Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

14 YATICHÄWI

Diosan gobiernoparukiw yanaptʼapjje

Diosan gobiernoparukiw yanaptʼapjje

¿KUNSA YATEQAÑÄNI?

Diosan Reinopat jan jitheqtañ munasaw Diosan markapankirinakajj akapachamp jan chikachasipkiti

1, 2. 1) ¿Jesusan kuna arunakapas jichhürunakan yanaptʼistu? 2) ¿Kunjamsa Diosan enemigonakapajj markapar chhaqtayañ munapjjäna, ukat amtap phoqapjjänti?

 JESUSAJJA, Judea markan leyinakarjam uñjiri Pilato chachan nayraqatapanwa jikjjatasïna. Ukatjja, kuna arunakatï cheqpach arkirinakaparojj jichhürunakkam yanaptʼki uka arunakwa arsüna. Jupajj akham sänwa: “Nayan reinojjajj janiw akapachankkiti. Ukhamäspa ukajja, arkirinakajjajj nuwasipjjasapänwa judionakaru jan katuyatäñajjataki. Ukampis nayan reinojjajj janiw akapachankkiti” sasa (Juan 18:36). Jesusar jiwayapjjañapatakiw Pilatojj arsüna. Ukampis Jesusar jiwayasajja, ¿wiñayatakit Pilatojj atipjpachäna? Janiwa, Jesusajj jiwatanak taypitwa jaktanjjäna. Ukat Criston arkirinakapas taqe cheqanwa Diosan Reinopat yatiyjjapjjäna, ukhamajj inamayaw Roma marka apnaqerinakajj cristianonakar chhaqtayañ munapjjäna (Col. 1:23).

2 Diosan Reinopajj 1914 maran uttʼayatäkäna ukhatpachaw wali munañani yaqhep gobiernonakajja, Diosan markapar chhaqtayañ munapjjäna. Ukampis janiw amtap phoqawayapkiti. Walja apnaqerinaka ukat politiconakaw chʼajjwäwinakapana jupanak toqet saytʼasiñas munapjjäna. Ukampis inamayaw tʼaqa tʼaqa sarnaqañasatak chʼamachasiwayapjje. Cheqansa, Diosan Reinopamp apnaqatäktan ukanakajj taqe markanakanwa jikjjatastanjja. Ukampis mayachtʼat sarnaqañatakiw chʼamachastanjja ukat janipuniw politicarojj mitisktanti. Ukham mayachtʼat yupaychañaw Diosan Reinopan apnaqjjatapa ukat Jesucristo Reyisajj pʼeqtʼaskatapa, qʼomachaskatapa ukat arkirinakapar arjjataskatap uñachtʼayistu. Kunjamsa Jesusajj ukanak lurawayi uk yatiñaw Diosar jukʼamp confiyañatak yanaptʼistani. Jichhajja, ‘jan akapachankirïtas’ laykojj kuna juicionakan atipjañsa Reyejj yanaptʼawayistu, ukwa mä qawqhanak uñjaskañäni (Juan 17:14).

Mä wakiskir amtaruw puripjjañapäna

3, 4. 1) Diosan Reinopajj uttʼayatäkäna uka qhepatjja, ¿kunas pasäna? 2) ¿Akapachamp jan chikachasiñajj kamsañsa muni uk Diosan markapankirinakajj nayratpachat sum amuyapjjäna? Uk qhanañchtʼam.

3 Reinojj uttʼayatäkäna uka qhepatjja, mä jachʼa guerraw utjäna ukat Supayajj aka Oraqer jaqoqanitänwa (Apocalipsis 12:7-10, 12 liytʼañataki). Aka Oraqenjja, mä jachʼa chʼajjwäwiw qalltarakïna ukat Diosatakjamat sarnaqapjjani janicha, ukwa Diosan servirinakapajj amtapjjañapäna. Cheqansa, Jesusat yateqasiña ukat akapachamp jan chikachasiñwa jupanakajj amtapjjäna. Ukampis politicar jan mitisiñajj kamsañsa muni uk janiw qalltan sum amuyapkänti.

