.

  • ‘Bu Hobishi -i, ˈe -wɔ’

    -A -le ˈeyɛ ˈnun ˈe bie ˈkun -Zö Hobishi -i ˈelasɔ ˈba, ˈba wɔ Satan ˈˈman puɛn ˈˈyi, ˈba -she -kɔɛ ˈkɛ ˈyi ˈe hɔn zapɛn fɛn, nanmɛ ˈba -le ˈze zapɛn -ɛn -e ˈkiɛ paladi.

  • ‘Bu -kaˈ -bɔ ˈla -yɛ ˈe -le zapɛn fɛn -bɛ’

    -A -le ˈeyɛ ˈnun ˈe bie ˈkun ˈehɛnnɛn, -kɛ ˈyi Joova -o bobo ɲɔn -o -nɔn -bo zapɛn -ɛn e tsabi -man, ˈe -le kɔ ˈe nɛn ɲɔn ˈba ˈwɛn ˈba kɛ ho, -ba nɔn ˈkiɛ tsabiɛ fɛnfɛn -kpë paladi ˈla titi -e ˈˈɲan -le ˈanannan.

ˈEwɛn 8, ˈesömɛn 2

21 ˈˈPƐ ˈYI -ZÖ -O -ƝƐN TSA

Joova -o -tɔn -pɛn ˈyi ˈa nɔn ˈɲɛn tsabiɛ ˈba ˈˈpɛ ɲɛn -kaɲanɲan e ˈwi -man ˈla. Tsabi fɛnfɛn ˈyi -e -le dɔa ˈkun ˈa -le ɲɔn Adan -o -le -ze -a ˈpa ˈˈle, nanmɛ -kɛ ˈyi ˈe -le ˈze tsa e Joova -man tsa dzhueya ˈe -lëdzhën kɔ ˈze ˈe kui nɛn, ˈe -pɛn ˈyi -e bie ˈkun ˈa -tɔn, ˈeyɛ man Joova -o -tɔn -ɲɛn tsa ˈˈpɛ. -O -ɲɛn Jesu -bë zapɛn fɛn ɲɔn kɛ nɔn -kpë -kaɲanɲanlesɔ ˈba ˈkpakpa wɛnfɛn ˈwu. Jesu ˈo ˈwi -i, -e -ze tsabiɛ ˈba ˈkpakpa ˈyi -bɔsɔ ˈkun ˈba sɛ ˈkiɛ ˈba fɛnfɛn -kpë hɛnpuɛn titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan.

ˈEwɛn 8, ˈesömɛn 21; ˈEwɛn 9, ˈesömɛn 13

22 ˈˈƝAN -KƐ FƐN MAN ˈGBÖMËN 1914 -E -LE ˈE -KƆKƆƐ -KPE ˈNUN E?

-Kete ˈyi -a -bo hɔn Daniel ˈwɛn 4 ˈla, -yɛ tsa ˈyi ˈkë ˈkun -Zö ˈo kpɔ ˈo hobi -ɔ lɔ ˈgbömën 1914 nɛn.

-Kete ˈyi -a -bo: Joova -o -le -ze hobi Nebukaneza kɛ -tɔ la -hën zakɔɛɲin -kpe ˈkö ˈyi -a -kɔ lɔ. ˈO latɔ ˈˈyɛ ˈla, -o hɛɛn ˈkun -a -nɔn -lɔkui biebën ˈkö tshɛntshɛn zakɔɛ ˈe kpinɛn lɔ ɲɔn ˈe ˈˈman nɔn dzhi ˈdzhu ˈpɛ titi “kie -nso” ˈe kɔ. ˈE sɛ -kɔ gbɛ, zakɔɛ ˈe ˈdzhu dzhi, ˈakö ˈe sɛmi ˈpɛ.Daniel 4:1, 10-16.

