Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

7 YATICHÄWI

Markanakajj ‘Jehová Diosätaj yatipjjani’

Markanakajj ‘Jehová Diosätaj yatipjjani’

EZEQUIEL 25:17

KUNSA YATEQAÑÄNI: Israel markajj Diosan sutip jiskʼachir markanakampi chikachaskäna ukajj kunsa yatichistu uka toqetwa yatjjataskañäni

1, 2. 1) ¿Kunatsa Israel markajj lobonakamp muyuntat mä ovejamp sasïna? (Aka yatichäwi qalltan utjki uka dibujo uñjjattʼäta). 2) ¿Israelitanakasa reyinakapasa markan kun pasañapsa dejapjjäna?

 ISRAEL markajja, walja maranakaw lobonakampi muyuntat mä ovejäkaspas ukham jakasïna. Inti jalsu toqetjja ammonitanakampi, moabitanakampi, edomitanakampiw jan waltʼayapjjäna. Inti jalanta toqensti, filisteo nayra enemigonakapaw ukankapjjarakïna. Norte toqenjja wali utjirini, jachʼa negocionak lurir Tiro markaw ukankäna. Sur toqenjja Egipto markaw ukankäna, uka markajj faraonampi apnaqatänwa, uka reyejj egipcionakatak mä diosjamänwa.

2 Israelitanakajj Diosar confiyasipjjäna ukhajja, jupaw enemigonakapat jarkʼaqerïna. Awisajja israelitanakasa reyinakapasa, walja kutiw uka jakʼanakankir markanakampi apayasisajj jan walinak Dios nayraqatan lurjjapjjäna. Acab reyejj uka jan wali reyinakat maynirïnwa, jupajj yaqhanakampi apnaqayasiri ajjsariri reyirakïnwa. Jehosafat reyejj Judá marka apnaqaskäna ukhajja, tunka tribunakani Israel markarojj Acab reyiw apnaqäna. Acab reyejj Jezabel warmimpiw casarasïna, uka warmejj Sidón markan reyipan phuchapänwa. Sidón markan uka reyipaw wali utjirini Tiro marka apnaqarakïna. Jezabel warmejj Israel markan Baal diosar adorasiñapatak walpun chʼamachasïna. Jehová Diosar jan sum adorasjjañapatakejja, yaqha diosanakar adorasiñapatakiw esposopar chʼamañcharakïna (1 Rey. 16:30-33; 18:4, 19).

3, 4. 1) ¿Jichhajj kuna toqetsa Ezequielajj parläna? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus qhanañchaskañäni?

3 Yaqha diosanakar adorapjjatapat kunas pasaspa ukjja, Diosajj markaparojj yatiyjjänwa, ukampis pacienciapajj tukusjjänwa (Jer. 21:7, 10; Ezeq. 5:7-9). 609 antes de Cristo (a.C.) maranjja, babilonio ejercitojj kimsïr kutinwa Suma Oraqer kuttʼäna. Payïr kutin Suma oraqer mantkäna uka tiempot niya tunka maranakaw pasjjäna. Jichha kutinjja, Jerusalenan murallanakap qʼal tukjapjjäna, Nabucodonosor contra saytʼasirinakarus jiwarayapjjänwa. Ukhaw Ezequielan profecianakapajj sum phoqasïna. Ukatsti Ezequielajj Suma Oraqe jakʼan utjkäna uka markanakatwa parläna.

Jehová Diosan sutip jiskʼachir markanakajj jan walinakanwa uñjasipjjani

4 Jehová Diosajja, Judá markan enemigonakapajj Jerusalenan qʼala tukjatätapat kusisipjjaniwa, escapirinakarus wal tʼaqesiyapjjani sasaw Ezequielar säna. Ukampis Diosan sutip jiskʼachiri markanakasa, markapar pantjasiyirinakasa, jan ukajj markapar arknaqerinakasa, Diosan castigatäpjjañapänwa. ¿Israel markajj uka markanakampi chikachasipjjatapajj kunanaksa yatichistu? ¿Kuntï Ezequielajj uka markanakat profecianak arskäna ukajj kun suytʼañatakis yanaptʼistu?

