Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 6 YATICHÄWI

Diosajj jan walinak tukjañatakejj wali chʼamaniwa

Diosajj jan walinak tukjañatakejj wali chʼamaniwa

1-3. 1) ¿Kuna jan waltʼäwinsa nayra israelitanakajj jikjjatasipjjäna? 2) ¿Kunjamsa Jehová Diosajj markap layku nuwasïna?

ISRAELITANAKAJJ mä jan waltʼäwin jikjjatasipjjäna. Egiptonkir soldadonakaw jupanakar jiwayañataki arktapjjäna. Janiw kawksar tʼijtañas utjkänti, mä toqetjja, jachʼa qollunakaw utjäna, maysa toqetsti jachʼa lamar qotaw utjarakïna. * Ukampis “Tatituwa jumanak lantejj nuwasiskani” sasaw Moisesajj israelitanakar chʼamañchäna (Éxodo 14:14).

2 Ukatjja, Diosaruw Moisesajj artʼasirakpachäna, ukatwa Jehová Diosajj akham säna: “¿Kunatsa nayaru arnaqasinipjjesta? [...] Jumajja amparamaru jachʼa thujruma ayjjarusinjja qotjjaru loqtam, ukatsti uka qotjja payaruw jaljtayäta” sasa (Éxodo 14:15, 16). ¿Kunas ukjjarojj pasäna? Ukspachaw Diosajj mä angelapamp yanaptʼayäna, ukat egipcionakat jarkʼaqañatakejj mä qenayaw israelitanakan qhepäjjapar jittʼäna (Éxodo 14:19, 20; Salmo 105:39). Ukat Moisesajj lamar qota toqeruw amparap loqtäna, ukjjarusti wali chʼamampiw thayajj thaytʼanïna ukhamatwa qotajj payar jaljtäna. Umajj jachʼa perqanakjamaw purapat saytʼäna ukat uka qota taypin wali jachʼa thakiw jistʼarasïna, taqenin uknam makatapjjañapataki (Éxodo 14:21; 15:8).

3 Taqe ukanak uñjasasti Faraonajj soldadonakapampi sarjjapjjañapänwa, ukampis jachʼa jachʼa tukusajj arkantasipkakïnwa (Éxodo 14:23). Ukat kunapachatï egipcionakajj uka qota tayp arkasipkän ukhajja, akatjamatwa carronakapan llantanakapajj jalarawayjjäna. Ukat israelitanakajj khurkatar makatjjapjjäna ukhajja, akham sasaw Diosajj Moisesar säna:  “Amparama qotjjaru loqtam, ukat umajja chhaqhayañapataki egipcionakaru, carronakaparu, ukhamarak caballonakaparusa” sasa. Ukat perqanakjam saytʼatäkan uka umajja, kutjjatasaw Faraonampiru soldadonakapampiru qʼal jiwarayäna (Éxodo 14:24-28; Salmo 136:15).

Wila Lamar Qotanwa Jehová Diosajj ‘guerran nuwasiri’ Diosätap uñachtʼayäna

4. 1) ¿Kunjam Diosätapsa Wila Lamar Qotan Jehová Diosajj uñachtʼayäna? 2) ‘Guerran nuwasiri’ Diosätap yatisajja, ¿kuns yaqhepanakajj amuyapjjaspa?

4 Jehová Diosajj jaqenakar wal yanaptʼañ muni, ukatwa Wila Lamar Qotan israelitanakar qhespiyäna, ukajj wali amtkañapuniwa. Ukanwa Diosajj ‘guerran nuwasirïtapjja’ uñachtʼayäna (Éxodo 15:3). Kunjamsa Diosajj nuwasiñataki chʼamap uñachtʼayi uka toqet yatjjatasajja, ¿kuns amuytanjja? Cheqansa, guerranakasa nuwasiñanakasa jaqenakarojj wal tʼaqhesiyi ukat wal llakisiyaraki. Ukatjja, Diosajj tukjañataki chʼamaniw sasin istʼapki ukhajja, yaqhepajj jupar jakʼachasiñat sipansa jitheqtapjjewa.