Bɛn ˈyi -ketebo ˈˈyɛ, -yɛ tsa ˈkë: -Zö ˈo -kɔɛshi -i man ˈe -le zakɔɛɲin ˈˈyɛ. Joova -o -le -ze hobiɛ -kpe ˈnun mmiɛ -kpë Jelizalɛmën -kɔɛ fɛn -she Izaɛlë ˈˈman -ze ˈe ˈza. (1 Chroniques 29:23) ˈE man hobiɛ ˈba ˈˈwɔ, -ba ˈpa ˈˈshe mɛnkö Joova dzhi, -e -le -ze ˈba -kɔɛshi -i -e sɔn lɔ. -A ˈˈho Jesu -sën ˈe ˈgbömën 607 nɛn, -a ˈwɔ Jelizalɛmën -kɔɛ. ˈEyɛ nɛn man “kie -nso” -e, -e -tsɛ -bo ˈwɛn. (2 Rois 25:1, 8-10; Ézékiel 21:25-27) Jesu -o -nɔn dzhu ˈkun “tsabiɛ ˈba ˈˈle Juif, ˈˈba -bë ˈˈwɔ Jeruzalɛm -kɔɛ -ɛ, ˈbɛtsuun ˈˈyɛ ˈtsɛn ˈe lë ˈˈyi -Odɔmiga -Zö -kan -ze mɔ- -ɔ ˈla,” “kie -nso” -e, ˈe dzhi bɛn man -wɔ dzhuɔ. (Luk 21:24) ˈEyɛ -yɛ ˈe ˈkë ˈkun Jesu -o -nɔn hɔn zapɛn fɛn -bɛ, “kie -nso” -e, -e ˈˈsɔn lɔ -sën. Joova -o dzhui ˈkun “kie -nso” ˈˈyɛ, ˈe lɔ sɔn -ɛn nɛn, ˈo ˈkpɔ Hobi ˈkö lɔ. Jesu man ˈo -le Hobi ˈˈwɔ. -Kɔɛ ˈyi Jesu ˈo -shi, ˈe -le ˈze -Zö tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba hɔn zapɛn fɛn ˈkpakpa, ˈba -kan -toɲɛn titi ˈe ˈˈɲan -le ˈanannan.Luk 1:30-33.

“Kie -nso” ˈˈyɛ, ˈgbömën ˈkɛ ˈyi ˈe -shi: “Kie -nso” ˈˈyɛ, ˈe -shi ˈgbömën 2.520. -A ˈˈnɔn ˈˈho Jesu -sën, ˈa sɛ -tshɔ ˈe ˈgbömën 607 nɛn ˈgbömën 2.520 kë, ˈgbömën 1914 nɛn man -yɛ tsɛ lɔ sɔn. ˈGbömën ˈˈyɛ nɛn kiɛ man Joova -o -tsɛ -ko ˈˈPɛɲɛnsɛ Jesu Hobi -zöfɔn ˈlö Hobishi -i ˈla.

Kë man -a -le -hën ˈgbömën 2.520 ˈˈyɛ? Biblë -ɛ -yɛ ˈe ˈkë ˈkun kie ˈkɛhan e ˈe fan -man, -e -le lë 1.260. (Apokalis 12:6, 14) “Kie -nso” -e, -e -le lë ˈkɛyɛ ˈe tshun ˈkɛmuën. ˈAkö -yɛ lë 2.520 -le. ˈKun -ketebo fë -yɛ ˈe dzhuɔ ˈkun “lë ˈkö, -e -le ˈgbömën ˈkö” fɛnfɔ, -e -le -ze lë 2.520, -e -le ˈgbömën 2.520.Nombres 14:34; Ézékiel 4:6.

ˈEwɛn 8, ˈesömɛn 23

23 AKANJË MISHƐLË

“Akanjë” ˈe ˈzɔ man ˈe -le “ˈwuënsɔ ˈpayi.” Akanjë ˈkö ˈkiɛ man Biblë -ɛ -yɛ ˈmɛn -bo. ˈO ˈhɛn man -she Mishɛlë.Daniel 12:1; Jud 9.

