Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

9 YATICHÄWI

“Jithiqtapxam wachuqa jucha lurañatxa”

“Jithiqtapxam wachuqa jucha lurañatxa”

“Jucha lurañanakax jumanakan utjki ukanakasti jan utjkxpanti: jan khitis yaqhampi wachuqa juchan sarnaqpati, janirak qʼañu luräwinaksa lurpati, janirak jañchipan munañanakapsa, ni jan wali amtatanakapsa lurpati, janirak michʼäpasa ukasti idolonakarus yupaychksna ukhamarakikiwa.” (COLOSENSES 3:5.)

1, 2. ¿Jehová Diosan markapar jan waltʼayañatakix kuna jan walinaksa Balaamax amtäna?

 JAMACHʼI katurixa, sipitas aptʼasitaw jamachʼinak katurix sari. Kawkïr sipitas walïspa uk sum amuytʼasaw mä sipita wakichtʼi, ukhamaw suyi. Ukat mä akatjamat jamachʼix uka sipitar jalanti ukat katthapi. Jamachʼi katurix wali kʼuchikiw suma sipita ajllisax lartʼasi.

2 Khä 1473 nayra pach maranxa mä jaqiw ukham sipita wakichatayna, ukampis janiw jamachʼi katuñataki wakichkänti. Balaam satänwa, Israelitanakax Suma Uraqi jakʼana, Moab chiqan qamnuqatäsipkänwa, ukhaw Diosan markapar jan waltʼayañataki mä sipita wakichatayna. Jehová Diosan profetapar tukuñ munkchïnsa, jan wali jaqïnwa, Israel markar ñanqhachañatakiw jupar achikatʼapxatayna. Ukampis Jehová Diosax janiw amtap phuqaykänti, jan ukasti bendiciyataynawa, ukatwa wali phiñasita ukham sarnaqäna. Ukampis Balaamax qullq katuqañ laykux janiw ukhamaki qhiparkänti, jan ukasti ñanqhachañ munaskakïnwa. Mä jachʼa jucha lurayä ukhaxa, Dios pachpaw jupanakar ñanqhachani sasaw amuytʼäna. ¿Kuna sipitampis juchar puriyañ munäna? Moab markankir suma uñtan tawaqunakampiw uka israelitanakar juchar puriyañ munäna (Números 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14).

3. ¿Balaaman sipitaparjamax kuna jan walirus israelitanakax purtʼasipxäna?

3 ¿Israelitanakax uka sipitaru jalantapxänti? Jïsa, walja “chachanakax moabita warminakampiw wachuqa jucha lurañ qalltapxäna”. Ukat diosanakapar kunaw yupaychapxäna, mä diosapax Baal-peor satänwa, uka diosax mirayir diosat uñtʼatänwa, mä arunxa wachuq jucha luräwinakan diosapänwa. Ukatwa taripat uñjasipxäna, ukat niya Suma Uraqir mantkasaw 24.000 chachanakax jiwarapxäna. ¡Uka jan waliruw purtʼasipxäna! (Números 25:1-9.)

4. ¿Kunatsa walja israelitanakax wachuq juchar puripxäna?

4 ¿Kunatsa ukar purtʼasipxäna? Israelitanakan chuymanakapaw jan walïxäna, ukatwa uka jan walir puripxarakïna. Jehová Diosat jithiqtasax jan walinak amuyapxäna. Kuntï Jehová Diosax jupanak layku lurkäna, Egipto markat qhispiyasa wasaran manqʼañ churasa ukat suma uraqirus jan chijir aptʼasaw puriyäna, taqi ukanakxa janiw amtxapxänti (Hebreos 3:12). Taqi ukanak amtasaw apóstol Pablox akham qillqatayna: “Janiw jupanakjama wachuqa jucha lurañasäkiti. Ukham lurapxatapatsti jupanakatxa mä urukiw pä tunka kimsan waranqa jaqinakax jiwarapxäna” sasa (1 Corintios 10:8). a

5, 6. ¿Moab uraqin israelitanakax juchar puripkäna ukat yatiñax kunjamsa yanaptʼistu?