Israelitanakarojj janiw parientenakapajj sum uñjapkänti

5, 6. Ammonitanakampi israelitanakampejj parientëpjjänwa sasajj ¿kunatsa sissna?

5 Ammón, Moab, Edom markanakajj Israel markan parientepäpkaspas ukhamänwa. Mä familiat saraqatäpkchïnsa, uka markanakajj walja maranakaw Diosan markaparojj wal uñisipjjäna ‘wali jiskʼachañampiw’ uñjapjjarakïna (Ezeq. 25:6).

6 Ammonitanakat nayraqat parltʼañäni, jupanakajj Abrahanan sobrinopäkäna uka Lot chachat jutirïpjjänwa, sullkïr phuchapan wawanakapäpjjänwa (Gén. 19:38). Jupanakajj hebreo arur uñtatwa parlapjjarakïna, ukhamïpanjja inas Diosan markapajj kuntï parlapkäna uk amuyapjjchïna. Niyakejjay uka markanakajj parientëpjjchïnjja, Jehová Diosajj janiw ammonitanakampi nuwasipjjätati sasaw israelitanakar säna (Deut. 2:19). Ukampis juezanakajj Israel markan apnaqapkäna uka tiemponjja, ammonitanakajj israelitanakar tʼaqesiyañatakiw Moab markankir Eglón sat reyimp mayachtʼasipjjäna (Juec. 3:12-15, 27-30). Qhepatjja, Saúl reyin urunakapanwa ammonitanakajj Israel markar atacapjjarakïna (1 Sam. 11:1-4). Ukatsti Jehosafat reyejj marka apnaqkäna ukhaw Suma Oraqer mantañatakejj Moab markamp mayachtʼasipjjäna (2 Crón. 20:1, 2).

7. ¿Kuna jan walinaksa moabitanakajj israelita ‘primonakapar’ lurapjjäna?

7 Moabitanakajj Lot chachat jutirïpjjarakïnwa, jilïr phuchapan wawanakapäpjjänwa (Gén. 19:36, 37). Janiw moabitanakamp nuwasipjjätati sasaw Jehová Diosajj israelitanakar säna (Deut. 2:9). Ukampis moabitanakajj janiw israelitanakar sum uñjapkänti. Israelita ‘primonakapajj’ Egipton esclavoñat escapasipkäna ukhajja, yanaptʼañat sipansa Suma Oraqer jan puripjjañapatakiw jarktʼapjjäna. Moab markan Balac reyipajj Balaam chacharuw israelitanakar maldisiñapatak contratäna. Balaam chachasti kunjamsa israelitanakar engañjasajj qʼañu juchanakar purtʼasiyaspa, yaqha diosanakarus adorayaspa ukwa Balac reyir säna (Núm. 22:1-8; 25:1-9; Apoc. 2:14). Moabitanakajj walja maranakaw israelitanakar tʼaqesiyapjjäna, Ezequielan tiempopkamaw ukham lurapjjäna (2 Rey. 24:1, 2).

8. ¿Kunatsa Jehová Diosajj edomitanakarojj israelitanakan jilanakapjam uñjäna? Ukhamäkchïnsa, ¿kuna jan walinaksa edomitanakajj israelitanakar lurapjjäna?

8 Edomitanakajj Esaú chachat jutirïpjjänwa, jupajj Jacob chachan mellizo jilapänwa. Ukhamasti edomitanakajj israelitanakan wali jakʼa parientepäpjjänwa, ukatwa Diosajj jila puräpkaspas ukham uñjäna (Deut. 2:1-5; 23:7, 8). Ukampis israelitanakajj Egiptot mistunipkäna uka tiempot qalltasajja, Jerusalenajj 607 a.C. maran qʼala tukjatäkäna ukhakamaw edomitanakajj israelitanak conträpjjäna (Núm. 20:14, 18; Ezeq. 25:12). Uka tiemponjja edomitanakajj israelitanakan tʼaqesipjjatapat wal kusisipjjäna, babilonionakarus Jerusalenar tukjapjjañapatakiw chʼamañchapjjäna. Escapir israelitanakar katjañatakejj thakinak jarkʼantapjjäna, enemigonakaparuw katuyapjjarakïna (Sal. 137:7; Abd. 11, 14).

