Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 9 YATICHÄWI

‘Cristojj Diosan chʼamapawa’

‘Cristojj Diosan chʼamapawa’

1-3. 1) ¿Kuna jan waltʼäwinsa Jesusan arkirinakapajj Galilea qotan uñjasipjjäna, ukat Jesusajj kuns luräna? 2) ¿Kunatsa ‘Cristorojj Diosan chʼamapawa’ sasejja?

KUNAPACHATÏ Jesusampi arkirinakapampejj Galilea qotnam sarasipkäna ukhajja, akatjamatwa mä jachʼa thayajj sartanïna. Uka qotanjja thayanakajj sartapunirïnwa, jupanakajj uk sum yatipjjäna, yaqhepajj chawlla katurïpjjänwa (Mateo 4:18, 19). * Ukampis jichhajj arkirinakapajj wali sustjataw jikjjatasipjjäna, kunattejj ‘mä jachʼa thayaw sartäna; oladanakasti boterojj chhaqtayirjamänwa’. Ukat umampi jan apayasiñatakejj arkirinakapajj wal chʼamachasipjjäna. Ukäñkamajja, Jesusajj wali qaritaw bote qhepäjj toqen ikiskäna, kunattejj uka urojj waljaniruw yatichatayna. Ukat arkirinakapajj akham sasaw jan jiwañ laykojj Jesusar sartayapjjäna: “Tata, qhespiyapjjeta, jiwarañäniwa” sasa (Marcos 4:35-38; Mateo 8:23-25).

2 Ukampis Jesusajj janiw sustjaskänti. Jan pächasisaw thayarus qotarus akham säna: “¡Amuktʼam! ¡Tʼakurarakim!” sasa. Ukat ukspachaw ‘thayajj tʼakurjjäna, oladanakasti chhaqtawayjjarakïnwa’. Uk uñjasajj arkirinakapajj “¿khitirakïpach akasti? ¡Juparojj thayas qotas jaysakirakisä!” sasaw wali sustjat jisktʼasipjjäna. Jesusajj thayarus qotarus mä jiskʼa wawarjam amuktʼayañatakejja, ¿khitipunïpachänsa? (Marcos 4:39-41; Mateo 8:26, 27.)

3 Jesusajj janiw aleq jaqekïkänti, jan ukasti Diosaw chʼamapampi jupar yanaptʼäna, ukat jupa toqew Diosan chʼamapajj uñachtʼayasirakïna. Ukatwa Pablojj Diosan amuytʼayatäsajj  akham säna: ‘Cristojj Diosan chʼamapawa’ sasa (1 Corintios 1:24). ¿Kunjamanakatsa Jesusajj Diosan chʼamap uñachtʼayäna, ukat kunjamsa ukajj yanaptʼistu?

Diosan sapa Yoqapajj wali chʼamaniwa

4, 5. 1) ¿Qhawqha chʼamsa ukat munañanïñsa Diosajj sapa Yoqapar churatayna? 2) ¿Kunas Diosan amtap phoqañatakejj Jesusar yanaptʼäna?

4 Jesusajj janïr aka Oraqer jutkasajj qhawqha chʼamanïnsa uka toqet jichhajj amuytʼañäni. Jehová Diosajj ‘jan tukuskir chʼamapampiw’ sapa Yoqapar luratayna, uka Yoqapaw qhepatjja Jesucristjam uñtʼatäjjäna (Romanos 1:20; Colosenses 1:15). Juparuw munañanïñsa ukat jachʼa chʼamapsa Diosajj churatayna, ukhamat taqe kun lurañapataki. Uka sapa Yoqapat parlkasajj Bibliajj akham siwa: “Jupa toqew Diosajj taqe kuns luri, jan jupampejj janiw kuna luratas utjkiti” sasa (Juan 1:3).

