Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Jan waliruw wiytapxitu, ¿kamachiristsa?

Jan waliruw wiytapxitu, ¿kamachiristsa?

15 YATICHÄWI

Jan waliruw wiytapxitu, ¿kamachiristsa?

“Yatiqir masinakajax taqi kun lurapxi: tabaco fumapxi, droganak apnaqapxi, yuqallanakax imillakamp sarnaqapxi ukhamaraki imillanakasa... Kuna jan wali lurañanakarutï wiytapxtam ukanakx qalltan jan walitw uñjtaxa, ukampis janiw tiempompix ‘janiw’ sañjamäxiti.” (Eva)

TAQINIWA suma uñjatäñ muntanxa. Ukatwa maynirux masinakapax jan walin uñjasiyaspaxa. Amuytʼañataki: awk taykamatix cristianopxapunchïna ukhaxa, machjasiñatsa, janïr casaraskasa wachuq jucha lurañatsa yatichapxpachätamwa (Gálatas 5:19-21). Ukampis ukpï jilapart yatiqir masinakamax lurasipkixa ukat ukwa lurayañ munapxaraktamxa. Ukampis ¿kunatsa ukham sarnaqapxpacha uk jisktʼasipxpachati? ¿Chuymaparjamat uk lurapxpacha? Janjawa. Chiqpachansa, yatiqir masinakan wiytatäsinwa ukham lurasipki. Iyaw sayasiñ laykuwa, mayninakjam amuyxapxi. Jumaxa, ¿jupanakjamat amuyxarakta? ¿Jan ukax jan axsartʼasach kunti yatkta uk arxatta?

Mä kutixa Moisesan Aarón sat jilapawa, mayninakan jan wali tuqir wiytatäsax iyaw sas juch luratayna siw Bibliaxa. Israelit masinakapaw mä dios lurayañatakix muyuntapxäna (Éxodo 32:1-4). ¿Kunjam jaqitsa parlasktan uk amuytʼtati? Amtañäni, Aaronawa faraón nayraqatan Diosan yatiyäwinakapxa jan axsartʼasa parläna (Éxodo 7:1, 2, 16). Ukampis israelit masinakapampix atipjayasïnwa. Amuyataxa, Egiptonkir wali munañan jaqir saykatañat sipansa, israelit masinakapar saykatañaw Aaronatakix jukʼamp chʼamäpachänxa.

¿Jumasti? ¿Chiqa yatichäwinakat arxatañax jumatak chʼamati? Jan wali lurañar wiytataxa, jan axsarayasisa janiw sañti, ¿munasma? Jan payachasimti: jumax saykatasmawa. Kunsa luräta ukwa nayraqat amuytʼasiñamaxa, ukaw wali askixa. Aka pusi iwxtʼanakaw yanaptʼätamxa.

1. Kamachasipkis uk amuyañama (Proverbios 22:3). Kunapachas jan waltʼäwinakax qalltaspa ukax jilapart amuyasiñjamäskiwa. Amuytʼañataki, yatiqir masinakamatxa waljaniw fumtʼasis jutapxaspa. ¿Jumar jakʼachasisax kamachapxanisa? Cigarro fumayañ munapxätamxa. Nayra uk amuyäta ukhaxa, kamachätasa ukat kamsätasa ukatakix wakichatäxätawa.

2. Lupʼiñamawa (Hebreos 5:14). Taqinin luräwiparjam lurasma ukhaxa, kunjamas qhiparux jikxatasismax ukwa jisktʼasiñamaxa. Chiqasa, ukham lurasax masinakamampix mä qhawqha tiempokis sum apasismawa. Ukampis ¿awk taykam jakʼansa jan ukax cristiano masinakam jakʼansa kunjamas jikxatasïta? Yatiqir masinakamar iyaw sañ laykukiti, ¿Diosampi sum apasiñ aptʼäta?

3. Amtañamawa (Deuteronomio 30:19). Jichhürupasa qharürupasa jan ukax yaqhürupasa, taqiniw Diosar maynix luqtapuninit janich ukxa amtañapa, ukhamaraki taqiniw amtataparjam kunsa iyaw sas katuqañapa. Joseyasa Job chachasa Jesusasa sum amtapxäna, ukampis Cainampi Esaumpi Judasampixa jan walirak amtapxäna. Jichhax jumaruw waktʼtamxa, ¿kamachätasa?