4 Amuytʼañataki, 1904 maran mistkäna La Aurora del Milenio a sat sojjtïr librojja, guerrar jan sarapjjañapatakiw cristianonakar chʼamachtʼäna. Ukampis maynitï guerrar sarañatak jawsatäni ukhajja, ‘yaqha lurañanakanwa guerran yanaptʼaspa’ sasaw revistajj ewjjtʼäna. Ukat guerran nuwasiñatak khitat uñjasisapäna ukhajja, jan khitir jiwayañatakiw chʼamachasiñapäna. Gran Bretaña markan jakasiri ukat 1905 maran bautisata Herbert Senior sat jilatajja, kunas uka urunakan pasäna uk akham sasaw qhanañchäna: “Kunsa lurapjjani uk janiw jilatanakajj sum yatipkänti. Guerrar sarasa yaqha lurañanakan yanaptʼañataki qellqtʼayasiñajja, walikïskaspati janicha uk janirakiw sum yatipkayätti” sasa.

5. Yatiyañataki septiembre 1, 1915 maran mistkäna uka revistajja, ¿kunsa sumpach qhanañchäna?

5 Septiembre 1, 1915 maran mistkäna uka Yatiyañataki sat revistaw Estudios de las Escrituras sat libron kuntï ewjjtʼaskäna uka toqet akham sarakïna: “Guerrar sarasa yaqha lurañanak lurañataki qellqtʼayasiñajja, ¿Biblian yatichäwinakap pʼakintañamp sasispati?” sasa. Ukat mä cristianorutï cuartelar jan sarañ munatapata ukat soldado isi jan uchasiñ munatapat fusilamp jiwayañ munapjjasapäna ukhajja, ¿kunsa jupajj lurañapäna? Revistajj akham saskakïnwa: “Kunas jukʼamp jan walïspa, ¿wiñay Sumankañ Reyit jan jitheqtañ munatas layku ukat Diosan arunakap istʼatas layku jiwayatäña? Jan ukajj ¿marka apnaqerinakar istʼatas layku ukat alajjpachankir Reyisan yatichäwinakap apanukutas layku jiwayatäñacha? Cheqansa, alajjpachankir Reyisat jan jitheqtatas layku jiwañaw jukʼamp askïspa” sasa. Ukham qhana arunakampis revistajj qhanañchkchïnjja, aka arunakampiw tukuyäna: “Janiw ukhampun lurapjjañamatak ewjjtʼapksmati; jan ukasti, ukhamwa lurapjjasma sasakiw amuytʼayañ munapjjsma” sasa.

6. ¿Kunsa Herbert Senior sat jilatat yateqassna?

6 Guerrar sarañajj jan walïtapjja sumwa yaqhep jilatanakajj amuyapjjäna ukat jan sarañ munapjjatap layku jan walinakar saykatañatakisa wakichtʼatäpjjarakïnwa. Herbert Senior sat jilatajj akham saskakiwa: “Nayatakejja, mä barcota pistolanaka ukat balanak apaqañampi [mä arunjja, yaqha lurañanakan guerran yanaptʼañampi] ukat jiwayañataki pistolar balanak uchañampejj kikpakïnwa” sasa (Luc. 16:10). Herbert jilatajj cuartelar jan sarañ munatapatwa carcelan jistʼantat uñjasïna. Jupasa ukat yaqha pusi jilatanakasa, cuartelar jan sarañ munapkäna uka 16 chachanak taypinkapjjänwa (“los dieciséis de Richmond”), uka chachanakajj yaqha religionanakaruw sarapjjäna. Richmond (Gran Bretaña) sat markanwa jupanakajj carcelan jistʼantatäpjjäna. Mä urojja, Francia markan guerran nuwasiñatakiw Herbert jilatarusa ukat yaqhanakarus jamasat apapjjäna. Ukansti, fusilamp jiwayatäñatakiw jupanakar juchañchapjjäna. Soldadonakajja, mä cheqaruw jilatarusa ukat yaqhanakarus apapjjäna. Ukampis janiw jupanakar jiwayapkänti, jan ukasti, ‘tunka maraw carcelankapjjäta’ sasakiw sapjjäna.

