Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 12

“¿Diosajj janit cheqaparjam uñjirïki?”

“¿Diosajj janit cheqaparjam uñjirïki?”

1. Cheqaparjam taqe kunas jan lurasitapatjja, ¿kunjamas jikjjatastanjja?

 CHUYMANKIPSTATA mä viuda warmir engañomp qollqe qʼal apaqapjjatapatsa, jan sinttʼasiri mä warmin asu wawapar jaytanukutapatsa, jan juchani mä jaqer carcelar llawintapjjatapatsa jiwasajj chuymas wal usuyastanjja. Kuna laykutejj taqeniw kunatï walïki ukat jan walïkaraki uk sum amuytanjja. Ukatwa jan cheqaparjam luraski ukhajj wal colerastanjja, ukatjja jan wali luririnakarojj castigasiñapa ukat tʼaqesipki ukanakarojj yanaptʼasiñapwa wal munaraktanjja. Ukampis jan ukanakajj luraski ukhajja, inas akham sasin jisktʼasstan: “¿Diosajj janit taqe uka jan walinak uñjkpacha? ¿Kunatsa jan kuns lurkpacha?” sasa.

2. 1) ¿Kunanaksa Habacuc profetajj oracionapan jisktʼasïna? 2) ¿Kunatsa Jehová Diosajj Habacuc profetatak jan coleraskäna?

2 Jehová Diosar taqe chuyma servirinakajj niya ukhamarakwa jisktʼasipjjäna. Amuytʼañataki, Habacuc profetajj akham sasaw Diosar orasïna: “¿Kunatsa ukataq jan walinak uñjayista? ¿Kunatsa jaqe masipar tʼaqesiyirinakarojj ukhamak uñchʼukta? ¿Kunatsa tukjäwinakasa nuwasiñanakasa naya nayraqatan utji? ¿Kunatsa ukataq chʼajjwañanakasa problemanakas utji?” sasa (Habacuc 1:3). Habacuc profetan ukanak jisktʼasitapatjja, Jehová Diosajj janiw coleraskänti. Kuna laykutejj jupaw jaqenakarojj lurawayistu, ukatwa taqe kunas cheqaparjam uñjasiñap muntanjja.

Diosajj jan cheqapar uñjañarojj uñisiwa

3. Jehová Diosajj taqe jan walinakwa sum uñji sasajj ¿kunatsa sissna?

3 Jehová Diosajja kuna jan walinaktï jaqenakajj lurapki uk sum uñjaski. Noé chachan tiempopat parlkasajja, Bibliajj akham siwa: “Oraqenjja jaqenakan jan wali luratanakapajj waljapunïnwa, amuyunakapasa chuymanakapan munañanakapasa taqe horasan jan walipunïnwa, ukanakwa Jehová Diosajj uñjäna” sasa (Génesis 6:5). Uka arunakajj kamsañsa muni uk amuytʼañäni. Jichhürunakanjja, kunanakatï jan cheqaparjam luraski ukanakat mä jukʼakwa uñjtanjja. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Kuna laykutejj kunanakatï jan cheqapäki ukanakat parlirwa istʼtanjja, jan ukajj jiwas pachpaw jan walinakan uñjasiwaytanjja. Ukampis Jehová Diosajj aka oraqpachan jan walinakajj luraski uk taqpachwa uñji, jan cheqaparjam uñjir jaqenakajj kuna jan wali amuyunakanïpjjesa ukanaksa yatirakiwa (Jeremías 17:10).

4, 5. 1) Jan cheqapar uñjatäpki ukanakatjja, ¿qhawqsa Jehová Diosajj llakisi? 2) ¿Kuna jan walinaksa Diosajj aguantawayi?