Diosajj janiw jaqenakjam nuwaskiti

5, 6. 1) ¿Kunatsa Diosajj “ejercitonakan Jehová Diosapa” satajja? 2) ¿Diosan chʼajjwäwipampi ukat jaqen chʼajjwäwipampejj kunans mayjäpjje?

5 “Ejercitonakan Jehová Diosapa” siski uka arunakajja, niya kimsa patak kutiw Hebreo Arut Qollan Qellqatanakan uñsti ukat pä kutirakiw Griego Arut Qollan Qellqatanakan uñsti (1 Samuel 1:11NM). Ukat alajjpach angelanakajj mä jachʼa ejercitökaspas ukhamawa, taqe kunjjar Munañani Jehová Diosaw jupanakjjar pʼeqtʼi (Josué 5:13-15; 1 Reyes 22:19). Uka angelanakajj nuwasiñatak wali chʼamanïpjjewa (Isaías 37:36). Cheqansa, jaqenak jiwir uñjañajj janiw kuna askïkisa. Ukampis amtapjjañäni, Jehová Diosan nuwasïwinakapajj janiw jaqenakan nuwasïwinakapjamäkiti. Soldadonakasa marka apnaqerinakasa, inas “jaqen askipatakiw chʼajjwapjjta”  sapjjchispa, ukampisa jupanakan askip thaqhasakiw chʼajjwañ yatipjje.

6 Ukampis Jehová Diosajj janiw colerampi atipayasisajj nuwaskiti. Uka toqetjja Deuteronomio 32:4 qellqatajj akham siwa: “Jupaw jiwasan arjjatirisajja; luräwipasa cheqaparakiwa, luratapasa cheqarakiwa. Jupasti cheqapa Diosawa, janiw jupanjja kunatejj jan cheqapäki ukajj utjkiti, ¡jupasti cheqapawa, askirakiwa!” sasa. Ukat Arupanjja, nuwasiñasa, qhoruchasiñasa ukat colerampi atipayasiñasa janiw walïkiti sasaw qhan ewjjtʼistu (Génesis 49:7; Salmo 11:5). Ukhamajj Diosajj janiw jaqenakar jan amuytʼasis tukjkaspati, janipun istʼasjjapjje ukhakiw tukjañataki chʼamap uñachtʼayi. Jupajj akham sasaw Ezequiel profet toqejj säna: “Janiw nayajj ñanqha jaqen jiwañapjja munkti jan ukasti muntwa sarnaqäwipjja askichasjjañapa, ukatsti jakjjañaparaki” sasa (Ezequiel 18:23).

7, 8. 1) Jan walinakan uñjasisajja, ¿kunjamsa Job chachajj amuyäna? 2) ¿Kunjamsa Eliú waynajj amuytʼayäna? 3) ¿Kuns Job chachan sarnaqäwipat yateqsna?

7 Ukampis ¿kunatsa Jehová Diosajj jan wali jaqenakar awisajj tukjpacha? Janïr uka toqet parlkasajja, Dios nayraqatan sum sarnaqeri Job chachat amtañäni. Yantʼatajj Jehová Diosat jitheqtjjakispaw sasaw Supayajj Job chachat säna, ukham sasajj taqe jaqenakatwa parlaskäna. Supayan kʼarïtap uñachtʼayañatakejj yantʼamsay sasaw Diosajj säna. Ukatwa Job chachajj usuntata, jan wawanakani ukat jan kunani uñjasïna (Job 1:1–2:8). Ukampis kunatsa tʼaqhesïna ukjja janiw amuykänti, Diosas ina chʼusat tʼaqhesiykaspa ukham amuyasïna. Ukatwa akham säna: “¿Kunataraki nayar uñisirimarjama uñjistasti?” sasa (Job 7:20; 13:24).