5 Kuntï Números librox siskixa, niya ukhamanwa Diosan luqtirinakapax aka qhipa urunakanxa uñjasiraktanxa. Niyaw mä wali Suma Uraqir mantxañäni (1 Corintios 10:11). Maysa tuqitxa, Moab markankir jaqinakat sipansa jukʼamp jan wali qʼañu luräwinak taypinwa jakaraktanxa. Ukat kunjamtï israelitanakax uka wachuq juchar puripkänxa, ukhamarakiw walja cristianonakax uka sipitar sapa marax puripxaraki (2 Corintios 2:11). Khä urunakanxa maynix Zimri satänwa, ukat jan phinqʼaniw Israel marka taypin Madián markankir mä warmi muytayasin utaparu irpantäna. Aka qhipa urunakanxa niya ukhamarakiw yaqhipax cristian tamar jan waltʼayapxaraki (Números 25:6, 14; Judas 4).

6 ¿‘Moab uraqinkkasmas’ ukhamti jumax amuyasta? ¿Jehová Diosax churapxämaw siski uka Suma Uraqi uñjkasmas ukhamti amuyta? Ukhamächi ukhaxa, Diosan munasiñapan jakasiñatakix wal chʼamachasiñasa, ukat aka iwxanakapxa istʼañasapuniwa: “Jithiqtapxam wachuqa jucha lurañatxa” sistuwa (1 Corintios 6:18).

Moab uraqi

¿KUNAS WACHUQ JUCHAXA?

7, 8. ¿Biblianxa kunanakas wachuq juch lurañaxa, ukat uka juchar puririnakax kuna jan walinakansa uñjasipxi?

7 Griego arunxa mä aruw utji pornéia satawa, ukat aymar Biblianakanxa “wachuq jucha” sas jaqukipatawa, uka arux aka jan wali luräwinaka sañ muni, mä arunxa, kunjamtï Diosax munki jan ukarjam sum jaqichasisa sarnaqañ aka luräwinakawa: jaqichatäkasin yaqhampi ikintasiña, jan jaqichatäkasin ikintasiña, jan ukax qullqi layku qʼañunak lurapki ukanakampi juch luraña. Ukat jan jaqichatäkasin lakat lurañasa, qhipäxat lurañasa, jan ukax yaqhanakampi llawqʼayasiñasa, ukat yaqhanakar llawqʼañas uka kasta jucharakikiwa. Chacha pura jan ukax warmi pura taqi ukanak lurañasa, jan ukax uywanakampi uka qʼañunak lurañasa wachuq jucharakikiwa. b

8 Khitinakatix uka jan walinak lurapki ukanakax janiw wiñay jakañ katuqapkaniti sasaw Bibliax sum qhanañchistu (1 Corintios 6:9; Apocalipsis 22:15). Ukham juchanak lurasax aka urunakansa jan walin uñjasipxani. Cristian tamat jaqsuta, wali llakita, yaqhanakansa jan wali uñjata, jan khitins atinisiñjama ukhamaw uñjasipxi. Maysa tuqitxa, jukʼamp jan walinakaw utjaraki, chacha warmis nuwasxapxi, jan wawanïñ munasas wawani uñjasipxi, usuntata ukhamaw uñjasipxi, ukat jiwañar kunaw puripxi (Gálatas 6:7, 8). Ukham wali tʼaqhisiñar mantañax janipuniw akchʼas walïkiti. Ukampisa, yaqhipax janiw uka llakinakat amuytʼasipkiti, ukatwa uka juchanakar apiri luräwinakxa lurapxi, mayax qʼañu luräwinak uñchʼukiñawa.

QʼAÑU LURÄWINAK UÑJASAX WACHUQ JUCHARUW PURSNA

9. ¿Qʼañu luräwinak uñchʼukiñax walikïskpachati kunjamtï yaqhipax sapki ukhama? Uk qhanañchtʼma.