4 Jehová Diosajj janiw jaqen jan wali luratanakapak uñjkiti, jan ukasti khitinakatï jan waltʼayatäpki ukanakatwa wal llakisiraki. Jupan servirinakapajj jan sinttʼasir markanakamp tʼaqesiyat uñjasipkäna ukhajja, wali llakitapuniw jupajj jikjjatasïna, kuna laykutejj “israelitanakajj jupanakar tʼaqesiyapkäna, jan walin uñjasiyapkäna ukanak kawsaw ayqopjjäna” (Jueces 2:18). Inas jumajj ak sum amuysta: jaqenakajj kunayman jan walinak uñjasajj ukarukiw yatinoqtapjje, khitinakatï tʼaqesipki ukanakats janirakiw sinttʼasjjapjjeti. Ukampis Jehová Diosampejj janiw ukajj paskiti, jupajj 6.000 jila maranakaw kunayman jan walinak uñjawayi, ukhamäkchisa jupajj uka jan walinakarojj uñisiskakiwa. Cheqansa, jupajj “kʼarisiñata, jan juchan jaqer jiwayañata” ukat “falso testigot sarasin sapa kuti” kʼarisiñanakat wal ajjtasi (Proverbios 6:16-19).

5 Jan walinakarojj qhawqsa Jehová Diosajj uñisi ukajja, kuntï Israel marka apnaqeri jan wali pʼeqtʼirinakarojj siskäna ukanwa qhanstaraki. Nayraqatjja, Miqueas profetap toqejj akham sänwa: “¿Janit jumanakajj kunatï cheqapäki uk yatipjjañamäki?” sasa. Ukatjja kuna jan walinaksa lurapjjäna uk qhanwa säna, ukham lurapjjatapat kuna jan walinsa uñjasipjjañapäna uka toqet aka profecía arunakwa sarakïna: “Jehová Diosaruw yanapa mayiñatakejj artʼasipjjani, ukampis jupajj janiw jayskaniti. Uka tiemponjja jupajj ajanupwa jupanakat imantasini, jupanakan jan wali luratanakap layku” sasa (Miqueas 3:1-4). Jehová Diosajj jan walinak utjatapat wal ajjtasi, jupa pachpas ina chʼusat kʼarintataw uñjasiwayi. Supayajj walja waranqa maranakaw Diosat jan walinak parlawayi (Proverbios 27:11). Ukatjja Yoqapar ina chʼusat kʼarintasin jiwayapkäna ukhajj jukʼampiw Diosajj tʼaqesïna. Yoqapajj “janiw kuna juchsa lurkänti”, ukampis mä lunthat jaqer uñtasitwa jupar jiwayapjjäna (1 Pedro 2:22; Isaías 53:9). Ukhamasti, Jehová Diosajj khitinakatï jan cheqaparjam uñjatäpki ukanakat janiw armaskiti, wal jupanakat llakisiraki.  

6. ¿Kunatsa jan walinakan utjatapajj jan gustkistu?

6 Jiwasanakajj Diosar uñtasit luratätanwa (Génesis 1:27). Ukatwa jan walinak uñjañasa, mayninakar tʼaqesir uñjañas jan gustkistuti. Ukampis ¿kunatsa Diosajj jan walinak jan chhaqtaykpacha?

Diosan sutipaw qʼañuchasiwayi

7. Edén jardinanjja, ¿kuna kʼarinaksa Supayajj Diosat parläna?

7 Jehová Diosajj kunatsa jan walinak jan chhaqtaykpacha uk amuyañatakejja, kunas Edén jardinan pasäna uka toqet parltʼañäni. Kunjamtï yatjjataniwayktanjja, Jehová Diosakiw aka oraqe ukat jaqenakar apnaqañatakejj derechoni (Salmo 24:1; Apocalipsis 4:11). Ukatwa Diosajj Adanar lurkäna ukhajj akham säna: “Walimpi jan walimpi yatiñ churir qoqan achupjja, janiw manqʼañamäkiti. Kunürutejj uka qoqan achup manqʼäta ukhajja, cheqpachapuniw jiwäta” sasa. Ukhamäkchïnsa, Supayajj kʼarinakwa Jehová Diosat parläna, janis suma apnaqerïkaspa ukhamwa parlarakïna (Génesis 2:17). Adanasa Eva warmipas taqe chuymaw Jehová Diosar istʼapjjañapäna, ukampis Supayajja Diosan mayitapajj janis jupanakatak walïkaspa ukhamwa Eva warmir amuyayäna. Supayajj akham sasaw sarakïna: “Jumanakajj janiw jiwapkätati. Diosajj yatiwa, kuna uruntï uka qoqan achupat manqʼapjjäta ukhajja, nayranakamajj jistʼartaniwa. Ukatsti Diosjamäpjjätawa, kunatï walïki jan walïki uksa uñtʼapjjarakïtawa” sasa (Génesis 3:1-5).