9, 10. 1) ¿Ammón, Moab, Edom markanakarojj kunas pasäna? 2) ¿Kunatsa uka markanakankir yaqhep jaqenakajj suma jaqëpjjänwa sasajj sissna?

9 Israelitanakar tʼaqesiykäna uka markanakarojja, Jehová Diosaw cuenta mayïna. Ammón markatjja Diosajj akham sänwa: ‘Inti jalsu toqenkir jaqenakar katuyäjja, ammonitanakajj janipuniw markanak taypin amtatäjjaniti’ sasa. Moab markat akham sarakïnwa: ‘Nayaw Moab markarojj juchañchäjja, jupanakasti Jehová Diosätaj yatipjjani’ sasa (Ezeq. 25:10, 11). Jerusalenajj tukjatäkäna uka tiempot mä phesqa maranak pasatatwa babilonionakajj Ammón ukhamarak Moab markanakar katuntapjjäna, ukhaw uka profecianakajj phoqasiñ qalltäna. Edom markat Diosajj akham sarakïnwa: ‘Uka markatjja jaqenaksa uywanaksa tukjäwa, mä chʼusa lugararuw tukuyäjja’ sasa (Ezeq. 25:13). Ukhamapuniw Ammón, Moab, Edom markanakajj qʼal tukusjjapjjäna (Jer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18).

10 Ukampis uka markankir jaqenakajj janiw taqenejj Diosan markap conträpkänti. Sañäni, Zélec sat ammonita chachan sutipasa Itmá sat moabita chachan sutipasa, Davidar guerran nuwasiñ yanaptʼapkäna uka wali chʼamani chachanak taypinkiwa (1 Crón. 11:26, 39, 46; 12:1). Moab markankiri Rut warmejj taqe chuymaw Jehová Diosar adorarakïna (Rut 1:4, 16, 17).

Familiasar istʼas jan walinak lursna ukhajja, jalaranttañjam mä barranco jakʼansa lanktʼasksna ukhamäspawa

11. ¿Israel markan Ammón, Moab, Edom markanakamp chikachasitapat kunsa yateqsna?

11 ¿Israel markajj uka markanakampi chikachasitapat kunanaksa yateqsna? Nayraqatajj akwa yateqsna: israelitanakajj jan amuyasipkäna ukhajja, jukʼat jukʼatwa parientepäpkäna uka markanakan religionanakapan costumbrenakap lurjjapjjäna, sañäni moabitanakan Peor sat lugarankir Baal diosaparuw adorjjapjjäna (Núm. 25:1-3; 1 Rey. 11:7). Jiwasarojj ukaw pasarakistaspa. Jan Testigöpki uka familiasajj kun lurañastï munapki uk lurañwa awisajj munsna. Inas jupanakajj kunatsa cumpleaño, Semana Santa, Año Nuevo jan fiestachktan, kunatsa Navidadan regalonak jan churasktan, kunatsa kʼari yatichäwinakarjam uñstayat costumbrenak jan lurktan ukanak jan amuyapkchiti. Jupanakajj suma amtampiw uka costumbrenak lurayañsa, Bibliat yateqktan ukanak maysar apanukuyañsa munapjjestaspa. ¡Wali amuyumpipuniw sarnaqañasa! Ukhamatwa jan walinak jan lurkañäniti. Familiasar istʼas mä kutikis jan walinak lursna ukhajja, jalaranttañjam mä barranco jakʼansa lanktʼasksna ukhamäspawa, ukwa israelitanakan sarnaqäwipajj yatichistu.

12, 13. ¿Familianjja kuna jan walinsa uñjassna? ¿Jehová Diosarojj jan jitheqtas serviskaksna ukhajj kunas pasaspa?