9 Qʼañu luräwinakakiw kawkinsa utjaski: televisionan utjki uka wakichäwinakansa, musicanakansa, Internetansa ukat periodico aljapki uka chiqansa uka jan wali luräwinakakiw uñjasiski. c Ukat yaqhipax walikïkaspas ukham amuyapxi, ¿jiwasax ukham amuyañasarakïspati? Janiwa. Uka qʼañu luräwinak uñchʼukisax jan wali luräwinakaruw pursna, inas masturbación satäki uka qʼañu luräwir pursna ukat ‘phinqʼaskañ juchanak’ lurañaw chuymasar mantistaspa. Mä arunxa, uka qʼañu luräwinakakwa lurañ munxsna, ukat chacha warmis janirakiw waltʼayasksnati, jaljtañar kunaw puriyistaspa (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19). d Uka qʼañu luräwinak munañax cancer usjamawa, sasaw uka tuqit yatxattʼat mä jaqix säna. “Ukanak munañax janiw jiskʼaptayañjamäkis ni apsuñjamäkisa, uk qullañax wali chʼamawa” sasaw säna.

Internetar mantañatakix kawkintï mayninakax uñjapkistani ukharuw utanxa computadora uchañasa

10. Santiago 1:14, 15 jiskʼa tʼaqanakarjamaxa, ¿kunsa lurañasa? (“ Jan qʼañuchasiñataki chʼamachasiñäni” siski uka recuadro uñxattʼarakïta.)

10 Santiago 1:14, 15 jiskʼa tʼaqanakax kuntï siski uk amtañasapuniwa, akham siwa: “Kunapachatix maynix uka jan wali amtatanakapampi atipjayasiskixa, ukkhaw tentacionarux purixa. Uka jan wali amtäwinakatwa juchax sarti, ukatsti kunapachatix uka juchax jachʼäxi ukkhaxa, jiwañakiw purinxaraki” sasa. Janiw ukar puriñ munktanti, ukampis ¿jan wali amtanakax utjistani ukhaxa kun lurañas wakisispa? Mäkiw uka jan wali amtanak apanukuñasa. Televisionansa jan ukax Internetansa qʼañu luraskirinakax uñstani ukhaxa, ¿kamachañänisa? Jankʼakiw maysar uñtañasa jan ukax jiwtʼayxañasa. Janipuniw kunäkipansa uka jan walinakampix apnaqayasiñasäkiti, atipistaspawa (Mateo 5:29, 30NM).

11. Jan wali amuyunak mantistani ukhaxa, ¿kunjamsa Jehová Diosar atinisitasxa uñachtʼayañäni?

11 Jehová Diosax jiwasat sipansa wali sum uñtʼistu. Ukatwa akham mayistu: “Jucha lurañanakax jumanakan utjki ukanakasti jan utjkxpanti: jan khitis yaqhampi wachuqa juchan sarnaqpati, janirak qʼañu luräwinaksa lurpati, janirak jañchipan munañanakapsa, ni jan wali amtatanakapsa lurpati, janirak michʼäpasa ukasti idolonakarus yupaychksna ukhamarakikiwa” sasa (Colosenses 3:5). Chiqpachansa, ukham lurañax chʼamawa. Ukampis alaxpachankir wali munasir Awkisaw yanaptʼistani (Salmo 68:19). Ukhamasti, jan wali amuyunakax mantistani ukhaxa, jan pächasisaw Jupar mayisiñasa, ukhamatwa “jachʼa chʼama[pa]” churistani, ukatxa kunatï askïki ukanak amuyañwa yanaptʼistani (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27; “ ¿Kunjamatsa qʼañu luräwinak munañarux atipiristxa?” siski uka recuadro uñxattʼäta).

12. ¿Kunas “chuymaxa”, ukat kunatsa jan walinakat jarkʼaqañasa?