4. Amtatamaruw lurañama. Janiw sinti chʼamäkiti. Iyaw sas lurasax kunjamas uñjasisma, jan iyawskasmaxa kamacharakispasa uk sum lupʼikipxsta, ukat kamachätas uk sum amtxaraksta ukhaxa, janiw amuyunakam arsuñax chʼamäkaniti. Amtatamarjam luratamax qhiparux wali askïniwa (Proverbios 15:23). Jan sinti axsarayasimti, janiw wali jaya parlañax wakiskiti. Janiw säta ukax walikïniwa. Janipuniw iyaw siskätati ukxa, akham arunakampirakiw sasma:

“Janiw uk lurañatakix nayar jakhutätati.”

“Janiw ukanak lurirïkti.”

“Kamachtamsa, ¿janïrat uñtʼkista?”

Jankʼakiw qhan arsuñama. Ukampisa tiempompix janiw jan walinakar wiytxapxätamti. ¿Qallasipxätam ukhax kamachätasa? Sañäni, jan iyaw satam laykux “axsariri” sasin sapxiristam ukhaxa, ¿kamachasmasa? Ukham sasaw jan walinakar wiytapxarakiristamxa. Ukham sataxa, ¿kamsasmasa? uk aka kimsa tuqit uñjañäni:

● Ukhamaw sasmawa. Akham sasa: “Chiqas axsaraskapuntwa” sasa. Ukxaruw mä qhawqha arunakamp kunatsa jan lurañ muntkta ukxa qhanañchasma.

● Jan jiskhisimti. Yaqha tuqstayañamawa ukampis kunsa amuyta ukxa, qhanwa amuyañapa.

● Lurktam uk lurarakma. Kunatsa jan munkta ukxa qhanañchañamawa ukat amuytʼasiñapatakiwa arxayañamaraki. Akham sasmaxa: “Jumjam amuytʼasiri jaqix janiw ukham lurkaspati” sasa.

Qallasiskakïtam ukhaxa, sarxañamawa. Walja tiempo ukan qhiparäta ukhaxa, jukʼampwa jan walirux wiytapxätamxa. Sarxañam wakischini ukhasa amtañamawa, janiw atipayasktati. Kunattix janiw maynin munañaparjam lurktati.

Inas jumat larusipxchispa, inas “yaqhan arupar istʼasaw sarnaqta” sasin sapxiristma. Ukampis janiw ukhamäkiti. Kunatsa Diosan munañap lurañax wali askix uk juma pachpaw amuyasiñama, ukwa Jehová Diosax muni (Romanos 12:2). Janiw khitis muñecjam maynin apnaqätañ munksnati (Romanos 6:16.) Kunatix askïki ukx arxatapunma.

Chiqpachansa, jan walinak lurañar wiytatäsinxa, jarkʼaqassnawa. Ukampis kuntï munktax uk sum jumax yatistaxa, ukhamasti amuyunakam qhanañcham ukat jan mayninakamp atipayasimti. Chiqasa, jumaw kuns amtañamaxa (Josué 24:15).

JUKʼAMPI YATXATAÑATAKIX MAYÏR LIBRON 9 YATICHÄWIP UÑXATÄTA

JUTIR YATICHÄWI

¿Jamasatti jan walinak luraskta? ¿Kunatsa awk taykamar sañax wakisispa?

BIBLIAX KAMSISA

“Suma yatiñan jaqinakamp chika sarnaqirixa, suma yatiñanirakïniwa; jan amuytʼan jaqinakamp chika sarnaqiristi, jan waltʼañaruwa purirakini.” (Proverbios 13:20)

AKHAM LURASMAXA

Jichhürunakanxa Diosan walja luqtirinakapax janipuniw Diosat jithiqtapkiti. Jumax sarnaqäwinakapat liytʼasm ukhaxa, wal yanaptʼiristamxa.

¿YATIYÄTATI?

Kunapachatï yatiqañ utar sarañ tukuyxäta ukhaxa, yatiqir masinakamax jukʼanikiw jumamp jikistʼasas parlxapxäni. Ukat yaqhipanakax janiw ni sutims amtasxapxaniti. Ukampis familiamaxa ukat chiqpachansa Jehová Diosasax juman askimatxa llakisipuniniwa (Salmo 37:23-25).

¡AKANAK LURÄ!

Jan wali lurañatak wiytapxitani ukhaxa, akham jarkʼaqasï: ․․․․․

Yatiqir masinakajatï jan walinak lurañatak wiytapxitani ukhaxa, akanak lurä: ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● Aka yatichäwin uñstki uka pusi iwxtʼanakaxa, ¿kunjams yanaptʼiristamxa?

