Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

11 YATICHÄWI

Jaqichäwix taqininsa suma uñjatäñapawa

Jaqichäwix taqininsa suma uñjatäñapawa

“¡Kusisitaki jakasim waynäkasin warmimampixa!” (PROVERBIOS 5:18.)

1, 2. ¿Kuna tuqitsa jichhax yatxatañäni, ukat kunatsa wakisi?

 ¿JUMAX jaqichatäxtati? ¿Kusisitakit chacha warmi jakasipxta jan ukax jan walinak utjipan amtasxaktacha? ¿Chacha warmis jayarstʼayasipkasma ukhamti amuyasta, jan ukax ukhamakich llakita jakasxapxta? Inas ukham jan walin uñjasisax llakisxaksta. Ukampis jumax cristianüsta ukhaxa, inas chacha warmjam Jehová Dios munat Awkir jan sum jachʼañchasax chuym usuyasisksta. Ukampis janiw sinti llakisiñamäkiti, janiw wiñayapun ukham sarnaqkätati.

2 Nayrax yaqhip chacha warmix janiw waltʼayasipxirïkänti, ukampis jichhax sumakiw jakasxapxi, yatiqasiñjamaw sarnaqasipxi. Kunjamatsa mayachtʼat jakasipxaspa ukwa yatiqapxi. Jumax uka pachparakiw yatiqasma. Ukampis ¿chacha warmi sum jakasiñatakix kun lurañas wakisispa?

DIOSAR JAKʼACHASISAW CHACHA WARMIX SUM APASSNA

3, 4. Chacha warmix Diosar luqtañataki chʼamachasipxi ukhaxa, ¿kunatsa jupanakkamax jakʼachasipxaraki? Mä uñachtʼäwimpi uk qhanañchtʼma.

3 Kunapachatï chacha warmix Diosar panpachani jakʼachasiñataki chʼamachasipxi ukhaxa, purapatwa jakʼachasipxaraki. Uk amuytʼañäni. Mä jachʼa qullu jakʼan mä chachax jikxatasispa ukat maysäxansti mä warmiraki jikxatasispa. Ukhamax janiw jakʼa pura jikxatasipkiti, jan ukasti jaya jayankapxiwa. Ukat panpachani uka qullur makatapxaspa ukhaxa, ¿kamachaspasa? Niya qullu patar purkasax janiw sinti jayankxapxiti, jan ukasti purapat jakʼachasipxi. ¿Kunsa uka uñachtʼäwix amuytʼayistaspa?

4 Kunjamtï qullur makatapkixa ukhamarakiw mä cristianox Jehová Diosar taqi chuym luqtañataki chʼamachasi. Chiqpachansa, jumanakax chacha warmpachaw Jehová Diosar wal munasipxpachätaxa, ukat taqi chʼamampiw uka qullu patar puriñkam makatasipkpachätaxa. Ukat jumanak puratï jayarstʼayasipxsta ukhaxa, uka qullurux yaqha yaqhas makatasipkasma ukamp sasiwa. Ukampis qullu patar puriñkama taqi chʼama makatasipkakïta ukhaxa, ¿kunsa jikxatapxäta? Qalltanxa wali jaya jayaw jikxatasipxayäta, ukampis qullu patar taqi chʼama purkasaxa, mä arunxa Jehová Diosar jakʼachasisaxa, purapatwa jakʼachasipxtaxa. Ukhamasti chacha warmi sum apasiñatakix Jehová Diosar jakʼachasiñasawa. Ukampis ¿kunjamatsa Diosar jakʼachassna?

Bibliat yatiqasin ukarjam sarnaqasaw chacha warmix sum jakassna

5. 1) ¿Kunjamatsa Jehová Diosar jakʼachassna, ukat kunjamatsa chacha warmix jakʼachasiraksna? 2) ¿Jehová Diosax kunjamsa jaqichäwir uñji?