12 Ammón, Moab, Edom markanakampi israelitanakan chikachasitapat akwa yateqaraksna: Diosar jan servipki uka familiasajj jiwas contraw saytʼapjjaspa, kunayman toqetwa jan waltʼayapjjarakistaspa. Predicatasajja awisajj familiasampiw pitthapistaspa. Jesusajj akham sänwa: ‘Yoqajj awkip contraw saytʼani, phuchasti taykap contraraki’ sasa (Mat. 10:35, 36). Diosajja parientenakamampejj janiw nuwasipjjätati sasaw israelitanakar säna, jiwasajj ukhamarakiw jan Testigöpki uka familiasampejj jan toqesiñasäkiti. Ukampis jiwas contra saytʼapjjatapatjja janiw sustjasiñasäkiti (2 Tim. 3:12).

13 Diosar adoratasat familiasajj janis jiwas contra cheqak saytʼapkchinejja, Jehová Diosaruw istʼañasa janiw jupanakampi apayasiñasäkiti. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Diosakiw chuymasansa jakäwisansa nayrankañapa (Mateo 10:37 liytʼañataki). Ukhamarus jiwasatï Diosarojj jan jitheqtas serviskakiñänejja, familiarasat yaqhepajj Zélec, Itmá chachanakjama, jan ukajj Rut warmjamaw jiwasamp chikajj Diosar adorjjapjjarakispa (1 Tim. 4:16). Ukhamatwa jupanakajj cheqpach Diosar sirvjjapjjarakispa, qhawqsa Diosajj jupanakar munasi kunjamsa jan walinakat jarkʼaqe uksa amuyapjjarakispawa.

Diosajj wali colerasiñampiw enemigonakapar castigäna

14, 15. ¿Filisteonakajj kuna jan walinaksa israelitanakar lurapjjäna?

14 Filisteonakajj Creta islatwa Canaán oraqen jakañatak puripjjäna. Qhepatjja Jehová Diosajj Abrahanaru wawanakaparu uka oraq churañatakiw mä promesa arsüna. Abrahanasa Isaacasa uka filisteonakampejj jikisipjjänwa (Gén. 21:29-32; 26:1). Israelitanakajj Suma Oraqer mantapjjäna ukhajja, filisteonakajj wali ajjsarkañ chʼamani mä ejercitonëjjänwa. Jupanakajj Baal-Zebub ukhamarak Dagón sat falso diosanakaruw adorapjjäna (1 Sam. 5:1-4; 2 Rey. 1:2, 3). Awisajja israelitanakajj uka diosanakaruw adorjjapjjarakïna (Juec. 10:6).

15 Israelitanakajj sapa kutiw Jehová Diosar apanukusajj yaqha diosanakar adorapjjäna, ukatwa filisteonakan amparapar walja maranak Diosajj jaytäna (Juec. 10:7, 8; Ezeq. 25:15). Filisteonakajj wal israelitanakar tʼaqesiyapjjäna, waljaniruw jiwarayapjjarakïna (1 Sam. 4:10). * Israelitanakajj arrepentisisin Diosar kutʼjjapjjäna ukhajja, jupajj enemigonakapat salvänwa. Diosajj Sansón, Saúl, David chachanak taypiw markaparojj salväna (Juec. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7). Ezequielan profeciaparjamajja, filisteonakajj babilonionakampi castigataw uñjasipjjäna, qhepatsti griegonakarakiw filisteonakarojj oraqenakap aparjjapjjäna (Ezeq. 25:15-17).

16, 17. ¿Filisteonakajj kuna jan walinaktï Israel markar lurapkäna ukanakajj kunanaksa yatichistu?