5 Cheqansa, qhawqha chʼamas taqe kun lurañatakejj munasïna ukajj janiw amuyañjamäkiti. Sañäni, wali chʼamani millón millón angelanakar lurañatakisa, walja warawaranakani millón millón galaxianak lurañatakisa ukat kunayman animalanaka, alinaka lurañatakisa Jesusajj wali chʼamanïpachänwa. Jïsa, taqe ukanak lurañapatakejj Diosaw qollan ajayupjja churäna, janipuniw yaqha chʼamajj ukat jukʼampejj utjkaspati. Ukhamajj Diosajj jupa toqew taqe kun lurawayi, ukat Jesusatakejj Awkipar yanaptʼañajj wali askirakïnwa (Proverbios 8:22-30).

6. ¿Qhawqha chʼamsa ukat munañanïñsa Jesusajj jaktasajj katoqäna?

6 Diosan sapa Yoqapajj jukʼamp munañanïñwa qhepat katoqäna ukat jukʼamp chʼamanirakïnwa. Ukatwa jiwatat jaktasinjja akham säna: “Nayar churatawa taqe munañanïñajja alajjpachansa, akapachansa” sasa (Mateo 28:18). Cheqansa, taqe kunjjar apnaqañapatakiw Diosajj Jesusar chʼamsa munañanïñsa churäna. Niyakejjay ‘reyinakans Reyipächejja ukat munañaninakans Munañanipächejja’ aka Oraqen utjir  ‘munañaninakarusa, jilïrinakarusa’ ukat jan uñjkañ chʼamaninakarusa tukjaspawa. Jïsa, khitinakatejj Awkip contra saytʼasipjje ukanakar tukjañatakejj wali chʼamaniwa (Apocalipsis 19:16; 1 Corintios 15:24-26). Ukhamasti, “Diosajj janiw kuns jaytkänti jan [Jesusar] katuyatjja”, Jupakiw Yoqapat jilanki (Hebreos 2:8; 1 Corintios 15:27).

7. ¿Kunatsa Jesusajj janipuniw chʼamapampejj jan walinak lurkaniti sasajj atinistanjja?

7 ¿Chʼamanïsajj jan walinak Jesusajj luraspa sasin ajjsarañasäspati? Janiwa. Jupajj Awkipar wal munasi ukat janipuniw kuna jan walinak lurasas chuym ustʼaykaspati (Juan 8:29; 14:31). Ukatjja Awkipajj kunjamsa ‘iyawsirinakar chʼam churañatakejj’ uñchʼukiski uk Jesusajj sum yati. Ukat Diosajj taqe chʼamanïkchisa janipuniw jan walinak lurkiti, uksa sum yatiraki (2 Crónicas 16:9). Cheqansa, kunjamtï Awkipajj munaskistojja, ukhamarakiw Jesusajj munasistu. Ukhamajj chʼamanïsajj janipuniw jan walinak lurkaniti sasaw atinistanjja, nayras ukham jaqet uñtʼatänwa (Juan 13:1). Ukhamasti, aka Oraqenkkasajj kunjamsa chʼamap uñachtʼayäna, ukat kunatsa ukanak luräna, ukanak jichhajj uñjañäni.

‘Arunsa wali chʼamaniwa’

8. Bautisasjjän uka qhepatjja, ¿kun lurañapatakis Jesusar chʼam churasïna, ukat kunjam chuymampis ukanak luräna?

8 Nazaret markan jilkasajja, janiw Jesusajj kuna milagronaks lurkänti. Jan ukasti, 29 marana bautisasjjäna, mä arunjja, 30 maranëjjana uka qhepatwa milagronak lurañ qalltäna (Lucas 3:21-23). Bibliajj akham siwa: “Yatipjjaraktawa kunjämtejj Diosajj [...] Jesusar Qollan Ajaysa, ukhamarak chʼamsa churkäna ukjja. Ukhamarakiw yatipjjtajja kunjämtï jupajj sarnaqkäna, askinak lurasa, usutanakar kʼumarachasa, ukhamarak supayan munañapan tʼaqhesiyatäkän ukanak kʼumarachasaraki” sasa (Hechos 10:38). Ukhamajj chʼamapampejj “askinak lura[saw]” Jesusajj sarnaqäna. Bautisasjjän uka qhepatjja, “wali chʼaman profetänwa, luräwinsa, arunsa” (Lucas 24:19).