5 Biblianwa jaqichasitanakatakix yatichäwinakax utjki, ukarjam sarnaqasaw chacha warmix “qullu patarus makatapkaspa” ukham jikxatasipxi (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Ukhamax Biblian mä yatichäwip uñjañäni, apóstol Pablox akham sasaw qillqatayna: “Casarasiñax taqinin askiru uñjatäpan” sasa (Hebreos 13:4, MT). ¿Uka arunakampix kamsañs munäna? Nayraqatxa, “askiru uñjatäpan” siski uka arunakat amuytʼañäni. Griego arunxa wali munatäkaspas jan ukax wali sumäkaspas ukham uka arux sañ muni. Ukhamasti, jaqichäwix wali askipuniw Jehová Diosatakixa, ukwa uka arunakax amuytʼayistu.

JEHOVÁ DIOSAR MUNASIÑAW YANAPTʼÄTAMXA

6. Pablon arunakap sum amuytʼasaxa, ¿kunsa yatiqtanxa, ukat uk yatiñax kunatsa wali askixa?

6 Jaqichäwix Jehová Diosan uttʼayatawa, ukhamax qullanawa, mä suma churäwirakiwa, ukwa chacha warmjam Jehová Diosar luqtasax amuyapxpachätaxa (Mateo 19:4-6). Ukampis ¿chacha warmjam jan waltʼayasisax kun lurañas wakisispa? Janiw yaqhanakamp sum uñjayasiñatakik chʼamachasipxañapäkiti. ¿Ukhamax kunsa lurapxañapa? Munasiñ uñachtʼayasipxañapatakisa respetasipxañapatakisa kuntï Pablox siskäna uk mayampi uñxatañäni. Janiwa “casarasiñax taqinin askiru uñjatawa” siskänti, jan ukasti, “casarasiñax taqinin askiru uñjatäpan” sasaw säna. Ukhamasti janiw aliqaki jaqichasiñ tuqit parlkänti, jan ukasti iwxtʼaskänwa. a Uk amuyañax wali askiwa, uk yatisaw kunjamatsa chacha warmjamax sum apassna ukxa amuytʼaraksna. ¿Kunatsa ukham sistanxa?

7. 1) ¿Diosan kuna kamachinakapsa phuqtanxa, ukat kunatsa? 2) ¿Ukanak phuqasax kunjamas jikxatastanxa?

7 Ukampisa, kunjamsa jaqinakar yatiyir sarañ tuqit kamachinaksa jan ukax tantachasisin Diosar yupaychañ tuqit kamachinaksa uñjtanxa, uka tuqit amuytʼañäni (Mateo 28:19 MT; Hebreos 10:24, 25). Inas awisax ukanak phuqañax chʼamakïchi, ukampis phuqapuntanwa. Yaqhipax jan istʼiriw tukupxi, ukampis yatiyir saraskaktanwa. Ukat wali qaritäkasas tantachäwinakarux sarapuntanwa. Ukanak phuqañxa janiw kuna llakis ni khitis ni kunas ni Supayas jarkʼaqkistaspati. ¿Kunatsa? Taqi chuymaw Jehová Diosar munastanxa ukatwa kamachinakap phuqtanxa (1 Juan 5:3). Ukampis ¿yatiyir sarasas jan ukax tantachäwinakar sarasas kuna askinaksa jikxattanxa? Diosan munañap phuqasax wal kusistanxa, ukat chuymas chuymarakiwa. Ukanakaw jukʼamp lurañxa chʼamañchistu (Nehemías 8:10). Ukhamaxa, ¿kunsa ukanakat amuytʼsna?

8, 9. 1) ¿Kunatsa jaqichäwir sum uñjañasa, uk lurañatakix kunas chʼamachistaspa? 2) ¿Jichhax kuna tuqinakatsa yatiqañäni?

8 Kunjamtï uñjktanxa, Diosar munasitas laykuw kunäkipansa yatiyiris sartanxa ukat tantachäwinakarus sararaktanxa. Ukhamasti, uka pachpa munasiñarakiw Biblian “casarasiñax taqinin askiru uñjatäpan” siski uka iwxanakarjam phuqañxa yanaptʼistani, chʼamäkipansa phuqañasapuniwa (Hebreos 13:4 MT; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Ukatxa yatiyir sarasasa jan ukax tantachäwinakar sarasas walja bendicionanakwa Jehová Diosat katuqtanxa. Ukhamasti, jaqichäwir sum uñjañäni ukhaxa, wal Jehová Diosax bendicirakistani (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).

