Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Qallasipxitaspa ukhaxa, ¿kamachiristsa?

Qallasipxitaspa ukhaxa, ¿kamachiristsa?

14 YATICHÄWI

Qallasipxitaspa ukhaxa, ¿kamachiristsa?

Ukhamat janich uk chimptʼäta:

1. Yatiqañ utanxa, ¿aqhachasakit qallasipxtamxa?

□ Jïsa

□ Janiwa

2. ¿Llamktʼasakipuniti maynir respeto faltapxaspa?

□ Jïsa

□ Janiwa

3. ¿Imillanakax qallasipxarakispati?

□ Jïsa

□ Janiwa

4. Qallasit uñjassta jan ukax jan respetomp parlapxstam llamkhapxstam ukhax janiw kamachkasmasa, ¿ukhamat janicha?

□ Jïsa

□ Janiwa

WALJA wayn tawaqunakaw qallasitäsinxa wal axsarayasipxi. Ryan sat waynax siwa: “Kawkïr carrottix yatiqañ utar sarapxirïkta ukanxa, wali tʼaqhisiñapunïnwa: kunattix wal sutichjapxirïtu yamas awisax nuwjapxirïtu kunawa. Tunka phisqan minutokis carronkapxchiyätxa nayatakix wiñayäkaspas ukhamirïnwa” sasa. Yaqhipanakax jan respetomp parlata ukat jan respetomp llamkhataw uñjasipxaraki. Elsa sat tawaqux siwa: “Wali uñtʼata mä waynawa, mä kutix mä chiqar jarkʼkatasin jan respetomp llamkhanuqitu. Inamayaw jan ukham llamkhistati sas jarkʼaqasiskta. Sawkasiskiristsa ukham amuyitu” siwa.

Yaqhipanakax Internetanwa ukham qallasitax uñjasipxaraki. ¿Jumar qallasipxirïtamti? ¿Jan qallasiyasiñataki ukhamaraki jan respeto faltayasiñatakixa yanaptʼanakax utjpachati? Jïsa waljaw utji. Qalltan jikxataski uka jisktʼanakat parltʼañäni ukhamat mä jukʼa qhanañchtʼañäni.

1. Janiwa. Jilapartix ñanqha arunakampiw qallasipxi. Axsarayasa, sutichjasa, sawkasisa, chuym ustʼayir arunak arsusa, taqi ukanakampiw maynirux tʼaqhisiyapxi.

2. Janiwa. Jan ukasti awisax phinqʼaskañ arunakampiw sapxaspa jan ukax jan arskañ chistenakakwa parliristamxa, jan ukax jan respetompiw uñkatiristamxa.

3. Jïsa. Purapatwa qallasiñax utjaspa.

4. Janiwa. Jarkʼaqassnawa, uka tuqit jichhax parlañäni.

Qallasitax janiw kutkatasiñamäkiti

Qallasitax kamachätas uk uñjañ laykukiw awisax yaqhipax qallasipxtamxa. Ukhamächi ukhax Bibliax akham sasaw iwxtʼi: “Jan colerasiñampi atipayasimti” sasa (Eclesiastés 7:9). ¿Kunatsa? Qallasitax kutkatasma ukhaxa, jukʼamps nin naktaykasma ukhamäspawa, jukʼamp jan waltʼäwinakaruw mantasma (Romanos 12:17). Ukhamasti, ¿kunjamatsa jan kutkatasisax jarkʼaqasisma?

Jan yäqamti. Sawkasiñ laykukiw qallasisipktamxa, jan jankʼak colerasimti. Eliu sat mä waynaxa akham siwa: “Awisanakax kuns parlasipkpan janiw yäqañasäkiti” sasa. Jan colertʼasitam uñjasaxa, janiw qallasxapxätamti.

Suma arumpiw parlañama. Kunjamtï Bibliax siskixa: “Suma arumpi kuttʼayañaxa colerañxa apaqiwa” sasa (Proverbios 15:1). Ukhamax suma arunakampi parlasax maynirus pacienciayasmawa, ukhamaraki, qallasir jaqix colerayañ laykuw uk lurtamxa, ukhamax jan coleraskäta ukhaxa wali askïniwa. Chiqpachansa, juma contra saytʼapxi ukhax pacienciasïñax chʼamäspawa, ukampis ukax wali askiwa. Proverbios 29:11 qillqatax siwa: “Jan amuytʼan jaqix mäkiwa kunatsa colerasi, ukampis yatiñan jaqixa colerasiñapxa mäkiwa apanuku” sasa. Ukham suma arunakamp parlasasa jan colerasisasa, khusa amuytʼasirïtamwa uñachtʼayta. Ukampis qallasktam uka jaqixa payachasir chuymanïtapa, jan kamachtʼirïtapwa uñachtʼayi. Ukatwa Bibliax akham sispacha: “Paciencianïñaw askixa, jan axsarir jaqit sipansa; markanakar katuntañat sipansa, jukʼamp askiwa jiwasa pachpa apnaqasiñaxa” sasa (Proverbios 16:32).