“Chʼajjwäwinakas utjkchejja, Diosan servirinakapajj taqe jaqenakampiw sum apasipjjañapa sasaw amuyjjayäta”. Simon Kraker (7 tʼaqa uñjjattʼäta)

7. Payïr Jachʼa Chʼajjwäwi tiempotakejja, ¿kunsa Diosan markapajj amuyjjäna?

7 Payïr Jachʼa Chʼajjwäwejj qalltkäna uka tiempotakejja, akapachamp jan chikachasiñajj kamsañsa muni ukat Jesusat yateqasiñatakejj kunsa lurapjjañapäna uk sumwa Diosan markapankirinakajj amuyjjapjjäna (Mat. 26:51-53; Juan 17:14-16; 1 Ped. 2:21). Amuytʼañataki, marzo 1940 maran mistkäna uka Yatiyañataki sat revistanjja, “Akapachamp jan chikachasiñäniti” sat pʼeqeñchäwini mä yatichäwiw utjäna. Ukanjj akham sänwa: “Jehová Diosamp mä amtar puripki ukanakajja, chʼajjwir markanak taypinjja janipuniw politicar mitisipjjañapäkiti” sasa. Simon Kraker sat jilatajj uka yatichäwit parlkasajj akham sänwa: “Chʼajjwäwinakas utjkchejja, Diosan servirinakapajj taqe jaqenakampiw sum apasipjjañapa sasaw amuyjjayäta” sasa. Jupajj Brooklyn (Nueva York, Estados Unidos) markan utjki uka Betel utanwa qhepat irnaqtʼjjäna. Uka yatichäwejj horasaparuw purïna ukat Diosan Reinopat jan jitheqtas jan waltʼäwinakar saykatapjjañapatakiw Diosan servirinakapar wakichtʼäna.

Arknaqataw uñjasipjjäna

8, 9. ¿Kunjamsa apóstol Juanan profeciapajj phoqasiwayi?

8 Diosan Reinopajj 1914 maran uttʼayatäkani uka qhepatwa katarejja, mä arunjja, Supayajj Diosan Reinopamp apnaqatäñ munapkani ukanakarojj jan waltʼäwinakamp chhaqtayañ munani, sasaw apóstol Juanajj mä profecian arsüna. Uka jan waltʼäwinakajj katarin lakapat mistur mä jawirar uñtasitäñapänwa (Apocalipsis 12:9, 15 liytʼañataki). b ¿Kunjamsa uka profeciajj phoqasïna? Diosan markapajj 1920 marat aksaruw wali arknaqat uñjasiwayi. Simon jilatasa ukat Payïr Jachʼa Chʼajjwäwi tiempon Norteamérica uksa toqen jakasir walja jilat kullakanakasa, Diosan Reinopat jan jitheqtañ munapjjatap laykuw carcelan jistʼantat uñjasipjjäna. Estados Unidos markanjja, mä religionar sarapjjatap layku guerrar jan sarañ munapkäna ukanakarojj carcelaruw jistʼantasïna, ukanakat chikat jilajj Jehová Diosan Qhanañchirinakapäpjjänwa.

9 Supayampi ukat arkirinakapampejja, Diosan Reinopamp apnaqatäpkani ukanakaruw Diosat jitheqtayañ munapjjäna. África, Estados Unidos ukat Europa uksa toqenakaruw jilat kullakanakajj tribunalanakaru ukat juntas de libertad condicional satäki ukanakar apat uñjasipjjäna. Ukat politicar jan mitisiñ munapjjatap laykuw carcelan llawintata, nuwjata ukat jiwayat kun uñjasipjjarakïna. Alemania markanjja, “Heil Hitler” sasin jan aruntapjjatapata ukat guerrar jan sarañ munapjjatap laykuw Diosan servirinakapajj wal tʼaqhesipjjäna. Nazi gobiernojj apnaqkäna ukhajja, niya 6.000 jilat kullakanakaw campos de concentración ukanakan katuntatäpjjäna. Alemania markankiri ukat yaqha markanakankir niya 1.600 cheqpach cristianonakaw enemigonakapamp jiwayat uñjasipjjarakïna. Supayajj taqe ukanaksa lurkchïnjja, janiw Diosan markapar chhaqtayawaykiti (Mar. 8:34, 35).