9-11. 1) ¿Kawkinakans Jesusajj yatichäna, ukat kunjamsa yatichäna? 2) ¿Kunatsa Jesusar istʼasajj jaqenakajj wal muspharapjjäna?

 9 ¿Kunjamatsa Jesusan arunakapajj wali chʼamanïnjja? Jupajj walja kutiw qota lakanakansa, qollu parkinakansa, callenakansa ukat qhatunakansa yatichirïna (Marcos 6:53-56; Lucas 5:1-3; 13:26). Jupatï jan amuyañjam yatichasapäna ukhajja, istʼirinakajj sarjjapjjasapänwa. Ukat janirakiw libronakas utjkänti, ukhamajj yatichäwinakap pʼeqeru ukat chuymaru katoqapjjañapänwa. Ukatwa Jesusajj amtkaña ukat chuymar purtʼkiri qhana arunakampi yatichpachäna. Cheqans ukham yatichañajj jupatakejj janiw chʼamäkänti, kunjamtï Wali Uñtʼat Arstʼäwipan uñachtʼayaski ukhama.

10 Khä 31 maranjja, walja jaqenakaw mä alwajj Galilea qota jakʼan tantachasipjjäna. Yaqhepajj Judea ukat Jerusalén markanakatwa 100 jan ukajj 110 kilometronak wali jayat jutapjjäna. Ukat yaqhepasti Tiro ukat Sidón uksa alay toqenakatwa jutapjjarakïna. Ukat walja usutanakaw Jesusar jakʼachasipjjäna, ukat uka usutanakar qollañ tukuyasaw yatichañ qalltäna (Lucas 6:17-19). Arunakap istʼasasti taqeniw wal muspharapjjäna, ¿kunatsa?

11 Mä qhawqha maranak qhepatsti uka arstʼäwi istʼiri mä jaqejj akham qellqäna: “Taqe jaqenakaw uka suma yatichäwinak istʼasajj muspharapjjäna. Jupasti jachʼa jilïr jaqjamawa yatichäna” sasa (Mateo 7:28, 29). Jïsa, jaqenakan amuykañaw Jesusajj Diosan sutipjjar parläna, ukat Qollan Qellqatarjamaw qhan yatichäna (Juan 7:16). Ewjjanakapas chuymar purtʼkiri, yatichäwinakapas wali qhana ukat arunakapas jan kamskañaraki ukhamänwa. Kuna toqet parlkasasa janiw chʼusa arunakampi parlkänti, jan ukasti sum qhanañchäna. Ukatjja, kunjamsa Diosar mayisipjjaspa, Apnaqäwip nayraqatar uchapjjaspa, ukat kunjamatsa kusisit jakasipjjaspa ukatjja jutïrin sum jakasiñatakejj kun lurañäspas ukanaksa sum yatichäna (Mateo 5:3–7:27). Dios toqet yateqañ munirinakarusa  ukat kunatï cheqapäki ukarjam sarnaqañ munirinakarusa chuymar purtʼkiri yatichäna. Ukatwa uka jaqenakajj ‘jupanak kikpat armtʼasisa’ ukat taqe kun jaytasa jupar arkapjjäna (Mateo 16:24; Lucas 5:10, 11). Cheqansa, Jesusan arunakapajj wali chʼamanipunïnwa.

‘Luräwinsa wali chʼamanïnwa’

12, 13. ¿Kunatsa Jesusajj ‘luräwinakapan chʼamanïnwa’ sissna, ukat kuna milagronaksa luräna?

12 Jesusajj ‘luräwinsa wali chʼamanirakïnwa’ (Lucas 24:19). Mateo, Marcos, Lucas ukat Juan qellqatanakanjja, kimsa tunk milagronakapat sum qhanañchi, taqe uka milagronakjja ‘Diosan chʼamapampiw’ luräna (Lucas 5:17). * Ukhamatwa waranq waranqa jaqenakar yanaptʼäna. Mä kutejja, 5.000 chachanakaruw manqʼa churäna, qhepatsti 4.000 chachanakaruw churarakïna, ukampis janiw warminakas ni wawanakas jakhutäkänti. Ukhamajj uka pä milagronak lurasakiw niya pä tunk waranqa jaqenakar yanaptʼpachäna (Mateo 14:13-21; 15:32-38).