16 ¿Filisteonakajj kuna jan walinaktï israelitanakar lurapkäna ukajj kunanaksa yatichistu? Jichha tiemponjja, Diosan markapajj wali chʼamani jan sinttʼasiri yaqhep markanakampi tʼaqesiyataw uñjasiwayi. Ukampis jiwasajj janiw israelitanakjam yaqha diosanakar adorktanti. Ukhampachas Diosar adorasiñap jan munapki uka enemigonakasan amtapajj phoqaskaspas ukhamäspawa. Ukanak mä qhawqha uñjañäni: 1900 maranak qalltanjja, Estados Unidos markan gobiernopajj Diosan markapar pʼeqtʼiri jilatanakaruw walja maratak carcelar jistʼantayañatak sentenciapjjäna, ukhamat kunanaktï Diosan markapajj lurkäna uk jarktʼañataki. Segunda Guerra Mundialanjja, Alemania markankir nazi sat partidojj Diosan markapar chhaqtayañwa munäna, ukatwa walja waranqa jilat kullakanakar carcelar llawintayäna, waljaniruw jiwarayarakïna. Uka guerra qhepatjja, Unión Soviética ukarakiw Testigonakar jan waltʼayañatak walja maranak arknaqäna, ukatsti chʼama tukuñ trabajonak lurañatak obligapki uka lugaranakaruw jilatanakar khitapjjäna, markat jaya lugaranakaruw munkir jan munkir apapjjarakïna.

17 Gobiernonakajj inas predicación jarkʼasipkakchini, inas jilat kullakanakarus carcelar llawintasipkakchini jan ukajj inas yaqhepar jiwayapjjchistani. ¿Ukanak pasipan janit Jehová Diosar confiyjjañäni, wali ajjsarañampit atipayasiñäni? Janiwa. Jehová Diosajj janiw markapan chhaqtañap dejkaniti (Mateo 10:28-31 liytʼañataki). Kunjamtï aka tiempokamajj uñjktanjja, wali chʼamani jan sinttʼasiri gobiernonakajj sarir jutirikiwa, ukampis Jehová Diosan markapajj jiltaskakiwa. Niyaw taqpach gobiernonakajj filisteonakjam khitis Jehová Diosajj uk yatipjjani. Ukatsti filisteonakjam qʼala tukjataw uñjasipjjarakini.

Wali valorani utjirinakapas janiw jarkʼaqkänti

18. ¿Tiro markajj kunjam markänsa?

18 Negocionak lurir nayra markanakat sipansa, Tiro markajj negocionak lurañatakejj wali suma markänwa. * Inti jalanta toqenjja, barconakapajj Mediterráneo sat qotman sarasaw uksankir markanakar purirïna, ukhamätapatwa negocionak wal lurapjjäna. Inti jalsu toqensti, walja thakinakapaw utjarakïna, yaqha markanak pasasajj wali jayankir imperionakarus purirakïnwa. Walja maranakaw Tiro markajj jaya lugarat wali valoraninak purinitapat wal qamiriptaskäna. Uka markankir negocio lurir jaqenakas wali utjirinïpjjänwa, ukatwa principenakäpkaspas ukham amuyasipjjäna (Is. 23:8).

19, 20. ¿Tiro markankirinakampi Gabaón markankirinakampejj kunansa mayjäpjjäna?

19 Davidasa Salomonasa reyit apnaqapkäna ukhajja, Israel markajj Tiro markampejj chikachasipjjänwa. Tiro markankirinakajja, Davidan palaciopa Salomonan templop lurañatakejj kunatï wakiskäna ukanakwa apayanipjjäna, artesano jaqenakarus khitanipjjarakïnwa (2 Crón. 2:1, 3, 7-16). Israelitanakajj Diosamp sum apasipkäna ukhaw Tiro markajj jupanakar uñtʼäna (1 Rey. 3:10-12; 10:4-9). Tiro markankirinakajj uka tiemponwa Jehová Diosar uñtʼasajj jakʼachasipjjaspäna, kunjamsa Jupar adorasiñapa uksa yateqapjjaspänwa, cheqpach Diosar serviñajj kunja sumasa uksa uñjapjjarakispänwa.

