Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

43 YATICHÄWI

Diosan Reinopat uñachtʼäwinaka

Diosan Reinopat uñachtʼäwinaka

MATEO 13:1-53 MARCOS 4:1-34 LUCAS 8:4-18

  • JESUSAJJ DIOSAN REINOPAT UÑACHTʼÄWINAKAMPIW QHANAÑCHÄNA

Fariseonakar Jesusajj juchañchkäna ukhajja, Capernaúm markankpachänwa. Uka jaypʼurakiw Jesusajj Galilea Qota toqer saräna, ukanwa walja jaqenakajj tantachasipjjäna. Jesusajj mä boter sarjjatasaw Diosan Reinopat walja uñachtʼäwinakampi jaqenakar yatichañ qalltäna. Kuntï jaqenakajj lurapjjerïkäna, uñtʼapkäna ukanakat parlasaw Jesusajj yatichäna, ukhamat Diosan Reinopat sum amuytʼapjjañapataki.

Nayraqatjja Jesusajj phawiri mä jaqetwa parläna. Phawkäna ukhajja, yaqhep jathanakajj thakiruw purïna, ukatsti jamachʼinakaw uka jathanak pallthapïna. Yaqhep jathanakajj qalarar cheqanakaruw purirakïna, kawkjantï jukʼa laqʼajj utjki uka cheqanakaru. Jilsunjjäna ukhajja, inti jalsunipan suwartjjänwa, jan saphinïtap laykusti wañsjjarakïnwa. Yaqhep jathanakasti chʼapinak taypiruw purirakïna, uka chʼaphinakaw jiltaskir jatharojj jiwsuyjjapjjäna. Yaqhepasti suma laqʼawjaruw purïna, ukatjja achoqarakïnwa, mä jathasti patakaru, yaqhasti sojjta tunkaru, maynisti kimsa tunkarurakiw achoqäna (Mateo 13:8).

Yaqha uñachtʼäwipansti Diosan Reinopajja, kunjamtï mä jaqejj oraqer jathanak phawantki ukamp sasiwa sasaw Jesusajj sarakïna. Uka jaqejj ikiskpasa, sartataskpasa jathajj jilaskakiwa, kunjamatsa uka jathajj jilaski ukjja ‘janiw uka jaqejj yatkiti’ (Marcos 4:27). Jathajj jupa pachpaw achoqaski, ukhamatwa uka jaqejj yapu apthapiraki.

Ukatjja yaqha uñachtʼäwitwa Jesusajj parlarakïna. Mä jaqew suma jathampi yapupar phawantäna. “Jaqenakajj ikisipkäna ukhajja”, mä enemigow jutasin trigo yapurojj jan wali qorampi phawantäna. Ukatwa esclavonakapajj yapunirojj akham sapjjäna: “¿Uka qoranak jikʼirir sarapjjächa?” sasa. Jupajj sänwa: “Jan sarapjjamti, uka qoranak jikʼirasajj kapasakiw trigomppach jikʼirapjjasma. Uka jan wali qoranakajj trigomp chik aliskpan, cosecha apthapiñkama. Yapu apthapiñ tiempojj purinkani ukhajja, yawthapirinakarojj akham säwa: nayraqatjja jan wali qoranak apthapipjjam, phichantañatak marq marqa pichurapjjam. Ukatjja trigo apthapisin manqʼa imañ utajar imjjapjjarakim” sasa (Mateo 13:24-30).

Jesusar istʼapkäna ukanakat waljaniw yapu lurañ yatipjjäna. Ukatwa Jesusajj mostaza jathat parlarakïna. Mostazan jiskʼa jathapajj mä jachʼa arbolar tukuñkamaw jilsu, jamachʼinakas ramanakapanwa jakasipjjaraki. Uka jathat Jesusajj akham sänwa: “Alajjpachankir Reinojj mä mostaza jathampi sasiwa, mä jaqew oraqepar uka jatha phawantäna” sasa (Mateo 13:31). Jesusajj janiw alinak jilayañat yatichkänti, jan ukasti kunjamsa mä jiskʼa jathajj jiltasin wali jachʼar tukuspa, ukwa yatichaskäna.

Ukatjja Jesusajj taqenin uñtʼat yaqha uñachtʼäwitwa parlarakïna, akham sasa: “Alajjpachankir Reinojj levadurampi sasiwa, uka levadurampiw mä warmejj tunka kilo jakʼur kitantäna” sasa (Mateo 13:33). Kunjamsa levadurajj taqpach masar poqtayi uk janis uñjstanjja, jiltatapajj qhepatakwa amuyasjje.