‘Oraqesti’ ‘jawiraruw’ chhaqtayi

10. ‘Oraqejja’, ¿kunampi sasisa, ukat kunjamsa Diosan markapar arjjatawayi?

10 Apóstol Juanajj qellqkäna uka profeciajj akham siwa: “Oraqesti jistʼartänwa, [...] umasti ukarukiw chhaqjjäna” sasa. ‘Oraqejja’, sumpach amuytʼiri mä qawqha autoridadanakamp sasiwa, jupanakaw Diosan markapar arjjatasajj yanaptʼawayapjje. ¿Kunjamsa uka arunakajj phoqasiwayi? Payïr Jachʼa Chʼajjwäwi qhepatjja, oraqemp sasipki uka autoridadanakajj walja kutiw Criston Reinopampi apnaqatäñ munapki ukanakarojj arjjatawayapjje (Apocalipsis 12:16 liytʼañataki). Amuytʼañataki, Jehová Diosan Qhanañchirinakapan cuartelar jan sarañ munapjjatapsa ukat markar jan jachʼañchañ munapjjatapsa, walja Jachʼa Tribunalanakanwa arjjatasiwayi. Jichhajja, kunjamsa Jehová Diosajj cuartelar sarañ toqet juicionak atipjapjjañapatak markapar yanaptʼawayi, ukwa yatjjatañäni (Sal. 68:20).

11, 12. ¿Kuna jan walinakansa Anthony ukat Iakovos sat jilatanakajj uñjasipjjäna, ukat kunas pasäna?

11 Estados Unidos. Anthony Sicurella sat jilatajja, Jehová Diosar serviri mä familianwa jilsuwayi. Jupajj 15 maraniw bautisasïna ukat 21 maranëjjäna ukhaw ‘Diosan yupaychiripätwa, janiw cuartelar sarkiristti’ sasin qellqayasïna. Pä mara qhepata, mä arunjja, 1950 maranwa jilatajj objetor de conciencia sasin qellqatäñatak wasitat mayïna. FBI ukankir policianakajj janiw jilatan kuna jan wal luratapsa jikjjatapkänti, ukhampachasa Departamento de Justicia ukankirinakajj janiw jilatan mayitap istʼañ munapkänti. Walja juicionakaw uka toqet apasïna. Qhepatjja, Estados Unidos markan Jachʼa Tribunalajj utjki ukankirinakajj kuntï nayrïr tribunalanakan amtaskäna uka contraw arsupjjäna ukat Anthony jilatan uka juicio atipjatapwa yatiyapjjarakïna. Uka juicio atipjasiwayki ukajja, Estados Unidos markan mä religionar sarapjjatap layku cuartelar jan sarañ munapki ukanakaruw yanaptʼarakïna.

12 Grecia. Iakovos Thlimmenos sat jilatajja, janiw soldado isi uchasiñ munkänti, ukatwa ‘marka contra saytʼiriw’ sasin 1983 maran juchañchapjjäna ukat carcelaruw jistʼantapjjarakïna. Carcelat mistjjasajja, contadorat trabajiñatakiw mä trabajo thaqhäna, ukampis carcelar saratap laykojj janiw trabajo churañ munapkänti. Ukatwa jilatajj tribunalanakar saräna. Markapan uka juicio jan atipjasajja, Tribunal Europeo de Derechos Humanos ukaruw sararakïna. Uka Tribunalankir 17 juezanakajj Iakovos jilatan uka juicio atipjatapwa 2000 maran yatiyapjjäna. Kuntï uka Tribunalan amtaskäna ukaw yaqhachañ jan utjañapatakejj qhepat yanaptʼarakïna. Janïr uka amtar puriskäna ukhajja, 3.500 jilatanakaw Grecia markan carcelar sarapjjatapat jan walit uñjatäpjjäna, jupanakajj politicar jan mitisiñ munapjjatapatwa carcelan jistʼantatäpjjäna. Qhepatjja, kuna cargonakatï jilatanak contrajj utjkäna ukanak chhaqtayasiñapatakiw Grecia markan mä leyejj apsusïna. Ukatsti, Grecia markan leyinakapajj wasitat uñakipaskäna ukhajja, nayra maranakan mä leyejj apsuskäna ukarjam phoqañ wakisiskakitapwa yatiyapjjäna. Ukarjamajja, Grecia markankirinakajj servicio civil alternativo siski uk phoqañwa ajllipjjasapäna.