● Masinakaman jan walinakar wiytatax iyaw sasma ukhaxa, ¿kunas pasaspa?

● Jan walinakar wiytapxiristam ukhaxa, ¿kunjamanakatsa janiw sasma?

[131 janan qhanañchäwipa]

“Niya taqiniw Jehová Diosan Qhanañchiripätaj yatipxi, ukat respetapxituwa. Kuna qʼañunakat parlañ munapxi ukhaxa, akham sapxiri: ‘Mike, kuntï parlapxirïktxa uka tuqitwa jichhax parlapxäxa, sarxañ munstax sarxasmawa...’ sasa.” (Mike)

[132, 133 jananakan tablapa]

Wakichasiñatak jananaka

¿Jan walir wiytatax kamachasmasa?

Uñachtʼäwi

1 Kamachasipkis uk amuyañama

¿Kunjamsa yantʼapxtamxa? Cigarro churapxitu.

¿Kawkins yantʼapxiristamxa? Bañonakana.

2 Lupʼiñamawa

¿Iyaw sirista ukhax kunas pasaspa?

Jehová Diosasa ukat awk taykajasa nayampix wali coleratäspawa. Amtasipuniristwa. Jutïrin ukhaman uñjasirista ukhaxa, janiw sañax jukʼamp chʼamäxaniwa.

¿Janiw sirista ukhax kamachapxitaspasa?

Inas sutichjapxchitaspa, phinqʼachapxchitaspa. Inas yaqhip yatiqir masinakajax jan parlxapxchitaniti, ukampis Jehová Diosaruw kusisiyä ukat jukʼamp chʼamachataw jikxatasirakï.

3 Amtañamawa

Iyaw sasin katuqasï ukhaxa

jan wali lurañataki wiytatax jan sum jarkʼaqasirïtajwa uñachtʼayäxa. Ukhamarusa, Jehová Diosampi sum apasiñat sipansa masinakajamp sum apasiñas jukʼamp wakiskirïkaspa ukhamwa amuyapxani.

Jarkʼaqasipuniwa kunattix

Jehová Diosax ukanakxa uñisiwa ukat tabacox janirakiw cuerpojatakix walïkiti.

4 Amtamaruw lurañama

Nayax

janiw sasinwa sarxä.

Yantʼäwinaka

Mä yatiqir masijatï akham sitaspaxa: “Aka mayaks fumtʼamaya. ¿Axsartacha?”

Ukhax akham sasaw qhan arsurista:

Ukhamaw sasmawa

“Jïsa, axsaraskapuntwa. Ukampisa janiw pulmonajan canceranïñ munkti.”

Jan jiskhisimti

“Cigarrillomxa jan nayampi tukjasimti.”

Lurktam uk lurarakma

“Jumjam amuytʼasiri jaqix janiw ukham lurkaspati.”

QHANAÑCHTʼÄWI: Yatiqir masinakamatï jan wali lurañatak wiytasipkakïtam ukhaxa, jankʼakiw sarxañama. Ukan jukʼamp tiempo qhiparaskakïta ukhaxa, jupanakax muñecoparjamaw jumar apnaqañ munapxätamxa. Jichhax aka uñkatasinkir janaruw qillqtʼasiñama.

¿Jan walir wiytatax kamachasmasa?

Aka chiq fotocopiäta

1 Kamachasipkis uk amuyañama

¿Kunjamsa yantʼapxtamxa? ․․․․․

¿Kawkins yantʼapxiristamxa? ․․․․․

2 Lupʼiñamawa

¿Iyaw sirista ukhax kunas pasaspa?

․․․․․

¿Janiw sirista ukhax kamachapxitaspasa?

․․․․․

3 Amtañamawa

Iyaw sasin katuqasï ukhaxa...

․․․․․

Jarkʼaqasipuniwa kunattix...

․․․․․

4 Amtamaruw lurañama

․․․․․

Nayax...

․․․․․

Yantʼäwinaka

Mä yatiqir masijatï akham sitaspaxa: ․․․․․

Ukhax akham sasaw qhan arsurista:

Ukhamaw sasmawa

․․․․․

Jan jiskhisimti

․․․․․

Lurktam uk lurarakma

․․․․․

Kamsätas ukxa, mä familiaramampi jan ukax khitimpitï sum apasta jupamp yantʼma.

[135 janan fotopa]

Wayn tawaq masinakaman arupar istʼätaxa muñecükasma ukham apnaqapxätamxa