12 Wali yatiñani Salomonax akham sistuwa: “Taqi [kunat] sipansa chuymam imam, jakañamasti uka chuymamatwa juti” sasa (Proverbios 4:23). ¿Kunas uka “chuymaxa”? Jehová Diosatakix chiqpachansa kunjam jaqïtansa, kunas chuymasan utji ukawa. Uka chuymwa Jupax uñjistu, janiw jayataki uñtkistuti. Chuymasax kunjamächiya ukarjamaw wiñay jakañ katuqañäni. Ukhamax janiw chʼamäkiti, ukampis wakiskirirakiwa. Chuymas jan walinakat jarkʼaqañatakix Job tatat yatiqasiñasawa, jupax may amtäna, janipuniw tawaqunakar jan wali amtampi uñchʼukiñ munkänti (Job 31:1). Kunjamtï salmonak qillqirix Diosar mayiskänxa ukham mayisiñasarakiwa: “Janikiy inamay [jan walinakar] uñtayistati” sasa (Salmo 119:37).

DINAX JAN WAL LURÄNA

13. ¿Khitïnsa Dinaxa, ukat yaqha masinakampi chikachasisax kunansa pantjasïna?

13 Kunjamtï 3 yatichäwin uñjktanxa, khitinakampïy sarnaqstan ukarjamaw walis jan walis sarnaqtanxa (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Dinan sarnaqäwipax uk uñachtʼayaraki, Jacob nayra jaqin phuchapänwa (Génesis 34:1). Wali suma yatichatäkchïnsa Canaán markankir tawaqunakampiw Dinax chikachasitayna. Uka markankir jaqinakax Moab markankir jaqinakjamaw jan walinak lurapxarakïna (Levítico 18:6-25). Ukhamasti, ¿uka chiqankir chachanakax Dinar uñjasax kamachapxaspänsa? Jupanakatakix Dinampi qʼañunak lurañax janiw chʼamäkänti. Ukat ‘familiap taypit wali aytata’ Siquem waynax janirakiw ukhamaki uñchʼukkänti (Génesis 34:18, 19).

14. Dinax jan wal luräna, ¿ukat kuna jan waltʼäwinakansa uñjasïna?

14 Ukat kunapachatï Dinax Siquemar uñtʼäna ukhaxa, janiw kuna jan walsa amuykpachänti. Ukampis Siquemax jan wali amtanïpachänwa. Mä uruxa, jan wali amtanakapampi atipayasisaw Siquemax Dinar “katuntäna” ukat “munkir jan munkir jupampi ikintasïna”. Chiqpachansa, uka markankir jaqinakatxa kawkïris ukham lurakipunispänwa. Uka qhipatwa Siquemax “Dinarux munatayna”, ukampix janiw juchap askichkänti (Génesis 34:1-4NM). Uk lurasax janiw Dina sapakix jan walin uñjaskänti, jan wali jaqinakampi chikachasisax kunayman jan walinakaruw familiaparux puriyäna, yaqhanakansa jan wali uñjata, wali llakita ukhamaw familiapax uñjasïna (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. ¿Kunjamatsa chiqpach yatiñ jikxatsna? (“ Kunjamsa Diosan Arupampi amuyttʼassna” siski uka recuadro uñxattʼarakïta.)

15 Dinax jan walinakar purisaw amuyasiñ yatiqäna. Ukampis jiwasax janiw ukhamat yatiqañasäkiti. Jehová Diosarux wal munastanxa, ukhamax arunakap istʼañasapuniwa, mayax akham siwa: “Suma yatiñan jaqinakamp chika [sarnaqapxam]” sasa (Proverbios 13:20). Jehová Diosar taqi kunan istʼañäni ukhaxa, kawkïris suma thakixa ukwa amuyañänixa, mä arunxa ‘askin sarnaqañäki’ ukwa amuyañänixa, ukhamatwa jan walinakatxa jithiqtañäni (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).

16 Khitinakatï munapki ukanakaruw Diosax yatiñ churi. Ukatakix Bibliat yatiqañasapuniwa, janirakiw Jupat mayisiñsa armasiñasäkiti ukat Amuyasiri Chiqapa Uywatax Bibliat apstʼasa qillqatanak apayankistuxa ukanakat yatiqañasarakiwa (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Maysa tuqitxa, altʼat chuymanïñasarakiwa ukat Diosan yatichäwinakap iyawsañasawa (2 Reyes 22:18, 19). Uk amuytʼañatakix ak sañäni: chuymasax sallqawa ukat jankʼakiw kunsa munaraki, ukxa taqiniw yattanxa (Jeremías 17:9). Ukampis kunapachatï munasiñampi iwxtʼapxistu ukhaxa, ¿altʼat chuymampit uka arunak katuqastanxa, jan ukax chuymasampich sallqjayastanxa?