“Tribunalar janïr mantkasajja, Jehová Diosaruw wal maytʼasiyäta, ukat kunjamsa Jupajj sum jikjjatasiñajatak yanaptʼitäna, ukwa amuyayäta”. Ivailo Stefanov (13 tʼaqa uñjjattʼäta)

13, 14. ¿Kunsa Ivailo Stefanov ukat Vahan Bayatyan sat jilatanakat yateqassna?

13 Bulgaria. Ivailo Stefanov sat jilatarojja, 1994 maranwa 19 maranïkän ukhajj cuartelar sarañapatak jawsayapjjäna, jupasti janiw cuartelarusa ni militaranakan pʼeqtʼat yaqha lurañanak lurañatakis sarañ munkänti. 18 phajjsinak carcelankañapatakiw juchañchapjjäna, ukampis derecho a la objeción de conciencia sat leyinakarjam uñjatäñatakiw jilatajj mayïna. Qhepatjja, Tribunal Europeo de Derechos Humanos ukankirinakaruw uka juicio apapjjañapatak mayirakïna. Ukampis uka juicio janïr apaskipanwa Bulgaria marka apnaqerinakajja, 2001 maran uka jilatamp mä suma amtar puripjjäna. Janiw uka jilatarukejj amnistía (leyinakarjam perdonatäña) siski ukajj churaskänti, jan ukasti, Bulgaria markankirinakat servicio civil alternativo siski ukamp phoqañ munapkäna ukanakaruw churasirakïna. c

14 Armenia. 2001 maranwa Vahan Bayatyan sat jilatarojj 18 maranïsajj cuartelar sarañ waktʼäna. d Jupajj cuartelar jan sarañ munatap autoridadanakar yatiykchïnsa, markapan utjki uka tribunalanakan apaskäna uka juicionakjja janiw atipjkänti. Ukatwa septiembre, 2002 maran kimsa tunka phajjsitak carcelar jistʼantapjjäna, ukampis niya tunka mayan phajjsitwa jupajj carcelat mistjjäna. Carcelankkäna ukhajja, Tribunal Europeo de Derechos Humanos ukaruw Vahan jilatajj mä juicio apasiñapatak mayïna, ukat ukankirinakajj iyaw sapjjänwa. Octubre 27, 2009 maranjja, uka Tribunalankirinakajj jupa contraw amtapjjäna. Ukham amtasitapajja, Vahan jilatjam Armenia markan jan walin uñjasipkäna uka jilatanakatakejj janipuniw walïkänti. Mä qawqha tiempotjja, uka Tribunalankirinakajj wasitatwa uka juicio uñjapjjäna ukat julio 7, 2011 maranwa Vahan jilatan uka juicio atipjatap yatiyapjjäna. Ukhapuniw uka Tribunalankirinakajj ak arsupjjäna: ‘Mä religionar sarapjjatap layku cuartelar jan sarañ munapki ukanakajja, derecho a la libertad de pensamiento, conciencia y religión sat leyirjamaw arjjatatäpjjañapa’ sasa. Ukham arsupjjatapajj janiw Jehová Diosan Qhanañchirinakaparuk yanaptʼkänti, jan ukasti, Consejo de Europa uka taypinkapki taqe uka markankirinakaruw yanaptʼarakïna. e

Tribunal Europeo de Derechos Humanos ukan mä juicio atipjasaw Armenia markankir jilatanakajj wali kusisit jikjjatasipjje.