20 Ukampis Tiro markankirinakajj janiw Diosar jakʼachasiñ munapkänti, antisas jukʼamp qollqenïñatakiw wal chʼamachasipjjäna. Janiw Canaán oraqenkiri wali chʼamani Gabaón markankir jaqenakjamäpkänti. Gabaonitanakajja Jehová Diosajj kunanaktï lurkäna ukanak yatisajj Diosar serviñwa munapjjäna (Jos. 9:2, 3, 22-10:2). Ukampis Tiro markankirinakajj Diosan markap conträjjapjjänwa, yamas yaqhep israelitanakarojj esclavotwa aljapjjäna (Sal. 83:2, 7; Joel 3:4, 6; Amós 1:9).

Janipuniw kunanakatï utjkistu ukanakajj mä jachʼa murallar uñtasitas jarkʼaqkistaspa ukham uñjañasäkiti

21, 22. ¿Kunas Tiro markarojj pasäna, kunatsa ukham pasäna?

21 Jehová Diosajj Ezequiel taypiw markap contra saytʼir Tiro markarojj akham säna: ‘Ay Tiro marka, nayajj juma conträtwa, walja markanakwa juma contrajj sartayäjja, kunjamtï lamar qotajj oladanakap sartayki ukhama. Uka markanakaw Tiro markan murallanakap tukjapjjani, torrenakapsa tinkuyapjjani. Nayaw oraqep raspsöjja, llijkiri mä qʼara qarqarjam uka markar jaytäjja’ sasa (Ezeq. 26:1-5). Tiro markan islaparojj 46 metronakani mä jachʼa murallaw jarkʼaqäna, uka murallar uñtasitas qollqepajj jan walinakat jarkʼaqkaspa ukhamwa Tiro markankirinakajj amuyasipjjäna. Salomón reyejj kuntï siskäna ukar istʼapjjañapaw walispäna, jupajj akham sänwa: ‘Qamir jaqen utjirinakapajja jachʼa perqanakamp muyuntat markar uñtasitawa, utjirinakapajj jupar jarkʼaqer muralläkaspas ukhamwa jupajj amuyi’ sasa (Prov. 18:11).

22 Ezequielajj kuntï profecian arskäna ukanakjja, babilonionakampi griegonakampiw phoqapjjäna, Tiro markankirinakajj uk uñjapjjäna ukhakiw markapan qamirïtapasa jachʼa murallanakapas inamayakïtap amuyapjjäna. Jerusalén marka tukjapkäna uka qhepatjja, babilonionakajj 13 maranakaw Tiro markar qʼal muyuntapjjäna (Ezeq. 29:17, 18). Ukatjja, Alejandro Magno chachaw kuntï Ezequielajj arskäna uka profecian mä partep 332 a.C. maran phoqäna. * Alejandro chachan tropanakapajj Tiro markan escombronakapa, mä arunjja qalanaka, maderanaka, laqʼanak apthapisajj qotaruw jaqontapjjäna, ukhamatwa markan islapar puriñkamajj mä thaki lursusipjjäna (Ezeq. 26:4, 12). Alejandro chachajj Tiro markan perqanakap qʼal tukjäna, kunatï uka markan utjkäna ukanaksa apasïnwa, soldadonakarusa jaqenakarus walja waranqaniruw jiwarayäna, ukatsti waranq waranqaniruw esclavot aljarakïna. Tiro markankirinakajja, ‘wali valorani’ utjirinakapajj jupanakar jarkʼaqañ jan pueditap amuyasipjjäna ukhakiw Jehová Diosajj khitisa uk yatipjjäna (Ezeq. 27:33, 34).

Tiro markajj wali segurökaspas ukhamäkchïnsa, Ezequielan arsutaparjamajj qʼala tukjataw uñjasïna. (Párrafo 22 uñjjattʼäta).

23. ¿Tiro markankir jaqenakat kunanaksa yateqsna?