Mishɛlë man ˈo -le ˈwuënsɔ mɛnköshisɔ ˈba ˈwɛn ˈba -le -Zö -nsafɔ, ˈba ˈPayi. ˈA sɛ Apokalis 12:7 ˈla kë, -a dzhu bɛn ˈˈyi: “Mishɛl ˈle ˈo ˈˈwɛnsɔn ˈama, -ba -kuö atamagi -ɔ ˈle ˈo ˈˈwɛnsɔn ˈama -kue.” Apokalis latɔ -ɛ ˈla, -a ˈe dzhuɔ ˈkun Jesu man kɛ -le -Zö ˈo -nsafɔ ˈba, ˈba ˈPayi. ˈEyɛ -yɛ ˈe ˈkë ˈkun Jesu ˈo ˈhɛn fë man ˈe -le Mishɛlë.Apokalis 19:14-16.

ˈEwɛn 9, ˈesömɛn 4

24 NƐNNƆN LË ˈKƐ

ˈE kie ˈyi -kɛ tshuntshun ˈe tsɛ nɛn -le zapɛn fɛn puën -Zö Hobishi -i ˈelasɔ ˈba, ˈba ˈwɔ Satan ˈˈman, ˈe kie ˈˈyɛ man -a ˈkpɛ nɛnnɔn lë ˈkɛ. Biblë -ɛ ˈe -ketebo ˈkɛtën ˈla, -a dzhu bɛn ˈkɛ ˈˈyi -bo ˈe kie ˈkökö ˈˈyɛ ˈmɛn: “ˈˈMla lɔgbɛn ˈa,” nanmɛ “tsabi Biɛn ˈo ˈnubë -ɛ.” (Matie 24:3, 27, 37) -Zö Hobishi -i ˈe Hobi -ɔ, -o -nɔn -bo ˈo -kɔɛshi -i ˈwɛn -zöfɔn ˈlö ˈgbömën 1914 nɛn man ‘nɛnnɔn lë ˈkɛ,’ -e -bo ˈwɛn. ˈAkö ˈe sɔn lɔ Satan ˈˈman ˈe ˈwɔ nɛn Amagedɔn kue nɛn.2 Timote 3:1; 2 Piɛr 3:3.

ˈEwɛn 9, ˈesömɛn 5

25 ˈWILATSHUFƆNƝƐN

Tsabi -o sɛ -wuö ɲɔn -Zö o sɛ tan kɛ -bë hɔn hɛnpuɛn ˈpɛ, ˈeyɛ man -a ˈkpɛ ˈwilatshufɔnɲɛn. Biblë -ɛ ˈla, -a ˈbo wilatshufɔnɲɛn bɛn -ngɔan ˈmɛn. Eliya, Elisha, Jesu, Piɛ, nanmɛ Pɔlë ˈba ˈkpakpa -ba tan tsabiɛ -ɲɛn ˈwi ˈla. -Zö ˈo sɛnhën -ɛn mikö man ˈe -le -ze -ba -bo kunman ˈkɛyɛ. Joova -o dzhu ˈkun ˈo -bë -le ˈze ‘tsabiɛ gbangban ˈle ˈba yanyan ˈama,’ ˈba tan -bë -kpë hɛnpuɛn zapɛn fɛn. (Actes 24:15) Biblë -ɛ -yɛ wilatshufɔnɲɛn -zöfɔn ˈlö ˈze ˈmɛn -bo ˈpɛ. ˈBa ˈwɛn -Zö -o -ko fɛn, -wɔ nɔn mmiɛ tan -zöfɔn ˈlö ze Jesu -kan man ˈeyɛ -e -bo wɛn.Jan 5:28, 29; 11:25; Filip 3:11; Apokalis 20:5, 6.