Jarkʼaqasiñamawa. Awisanakax inamayaw pacienciasiskasmaxa, ukhamasti jithiqxañamaw wakisispa. Ukatakix Proverbios 17:14 qillqatan jikxataski uka iwxar istʼañaw askïspaxa. “Chʼaxwañata jithiqtañasti jukʼampi askiwa” siwa. Nuwjirjamäpxstam ukhax tʼijtxañamawa. Janipun tʼijtxañjamäkchi ukhaxa, kunjamatsa jarkʼaqasiñamawa.

Qallasïwit yatiyañamawa. Kunas pasasktam ukx awk taykamax yatipxañapawa. Suma iwxtʼanakwa churapxiristamxa, inas profesorar awisañamatak iwxtʼapxiristma. Jan jukʼamp jan walin uñjasiñamatakix awk taykamamp profesoramampiw sum amuytʼasina askichxapxani.

Ukhamaxa: jumatix qallasirimar jan yäqkäta ukhaxa, janiw qallasirimax atipkätamti. Ukhamasti qallasitax jan colerasimti; aka yanaptʼanak sawayapksma ukhamarjam luräta.

Jan respetomp parlapxiristam jan ukax llamkhañ

munapxiristam ukhaxa, ¿kamachasmasa?

Jan respetat uñjassta ukhaxa, chiqpachansa colertʼasiñjamäspawa. Ukampis ¿kamachasmasa? Aka iwxtʼanakaw yanaptʼiristamxa.

Jan respetomp llamkhañ munapxiristam ukhax qhana arunakampiw parlañama. Jan payachasiyamti: suma arunakamp “janiwa” sataxa, “iyaw” saskiw sasin sapxaspa, jan ukax “iyaw saniw” sasaw sapxaspa. Ukhamasti amuyasipxañapatakixa, qhanwa “¡janiw!” sañamaxa (Mateo 5:37). Phinqʼasiñas utjaspawa, ukampis janiw larusisasa ni axsartʼasasa arsuñamäkiti, jan ukax jupanakax mayj amuyasipxaspa. Ukhamasti qhana arunakamp jan axsartʼas arsma; ukaw jarkʼaqasiñatakix yanaptʼätamxa.

Mayninakansa uñjkata. Parlaskayätan uka Elsa sat tawaquxa ukham luräna, “‘¡jan ukham llamkhchʼukistati!’ sasax amigonakapan istʼkataw jachʼat tuqitatta” siwa. ¿Ukat kamachpachänsa? Elsax saskakiwa: “Taqpach amigonakapaw jupat larusipxäna. Ukat walja urunakaw nayar jan jakʼachasxänti, ukampis qhipatxa ‘pampachita’ sasaw situ, yamas mä qhawqha tiempotxa, ukham maynix llamkhchʼukiñ munitäna ukhax arxatituwa”.

Parlatam jan yäqkchi ukhaxa, sarxañamawa. Tʼijukamas tʼijtxam ukax wali askïniwa. Jan tʼijtirjamäksta ukhaxa, saytʼasim ukax janiw juchäkiti (Deuteronomio 22:25-27). Mä cristiana kullakax akham siwa: “Kunapachatix mä yuqallax katthapiñ munitu ukhaxa, taqi chʼamajampipuniw chʼakuntawayta ukat tʼijtawayxta” sasa.

Awistʼasiñamawa. Adrienne sat 16 marani tawaqux akham siwa: “Janiw kamachañjamäxänsa, ukhamasti awk taykajampiw parlapxta, kunattix suma amigot uñtʼkayäta uka yuqallaw sintipun llamkhchʼukitäna. Inamayaw “jan ukham luristati” sasktsa, ukham luraskakïnwa. Inas anatasiskiristsa ukham jupax amuychïna”. Adriennex awk taykapan iwxtʼanakaparjamaw luräna. Jumarux awk taykamax yanaptʼarakiristamwa.