Markar jachʼañchaña

15. ¿Kunatsa Diosan servirinakapajj kuntï jaqenakajj markar jachʼañchañatak lurapki ukanakar jan mitisipjje?

15 Jehová Diosan servirinakapajja, ¿cuartelar jan sarasakit Diosan Reinopat jan jitheqtañ munapjjatap uñachtʼayapjje? Janiwa, kuntï jaqenakajj markar jachʼañchañatak lurapki ukanakar jan mitisisaw uka Reinor yanaptʼapjjatap uñachtʼayapjjaraki. Payïr Jachʼa Chʼajjwäwi tiempotwa markar jachʼañchañajj aka Oraqen jukʼamp utjawayi. Walja markanakanjja, markapar munasipjjatap uñachtʼayapjjañapatakiw gobiernonakajj jaqenakar mä juramento arsuyapjje, markan qʼochunakap qʼochuyapjje, jan ukajj banderar yupaychayapjje. Ukampis jiwasajj Jehová Dios saparukiw yupaychtanjja (Éxo. 20:4, 5). Ukatwa tʼaqhesiyata ukat arknaqat uñjasiwaytanjja. Ukampis Jehová Diosaw ‘oraqemp’ sasipki uka autoridadanak toqejj markapar jan arknaqasiñapatak yanaptʼawayi. Kunjamsa Jupajj tribunalanakan juicionak atipjañatak Cristo toqejj yanaptʼawayistu, ukwa jichhajj mä qawqhanak uñjaskañäni (Sal. 3:8).

16, 17. ¿Kuna jan walinsa Lillian ukat William Gobitas sat wawanakajj uñjasipjjäna, ukat kunsa jupanakat yateqassna?

16 Estados Unidos. 1940 maranwa Estados Unidos markan Jachʼa Tribunalajj utjki ukanjja, Distrito escolar de Minersville contra Gobitis sat juiciow apasïna, Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj janiw uka juicio atipjapkänti, llätunka juezanak utjkäna ukanakat kimsaqallqoniw Jehová Diosan Qhanañchirinakap contrajj arsupjjäna. 12 marani Lillian Gobitas f sat jiskʼa imillitasa ukat 10 marani William sat sullkapasa, Jehová Diosarukiw jachʼañchañ munapjjäna, ukatwa banderar jan yupaychapkänti, ni markar jachʼañchapjjatapsa juramentomp arsupkänti. Jupanakajj escuelat jaqsutaw uñjasipjjäna. Ukajj Jachʼa Tribunalaruw yatiyasïna ukat ukankirinakajj akhamwa sapjjäna: ‘Kuntï escuelan lurasiwayki ukajj markan leyinakaparjamawa, ukaw markan mayachtʼat utjañapatak yanaptʼi’ sasa. Uka qhepatjja, Jehová Diosar servir walja wawanakaw escuelat jaqsut uñjasipjjäna, jilat kullakanakasa jan trabajoni, jan wali jaqenakamp nuwjata ukhamaw uñjasipjjarakïna. Mä librojj akham siwa: “Estados Unidos markan 1941 marata 1943 marakamajja, Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj wali tʼaqhesiyata ukat arknaqataw uñjasipjjäna. 1900 maranakanjja, mä religionar sarapjjatapat janipuniw jaqenakar ukham arknaqañajj uñjasiwaykiti” sasa (The Lustre of Our Country).

17 Diosan enemigonakapan atipjapjjatapajj janiw walja tiempotakïkänti. 1943 maranjja, Gobitis juicior uñtata, La Junta Escolar de Educación de West Virginia contra Barnette sat juiciow Jachʼa Tribunalan apasirakïna. Ukanjja, Jehová Diosan Qhanañchirinakapan uka juicio atipjapjjatapwa Tribunalankirinakajj yatiyapjjäna. Ukhapuniw Estados Unidos markankir Jachʼa Tribunalankirinakajj kuntï amtapkäna uk mä qawqha tiemponak mayjtʼayapjjäna. Uka qhepatjja, Diosan servirinakapajj janiw nayrjam arknaqat uñjasjjapjjänti. Ukat Estados Unidos markankirinakar arjjatkäna uka leyinakas respetasjjarakïnwa.