17. ¿Mä awkimpi phuchapampix kunansa uñjasipxaspa, ukat kunjamsa awkix phuchapar amuytʼayaspa?

17 Yaqha tuqit jichhax amuytʼarakiñäni: mä awkix janiw phuchapar mä cristiano waynampi sapaki khitañ munkiti. Ukat phuchapax akham siwa: “Tata, ¿janit nayar atiniskista? ¡Janiw kuna jan walsa lurapkäti!” sasa. Chiqpachansa, uka tawaqux Jehová Diosar munasiwa, ukat janirakiw kuna jan wal lurañsa amtkiti, ukampis ¿chiqpachapuniw “yatiñ kankañampi” sarnaqi ukat “wachuqa jucha lurañatxa [jithiqtiw] sisnati? ¿Jan ukax jan amuytʼasisaw “jupa pachpan amuytʼaparu[ki]” atinisi sisnacha? (Proverbios 28:26.) Ukat awkix kunjamsa phuchapar iwxtʼaspa, uka tuqitxa mä qhawqha yatichäwinak amtarakpachätawa (Proverbios 22:3; Mateo 6:13; 26:41 jiskʼa tʼaqanak uñxattʼäta).

JOSEYAX WACHUQ JUCHAT JITHIQTÄNWA

18, 19. ¿Joseyax kuna yantʼansa uñjasïna ukat kunjamsa ukar atipäna?

18 Jichhax Dinan jilapat parltʼañäni, José satänwa, mä awkinikïpkchïnsa, janiw mä taykat jutirïpkänti. Joseyax wal Jehová Diosar munasïna, ukatwa wachuq jucha jan lurañ munkänti, ukhamax jupat yatiqasiñasawa (Génesis 30:20-24). Kunapachatï Egipto markan irnaqaskäna ukhaxa patronapan warmipaw jupampix wachuq jucha lurañ munäna, “sapüruw” arxayäna. Ukampis uka jan walit jarkʼaqasiñatakixa, Dina kullakapax kuna jan walirus jan amuytʼasisax puritayna uka tuqit amtaspachäna, ukatxa Diosan munasiñapan jakasiñ munarakïna, ukhamatwa uka qʼañu luräwitxa jithiqtäna. Uywatjamax janiw uka irnaqäw jaytasin sarkaspänti. Ukampis jan axsartʼasaw yatiñampi ukhaman uñjasisax sarnaqäna. Walja kutiw uka warmir jan istʼkänti, ukat qhiparux jaltxäna (Génesis 39:7-12).

19 Uka tuqit amuytʼañäni: ¿uka warmit sapüru lupʼisasa jan ukax kunjamakis ukham lurasax jikxatasispa uk amuyasas uka jan walit jaltaspänti? Janiwa. Joseyax janiw uka jan wali amuyunakaki maysar apanukkänti, jan ukasti Jehová Diosampi sumankañaw jupatakix taqi kunat sipansa wali askïnxa. Ukwa Potifaran warmipar akham sasin uñachtʼayäna: “Uywirixasti janirakiw kunsa ‘Janiw’ siskitutixa, jan ukasti juma sapakwa janix churkitutixa, jumax warmipätam layku. Ukatsti ¿kunjamaraki nayasti uywirixarusti uka jan wali luririststi, ukhamarak Dios contrasa juch lurarakiriststi?” sasaw säna (Génesis 39:8, 9).

20. ¿Jehová Diosax kunansa Joseyar yanaptʼäna?