Ukham yatichasajja, Jesusajj jaqenakar khitanukjjänwa, alojatäkäna ukaruw jupas sarjjarakïna. Discipulonakapajj Jesusaruw arktapjjäna, yatichkäna uka uñachtʼäwinakajj kamsañsa munäna ukwa yatiñ munapjjäna.

¿KHITINAKAS UÑACHTʼÄWINAKAPAT YATEQAPJJE?

Ukapachkamajja Jesusajj janiw walja uñachtʼäwinakampi discipulonakapar yatichirïkänti. Ukatwa akham jisktʼapjjäna: “¿Kunatsa jupanakar uñachtʼäwinakampi parlta?” sasa (Mateo 13:10).

Nayraqatjja, mä profecía phoqañatakiw Jesusajj ukham yatichäna. Mateo libron akham siwa: “Taqe ukanakjja, uñachtʼäwinakampiw Jesusajj jaqenakar parläna. Cheqansa jan uñachtʼäwimpejj janiw parlirïkänti. Ukhamat kuntï profetajj siskäna ukan phoqasiñapataki, jupasti akham sänwa: ‘Nayajj uñachtʼäwinakampiw arsü. Qalltatpach imantatäki ukanaksa qhanañcharakïwa’” sasa (Mateo 13:34, 35; Salmo 78:2).

Maysa toqetjja, Jesusan uñachtʼäwinakapajj jaqenakajj kunjam chuymanïpjjänsa ukwa qhanstayarakïna. Waljanejja janiw Tatit Jesusajj yatichkäna uk lurañ amtampi arkapkänti, jan ukasti suma parlirïtap layku, milagronak lurirïtap laykukiw arkapjjäna (Lucas 6:46, 47). Uka jaqenakajj janiw jakäwinakapsa ni amuyunakapsa mayjtʼayañ munapkänti. Janirakiw Jesusan yatichäwinakap chuymaru katoqañ munapkänti.

Jesusajj akham sasaw discipulonakapar qhanañchäna: “Ukatwa nayajj uñachtʼäwinakampi parljjayta, jupanakajj uñjkasinsa inamayaw uñchʼukisipki, istʼkasinsa inamayaw ischʼukisipki, janiw kunätapsa amuyapkiti. Cheqas jupanakanwa Isaiasan profecianakapajj phoqasiski, uka profeciajj akham siwa: [...] Janiw kunsa chuymanakapar katoqasiñ munapkiti” sasa (Mateo 13:13-15; Isaías 6:9, 10).

Ukampis janiw taqenejj ukhamäpkänti, ukatwa Jesusajj discipulonakaparojj akham säna: “Jumanakan nayranakamajj uñjiwa, jiñchunakamas istʼarakiwa, ukhamajj kusisipjjam. Qhanakwa sapjjsma, kunanaktï jumanakajj uñjapkta istʼapkarakta ukanakjja, walja profetanaka ukhamarak cheqapar sarnaqer walja jaqenakaw uñjañsa istʼañsa munapjjäna, ukampis janiw uñjapkänti ni istʼapkänsa” sasa (Mateo 13:16, 17).

Jesusat jan jitheqtir discipulonakasa 12 apostolonakasa, Jesusan uñachtʼäwinakapat jukʼamp yatiñ munapjjäna. Ukatwa jupanakar akham säna: “Kunanakatï alajjpachankir Reinot imantatäki ukanakjja, Diosan yanaptʼataw jumanakajj amuyapjjtajja, jupanakajj janiw uka yanaptʼa katoqapkiti, ukatwa jan amuyapkiti” sasa (Mateo 13:11). Uñachtʼäwinakat jukʼamp yatiñ munapjjatapatjja, Jesusajj phawir jaqet parlkäna uka uñachtʼäwejj kamsañsa muni ukwa qhanañchäna.

“Jathajj Diosan arunakapawa” sasaw Jesusajj säna (Lucas 8:11). Oraqejj chuymampi sasirakiwa, uk yatiñaw Jesusan uñachtʼäwip sum amuytʼañatak yanaptʼäna.