18, 19. ¿Kunas Pablo Barros wayniturojj Diosat jan jitheqtañatak yanaptʼäna, ukat kunjamsa Diosan servirinakapajj jupat yateqasipjjaspa?

18 Argentina. Kimsaqallqo marani Pablo ukat paqallqo marani Hugo Barros sat waynitunakajja, banderar yupaychañ jan munapjjatapatwa 1976 maran escuelat jaqsut uñjasipjjäna. Mä kutejja, escuelan directorapaw Pablor nuktʼatayna ukat pʼeqet nuwantatayna. Ukat munkir jan munkir markar jachʼañchayañ munasaw uka pä wayniturojj escuela tukuyatar mä hora castigas qheparayirïna. Pablojj ukanak amtasajj akham siwa: “Janitï Jehová Diosajj yanaptʼkitasapänjja, taqe kuntï Jupat jitheqtañajatak lurapkitäna ukanak janiw aguantkiriskayätti” sasa.

19 Tribunalanakaru ukanak yatiyasïna ukhajja, ukankir mä juezajj ‘escuelat Pabloru ukat Hugor jaqsuñajj walikïskiwa’ sasaw säna. Uksti, uka markankir Corte Suprema de Justicia ukaruw yatiyasïna. Ukat ukankirinakajj kuntï nayrïr tribunalan amtaskäna uka contraw 1979 maran arsupjjäna. Jupanakajj akham sapjjänwa: “[Escuelat jaqsuñajja], wawanakan yateqapjjañapataki leyejj utjki uka contrawa (art. 14), ukat marka apnaqerinakajj escuelan yateqapjjañapatakiw wawanakar yanaptʼapjjañapa siski uka ley contrarakiwa (art. 5)” sasa. Kuntï Tribunalan amtasiwayki ukajja, Jehová Diosar serviri niya waranqa wawanakaruw yanaptʼawayi, yaqhepajj janiw escuelat jaqsut uñjasjjapjjänti ukat jaqsutäpkäna ukanakajj wasitatwa escuelapar kutʼjjapjjäna. Pablosa ukat Hugos escuelaparuw kutʼjjapjjarakïna.

Jehová Diosar serviri walja wawanakaw yantʼat uñjaskasasa, Diosat jan jitheqtapkänti

20, 21. Roel ukat Emily wawanakan sarnaqäwipajja, ¿kunjamsa Diosar jukʼamp confiyasiñamatak yanaptʼtam?

20 Filipinas. Tunka marani Emily sat jiskʼa imillitasa, llätunka marani Roel Embralinag g sat sullkapasa ukat Jehová Diosar serviri 65 jila wawanakasa, banderar yupaychañ jan munapjjatapatwa 1990 maran escuelat jaqsut uñjasipjjäna. Roel ukat Emily wawanakan Leonardo tatapajja, escuelan pʼeqtʼapki ukanakamp parltʼañatakiw chʼamachasïna, ukampis inamayakïnwa. Jukʼamp jan walinak utjipanjja, Leonardo jilatajj Jachʼa Tribunalaruw taqe ukanak yatiyäna. Jupajj janiw qollqenïkänti, ni abogadopas utjkänti. Ukatwa uka familiajj kunsa lurapjjaspa uk sum amuytʼañatakejj Jehová Diosar wal mayisipjjäna. Ukäñkamajja, Roel ukat Emily wawanakajj jiskʼachata ukat masinakapamp jan waltʼayataw uñjasipjjäna. Ukat niyakejjay Leonardo jilatajj leyinakat jan kuns yatkchïnjja, ‘janiw tribunalan atipjkäti’ sasaw amuyäna.