8. 1) ¿Kunsa Supayajj Eva warmir amuyayañ munäna? 2) ¿Kuna jan walinaksa Supayajj Jehová Diosat parläna?

8 Supayajja Diosajj mä kʼarïkaspasa, mä kunsa jupanakat imantkaspa ukhamwa Eva warmirojj amuyayañ munäna. Supayan arunakapar istʼasajj Eva warmejj Diosat payachasjjänwa, ukhamatwa Diosan Jehová sutipajj jan walit uñjatäjjäna. Ukhamarusa, ‘Diosajj janiw suma apnaqerïkiti, nayaw jupat sipans jukʼamp sum apnaqerista’ sasaw Supayajj parlarakïna. Cheqas Jehová Diosak taqe kunjjar apnaqañatak derechonïtap sumwa Supayajj yatiskäna, ukatwa uka toqet jan qallaskänti. Antisas ‘Jehová Diosajj janiw cheqaparjam apnaqkiti, servirinakapats janirakiw llakiskiti’ sasaw Supayajj säna.

9. 1) ¿Kunas Adanampiru Evampirojj pasäna, ukat kuna jisktʼanakas utjäna? 2) ¿Kunatsa Diosajj Adanarusa, Evarusa ukat Supayarus jankʼak jan tukjkäna?

9 Uka qhepatjja Adanampi Evampejj uka qoqan achupwa manqʼantapjjäna, ukham lurapjjatapatjja Jehová Diosajj jiwañampiw jupanakar castigäna. Supayan kʼarisitapatjja, aka jisktʼanakaw utjäna: ¿jaqenakar apnaqañatakejj cheqpachapunit Diosajj derechoni? ¿Jaqenakajj jupanak pachpajj sumti apnaqasipjjaspa? ¿Diosajj cheqaparjamat apnaqpacha? Jehová Diosajj ukaratpachaw Adanarusa, Evarusa ukat Supayarus tukjaspäna. Ukampis Supayajj janiw Diosan chʼamapar qallaskänti, jan ukasti Diosajj janis cheqaparjam apnaqerïkaspa ukhamwa parläna. Jehová Diosatï jupanakar jankʼak tukjaspäna ukhajja, Supayas razonanïkaspa ukhamaw amuyasispäna. Ukhamasti, jaqenakajj jupanak pachpajj sumti apnaqasipjjaspa janicha uk yatiñatakejja tiempow munasïna.

10. Jaqenakajj apnaqasipjjaspati janicha uka toqetjja, ¿kunas tiempompejj uñachtʼayasiwayi?

10 Walja waranqa maranakanjja, jaqenakarojj kunayman gobiernonakaw apnaqawayapjje. Ukampis uka gobiernonakajj apnaqawayapki taqe uka maranakanjja, Biblian aka arunakapaw phoqasiwayi: “Jaqejja pachpa jan waltʼäwipatakiw jaqerojj apnaqe” (Eclesiastés 8:9). Ukatwa Jeremías profetajj akham säna: “Jehová Dios Tata, nayajj ak sum yatta, janiw jaqerojj pachpa thakip ajlliñajj waktʼkiti. Janirakiw jaqerojj chellqtatanakap amtañas waktʼkiti” sasa (Jeremías 10:23).

11. ¿Kunatsa Jehová Diosajj tʼaqesiñanak jan chhaqtaykpacha?