9 Ukampis ¿kunjamatsa chacha warmjamax taqinin askiru uñjata sarnaqsna? Nayraqatxa, kunatï chacha warmjam jan waltʼaykistaspa ukanakxa janipuniw lurañasäkiti, ukatsti, kunjamatsa nayrar sartsna ukatakiw chʼamachasiñasa.

JAN WALINAK PARLASASA LURASASA JAQICHÄWISARUW JAN WAL UÑJAYSNA

10, 11. 1) ¿Kunas jaqichäwir jan wal uñjayi? 2) ¿Kunjamsa chacha warminakax jisktʼasipxaspa?

10 Mä kullakax akham sasaw nayrax säna: “Aguantañatakiw Jehová Diosar chʼam mayista” sasa. ¿Kuna tuqitsa parlaskäna? Uka kullakax akham saskakiwa: “Chachajaw arunakampi usuchjitu. Janiw nuwkituti, ukampis chuymajax wali ustʼatapuniwa, sapa kutiw tuqitu; ‘inamayätawaʼ, ‘ janiw kunatakis walïktatiʼ ” sasa. Uka arunakampixa kuna yaqha jan walis utjaraki ukwa uka kullakax qhanstayäna: chuym ustʼayasiñ tuqit qhanañchi.

11 Yaqhip cristianonakax ukhamarakiw jan wali arunakampi chuym ustʼayasipxi, chuym usuchjatatakix ukanak armañax wali chʼamäspawa. Chiqpachansa, khitinakatix ukham sapa kuti tuqisipki ukanakan jaqichäwipax janiw suma uñjatäkiti. Ukampis ¿jumat kamsarakismasa? Uk yatxatañatakix akham sasaw chachamar jan ukax warmimar altʼat chuymampi jisktʼasma: “¿Kuntï sisktxa ukax jumatakix kunjamakisa?” sasa. Sapa kutiw chuym ustʼayista sätam ukhaxa, janiw ukham parlañamäxiti (Gálatas 5:15; Efesios 4:31).

12. ¿Kunatsa Diosax yupaychäwis jan katuqkaspa?

12 Janipun ak armañäniti, warmir jan ukax chachar jan wali arunakamp ustʼayasax Jehová Diosamp sum apasiñwa aptʼassna. Diosan Arupax akham siwa: “Maynitix Diosar arkatap amuyaschixa ukatsti kuns parlaskakchi ukaxa, jupa pachpaw kʼarintasiski, Diosar arkatapasti inamayakirakiwa” sasa (Santiago 1:26). Diosar yupaychañampi arunakasampix mayakiwa, janiw yaqha yaqhäkiti. Kunjamtï Bibliax siskixa, Diosaruw luqtaskta saraksna ukat utan jan walirak parlasksna ukhaxa, janipuniw walïkaspati. Ukhamax jan pantjasiñäniti, jan walirupuniw pursna (1 Pedro 3:7). Inas maynix tama taypin wali sum kuns luraskchispa. Ukampis utan jan wali arunakampi tuqisiskani ukhaxa, janiw yaqhanakax jaqichäwiparux sum uñjapkaniti, ukat Diosar yupaychatapax inamayäniwa, mä arunxa janiw Diosatakix kuna askïkanisa.

13. ¿Kunjamatsa mä cristianox chachapar jan ukax warmipar jan walinak luraspa?

13 Ukampis yaqha tuqinakatwa maynir chuym ustʼayaraksna, ukanakat amuyasiñasarakiwa. Amuytʼañäni. Mä kullakax sapakiw wawanak uywasi, ukatxa tamapankir mä jilataruw sapa kuti telefonot jisktʼasiñatak jawsi, uka jilatax familianïkchisa walja tiempow telefonot ukham parlaski. Maysa tuqitsti, familiani mä kullakarakiw sapa semana jan casarat mä jilatampi Diosan arunakap yatiyir walja tiempo sarapxi. Uka kullakasa ukat telefonot parlki uka jilatasa yaqhanakar yanaptʼañatakix suma amtanïpxiwa, ukampis ¿uka kullakan chachapasa jan ukax jilatan warmipas kunjamakis jikxatasipxpacha? Ukhaman uñjasisax akham sasaw mä kullakax qhanañchi: “Chachajax mä kullakampikiw sapa kuti parlaski, uk uñjasax wal chuym ustʼayasta. Wali jiskʼachataw uñjasta” sasa.