Yatiqañ utan qallasit uñjasiñasa ukhamaraki jan respetomp parlatäñasa, jan respetomp llamkhañ munatäñasa janiw ukhamakïkiti. Ukhamasti taqpach cristianonakaw jarkʼaqasipxañapa, janiw mä cristianos ukhamakix nuwayasiñapäkiti, ni sutichjayasiñapäkisa; ukhamaraki jan respetomp arxayatasa jan respetomp llamkhañ munatasa jarkʼaqasiñapawa. Akan qhanañchtʼawayapksma ukhamarjam luram ukhamatwa kuna jan waltʼäwinakarus sum saykatäta.

JUKʼAMPI YATXATAÑATAKIX MAYÏR LIBRON 19 YATICHÄWIP UÑXATÄTA

JUTIR YATICHÄWI

Masinakamax jan wali lurañ tuqiruw wiytapxiristamxa, ¿jupanakar jan axsarayasisa saykatañ munasmati?

BIBLIAX KAMSISA

“Kawkikamatix puedepkta ukakamax taqinimpis jumanakax sumankapxam.” (Romanos 12:18)

AKHAM LURASMAXA

Yatiqir masimatï, qallasstam axsaraystam ukhaxa, jan jupanakjamämti, jan ukasti qhana arunakamp parlam jan jiskʼachayasimti ukat sarxañamawa. Qallasisipkakïtamxa, khitirutï wakiski ukaruw yatiyañama.

¿YATIYÄTATI?

Pandillankir yuqallanakjam jan ukax imillanakjam isisïta ukhaxa, qallasitaw uñjasisma. Pandillankkäna uka mä waynax akham sasaw säna: “Jan pandillajankkasina, mayniru pandillerjam isthapit sarnaqir uñjapxirïta ukhaxa, wal arknaqapxirïta. Ukat jan nänakamp chik sarnaqañ munatap laykuxa, wal nuwjapxirïta” sasa.

¡AKANAK LURÄ!

Maynitï jan wali arunakamp sutichjitani jan ukax qallasitani ukhaxa ․․․․․

Jan waltʼäwinakar jan puriñatakixa, akanak lurañajawa: ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● Jan jukʼamp qallasiyasxañatakixa, ¿kunjamsa jan axsariri waynätam uñachtʼayasma?

● Jan respetomp uñjatasa llamkchʼukitasa, ¿kamachasmasa? Ukhaman uñjasisma ukhax kuns lurasma uka tuqinakat amuytʼma.

● ¿Kunatsa jan respetomp parlatasa llamkchʼukitasa jan ukhamak uñjañamäki?

[123 janan qhanañchäwipa]

“Nuwasiñanak utjani uka tuqit yatxsta ukhaxa, jan saramti jan ukax utamar sarxma. Yaqhipanakax kamachapxanis uk uñchʼukiriw qhiparapxi ukat jan waltʼäwinakan uñjasipxi.” (Jairo)

[125 janan recuadropa]

Respetomp uñjayasiñatakix kunanaks jan lurañamäki

Jan khitirus larchʼukimti. Jan ukax janiw respetompi uñjapkätamti. Bibliax akham siwa: “¿Mä jaqisti isipar nina apnaqaspati jan nakhantayasisaxa?” sasa (Proverbios 6:27). Amtasipunma: larxayasax ninampis anatkasma ukhamäspawa.

Khitimpis sarnaqaskta uk amuyasiñamawa. Khitinakampitï sarnaqaskta jupanakarjamarakiw jumarux uñjapxätamxa. Carla sat tawaqux akham siwa: “Jumatï jan respetayasirinakampi jan ukax taqinimp uñtʼätañ munirinakampi chikachasïta ukhaxa, jupanakarjamarakiw uñjapxätamxa” sasa (1 Corintios 15:33).

Kunjamsa isista uk amuyasiñamawa. Jumatï jan cristianjam isisïta ukhaxa, arxayasiñ ukat jan respetompi uñjayasiñs munkasma ukhamwa waynanakax amuyapxani. Ukat ukhampun uñjapxätamxa (Gálatas 6:7).

Diosan luqtiripätwa sañamawa. Janitï uk siskätaxa, kuntï Bibliax siski uk janiw khitis respetatamxa yatipkaniti. (Mateo 5:15, 16).

[124 janan fotopa]

Qallasitäsin colerasiñaxa, jukʼampsa nin naktaykasma ukamp sasïspawa

[127 janan fotopa]

Jan respetasir jaqinakarux qhana arunakampiw sañama