8 Ukampis akham sasaw Eliú sat mä waynajj Job chachar amuytʼayäna: ‘¿Kunatsa Diosat sipansa jukʼamp cheqäkasmas ukham parlta?’ sasa (Job 35:2NM). Cheqansa, Jehová Diosat sipansa jukʼamp yatiñanïksnas jan ukajj janis jupajj cheqaparjam lurkaspa ukham amuyañajj janiw walïkiti. “¡Taqe chʼamani Diosajj janiw kuna jan walsa lurkaspati, janirakiw kunatejj  jan cheqapäki uksa lurkaspati!” sasaw Eliú waynajj säna. Ukat akham sarakïnwa: “Taqe chʼamani Diosajja janiw amuytʼañjamäkiti, jupajj jachʼawa, chʼamani cheqaparakiwa; jupajj cheqapawa, janiw khitirus tʼaqhesiykarakiti” sasa (Job 34:10; 36:22, 23; 37:23). Cheqansa kunatï askïki ukanak arjjatañatakiw Jehová Diosajj guerran nuwasi, janiw ina chʼusataki nuwaskiti. Ukhamasti, ¿kunatsa sumankañ apanir Diosajj awisajj nuwasirit saytʼpacha? (1 Corintios 14:33.) Uk jichhajj uñjañäni.

Kunatsa sumankañ apanir Diosajj nuwaspacha

9. ¿Kunatsa sumankañ apanir Diosajj nuwasi?

9 ‘Guerran nuwasiriwa’ sasin Jehová Diosar jachʼañchasajja, Moisesajj akham sänwa: “¡Janiw khiti diosas jumampejj chikachaskaspati! ¡Janiw khitisa, jumjama Santo, ukhamarak jachʼajj utjkiti!” sasa (Éxodo 15:11). Habacuc profetajj akham sarakïnwa: “Jumajj sinti qʼomätaw taqe jan walinaka katoqañatakejja, janiw taqe chuymampi ñanqharus uñchʼukkaraktati” sasa (Habacuc 1:13). Diosajj wali munasiriwa, taqe kuns cheqaparuw uñji ukat qollanarakiwa, ukatwa ukham nuwasïwinakan chʼamap uñachtʼayi (Isaías 59:15-19; Lucas 18:7). Ukampis Jupajj qollanäskakiwa. Cheqansa, qollana Diosätap laykuw nuwasi (Levítico 19:2).

10. 1) ¿Kunapachatsa ukat kunjamatsa Diosan nuwasiñapajj wakisïna? 2) Génesis 3:15 qellqatan parlki uka jan waltʼäwejja, ¿kunjamas askichasini, ukat ukajj kuna bendicionanaksa apanini?

10 Kunapachatï Adanampi Evampejj Dios contra saytʼapjjäna ukhajj mä jan waltʼäwiw qalltäna, uk jichhajj uñjañäni (Génesis 3:1-6). Jehová Diosatï ukhamak uñchʼukisapäna ukhajja, janis taqe kunjjar suma Apnaqerïkaspa ukhamaw amuyasispäna. Ukatwa taqe kuns cheqaparjam uñjir Diosajja uka kutkatasirinakarojj jiwañar katuyäna (Romanos 6:23). Biblian uñstki uka nayrïr profeciarjamajja, Diosan arkirinakapampi ukat ‘jachʼa katarin’ jan ukajj Supayan arkirinakapampejj uñisisipjjañapänwa (Apocalipsis 12:9; Génesis 3:15). Ukhamasti  uka jan waltʼäwin tukusiñapatakejja, Supayar jiwayañaw wakisïna (Romanos 16:20). Ukhamatakwa cheqaparjam sarnaqeri jaqenakajj walja bendicionanak katoqapjjani. Supayan ñanqha pachapajj janiw utj-jjaniti ukat aka Oraqesa mä suma paraisor tukuyatäniwa (Mateo 19:28). Ukampis ukanak janïr purinkipanjja, Supayas arkirinakapas Jehová Diosan yupaychirinakaparojj jan walinak lurasipkakiniwa, Jupat jitheqtayañ munasa ukat tʼaqhesiyasa. Ukatwa Diosajj awisajj servirinakapar arjjati.

Diosajj jan walinak chhaqtayañatakiw nuwasi

11. ¿Kunatsa Jehová Diosajj Uma Juicio apayanïna?