11 Jaqenakajj jupanak pachpa apnaqasisajj tʼaqesiñanakanwa uñjasipjjañapäna, uk Jehová Diosajj qalltatpachaw sum yatjjäna. Ukampis ¿kunatsa Diosajj tʼaqesiñanak ukhamak uñchʼukpacha? ¿Janit cheqaparjam uñjir Diosäkpacha? Jehová Diosajj cheqaparjam uñjir Diosawa, uk sum amuytʼañatakejj aka toqet parltʼañäni: mä wawar operañatï wakisispa ukhajja, jan jiwañapatakejj jankʼakiw mä hospitalar apasispa. Ukanjja operaskasajj wawajj tʼaqesiniwa wal usuyasirakini, ukampis ukhamatakwa jutïrin jupajj walikëjjani. Jaqenakajj ukhamanwa uñjasiwayaraktanjja, walja gobiernonakan apnaqatajj kunayman tʼaqesiñanakanwa uñjasiwaytanjja (Génesis 3:16-19). Jaqenakajj jupanak pachpa apnaqasiñ jan puedipjjatapsa amuyaraktanwa. Cheqansa, Diosakiw jutïrin tʼaqesiñanak wiñayatak chhaqtayjjani, ukhamatwa Jehová Diosak cheqaparjam suma apnaqerïtapajj wiñayatak qhanstani.

¿Kunatsa jaqenakajj Diosar servipjje?

12. ¿Kuna kʼarinaksa Supayajj jaqenakat arsuwayi?

12 Jehová Diosajj janis suma apnaqerïkaspa ukham Supayajj parlkäna ukhajja, Diosan servirinakapat kʼarinakwa parlarakïna, jupanakajj interés laykukis Diosar servipkaspa ukhamwa parläna. Amuytʼañataki, cheqapar sarnaqer Job chachatjja Supayajj akham sasaw Jehová Diosar säna: “¿Janit jupampiru, familiapampiru, kunanakatï jupan utjki ukanakampir jarkʼaqañatakejj mä perqampis muyuntaykasma ukhamäki? Jumajj taqe luratanakaparuw bendistajja, uywanakapas waljapuniw oraqen mirantaraki. Ukampis jichhajj amparam loqatatasajj kunanakatï jupan utjki ukanak apaqam, ukatsti jupajj cheqpachapuniw pachpa ajanumar maldisïtam” sasa (Job 1:10, 11).

13. 1) ¿Kuna kʼarinaksa Supayajj Job chachat parläna? 2) ¿Jehová Diosan servirinakapat Supayajj kamsarakïnsa?

13 ‘Job chachajj jan walinakat jarkʼaqatäñ laykukiw adortamjja’ sasaw Supayajj Jehová Diosar säna. Uka arunakampejja, Job chachan Diosar servitapajj kʼarïkaspasa, bendicionanak katoqañ laykukis Diosar sirvkaspa ukhamwa saskäna. Ukatjja, Job chachajj kunanakapatï utjkäna ukanak aptʼasisajj cheqpachapuniw Diosar maldisini sasaw sarakïna. Supayajja, Job chachajj kunjam jaqënsa uk sum yatïna. Jehová Diosajj Job chachat akham sänwa: “Taqpach chuymamp serviri cheqap jaqewa, nayar ajjsartʼiri, kunatï jan walïki ukats jitheqtataraki” sasa. a Supayatï Job chacharojj Jehová Dios contra saytʼayaspäna ukhajja, ‘jaqenakampejj uka pachparakwa lurarakirista’ sasaw amuyaspäna. Supayajja, Jehová Diosan taqe servirinakapajj mä kun katoqañ laykukis servipkaspa ukhamwa parläna, ukaw aka arunakan qhan amuyasi: “Maynejj niya jiwañan uñjasi ukhajja, vidap salvasiñatakejj kunanakatï jupan utjki taqe ukanakwa churaspa” (Job 1:8; 2:4).

14. Supayajj kuntï siskäna ukat sipansa, ¿kunsa walja jaqenakajj lurawayapjje?

14 Supayajj kuntï siskäna ukat sipansa, walja jaqenakajj Job chachjamarakiw jan walinakan uñjasisajj Diosat jan jitheqtawayapkiti. Ukham lurasajja, taqe jupanakajj walpun Jehová Diosar kusisiyapjje. Uka sarnaqäwinak toqejja, kuna kʼarinaktï Supayajj jaqenakat parlawayki ukanakan jan cheqätapwa Diosajj uñachtʼayi (Hebreos 11:4-38). Khitinakatï Diosar munasipki ukanakajja, janipuniw Jehová Dios contra saytʼañ munapkiti. Kunayman jan walinakan uñjaskasasa, Jehová Diosaw aguantañatakejj chʼam churistani sasaw confiyapjjaraki (2 Corintios 4:7-10).