14. 1) Génesis 2:24 qillqatarjamaxa, ¿kunsa chacha warminakax lurapxañapa? 2) ¿Jaqichasitanakax kun jisktʼasipxañapasa?

14 Ukham luratax wal chuym usuyassnaxa. Ukat khitinakatï Diosan aka aski kamachinakap jan istʼapki ukanakax ukham lurapxaraki. Bibliax akham siwa chacha warminakaruxa: “Chachax awkipsa, taykapsa jaytxanixa, warmipampi mayachasxañataki” sasa (Génesis 2:24). Ukhamax ¿jaqichasxtan ukhaxa janit awk taykat amtasiñasäxaspa? Janiw uka qillqatax uk sañ munkiti. Jan ukasti, maynix jaqichatäxi ukhaxa, warmiw jan ukax chachaw familia tuqinxa nayrankxañapa. Tamasankir jilat kullakanakat sipansa, chachaw jan ukax warmiw nayrankañaparaki. Ukhamasti, yaqhampi walja tiempo parlaskañäni ukat warminïkasin yaqha warmimpi jan ukax chachanïkasin yaqha chachampi sapa kuti parlaskañäni ukhaxa, jan waltʼayasiñanakaw utan utjani. Uka amtampi akham jisktʼasiñasawa: “¿Ukham sarnaqasati chacha warmix jan waltʼayasipktxa? ¿Kunjamatix wakiski ukarjamati chachajatakis jan ukax warmijatakis tiempo apstʼastxa, ukat munasiñampit sum uñjtxa?” sasa.

15. Mateo 5:28 qillqatarjamaxa, ¿kunatsa jaqichat cristianonakax jaqichatäkasinxa yaqhanakar uñchʼukiñ tuqit amuyasipxañapa?

15 Kunapachatï maynix jaqichatäkasina yaqhar taqi kunans yanapaski jan ukax wali jakʼa familiäkaspas ukham apasipxi ukhaxa jan waliruw saraski. Yaqhip cristianonakax ukham lurapxaraki, ukatxa jan walinakwa chuymanakapan amtxapxi (Mateo 5:28). Ukhamatwa jaqichäwipxa jukʼamp jan walir uñjayapxi, ukax wali llakkañawa. Apóstol Pablox uka tuqit kamsisa uk jichhax uñjañäni.

CHACHA WARMI JAKÄWIX ‘JAN QʼAÑUCHATÄPATI’

16. ¿Chacha warmi sarnaqañ tuqitxa kunampsa Pablox iwxtʼistu?

16 “Casarasiñax taqinin askiru uñjatäpan” sasinxa akham sasaw Pablox saraki: “Ikiñasti jan qʼañuniraki; kunalaykutix aliq wachuqirinakampiru casado wachuqirinakampiruxa Diosaw taripani” sasa (Hebreos 13:4 MT). “Ikiñasti jan qʼañuniraki” siski uka arunakaxa kunjamatix chacha warmix munasipki uka tuqit amuytʼayistu. Ukhamasti, chacha warmi jakäwix ‘jan qʼañuchatäñapatakixaʼ, mä arunxa qʼumäñapatakixa, kunjamtï Diosan Arupaxa, “kusisitaki jakasim waynäkasin warmimampixa” siski ukarjamaw phuqapxañapa. Janipuniw yaqhanakampix wachuq jucha lurapxañapäkiti (Proverbios 5:18).

17. 1) Yaqhampi ikintasiñax janis juchäkaspa ukhamwa akapachan amuyapxi, ¿kunatsa jupanakjam jan amuyañasäki? 2) ¿Kunsa Job chachat yatiqassna?