11 Noé chachan urunakapanjja, jan wali jaqenakar Uma Juiciompi tukjasaw Diosajj yupaychirinakap laykojj nuwasïna. Génesis 6:11, 12 qellqatajj akham siwa: “Diosatakisti aka oraqejj ñanqha lurañampi kunayman casta jan wali lurañanakampi phoqhantatänwa, taqe jaqenakasti jan walëjjapjjapunïnwa. Diosasti uka taqe ñanqha lurañanakajj aka oraqer phoqhantatap uñ[jäna]” sasa. Ukampis kuna aski lurañanakatï aka Oraqen utjaskäna ukanakjja, ¿Diosajj jan wali jaqenakampejj tukjayaspänti? Janiwa, ukatwa Uma Juicio apayanïna. Janis ukajj amtapankchïnjja, qhoru ukat jan wali jaqenakar tukjañatakiw apayanïna.

12. 1) ¿Kamsänsa Jehová Diosajja Abrahaman wawanakapatjja? 2) ¿Kunatsa amorreonakajj oraqepat alisnukut uñjasipjjañapäna?

12 Cananeonakar tukjasarakiw Diosajj servirinakap laykojj nuwasïna. Abrahaman wawap toqew aka Oraqenkir taqe familianakajj bendicionanak katoqapjjani sasaw Jehová Diosajj säna. Uka amtaparjamajja, Abrahaman wawanakapajj Canaán sat oraqenwa jakapjjañapäna. Ukampis uka cheqanjja amorreonakaw jakasipkäna, ukhamasti jupanakar alisnukuñaw wakisïna, ¿kunatsa? Diosajj akham sasaw mä profecía toqejj arsüna: “Pusi generación pasatatwa wawanakamajj aka lugarar kuttanjjapjjani, amorreonakan jucha luratanakapajj janïraw sinti jan walïkiti uka layku” sasa (Génesis 12:1-3;  13:14, 15; 15:13, 16; 22:18). * Uka pusi patak maranakanjja, amorreonakajj jukʼamp jan walinakwa lurapjjäna. Canaán oraqejja, kʼari yupaychirinakampi, jaqe jiwayirinakampi ukat wachoq juchan sarnaqer jaqenakampi phoqantatänwa (Éxodo 23:24; 34:12, 13; Números 33:52). Ukatjja, sacrificionak lurasaw pachpa wawanakapar ninamp phichhantapjjerïna. Ukham jan wali jaqenak taypirojj janipuniw qollan Diosajj markapar irpantkaspänti. Ukatwa akham säna: “Oraqenakapasa qʼañuchata[w] uñjasjjarakejja, ukampisa nayajj jupanakarojj uka ñanqha luratanakapatjja cuenta waytʼarakta ukatwa jupanakarojj uka oraqenakajj apanukjjejja” sasa (Levítico 18:21-25). Ukampis janiw jan sinttʼasisa taqenir jiwaraykänti, jan ukasti suma chuymanïpjjatap uñachtʼayapkäna uka cananeonakarojj perdonänwa, Rahab warmisa ukat gabaonitanakasa janiw jiwapkänti (Josué 6:25; 9:3-27).

Diosajj sutip laykuw nuwasi

13, 14. 1) ¿Kunatsa Diosajj sutip qollanaptayañapäna? 2) ¿Kunjamatsa Diosajj sutip kʼarinakat qʼomachäna?

13 Jehová Diosajj qollanawa, ukhamajj sutipajj qollanarakiwa (Levítico 22:32). Jesusajj arkirinakapar Diosar mayisiñ yatichkasajja, akham sasaw säna: “Sutimajj jachʼañchatäpan [jan ukajj ‘qollanaptayatäpan’, NM]” sasa (Mateo 6:9). Kunapachatï Edén jardinan Diosar kutkatasipkäna ukhajja, Jupajj jan wali Diosäkaspas ukat janis suma apnaqerïkaspa ukham kʼarinakampiw Sutip qʼañuchapjjäna. Ukampis Diosajj uka kutkatasirinakarojj janiw ukhamaki uñchʼukkänti, jan ukasti uka kʼarinakatjja sutip qʼomachañaw wakisïna (Isaías 48:11).