15. ¿Kunjamsa Jehová Diosajj jaqenakar juzgui?

15 Supayajja, ‘Diosajj janiw suma apnaqerïkiti, jaqenakas interés laykukiw jupar servipjje’ sasaw kʼarinak parlawayi. Taqe ukanakanjja, Jehová Diosajj cheqaparjam taqe kuns lurirïtapaw qhanstawayi. Kunjamsa Diosajj jaqenakarusa markanakarus nayra tiempon juzgäna uka toqetwa Bibliajj parli, jutïrin kunjamsa jaqenakar juzgani uka toqets parlarakiwa. Jehová Diosajj cheqaparjamapuniw nayrajj jaqenakar juzgäna, jutïrins cheqaparjamarakiw juzgani.

Diosajj taqe kuns cheqaparjamapuniw luri

Jehová Diosajj janipuniw cheqapar sarnaqer jaqenakarojj “jan wali jaqenakamp chik” tʼunjkaniti.

16, 17. ¿Jaqenakajj jan cheqaparjam juzguirïtas kunanakas uñachtʼayi?

16 Bibliajj Jehová Diosat akham siwa: “Taqe thakinakapaw cheqapajja” sasa (Deuteronomio 32:4). Ukampis jaqenakajj janiw Diosjamäktanti, kuna laykutejj mä kun juzgañatakejj janiw taqe kun yatktanti ni uñjktansa, ukatwa mä kun juzgasajj pantjastanjja. Abrahán chachat amuytʼañäni, Sodoma markajj jan wali lurañanakamp phoqantatäkchïnsa, Abrahán chachajj uka markar jan tʼunjañapatakiw Jehová Diosar wal ruwtʼäna. Ukatjja Diosarojj akham sasaw jisktʼarakïna: “Cheqapar sarnaqer jaqenakarojj ¿cheqapunit jan wali jaqenakamp chik tʼunjäta?” sasa (Génesis 18:23-33). Jehová Diosajj janipuniw cheqapar sarnaqer jaqenakarojj jan wali jaqenakamp chik tʼunjkaspati. Jupajj azufrempi ninampi Sodoma markjjar janïr purintaykäna ukhajja, Lot chachana ukat phuchanakapan Zóar markar puripjjañapkamwa suytʼäna (Génesis 19:22-24). Jonás profetat amuytʼarakiñäni. Uka profetajja, ‘Nínive markajj jan wali luratanakap laykuw tʼunjatäni’ sasaw profecía arunak arsüna. Ukampis uka markankirinakajj taqe chuym arrepentisipjjäna, Jehová Diosajj jupanakat khuyaptʼayasirakïna ukhajja, “jupajj wal colerasïna” (Jonás 3:10-4:1).

17 Abrahán chachajja, Jehová Diosajj kunatï cheqapäki uk lurirïtap qhan amuyäna. Jonasasti, Diosajj qhawqha khuyaptʼayasirisa uk qhepatwa yateqaskäna. Jehová Diosajj jan wali jaqenakar arrepentisir uñjasajj taqe chuymaw khuyaptʼayasi, ‘perdonarakiwa’ (Salmo 86:5). Yaqhep gobernantenakajja, qhawqha chʼamanïpjjesa uk uñachtʼayañatakejj jan sinttʼasisaw jaqenakar castigapjje. Jan ukajja, ‘mayninakat khuyaptʼayasï ukhajj janiw jaqenakajj respetjjapjjetaniti’ sasaw amuyapjje. Ukampis Jehová Diosajj janipuniw ukhamäkiti, kunapachatï khuyaptʼayasiñajj wakiski ukhajja jaqenakat khuyaptʼayasipuniwa (Isaías 55:7; Ezequiel 18:23).

18. ¿Diosajj servirinakapat khuyaptʼayasisajj janit cheqañchjje?