Thakir purki uka jathat akham sänwa: “Diablow jutasinjja, chuymanakapat uka arunak apasiwayjje, ukhamat jupanakajj jan creyipjjañapataki ukhamarak jan salvasipjjañapataki” sasa (Lucas 8:12). Ukatjja sarakïnwa: “Qalarar cheqanakar purkäna uka jathajja akamp sasirakiwa: kunapachatï maynejj Reinon arunakap istʼki ukhajja, kusisitaw katoqtʼasi”. Ukampis chuymapar jan saphintatap laykojj “Reinon arunakap layku tʼaqesiyata jan ukajj jan waltʼayañatak arknaqata uñjasisajj jankʼakiw aynachtʼi” sasa. Ukham jaqenakajj familiaranakapampi jan ukajj yaqha jaqenakampi jan waltʼayatäsajj Diosat jitheqtapjjewa (Mateo 13:21; Lucas 8:13).

¿Chʼapinak taypir purkäna uka jathajj kamsañsa munäna? Ukajj Reinon arunakap istʼiri jaqempi sasïnwa, ‘ukampis akapachan jakañaw juparojj llakisiyäna, qollqen chʼamapampiw engañjayasirakïna’ (Mateo 13:22). Jupajj Diosan arunakap istʼkchïnsa, llakinakampiw apayasïna, janirakiw kuna achus jupan utjkänti.

Qhep qhepansti, Jesusajj akham sänwa: “Suma laqʼar purkäna uka jathajj akamp sasirakiwa: maynejj Reinon arunakap istʼiwa, kuntï sañ munki uksa amuyiwa, ukatjja sum achoqaraki” sasa. Jilïrinakasa waynanakasa, jan ukajj usutanakasa kʼumaranakasa janiw taqenejj pachpa achu churapkaniti. Yaqhep jathasti patakaru, yaqhasti sojjta tunkaru, maynisti kimsa tunkaruraki ukhamaw achupjjani. Ukhamasti ‘Diosan arunakap wali suma chuymamp istʼapki ukhamarak uka arunak katjjarusajj achunak achoqapjje, aguantapjjaraki’ ukanakaruw Diosajj bendisini (Lucas 8:15).

Jesusajj uka uñachtʼäwinakat qhanañchkäna ukhajja, discipulonakapajj wal musparapjjpachäna. Jichhajj Jesusan uñachtʼäwinakapajj kamsañsa muni uk sum amuyjjapjjäna. Ukwa Jesusajj munarakïna, ukhamat yaqhanakar kunatï cheqäki uk yatichapjjañapataki. Ukatwa akham säna: “Janiw khitis mä michachuwarojj canastampi kʼumpjjatkaspati, janirakiw ikiñ manqharus imantkaspati. Cheqansa kawkirutï uchasiñapäki uka patjjaruw michachuwajj uchasi” sasa. Ukjjarojj sarakïnwa: “Khititejj jiñchunïki ukajj istʼpan” sasa (Marcos 4:21-23).

UÑACHTʼÄWINAKAT JUKʼAMPIW QHANAÑCHÄNA

Jesusajj phawir jaqet parlkäna uka uñachtʼäwit qhanañchjjäna ukhajja, discipulonakapajj jukʼampiw yatjjatañ munapjjäna, ukatwa Jesusar akham sapjjäna: “Trigo yapunkir jan wali qorat parlki uka uñachtʼäwejj kamsañs muni uk qhanañchtʼapjjeta” sasa (Mateo 13:36).

Ukham mayisajja Jesusan discipulonakapajj mayni jaqenakat sipansa, suma chuymanïpjjatapwa uñachtʼayapjjäna. Uka jaqenakajj Jesusajj parlkäna uka uñachtʼäwinak istʼapjjchïnsa, kamsañsa muni uk janiw yatipkänti, ni yatiñsa munapkänti. Ukampis discipulonakapajj uka uñachtʼäwinakat jukʼampiw yatiñ munapjjäna, ukatwa Jesusajj akham säna:

“Kuntï istʼapkta ukanakjja, wali amuyump istʼapjjam. Kunjamtï jumanakajj yaqhanakar uñjapktajja ukham uñjatäpjjarakïtawa, ukarjamaw jukʼampi katoqapjjarakïta” sasa (Marcos 4:24). Kuntï Jesusajj yatichkäna uk wali amuyumpiw discipulonakapajj istʼapjjäna, ukatwa Jesusajj uka uñachtʼäwinakat jukʼamp qhanañchäna. Trigompi jan wali qorampit parlki uka uñachtʼäwejj kamsañs muni sasin jisktʼatajj sarakïnwa:

“Suma jatha phawirejj jaqen Yoqapawa, trigo yapusti akapachawa, suma jathasti Reinon wawanakaparakiwa, jan wali qorajj Supayan wawanakapawa, phawantir enemigosti Diablorakiwa. Cosecha tiempojj akapachan tukusiñapawa, yawthapirinakajj angelanakawa” sasa (Mateo 13:37-39).