20 Joseyax janiw familiap jakʼankänti, ukampis janipuniw Diosat jithiqtkänti, ukhamax uk uñjasaxa, ¡wal Jehová Diosax kusispachäna! (Proverbios 27:11.) Mä qhawqha tiempotxa carcelan jistʼantataw uñjasïna, ukampis Jehová Diosaw apsuyäna ukat Egipto markan mä apnaqirjam uttʼayäna (Génesis 41:39-49). Ukhamax kunatï Salmo 97:10 jiskʼa tʼaqan qillqatäki ukax chiqäskapuniwa, ukwa Joseyax sarnaqatapampi uñachtʼayäna, ukanxa akham siwa: “[Jehová Diosar munirinaka, kunatï ñanqhäki ukar uñisipxam, NM] aski arkirinakapan jakañaparux imiwa, ñanqha lurir jaqinakan amparapat qhispiyaraki” sasa.

21. ¿Mä waynax kunjamsa Bibliat yatiqatanakaparjamax sum sarnaqäna?

21 “¡Jan walïki ukxa uñisipxam! ¡Sumäkis ukxa munapxam!” siski uka kamachirux walja cristianonakaw istʼapxi, kunjamtï Joseyax lurkäna ukhama (Amós 5:15). Mä jan phinqʼani tawaquw examenan yanaptʼitäta ukhaxa, jumar munasïma sasa mä waynar jan wali qʼañunak lurañataki arxayatayna. Ukat uka waynax akham siwa: “Janiw sasaw sistxa. Yatiqatajarjam phuqasax suman jikxatasta, ukax nayatakix qurit qullqit sipansa wali askipuniwa” sasa. Inas “jukʼa tiempo juchanakan” kusistʼchispäna, ukampis ukanakax janiw wiñayatakïkiti, jan walinakakwa apani (Hebreos 11:25). Ukat Jehová Diosar istʼasax wali kusisitaw wiñay jakasiñäni, janipuniw kunas ukham kusisiñ churkistaspati (Proverbios 10:22).

KHUYAPAYASIR AWKISAMPI YANAPTʼAYASIÑÄNI

22, 23. 1) Mä cristianox mä jachʼa jucha luraspa ukhaxa, ¿kunatsa suytʼäwix utjaskakiw sistanxa? 2) ¿Juchachasirirux khitinakas yanaptʼaspa?

22 Pantjasir jaqjamax sapüruw jan wali amtanakasar atipañatakis Diosar istʼañatakis chʼamachtʼasiñasa (Romanos 7:21-25). Jehová Diosax wali sum “laqʼätas yati” (Salmo 103:14). ¿Ukat mä jachʼa juchar purtʼassna ukhax kunas kamachaspa? ¿Janit Diosax juch pampachkistaspa? Pampachistaspawa. Juch lurasax inas Davitjam jan walinakan uñjassna. Ukampis arrepentisiñäni ukat ‘juchanakas arsusipxañäni’ ukhaxa, alaxpachankir Awkisax jankʼakiw ‘juch pampachistani’ (Salmo 86:5; Santiago 5:16; Proverbios 28:13).

23 Ukampis Jehová Diosax yaqha yanapirinak churarakistu: wali yatxattʼat ‘jaqinak churistu’, jupanakax jankʼakiw yanaptʼapxistani (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Juchar purtʼasiñäni ukhaxa jupanakaw yanaptʼistani, ukhamatwa Jehová Diosampix wasitat sum apasiñäni, ukampis jan mayampi uka juchar puriñatakiw chʼamachasiñäni. ¿Kunjamsa uk lursna? ‘Amuytʼasirïñasawa’ (Proverbios 15:32). ¿Kunjamatsa amuytʼasiñ yatiqsna?

¿KUNJAMATSA ‘AMUYTʼASIÑ’ YATIQSNA?

24, 25. 1) ¿Proverbios 7:6-23 jiskʼa tʼaqanakan parlaski uka waynax kunjamatsa ‘jan amuytʼasirïtapxa’ uñachtʼayäna? 2) ¿Kunjamatsa ‘amuytʼasiñ’ yatiqsna?