ˈEwɛn 9, ˈesömɛn 13

26 -KPËN -GIMAN

-Kpën -giman -an, ˈe man ˈe -le -kɛpuɛn ˈkɛ ˈyi tsabiɛ -ba nɛn kɔ ˈze ˈba e ˈwuënsɔ puɛn ˈba ama -ba nɔn -zɔ -shɛ. ˈBatën ˈba ˈkökögbɛ ˈba sɛ nɔn -zɔshi -kan mmiɛ. ˈBatën ˈba sɛ kɔ -adzhofɔ ˈnun, -aniin këshi ˈnun -shɔ. Tsabiɛ -ba -kpën -giman -le ˈekun ˈba hɛnlö -ye nɛn, tsabi -o sɛ -wuö, ˈo ˈwuënsɛ -ɛ ˈe ˈˈman ˈwu, ˈakö yɛ ˈɲin kiɛ. ˈWuënsɔ puɛn ˈba, -ba ˈe kö ˈpɛ ˈkun ˈba -le ˈze tsabiɛ ˈba mmiɛ ˈpa ˈˈho -Zö kɛ kue ˈkɛ. Kë -giman, -adzhofɔ -giman, maji -giman, nanmɛ -abosanmo -giman ˈkɛ ˈkpakpa, -e -le -kpën -giman. Fimën ˈkɛ tën ˈla, latɔ ˈkɛ tën ˈla, nanmɛ ˈnun ˈkɛ tën ˈla, -a ˈe ˈkë ˈkun -kpën -giman ˈkɛ, -e ˈˈle -kɛpuɛn. -Kɛ ˈkɛ ˈyi ˈyɛ lele ˈwuënku ˈkɛ nɛn, ˈtɛ ˈkɛ ˈyi -a ˈyɛ ˈba ˈwɛn ˈba -wuö ˈze, ˈwuënkpë ˈkɛ, -kabi ˈpia ˈkɛ, -kɛn -le ˈkɛ, ˈwɛnlɔtiɛn ˈkɛ, zɔtɔ ˈkɛ, nanmɛ ˈbikɔn ˈkpë ˈkɛ ama, ˈwuënsɔ puɛn ˈba man ˈba hɔn ˈkɛ ˈzɔ. ˈEtën nɛn, tsabiɛ ˈba nɔn pɔn ˈwuënsɔ puɛn ˈba mmiɛ sɛnhën -ɛn, -ba dɔgë fuö -sën.Galat 5:20; Apokalis 21:8.

ˈEwɛn 10, ˈesömɛn 10; ˈEwɛn 16, ˈesömɛn 4

27 JOOVA ˈO ˈKƆA ˈYI -O ˈKƆA

Joova -o -le -Zö Sɛnhënsɛ, nanmɛ ˈo ˈwɛn man ˈo -bo -kɛ ˈkɛ ˈkpakpa. (Apokalis 15:3) ˈEyɛ fɛn man -kɛ ˈkɛ ˈkpakpa -e -le ˈo -ye, -o ˈkɔa, -o -pɔn ˈe -bɔsɔ ˈkun ˈo ˈkɔa ˈo -kɛ ˈkɛ ˈyi -o -bo ˈkpakpa. (Psaume 24:1; Isaïe 40:21-23; Apokalis 4:11) -O -she ˈkue -ze -kɛ ˈkɛ ˈyi -o -bo ˈkpakpa. Joova -o kiɛ -pɔn ˈe -bɔsɔ ˈkun ˈo ko tsabiɛ fë ˈze mmiɛ ˈkɔa. A sɛ -Zö ˈla -yɛ, nanmɛ a sɛ ˈo ˈkue ˈkɛ ho man -a ˈe ˈkë ˈkun ˈo ˈkɔa ˈyi -o ˈkɔa, -a -nɔn ˈe fɛn.1 Chroniques 29:11.

ˈEwɛn 11, ˈesömɛn 10

28 -PIGBA

Tsabi ˈwɛn ˈo ˈkökögbɛ hɛnfun nɛn, ˈwɔ -bitshɔ ˈwɛn ˈo ˈˈtsɛ ho nɛn -kuën, ˈo ˈˈwɔ man ˈwɔ -pigba. -E ˈˈle -asidan -ye nɛn, nanmɛ -e ˈˈle ˈkun shimuɛn -ɔn ˈo dzhan -kɛke man ˈe -le ˈze -pi ˈˈyɛ ˈe ˈfu lɔ. Shimuɛn -ɔn -o -sɛ -nɔn -pi ˈkiɛ, tsabi timi man ˈo hɔn kɛ -pia titi ˈo ˈˈɲan ho kɛ. -E ˈˈle ˈkun ˈa nɔn ˈo ˈbu ˈo nɛn dzhan -kɛke ˈyi ˈa sɛ ˈpɔn ˈɲɛn.