21 Ukampis janiw ukhamäkänti, leyinakat suma yatjjattʼata Felino Ganal sat abogadow uka familiar arjjatäna, jupajj wali uñtʼat abogadonakampiw irnaqäna. Juiciojj apaskäna ukhajja, jupajj janiw uka abogadonakamp irnaqjjänti ukat Jehová Diosan Qhanañchiripäjjarakïnwa. Kunapachatï Jachʼa Tribunalankirinakajj uka juicio uñjapkäna ukhajja, taqeniw Jehová Diosan Qhanañchirinakapar arjjatapjjäna ukat ‘jupanakaw aka juicio atipjawayapjje’ sasaw yatiyapjjäna ukat wawanakar escuelat jan jaqsusjjañapatakiw amtapjjarakïna. Cheqansa, jilat kullakanakaru Diosat jitheqtayañ munapkäna ukanakajj wasitatwa aynachtʼapjjäna.

Politicar jan mitisitasatwa mayachtʼatätanjja

22, 23. 1) ¿Kunatsa tribunalanakan atipjawaytanjja? 2) Oraqpachankir jilat kullakanakajj mayachtʼatäpjjewa, ¿kunsa ukajj uñachtʼayistu?

22 ¿Kunatsa Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj tribunalanakan atipjawaytanjja? Janis politicar mitiskstanjja, walja markanakana ukat tribunalanakanwa jan yaqhachir yaqhep juezanakajj enemigonakasat arjjatawayapjjestu ukat leyinakarjam suma uñjatäñatakisa, yanaptʼawayapjjarakistuwa. Cheqas Cristow tribunalanakan juicionak atipjañatak yanaptʼawayistu (Apocalipsis 6:2 liytʼañataki). ¿Kunatsa tribunalanakar sartanjja? Janiw leyinak mayjtʼayañatak sarktanti, jan ukasti, Jesucristo Reyisar jan khitins jarkʼata serviskakiñatakiw sartanjja (Hech. 4:29).

23 Akapachanjja, política toqen jan waltʼäwinak utjatap laykuw jaqenakajj tʼaqa tʼaq sarnaqapjje ukat uñisiñakiw utjaski. Ukampis Jesucristo Reyiw jupamp apnaqatäñ munapki ukanakarojja, politicar jan mitisipjjatapat wal bendeciski. Supayajj jan mayachtʼatäñasataki ukat jiwasar atipjañatakejj inamayakiw chʼamachasiwayi. Diosan Reinopaw guerrar jan sarañ munapki taqe uka waranq waranqa jaqenakarojj mayachtʼaski. Cheqansa, Oraqpachankir jilat kullakanakajj kunja mayachtʼatäpjjesa uk uñjasaw Diosan Reinopan apnaqjjatap amuytanjja (Isa. 2:4).

a Uka librojja, La nueva creación sasin uñtʼatarakiwa. Qhepatjja, La Aurora del Milenio sat libronakajj Estudios de las Escrituras sasin uñtʼatäjjarakïnwa.

c ‘Cuartelar sarañ jan munirinakajja, mä autoridadan pʼeqtʼataw yaqha lurañanak lurapjjaspa’ sasaw Bulgaria marka apnaqerinakajj sapjjarakïna.

d Uka jilatat jukʼamp yatjjatañatakejja, “El Tribunal Europeo de Derechos Humanos defiende la objeción de conciencia” siski uka yatichäwi uñjjattʼäta, ukajj La Atalaya noviembre 1, 2012 maran mistkäna uka revistan 29 janata 31 janakam uñjjattʼäta.

e 1993 marata 2013 marakamajja, Armenia markankir gobiernojj 450 jila cristian waynanakaruw carcelar jistʼantawayi. Ukampis ukanakat qhep qhepa 14 carcelankir waynanakajja, 2013 maran noviembre phajjsinwa carcelat mistuwayapjje.

f Tribunalan registropanjja, uka familian apellidopajj pantjatawa, ukatwa Gobitis sasin qellqapjjäna.

g Tribunalan registropanjja, uka familian apellidopajj pantjatawa, Ebralinag sasaw qellqapjjatayna.