‘Uma patan jutaskiri Jesusar uñjapjjäna’

13 Jesusajj kunayman milagronak luräna. Jupatakejj jaqenakat sajjranak alissuñas janiw chʼamäkänti (Lucas 9:37-43). Ukat kunatejj aka Oraqen utjki ukanakjjarus chʼamanirakïnwa, ukatwa umsa vinor tukuyäna (Juan 2:1-11). Arkirinakapan uñjkataw Galilea qotansa uma patjjan sarnaqäna (Juan 6:18, 19). Ukatjja, kunayman usunak qollañatakis chʼamanirakïnwa. Sañäni, amparat jan ukajj kayut suchʼunaksa ukat jan qollañjam usuninakarus waliptayänwa (Marcos 3:1-5; Juan 4:46-54). Ukatsti, kunayman toqet qollarakïna: yaqhepanakarojj llamktʼasaw kʼumaraptayäna, yaqheparojj jayataksa qollarakïnwa (Mateo 8:2, 3, 5-13). Yaqheparusti ukspachaw  waliptayäna ukat mayninakarojj jukʼat jukʼatwa qollarakïna (Marcos 8:22-25; Lucas 8:43, 44).

14. Jesusajj jiwatanakar jaktayañatak chʼamanïtapjja, ¿kunjamanakansa uñachtʼayäna?

14 Jesusajj jiwatanakar jaktayañatakis chʼamanirakïnwa. ¿Khitinakarus jaktaypachäna? 12 marani mä imill wawaru, mä viuda warmin sapa yoqaparu ukat Lázaro sat amigopampiruw jaktayäna sasaw Bibliajj sistu (Lucas 7:11-15; 8:49-56; Juan 11:38-44). Cheqansa, Jesusatakejj jiwatanakar jaktayañajj janiw chʼamäkänti. 12 marani imill wawan jiwatapat awk taykapajj jachasipkäna ukjpachaw uka wawar jaktayjjäna. Ukat viuda warmin yoqaparojj imantañataki apasipkäna ukharakiw jaktayäna. Ukatsti pusi uru jiwatatwa Lazarorojj jaktayäna.

Chʼamanïsajj yaqhanakan askip thaqhäna, wali sinttʼasiri ukat amuytʼirirakïnwa

15, 16. ¿Kunatsa Jesusajj yaqhanakan askip thaqhasaw milagronak luräna sasin sistanjja?

15 Jucharar apnaqerinakajja, Jesusjam chʼamanïsajj walja jan walinakwa lurapjjaspa, ukampis Jesusajj janiw juchanïkänti (1 Pedro 2:22). Apnaqerinakajj jupanakakiw kuns munasipki, ukatwa jaqe masiparus tʼaqhesiyapjje. Ukampis Jesusajj janiw ukhamäkänti.

16 Jesusajj janiw askip thaqhasakejj milagronak lurkänti. Manqʼat awtjatäkchïnsa, janiw qalanak tʼantʼar tukuyañs munkänti (Mateo 4:1-4). Janirakiw yänak jikiñatakis milagronak lurkänti, cheqas jupajj janiw utjirinïkänti (Mateo 8:20). Jaqenakan askip thaqhasaw milagronak luräna. Ukat jupatakejj usutanakar qollañas janirakiw faciläkänti. Mayniruk qollkäna ukhasa, chʼamapaw mistüna, uk jupajj sum yatiskäna (Marcos 5:25-34). Ukat waljanejj jupar llamktʼasak qollasipjjäna ukhas janiw jarkʼaskänti (Lucas 6:19). Jesusajj ukhamaw yaqhanakan askip thaqhäna.

17. ¿Kunjamsa Jesusajj chʼamapjja wali amuyumpi uñachtʼayäna?