17 Jaqichatäkasin yaqhampi ikintasiñax janipuniw walïkiti, sarnaqañ tuqit Diosan kamachinakapar pʼakintañawa. Uka kasta juch lurañax walikïskaspas ukhamwa jaqinakax amuyapxi, ukampis cristianonakax janiw jupanakjam amuyktanti. Kuna laykutix janiw jaqinakan taripatäkañäniti, jan ukasti kunjamtï Bibliax siskixa: “Aliq wachuqirinakampiru casado wachuqirinakampiruxa Diosaw taripani” (Hebreos 10:31; 12:29). Ukhamax Diosan arunakap istʼapuniñäni (Romanos 12:9). Job tatat yatiqasiñäni, “nayax maya amtasta, ukasti akawa: Janipuni soltera tawaqunakarusa munapay[käti]” sasaw säna (Job 31:1). Chiqpachansa, janiw yaqhanakarux jan wali amtanakampi uñchʼukiñ munktanti, ukwa taqi chuyma amttanxa. Ukhamatwa yaqhanakampi ikintasiñ jachʼa juchar puriñatxa qhisptanxa (jukʼamp yatxattʼañatakixa “¿Bibliax divorciasiñatsa jaljtañatsa kamsisa?” siski uk uñxattʼäta).

18. 1) ¿Yaqhampi ikintasiñ jucharux kunjamsa Jehová Diosax uñji? 2) ¿Yaqhampi ikintasiñ juchax kunansa yaqha diosanakar yupaychañampi sasixa?

18 ¿Jehová Diosax kunjamsa uka wachuq juch uñjpacha? Moisés tuqi israelitanakar Leyinak churkäna uka tuqit amuytʼañäni; jaqichatäkasin yaqhampi ikintasirisa, yaqha diosanakar yupaychirisa jiwañapänwa (Levítico 20:2, 10). ¿Kuna tuqitsa uka pä juchax niya kikpakïnxa? Maynix yaqhampi ikintasisaxa jaqichasiñ tuqit arsutanakapwa pʼakinti, ukat yaqha diosar yupaychasasti Diosampi mä arustʼäwir mantki ukwa pʼakintaraki, ukhamaxa, casarasiñ urux kuntï arsupki ukwa pʼakintapxaraki. Ukat uka pä juchanakax maynir aljantañäkaspas ukham jan wali juchanakawa (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; Malaquías 2:14). Ukhamasti Diosatakix janipuniw walïkiti, Jupax chiqa chuymani ukat atiniskaña Diosawa (Salmo 33:4).

19. ¿Wachuq jucha jan lurañasatakix kunas yanaptʼistaspa, ukat kunatsa?

19 Chiqansa, cristianonakax janiw nayra israelitanakjam Moisesan katuqat Leyinakarjam sarnaqktanti. Ukampis ak amtañasawa, uka kamachinakarjamax yaqhanakampi ikintasiñax janipuniw walïkänti. ¿Kunatsa uk amtañax wakisispa? Ukhamatwa janipun uka juchar puriñatakix jukʼamp chʼamachassna. Uka tuqit akham amuytʼañäni. ¿Jumax mä iglesiar mantasin mä pachachar qunqurtʼasisin yupaychasmati? “¡Janipuniw uk lurkiristti!” sasmawa. ¿Ukat walja qullqi chillkatapxiristam ukhax uk lurasmati? “¡Kamisarakisti!” saskakpachätawa. Chiqa cristianjamax janipuniw uka jan walinak lurksnati, Jehová Diosar yupaychañat sipansa mä lluchʼitaruki yupaychxsna ukhaxa axtaskañäspawa. Ukhamasti, janipuniw Jehová Dios lantix yaqhanakar yupaychksnati, janirakiw yaqhanakampis ikintasiñasäkiti. Inas uka jan walinak lurañatakix kuna amtas utjchispa, ukampis janiw kunäkipansa ukanak lurañasäkiti (Salmo 51:1, 4; Colosenses 3:5). Janipuniw Supayar kusisiyañ munktanti, Jehová Diosampir ukat jupan uttʼayat jaqichäwimpiruw jan wal uñjaysna.