14 Israelitanakat parltʼaskakiñäni. Amtañäni, Abrahaman wawap toqew taqe familianakajj bendición katoqapjjani sasaw Jehová Diosajj säna, ukampis uka arunakajj janjamakiw israelitanakatakejj phoqasirjamäkänti. Kunattejj Egipto markan esclavonakjam katuntatäsipkänwa. Ukampis Egipto markat  qhespiyasaw Diosajj israelitanakar mä suma markjam uttʼayäna, ukhamatwa qollan Sutip kʼarinakat qʼomachäna. Ukanak amtasaw Daniel profetajj Diosar akham sas mayisïna: “Nanakan Diosajja, jumaw jachʼa chʼamam uñachtʼayapjjesta, markamaru Egiptot apsusajja, ukhamat juman jachʼa sutimjja uka urunakatpachwa wali jachʼaru tukuyaraktajja” sasa (Daniel 9:15).

15. ¿Kunatsa Babilonian katuntat judionakar Diosajj qhespiyäna?

15 Diosajj sutip qʼomachañ layku judionakar qhespiyaspa ukwa Danielajj munäna, ukatwa ukham mayisïna. Jan istʼasir judionakajj Babilonia markan katuntataw uñjasipjjäna, ukat Jerusalén markas qʼala tukjatarakïnwa. Uka judionakajj Jerusalenar kuttʼapjjaspäna ukhajja, Jehová Diosan sutipajj jachʼaruw aptasispäna. Uk yatisaw Danielajj akham sasin Diosar achiktʼasïna: “¡Istʼapjjet, Tatay, ukatsti yanaptʼapjjarakita! Juman jachʼa sutim layku, Dios Tata, markam layku, jaqenakam layku” sasa (Daniel 9:18, 19).

Diosajj markap laykuw nuwasi

16. ¿Diosatakejj sutip arjjatañakiti nayrankpacha, ukat jan sinttʼasirïpachati?

16 ¿Jehová Diosajj jan sinttʼasirïpachati, ukat sutip arjjatañakit nayrankpacha? Janiwa, taqe kuns cheqapar uñjiri ukat qollana Diosätap laykojj markaparus arjjatarakiwa. Génesis 14 jaljat amuytʼañäni. Ukanjja pusi apnaqerinakaw Abrahaman Lot sobrinoparu ukat familiaparu katuntapjjäna siwa. Ukampis Diosan yanaptʼatäsajj taqe uka apnaqerinakaruw Abrahamajj atipatayna. Qhepatjja, walja chʼajjwäwinakanwa Diosajj yupaychirinakapar yanaptʼaskäna. Ukat Jehová Diosan ‘Nuwasiñ Libropanjja’ Abrahaman uka atipjäwipaw nayraqat qellqaspachäna. Uka libron parlki uka chʼajjwäwinakajja, janiw taqpachajj Biblian qellqatäkiti (Números 21:14).

17. ¿Kunjamsa Canaán oraqen Jehová Diosajj markap laykojj nuwasiskakïna?

17 Israelitanakajj janïr Canaán oraqer mantapkäna ukhaw  Moisesajj akham säna: “Tatitu Diosamaw jumanakan nayräjjam saraski, ukatsti jumanakat arjjatasaw nuwasini, kunjämtï Egipto markan luri [...] ukhama” sasa (Deuteronomio 1:30; 20:1). Moisesajj jiwjjäna uka qhepatsa, Jehová Diosajj markap laykojj nuwasiskakïnwa. Uñisirinakar atipañatakejj Diosaw Josué chacharusa, juesanakarusa ukat Judankir suma reyinakarusa wali muspharkañ yanaptʼäna (Josué 10:1-14; Jueces 4:12-17; 2 Samuel 5:17-21).

18. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosan pachpakïskatapajj wali aski? 2) Génesis 3:15 qellqatajj phoqasjjani ukhajja, ¿kunas pasani?

18 Jehová Diosajj janiw mayjtʼkiti, ukat aka Oraq paraisor tukuyañ amtki ukas janirakiw mayjtʼkiti (Génesis 1:27, 28). Jan walinakjja uñisiskakiwa, markaparus wal munasiraki ukat niyaw jupanakar arjjatani (Salmo 11:7). Cheqansa, Génesis 3:15 qellqatan utjki uka profecian phoqasiñapjja wal suyasktanjja, ukhaw Diosajj markap laykojj wasitampi muspharkañ nuwasini. Jïsa, sutip qollanaptayañ laykusa ukat servirinakapar arjjatañ laykusa wasitampiw Jehová Diosajj ‘guerran nuwasiri’ Diosätap uñachtʼayani (Zacarías 14:3; Apocalipsis 16:14, 16).