 17 Diosajj churkäna uka chʼamapjja wali amuyumpiw Cristojj uñachtʼayäna. Janiw jaqer muspharayañ laykukisa, ni uñtayasiñ laykukisa milagronak lurkänti (Mateo 4:5-7). Herodesajj mä milagro uñjañ munasin Jesusar jawsayäna ukhajja, janiw jupajj kuna milagrsa lurkänti (Lucas 23:8, 9). Ukat usutanakar qollasas janiw khitirus arsupjjätati sasaw sirïna. Janiw taqe jaqenakaru ukham chʼamanïtap yatiyas sarnaqkänti (Marcos 5:43; 7:36). Janiw muspharkañanak istʼasakejj jaqenakampi uñtʼayasiñ munkänti (Mateo 12:15-19).

18-20. 1) ¿Kunanak amuyasas Jesusajj milagronak luräna? 2) ¿Jesusan mä oqara jaqer qollatapat jumajj kamsasmasa?

18 Jesusajj chʼamanïkchïnsa, janiw munañani apnaqerinakjamäkänti. Uka apnaqerinakajja, janiw jaqenakan llakinakapatsa tʼaqhesitapatsa amtasipkänti. Ukampis Jesusajj jaqenakar tʼaqhesiskir uñjasajj llakisïnwa, ukatwa khuyaptʼayasisajj jupanakar yanaptʼäna (Mateo 14:14). Ukat kunjamsa chuymanakapan jikjjatasipjjäna, kuns munapjjäna ukanakjja Jesusajj sum amuyäna. Ukat ukarjamaw chʼamapampi yanaptʼäna. Uka toqet sumpach amuytʼañatakejj Marcos 7:31-37 qellqatat parltʼañäni.

19 Walja jaqenakaw Jesusan ukaru usutanak apapjjäna, ukat jupajj taqe uka usutanakaruw qolläna (Mateo 15:29, 30). Ukampis uka taypinjja, mä oqara jaqew utjäna, jupatakejj arsuñas chʼamänwa. Ukat janjamakiw jaqe taypins sum jikjjataskänti, uk amuyasaw Jesusajj chʼusawjar irpäna. Ukanjja amparamp parlasaw kunjamsa qollani uk uñachtʼayäna, “ampar lukʼanam[piw] jinchupat loqantäna. Thusjjatasinsti lajjrat llamktʼarakïna” (Marcos 7:33). * Ukat kunjamsa Diosajj  jupar qollani uk amuytʼayañatakejj alajjpacharuw uñtäna, ukat usutar uñkatasajj akham säna: “¡Jistʼartam!” sasa (Marcos 7:34). Ukspachaw uka jaqejj parlañ qalltäna ukat sum istʼjjarakïna.

20 Cheqpachansa, Jesusajj Diosan chʼamapampi qollasajja, kunjamsa chuymanakapan jikjjatasipjjäna uks amuyarakïnwa. Ukatjja Jehová Diosajj uka suma sinttʼasiri Yoqaparuw aka Oraqjjar apnaqañapatakejj Reyit uttʼayi. ¿Janit uk yatiñajj chuymachkistu?

Kunsa jutïrin lurani uk uñachtʼayañatakïnwa

21, 22. 1) ¿Kunsa Jesusan milagronakapajj uñachtʼayawayi? 2) Niyakejjay Jesusajj aka Oraqen utjki ukanakjjar chʼamanïchejja, ¿kunsa apnaqjjestan ukhajj lurani?

21 Jesusajj aka Oraqjjar apnaqjjani ukhajja, jukʼamp bendicionanakwa apanini, ukwa aka Oraqen milagronak lurasajj uñachtʼayawayi. Cheqansa jutïrinjja Oraqpachanwa milagronak lurani. Jichhajj kuna bendicionanakas utjani ukanak mä qhawqha yatjjatañäni.