23 ¿Tiro markankirinakat kunsa yateqsna? Janipuniw ‘qollqen chʼamapampi engañjayasisajj’ yänakaru jan ukajj cosasanakar confiyasiñasäkiti, janirakiw mä jachʼa murallar uñtatas jarkʼaqkistaspa ukham uñjañasäkiti (Mat. 13:22). Janiw ‘Diosampir Qollqempir esclavot sirvksnati’ (Mateo 6:24 liytʼañataki). Khitinakatï Jehová Diosar taqe chuyma servipki ukanakakiw jan kun ajjsaras jakasipjjaspa (Mat. 6:31-33; Juan 10:27-29). Kunjamtï Tiro markat parlir profecianakajj taqpach phoqaskänjja, ukhamarakiw akapachan tukusiñapat parlki uka profecianakajj taqpach sum phoqasini. Jaqenakajj mayni pachpatakik taqe kuns munasaw jachʼa negocionak lurapjje, ukampis Diosajj ukanak chhaqtaykani ukhajja, khitinakatï utjirinakapar confiyapki ukanakajj khitis Jehová Diosajja ukwa yatipjjarakini.

Política toqet wali chʼamanïtapajj ‘mä waña pajampi’ sasïnwa

24-26. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosajj Egipto markarojj ‘waña paja’ sasin sispachäna? 2) ¿Sedequías reyejj kunjamsa Jehová Diosan mayitanakapar jan istʼkäna? ¿Ukham luratapat kuna jan walinsa uñjasïna?

24 José chachajj jakkäna uka tiempot Babilonia markajj Jerusalén contra saytʼkäna uka tiempokamajja, Suma Oraqe cheqankir markanakatjja Egipto markajj política toqet wali chʼamanïnwa. Niyakejjay Egipto markajj nayratpach utjchïnjja, wali chʼamani markäkaspas ukham amuyañjamänwa, mä arunjja walja maranakani mä jachʼa qoqampi sasïnwa. Ukampis Jehová Dios nayraqatanjja, jan chʼamani ‘mä waña pajar’ uñtasitakïnwa (Ezeq. 29:6).

25 Dios contra saytʼir Sedequías reyejj janiw Egipto markarojj ukham uñjkänti. Uka reyirojja, Jehová Diosajj Jeremías toqew Babilonia markan reyipar katuyasjjam sasin säna (Jer. 27:12). Sedequiasajj janiw Nabucodonosor rey contrajj saytʼkäti sasaw Diosan sutipjjar juramentompi arsüna. Ukampis Diosar istʼañat sipansa, juramentop pʼakintasajj Egipto markaruw Babilonia contra nuwasiñatak yanaptʼa mayïna (2 Crón. 36:13; Ezeq. 17:12-20). Egipto markar confiyapkäna uka israelitanakajj tʼaqesiñanakanwa uñjasipjjäna (Ezeq. 29:7). Egipto markajja, ‘lamar qotankir jachʼa animalar’ uñtatänwa (Ezeq. 29:3, 4). Ukampis Jehová Diosajja, kunjamtï Nilo jawiran cocodrilo katurinakajj lurapjjerïkäna ukhamwa luräma sasaw säna, mä arunjja ‘nayajj ganchonakampiw quijadamat uchäma’, tukjarakïmawa saskänwa. Ukhampunwa Diosajj babilonionak taypejj nayra Egipto markar qʼal tukjäna (Ezeq. 29:9-12, 19).

26 ¿Sedequías reyirojj kunas pasäna? Kuntï Ezequielajj siskäna ukapuniw pasäna. Jehová Dios contra saytʼasitapatjja, uka ‘jan wali’ reyejj coronap aptʼasïna, janiw reyëjjänti. Ukampis Ezequielajj mä suma yatiyäwi arsurakïna (Ezeq. 21:25-27). Diosamp amuytʼayatäsajja ‘gobernañatak derechonïki’, mä arunjja David reyit jutirinakat mayniw reyïni sasaw Ezequielajj säna. Jutïr yatichäwinwa khitis uka reyejja uk yatjjataskañäni.

27. ¿Israel markan Egipto markamp chikachasitapat kunsa yateqsna?