18 Jehová Diosajj khuyaptʼayasirïkchisa, maynirojj jan wali luratanakapat cheqañchapuniwa. Markapajj idolonakar adorjjäna ukhajja, jupajj akham sänwa: “Luratanakamarjamaw jumarojj juzgäma, taqe ajjtaskañ luratanakamatwa jumarojj cuenta mayïma. Nayajj janiw jumat sintiskämati ni khuyaptʼayaskämasa, sarnaqatamarjamaw jumar kuttʼayäma” sasa (Ezequiel 7:3, 4). Jaqenakajj jan wali lurañanakap jan jaytañ munapki ukhakiw Jehová Diosajj castigui, ukampis janïr castigkasajj taqe kun yatjjati. Amuytʼañataki, “Sodoma, Gomorra markanak contra arnaqasitanak” Diosajj istʼäna ukhajj akham sänwa: “Nayajj saraqäwa, ukhamat kuntï istʼkta uka arnaqasitanakajj cheqati janicha, luratanakapas sinti jan waliti janicha uk uñjañataki” sasa (Génesis 18:20, 21). Cheqas jaqenakajj taqe kun jan sum yatjjatasaw juzgapjje, ukampis Jehová Diosajj janiw ukhamäkiti. Bibliajj Diosat parlkasajj akham siwa: “Jupajj jan jaytjasir Diosawa, janipuniw kunatï jan cheqapäki uk lurkaspati” sasa (Deuteronomio 32:4).

Diosajj cheqaparjamapuniw kuns lurani sasin confiyapjjañäni

19. ¿Jehová Diosat jan payachasiñatakejj kunsa lurañasa?

19 Kunatsa Jehová Diosajj mä pachpak taqenir jan juzgki uk Bibliajj janiw qhanañchkiti, jutïrin kunjamsa juzgani uks janirakiw qhanañchkiti. Jiwasatakitï Bibliankir profecianak amuytʼañajj chʼamächi, jan ukajj payachasstan ukhajja, Miqueas profetatwa yateqasiñasa. Jupajj akham sänwa: “Nayar salvir Diosarojj wali pacienciampiw suytʼäjja” sasa (Miqueas 7:7).

20, 21. Jehová Diosajj cheqaparjamapuniw taqe kuns lurani sasajj ¿kunatsa sissna?

20 Jehová Diosajj kunatï cheqapäki uk lurapuniniwa, janiw uka toqet payachasiñasäkiti. Jaqenakajja, mayninakan jan wali luratanakap ukhamakwa uñchʼukipjje, ukampis Diosajj akham siwa: “Nayaw vengasiskäjja, nayaw ukhamat ukham kuttʼayaskäjja” sasa (Romanos 12:19). Jiwasatï Diosarojj wali pacienciamp suytʼañänejja, apóstol Pabljam confiyataswa uñachtʼayañäni, jupajj akham sänwa: “¿Diosajj janit cheqaparjam uñjirïki? ¡Janiw ukhamäkaspati!” sasa (Romanos 9:14).

21 Jichhürunakanjja, “chʼama tukuña jan wali” tiemponakanwa jaktanjja (2 Timoteo 3:1). Walja jaqenakajja, kunayman jan walinakan uñjasisajj wal tʼaqesipjje (Eclesiastés 4:1). Ukampis Jehová Diosajj pachpakïskiwa. Jupajj jan walinak lurasitap uñisiskakiwa, cheqaparjam jan uñjatäpki ukanakatsa wal llakisiraki. Jiwasatï jupat jan jitheqtkañäni, taqe kunjjar munañanïtaps arjjatañäni ukhajja, jan walinak aguantañatakejj chʼamwa jupajj churistani. ¡Jehová Diosajj kunjamats yanaptʼapunistaniwa! (1 Pedro 5:6, 7).

a Jehová Diosajj Job chachat akham sänwa: “Janiw jupjamajj oraqen utjkiti” sasa (Job 1:8). Amuyatajja, José chachajj jiwjjäna uka qhepata ukat Moisesajj janïr Israel marka pʼeqtʼañatak ajllitäkäna ukhaw Job chachajj jakäna. Ukatwa Jehová Diosajj “janiw jupjamajj oraqen utjkiti” sasin sispachäna.