ˈEwɛn 13, ˈesömɛn 5

29 TSABI -VËN ˈZE

ˈE man ˈe -le zale nɛn, -vën ˈyi -a ˈze ˈfe ˈnun, -aniin tsabi fë -wɔ ˈze ɲɔn -a nɔn losɛ dzhi -kën. ˈEtën nɛn ˈpɛ, ˈe sɛ -le ˈkun -kɛ ˈkɛdzhi ˈyi ˈe hɔn -vën -ɛn ˈla, ˈa nɔn ˈe ˈkö ˈnun -le tsabi za. -Kɛ ˈkɛdzhi ˈyi ˈe hɔn -vën -ɛn ˈla man ˈe -le pasima, gobilë ˈˈnɛn, gobilë ˈfi, nanmɛ pakɛtë.

ˈEwɛn 13, ˈesömɛn 13

30 TSABI TEGBU

Biblë -ɛ ˈla, ‘tsabi tegbu -i,’ -e ˈˈle tsabi pini mikö. A sɛ tsabi te ˈgbuë, -a ˈo -ka ˈkë, -a ˈo -zën -bo, nanmɛ -a ˈo -dzhu ˈshuɔ. Joova wɔ sɛ tsabi te ˈgbuë, -o ˈˈman ˈe -le -abɔɛ -ye nɛn, nanmɛ -o ˈˈman ˈe -le titi -e ˈˈman ˈe dzhi kɔ. (Proverbes 4:1, 2) Joova -o -le -kɛ gbɛgbɛ -kpe ˈnun ˈkë ˈˈve -yɔ e ˈˈve -nɛn ama ˈyi ˈkun ˈba -le -le ˈba -ye. ˈKun -o -lɔ tsabi te ˈgbuë -kpe ˈnun fɛnfɔ, -e sɛ -le ˈze tsabi ˈo -yɛ tegbu ˈla. (Proverbes 12:1) Joova -wɔ ˈo tsabiɛ ˈba ˈla -yɛ, -e -le -ze -wɔ mmiɛ -ka ˈkë. -Ka ˈyi ˈo ˈkë mmiɛ ɲɔn ˈe nɔn bokan ˈba ˈze ˈba -bo ˈba -akunda puɛn ˈkɛ kiɛn -shi -akunda gbɛgbɛ, nanmɛ ˈba nɔn -le -kɛ ˈkɛ ˈyi -wɔ ˈla -yɛ, ˈeyɛ man -wɔ mmiɛ ˈkë. ˈˈVe -yɔ e ˈˈve -nɛn ama -ye -ɛ, ba sɛ ˈba ˈˈve ˈba te ˈgbuë, ˈba bokan mmiɛ ˈze ˈba lɔ -kɛ ˈyi ˈe -le -ze -e bie ˈkun mmiɛ tɛn bɛn ˈkɛ ˈyi -ba mmiɛ dzhuɔ. ˈKun ˈba -le -yɛ Joova e ˈo ˈMɛn Bɛn -ɛn -man ˈla, nanmɛ ˈkun ˈba -le tɛn ˈe ˈla bɛn -anumanhɔɛ -kɔkɔɛ ˈkɛ ˈla, ˈba ˈkiɛ ˈkë mmiɛ ˈyi ˈpɛ.

ˈEwɛn 14, ˈesömɛn 13

31 ˈWUËNSƆ PUƐN ˈBA

A ˈˈman ˈba -hën, -ba pɔn sɛnhën -kpe ˈnun -hën tsabiɛ. -Ba ˈpa ˈho -Zö ˈakö -ba kiɛ kɛ hɛndasɔ. -E -nɔn tshɔ ˈyɛ nɛn man -ba kiɛ ˈba puɛn. (Genèse 6:2; Jud 6) Satan ˈo -tutue ˈyi -o -le Joova dzhi, -ba -da ˈba -ye kɛ nɛn.Deutéronome 32:17; Luk 8:30; Actes 16:16; Jak 2:19.

ˈEwɛn 16, ˈesömɛn 4