24 Bibliax “jan amuytʼasiri” jaqimpit “amuytʼasiri” jaqimpit parli (Proverbios 7:7). ¿Khitïspas “jan amuytʼasiri” jaqixa? Khititix Dios tuqit jan suma yatxattʼatäki jan ukax Diosar luqtañsa jan sum yatiqki ukat janirak walïki jan walïki uksa sum uñtʼkiti ukawa. Ukat kuna jucharus purikispawa, kunjamtï Proverbios 7:6-23 jiskʼa tʼaqanakan mä waynat parlki ukhama. ¿Ukat khitirakïspas “amuytʼasiri” jaqixa? Khititix chuymapan sum jikxatasiñ laykux Diosar mayisisa Bibliat yatiqapuni ukawa. Suma amuyunïñatakisa, suma amtanïñatakisa, suma chuymanïñatakisa qhawqhakamxay pantjasir jaqjamax chʼamachasirjamächi ukhakam chʼamachasi, ukhamatwa Jehová Diosar kusisiyi ukat ‘jupa pachpa munasitapsa’ uñachtʼayaraki, mä arunxa “kusisiñwa jikxati” (Proverbios 19:8).

25 Ukhamax sapa mayniw akham jisktʼasiñasa: “¿Nayatakix chiqapunit Diosan kamachinakapax yaqhanakat sipansa wali aski? ¿Uka kamachinakarjam sarnaqasax wali kusisitati jakasïxa?” (Salmo 19:7-10; Isaías 48:17, 18). Ukampis uka tuqinakat mä jukʼa payachasiñax utjaspa ukhaxa, ¿kun lurañasasa? Diosan kamachinakap jan istʼasax kunarus purtʼassna uka tuqinakat lupʼiñasawa. Maysa tuqitxa ak amuyañasarakiwa: “Jehová Diosax wali munasiriwa”, ukhamatwa wali sum jakasiñänixa, ukat kunatï chiqapäki, qʼumäki, sumäki, askïki ukanakampi amuyusar phuqantayañäni (Salmo 34:8NM; Filipenses 4:8, 9). Wal chʼamachasiñäni ukhaxa, jukʼampwa Jehová Diosar munasiñäni, ukat kuntï jupax munaski ukarus munasirakiñäniwa, ukampis kuntï Jupax uñiski ukxa wal uñisirakiñäni. Joseyat amtasiñäni. Jupax jiwasjamakirakïnwa, ukampis “wachuqa jucha lurañatxa [jaltänwa]”. Jehová Diosan munañaparjamaw sarnaqäna ukatxa Juparuw kusisiyañ munarakïna, ukatwa juch lurañxa jan munkänti, sapa maynis jupat yatiqasiñasawa (Isaías 64:8).

26. ¿Akxarux kuna tuqitsa yatxatañäni?

26 Jan armañäniti, kunatï cuerposan chacha warmjam munasiñataki ukat wawanïñataki utjki ukanakax janiw anatasiñatakïkiti, janirakiw ukanakampi jan wal lurasa mä jukʼa kusistʼañatakïkisa. Ukanakxa jaqichasitanakatakiw Jehová Diosax luratayna (Proverbios 5:18). Akxar jutki uka pä yatichäwinwa jaqichasiñ tuqit parlañäni, Jehová Diosax kamsis uk uñjañäni.

a Amuyataxa Números librox “jilïrinakamppachat” parli, taqi jupanakaw Jehová Diosan jan ukax taripirinakan jiwarayat uñjasipxäna. Uka jilïrinakax niya waranqanïpxpachänwa (Números 25:4, 5).

bPreguntas de los lectores” siski ukwa La Atalaya julio 15, 2006 uka revistan uñxattʼäta, ukanwa uka qʼañu luräwinakat sum qhanañchasiski, uka revistax Jehová Diosan Qhanañchirinakapan español arut luratawa.

c Qʼañu luräwinaka sasinxa kunjamsa televisionansa, libronakansa, uñjasi, ukat arunakas istʼasiraki uk sañ muntanxa, ukhamata uka pachpa luräwinakar uñchʼukirinakar wiytañataki. Ukax jan isini mä warmir jan ukax chachar uñchʼukiñäspawa, ukat axtaskañ qʼañunak luraskirinakar uñchʼukiñarakïspawa.

d Masturbación satäki uka qʼañu luräwit jukʼampi yatxattʼañatakix “Kunjamsa masturbación satäki uka qʼañu luräwir atipsna” siski uka chiq uñxattʼäta.