KUNJAMSA CHACHA WARM SUM JAKASIÑATAKIX CHʼAMACHASSNA

20. Kunas yaqhip jaqichäwinakarux kamachi, uka tuqit mä uñachtʼäwimpi qhanañchtʼma.

20 Ukampis purapat wali respetompi uñjasiñatakix janiw uka jan walinakat amuyasiñasakïkiti. ¿Ukhamax kunsa chacha warmjamax lurañasa? Uk amuytʼañatakix mä utat parltʼañäni. Kunjamatix mä utax suma yänakampi kʼachachtʼatax wali sum uñnaqixa, ukhamarakiw suma arunakasa yanaptʼasiñasa sumat parltʼasiñasa munasiñasa mä jaqichäwir sum uñjayi. Kunapachatï mä chacha warmix wali sum apasipxi ukhaxa, kunayman suma yänakas kʼachachtʼkaspa ukhamawa. Ukat munasiñax jan utjxi ukhaxa, jukʼat jukʼatwa uka askinakax chhaqharxaraki, ukat maynix sapakis uñjasxaspa ukhamaw amuyasi. Ukampis jumax janiw ukhamar puriñ munkpachätati. Kunjamtï Diosax munkixa ukarjama ‘jaqichäwimax taqininsa askiru uñjatäspa’ ukwa munapxpachätaxa. Kuna jan walinak utjipansa jankʼakiw askichañama ukat nayrar sartañatakisa chʼamachasiñamarakiwa. Diosan Arupax akham sasaw iwxtʼistu: “Yatiñ kankañampiwa utax lurata, cimientonakapasa chʼikhi kankañampiwa uchantataraki. Ukatxa uta manqhiruxa yatiñampiw phuqhantataraki, jila alani munkaña yänakampi” sasa (Proverbios 24:3, 4). Kunjamatsa chacha warmjamax uka arunakarjamax sarnaqsna uk jichhax uñjañäni.

21. ¿Kunjamatsa chacha warmix jukʼat jukʼata sum apasipxaspa? (“ ¿Kunjamatsa chacha warmi sum apasiñataki chʼamachasipxirista?” siski uka recuadro uñxattʼarakïta.)

21 ¿Uka “munkaña yänaka[x]” kunanakäspasa? Yaqhip utanakanxa chiqpachapuniw munasipxi, ukat Diosarus axsartʼapxarakiwa ukat taqi chuymaw iyawsapxi; ukatwa kusisit jakasipxi (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7). Taqi ukanakampiw jaqichasitanakax sum jakasiñatakix jukʼamp chʼamachasipxi. Ukampis “munkaña yänakampi” mä utar phuqantañatakixa, ¿kunaw munasi sasas Proverbios 24:4 qillqatax qhanañchi? ¿Uk amuytati? ‘Yatiñaw’ munasi sasaw qhanañchi. Ukhamasti, kawkïr chacha warminakatï amuytʼasiñ munapxi ukat wasitat munasiñ munapxi ukanakaxa, Diosan Arupat yatxatapxañapawa ukat ukarjam sarnaqapxañaparakiwa (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Ukhamasti, chacha warmi quntʼasisaw Bibliat wali sum yatxattʼapxasma, inas Bibliat sapürutaki apstʼatäki uka qillqatanak uñxattʼapxchisma, jan ukax jaqichäwi tuqit parlir yatichäwinaksa Yatiyañataki ukat ¡Despertad! revistanakan uñxattʼapxarakchisma. Ukhamatwa kuna ‘munkaña yänakas’ jumanakataki munasi ukxa amuyasipxäta. Ukatxa “uta manqhiru[w]” ukanakxa uchxapxañama. Mä arunxa: Jehová Diosar munasipxatam laykuxa ukarjamaw sarnaqapxäta. Uk lurasawa, kunjamtï mä urux wali sum qamasipkayäta ukham wasitat qamasxapxäta.

22. ¿Chacha warmjam sum jakasiñataki chʼamachasisax kunsa jikxatañäni?

22 Chiqpachansa, uka aski yatichäwinakarjam sarnaqañatakix tiempow munasini. Ukampis kuntï mä cristianox lurañapäki ukarjam chʼamachasisax wal kusisiñäni. Kuntï Bibliax chacha warminakar purapat askirjam uñjayasipxam siski uka kamachinakar phuqasaxa wali sumarak jikxatasiñäni (Romanos 12:10; Salmo 147:11). Ukatxa, jaqichäwir jachʼañchañataki chʼamachasisaxa, Diosan munasiñapanwa jakasiñäni, ukaw taqi kunat sipansa jukʼamp askixa.

a Yaqha tuqinakatwa Pablox iwxtʼaskäna, uka taypinwa jaqichasiñ tuqit iwxtʼarakïna (Hebreos 13:1-5).