27 ¿Israel markajj Egipto markampi chikachasitapajj kunsa yatichistu? Jichha tiemponjja, Diosan servirinakapajj gobiernonakaw sum yanaptʼistaspa sasajj janiw confiyañasäkiti. Janipuniw ‘akapachankirïñasäkiti’, ni amuyusansa akapachar mitisiñasäkiti (Juan 15:19; Sant. 4:4). Gobiernonakajj wali chʼamanïpkaspas ukhamäspawa, ukampis nayra Egipto markar uñtasit ‘mä waña pajampi’ sasikiwa. Taqe Kunjjar Munañani Jehová Diosar confiyañat sipansa aleq jaqenakaruk confiysna ukhajja, juykhüksnas ukhamäspawa (Salmo 146:3-6 liytʼañataki).

Janis khitis uñjkchistojja, janipuniw politicar mitisiñasäkiti. (Párrafo 27 uñjjattʼäta).

Markanakajj ‘Jehová Diosätaj yatipjjani

28-30. 1) ¿Kunjamatsa markanakajj khitis ‘Jehová Diosajja’ uk yatipjjani? 2) ¿Jehová Diosar sum uñtʼatasjja kunjamanakatsa uñachtʼaysna?

28 Ezequiel libronjja, Diosajj walja kutiw markanakajj ‘Jehová Diosätaj yatipjjani’ sasin säna (Ezeq. 25:17). Diosajj markap contra saytʼir markanakar qʼal tukjkäna ukhaw uka arunakajj nayra tiempon phoqasïna. Jichha tiemponjja ukhamarakiw uka arunakajj phoqasini. ¿Kunjamsa ukajj phoqasini?

29 Jiwasajj Israel markar uñtatarakiw kunayman markanakampi muyuntatätanjja, uka markanakajj saparstʼat mä ovejarjamaw uñjapjjestu (Ezeq. 38:10-13). Kunjamtï 17, 18 yatichäwinakan yatjjatkañänejja, gobiernonakajj niyaw Diosan markaparojj jan sinttʼasisa wal atacapjjani. Ukampis uka markanakajj khitis jukʼamp chʼamani ukwa yatipjjani. Diosajj uka gobiernonakar Armagedonan tukjkani ukhajja, Jehová Diosajj khitisa ukwa yatipjjani, mä arunjja Taqe Kunjjar Munañani Diosätapwa yatipjjani (Apoc. 16:16; 19:17-21).

30 Ukampis jiwasarojj Jehová Diosaw jarkʼaqestani bendisirakistani. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Jehová Diosar sum uñtʼatasjja kunayman toqetwa jichha tiempon uñachtʼaytanjja. Uksti Diosar taqe chuyma confiyasa, jupar istʼasa, jupa saparuk adorasaw uñachtʼaytanjja (Ezequiel 28:26 liytʼañataki).

^ Filisteonakajja Israel markan herreronaka (metalamp trabajirinaka) jan utjañapatakiw jarkʼapjjäna. Ukhamïpanwa israelitanakajj trabajiñatak herramientanakap afilayasiñatakejj filisteonakan ukar sarapjjerïna, uk pagañatakejj walja urunak trabajit qollqew munasïna (1 Sam. 13:19-22).

^ Amuyatajja Tiro markajj qalltan jachʼa qarqanakani jiskʼa islankänwa, ukajj Mar Grande sat qota jakʼankir oraqet janiw jayankkänti, Carmelo sat jachʼa qollutjja mä 50 kilometronak jayankänwa. Qhepatjja Tiro markajj janiw uka islakëjjänti, jan ukasti lamar qota jakʼanwa markajj lurasjjarakïna. Uka markan Sur sat hebreo sutipajja, “qarqa” sañ muni.

^ Isaías, Jeremías, Joel, Amós, Zacarías uka profetanakajj Tiro marka contraw profecianak arsupjjarakïna. Kuntï arsupkäna ukarjamapuniw taqpachajj phoqasïna (Is. 23:1-8; Jer. 25:15, 22, 27; Joel 3:4; Amós 1:10; Zac. 9:3, 4).