Uka uñachtʼäwit sum qhanañchasajja, kunas pasañapäna ukwa Jesusajj qhanañcharakïna. Jupajj sänwa angelanakajj akapachan tukusiñapanwa jan wali qorar uñtasitäpki uka kʼari cristianonakampi ‘Reinon wawanakapampi’ jaljapjjani. “Cheqapar sarnaqer” jaqenakasti apthapitäpjjaniwa, Diosan Reinopan kʼajapjjani, ukampis jan walinak luririnakajj tukjatäpjjaniwa, uk yatisaw jachapjjani, laka chʼakhanakapsa tʼurusipjjani (Mateo 13:41-43).

Ukatjja Jesusajj kimsa uñachtʼäwinakatwa parlarakïna. Nayraqatjja akham sänwa: “Alajjpachankir Reinojj oraqer imantat qorimp sasiwa. Mä jaqew uka qori katjäna, ukatsti imantarakïnwa. Uka jaqejj wal kusisi, ukatwa taqpach utjirinakap aljasajj uka oraq alasi” sasa (Mateo 13:44).

Ukatjja saskakïnwa: “Alajjpachankir Reinosti suma perlanak thaqeri mä comerciante jaqemp sasiwa. Wali valorani mä perla katjasinjja, jankʼakiw taqe utjirinakap aljir saräna, ukatsti uka perla alasïna” sasa (Mateo 13:45, 46).

Uka pä uñachtʼäwinakampejja, Jesusajj kunatï valoranïki uka layku qhawqsa maynejj chʼamachasispa ukwa amuytʼayäna. Mä comerciante jaqejja, jankʼakiw “taqe utjirinakap” aljasajj wali valorani mä perla alasïna. Ukham wali valorani mä perlat parlasajja, Jesusan discipulonakapajj uka uñachtʼäwit amuyapjjpachänwa. Ukatjja qori katjkäna uka jaqesti, ‘taqpach utjirinakap aljasawa’ uka oraqe aläna. Uka pä uñachtʼäwinjja, kunatï wali valoranïki ukwa jikjjatapjjäna, ukajj jupanakankaniti janicha ukajj jupanakatäjjänwa. Ukhamarakiw mä jaqejj Diosar jakʼachasiñatak wal chʼamachasiñapa (Mateo 5:3). Jesusan yatichäwinakap istʼapkäna ukanakat yaqhepajja, Diosar jukʼamp jakʼachasiñatakisa Jesusan arkiripäñatakis ukhamarakiw wal chʼamachasipjjäna (Mateo 4:19, 20; 19:27).

Tukuyañatakejja, Jesusajj Alajjpachankir Reinojj kunayman chawllanak katuri qänampi sasiwa sarakïnwa (Mateo 13:47). Chawllanakar jaljasi ukhajja, suma chawllanak canastanakaruw apthapipjje, jan wali chawllanakjja willtjjapjjarakiwa. Jesusajj sänwa: “Akapachan tukusiñapajj ukhamarakïniwa. Angelanakaw jutapjjani, cheqapar sarnaqer jaqenak taypitwa jan wali jaqenakar ajllirapjjani” sasa.

Jesús pachpaw chawlla katurïkaspas ukhamänjja, jupajj discipulonakaparojj sänwa: “Nayasti jaqenak katuri tukuyapjjäma” sasa (Marcos 1:17). Ukhamäkchïnsa, chawlla katuñatak qänat uñachtʼäwejj ‘akapachan tukusiñapänwa’ phoqasini sasaw säna (Mateo 13:49). Taqe uka yatichäwinak istʼasajja, apostolonakasa discipulonakasa jutïr urunakan wali musparkañanak pasañapwa amuyapjjäna.

Jesusajj boten yatichkäna uka jaqenakat sipansa, jupanakajj jukʼamp sumwa uka uñachtʼäwinakat amuyjjapjjäna. Jesusajj “jamasatwa” uka uñachtʼäwinakat discipulonakapar qhanañchäna (Marcos 4:34). Jesusajj ‘utani mä jaqemp sasiwa, jupajj suma imatanakapatwa machaqanaksa merqʼenaksa apsuni’ (Mateo 13:52). Ukham uñachtʼäwinakampi yatichasajja, Jesusajj janiw suma yatichirïtapat jachʼañchayasiñ munkänti, jan ukasti suma imat yatichäwinakwa discipulonakapar yatichañ munäna. Cheqansa Jesusajj suma yatichirïnwa.