22 Kunanakatï aka Oraqer jan waltʼayki ukanakjja, Jesusajj chhaqtayaniwa. Amtañäni, jupajj mä jachʼa thayarus tʼakuyänwa, ukhamasti taqe kunatï aka Oraqen utji ukanakjjarojja wali chʼamaniwa. Ukhamajj apnaqjjestani ukhajja, janiw jachʼa thayanakarusa, oraq khatatinakarusa, volcananakarusa ukat yaqha ukham jan waltʼäwinakarusa ajjsarjjañäniti. Aka Oraqesa ukat taqe kunatï ukan utji ukanakasa kunjam luratasa ukjja Jesusajj sum yati, ukat kunjam apnaqañsa yatirakiwa, kunattejj jupa toqew Diosajj taqe kun lurawayi. Ukhamasti, kunapachatï apnaqjjani ukhajja, aka Oraqejj mä suma paraisor tukuyatäniwa (Lucas 23:43NM).

23. Jesusajj aka Oraqjjar apnaqanini ukhajja, ¿kunjamsa jaqenakar yanaptʼani?

23 ¿Kunjamsa jaqenakar yanaptʼarakini? Jesusajj mä qhawqha chawllampita tʼantʼampita milagro lurasaw waranq  waranqa jaqenakaru manqʼa churatayna. Ukhamajj apnaqjjani ukhajja, janiw khitis manqʼatjam jiwjjaniti. Cheqansa manqʼajj taqenitakiw utjani ukat waljaw utjarakini (Salmo 72:16). Ukat Cristojj juykhunakarusa, oqaranakarusa, suchʼunakarusa ukat kunayman usuni jaqenakarus chʼamapampejj wiñayatakiw qollani, ukwa usutanakar qollasajj uñachtʼayäna (Isaías 33:24; 35:5, 6). Ukatjja, Jesusajj aka Oraqer apnaqjjani ukhajja, khitinakarutï Diosajj amtki ukanakaruw jaktayarakini, ukwa jiwatanakar jaktayasajj uñachtʼayarakïna (Juan 5:28, 29NM).

24. Jesusan chʼamapat yatjjatasajja, ¿kun amtañasasa, ukat kunatsa?

24 Ukhamajj amtapjjapuniñäni, Jesusajj taqe kunsa Awkipjamaw luri (Juan 14:9). Kunjamtï Jehová Diosajj chʼamap uñachtʼaykejja, ukhamarakiw Jesusajj chʼamap uñachtʼayi. Amuytʼañäni, kunapachatï Jesusajj lepra usuni mä jaqer qolläna ukhajja, wali sinttʼasiñampiw “muntwa” sasin llamktʼäna (Marcos 1:40-42). Jïsa. kunanaksa chʼamapampejj lurañ yati ukjja, Jehová Diosajj Yoqap toqew uñachtʼayistu. Taqe ukanakat yatjjatasajja, ¿janit taqe chʼamani Diosar jachʼañchañsa yuspärañsa wal munktanjja?

^ tʼaqa 1 Galilea qotanjja akatjamat sartir thayanakajj utjapuniwa. Uka qotajj jachʼa lamar qotat sipansa 200 metronak ukha manqhankiwa, ukhamasti wali juntʼuwa. Ukat Hermón sat qollunakat sartanisaw Jordán valle toqnam alayat thayanakajj juti. Ukatwa mä akatjamat jachʼa thayanakajj sarti.

^ tʼaqa 12 Mateo, Marcos, Lucas ukat Juan qellqatanakanjja, kuna milagronaksa Jesusajj luräna ukjja janiw awisajj taqpach qhanañchkiti. Amuytʼañäni, mä kutejj ‘taqe jaqenakaw’ jupar uñjir sarapjjäna siwa, ukat Jesusajj “kunayman usutanakaruw kʼumaraptayäna” sasaw saraki (Marcos 1:32-34).

^ tʼaqa 19 Judionakasa yaqha markankirinakasa, thusampiw qollasipjjerïna, jan ukajj qollaskatap uñachtʼayañatakiw ukham lurapjjerïna. Ukat rabinonakan qellqatanakapansa, thusajj qollañatakiw sasaw saraki. Ukampis Jesusajj janiw thusampi qollkänti, jan ukasti kunjamsa qollani uk amuytʼañapatakiw ukham lurpachäna.