19. 1) ¿Kunatsa nuwasiñataki chʼamanïtap yatkasas Diosar jakʼachastanjja? Uk mä uñachtʼäwimp qhanañchtʼma. 2) Arjjatañatak jankʼakïtap yatisajja, ¿kunjamsa Jehová Diosar uñjañasa?

19 Amuytʼañatakejj familiani mä awkit parltʼañäni. Mä ajjsarkañ animalaw familiapar manqʼantañataki sarjjati, uk  uñjasajj jankʼakiw familiapar jarkʼaqasajj uka animalar jiwayi. Ukham luratapatjja, esposapas wawanakapasa, ¿jupat jitheqtapjjaspati? Janiwa, antisas ukham munasirïtapatjja jukʼampiw jupar jakʼachasipjjaspa. Diosampejj ukhamarakiwa, nuwasiñataki chʼamanïtap yatisajj janiw jitheqtañasäkiti. Jan ukasti, markapar arjjatañataki jankʼakïtap laykojja jukʼampiw Jupar jakʼachasiñasa, munasiñasa ukat respet uñachtʼayañasaraki. Ukhamatwa “taqe ajjsartʼañampi” Jehová Diosar yupaychañäni (Hebreos 12:28).

‘Guerran nuwasiri’ Diosar jakʼachasipjjañäni

20. Diosajj guerranakan kunatsa nuwasïna uk jan sum amuykañäni ukhajja, ¿kun lurañasasa, ukat kunatsa?

20 Kunatsa Jehová Diosajj awisajj guerranakan nuwasïna, ukjja Bibliajj janiw taqpach qhanañchkiti. Ukampis Jupajj janiw jan sinttʼasisa, qhoru chuymampi nuwaskiti, jan ukasti taqe kuns cheqapar uñjasaw chʼamap uñachtʼayi. Ukat kunatsa jupajj nuwasïna uk sumpach Bibliat amuytʼañatakejja, kuna toqetsa uka cheqan parlaski uk sum yatjjatañaw wakisispa (Proverbios 18:13). Awisajj janiw taqpachajj yatiñjamäkaspati, ukampis Jehová Diosat jan pächasiñatakejja, Jupar sum uñtʼañasawa ukat kunjam Diosasa uka toqet lupʼiñasarakiwa. Ukanak amuyasaw Jupar jukʼamp jakʼachasiñäni (Job 34:12).

21. Jehová Diosajj ‘guerran nuwasiri’ Diosäkchisa, ¿kunjam chuymanisa?

21 Jehová Diosajj ‘guerran nuwasirïkchisa’, janiw nuwasiñ munir chuymanïkiti. Ezequiel profetajja, alajjpachankir Diosan carrop mä visionan uñjäna. Ukanjja Jehová Diosajj uñisirinakap contra nuwasiñatak saytʼataskänwa. Ukat mä kurmiw jupar muyuntäna, uka kurmisti sumankaña sañ muni (Génesis 9:13; Ezequiel 1:28; Apocalipsis 4:3). Jïsa, Diosajj wali llampʼu chuymani ukat sumankañ muniriwa, kunjamtï Juanajj siskänjja, “Diosajj munasiñawa” (1 Juan 4:8). Ukat kunjam Diosäkitejj ukjja cheqaparupuniw uñachtʼayi. Ukham wali chʼamani ukat munasir Diosar jakʼachasiñajj wali askipuniwa.

^ tʼaqa 1 Nayra sarnaqäwinakat qellqeri Flavio Josefo sat judío jaqejj akham sänwa: “Egipcionakajj 600 nuwasiñ carronakampi, caballot sarir 50.000 jaqenakampi ukat kayuk sarir 200.000 jaqenakampiw arktapjjäna” sasa (Antigüedades Judías, II, JJV, 3 [324]).

^ tʼaqa 12 Aka cheqanjja, amorreonaka sasinjja Canaán oraqenkir taqe markanakatwa parlaski (Deuteronomio 1:6-8, 19-21, 27; Josué 24:15, 18).