Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

12 YATICHÄWI

Arunakasampejj chʼamañchtʼañasawa

Arunakasampejj chʼamañchtʼañasawa

“Jumanakan lakanakamatjja jan kuna jan wali arus mistpanti, jan ukasti kunatï mayninakar chʼamañchtʼañatakejj yanapki ukakwa wakisitarjam parlapjjañama” (EFESIOS 4:29).

1-3. 1) ¿Kuna regalsa Jehová Diosajj churistu? 2) ¿Kunapachas uka regaljja jan wal apnaqsna? 3) ¿Arunakasajj kunjamäñapasa?

MÄ AWKEJJ wawaparus mä bicicleta regalkaspa ukham amuytʼañäni. Uka regalo churasajj wali kusisitawa. Ukampis wawapatï bicicleta jan sum apnaqkaspa, maynirus taqjjatasin usuchjaspa ukhajja, ¿uka awkejj kamsaspasa?

2 “Kunatï sumäki, perfectökaraki uka regalojja” Jehová Diosatwa juti (Santiago 1:17). Diosajj parltʼasiri lurawayistu, ukhamajj “parlañajja” jupan mä suma regalopawa. Parlasaw kunjamäsktansa, kunsa amuytan ukanak yatiysna. Arunakasampiw mayninakar chʼamañchtʼsna, chuymachtʼaraksna, arunakasampirakiw mayninakar chuym ustʼaysna.

3 Arunakasajj wali chʼamaniwa, ukatwa Jehová Diosajj suma arunak parlañatak yatichistu. Jupajj akham sistuwa: “Jumanakan lakanakamatjja jan kuna jan wali arus mistpanti, jan ukasti kunatï mayninakar chʼamañchtʼañatakejj yanapki ukakwa wakisitarjam parlapjjañama, ukhamat kunatï istʼirinakamarojj yanaptʼkaspa uk arsupjjañamataki” sasa (Efesios 4:29). Kunjamsa Jehová Diosarojj parlatasampi kusisiysna, mayninakarus chʼamañchtʼaraksna uk jichhajj yatjjatañäni.

WALI AMUYUMPIW KUNS ARSUÑAMA

4, 5. Proverbios librorjamajj ¿arunakasajj kunjamäñapasa?

4 Arunakasajj wali chʼamaniwa, ukatwa kunsa sañäni, kunjamsa sañäni uk sum amuytʼasiñasa. Proverbios 15:4 qellqatajj siwa: “Suma arunakajj jakaña qoqjamawa, ukampis jan wali arunakajj jaqen chuymaparojj usuchjiwa” sasa. Wali lupïki ukhajja, mä árbol jakʼan chʼiwirtʼasiñajj wali sumawa, ukhamarakiw arunakasajj sumäki ukhajja jaqenakajj jiwasampïñ wal munapjje. Ukampis chuym ustʼayir arunak parlañäni ukhajja, janiw khitis jiwasampi parlañ munkaniti (Proverbios 18:21).

Suma arunakajj wal chʼamañchi

5 “Utjapuniwa parlatanakapampi mayniru usuchjirejja” sasaw Proverbios 12:18 textojj qhañanchi. Ukhamajj jan amuytʼasis parlsna ukhajja, yaqhanakaruw chuym ustʼaysna, amigonakarus jaljtaysnawa. Inas jumarojj ukham chuym ustʼayapjjerïstam. Ukampis Proverbios qellqatajj akham saskakiwa: “Yatiñan jaqenakan arunakapasti mä qolljamawa” sasa. Amuyumpi parlat arunakasti llakitanakarojj chuymachtʼiwa, jachjayasit amigonakarus sumankthapiyarakiwa (Proverbios 16:24 liytʼañataki). Taqe ukanak yatisasti amuyumpipuniw parlañasa.

6. ¿Kunatsa suma arunak parlañajj chʼamakïspa?

6 Taqeniw pantjasirïtanjja ukatwa wali amuyumpi parlañasa. Bibliarjamajja, ‘jaqejj waynatpacha ñanqha lurañakpunwa chuymapan amtaski’ (Génesis 8:21). Ukatjja kunatï chuymapan utjki ukanakwa jilapartejj parlaraki (Lucas 6:45). Ukatwa taqe horasan suma arunak parlañajj chʼamakïspa (Santiago 3:2-4 liytʼañataki). Ukhamäkchisa suma arunakampi mayninakar parlañatakiw chʼamachasiskakiñasa.

7, 8. ¿Kunjamsa arunakasajj Diosan amigopäñ aptʼasiyistaspa?

7 Diosaruw cuenta churañäni, ukatwa kunsa sañäni, kunjamsa sañäni uk sum amuytʼasiñasa. Santiago 1:26 qellqatajj siwa: “Maynitejj Diosan adoriripjam amuyaschi, ukatjja janirak lajjrapsa apnaqañ yatkchi ukhajja, pachpa chuymaparuw jupajj engañjaski, Diosar adoratapas inamayakirakiwa” sasa. Jan amuytʼasis parlasajj Jehová Diosaruw chuym ustʼaysna, amigopäñsa aptʼasiraksnawa (Santiago 3:8-10).

8 Kunjamtï yateqktanjja, kunsa sañäni kunjamsa sañäni uk amuytʼasiñajj wali wakiskiriwa. Jehová Diosajj kunjam parlañastï munki ukham parlañatakejja, kuna arunaksa jan parlañasäki uk yatiñasawa. Uk jichhajj uñjañäni.

CHUYM USTʼAYIR ARUNAKA

9, 10. 1) ¿Kuna kasta arunaksa jaqenakajj jichhürunakan parlapjje? 2) ¿Kunatsa ajjtaskañ arunak jan parlañasäki?

9 Ajjtaskañ jan wali arunakwa jilapart jaqenakajj parlapjje. Waljaniw istʼayasiñatakejj ajjtaskañ jan wali arunak parlañas wakiskaspa ukham amuyapjje. Jaqenakar laruyañatakis ukhamarakiw ajjtaskañ arunak parlapjje, ajjtaskañ chistenaksa cuentapjjaraki. Ukampis apóstol Pablojj akham sänwa: “Colerasiñanaksa, thithiñanaksa, mayninakar jan wali lurañanaksa, usuchjir arunak parlañanaksa taqpach apanukupjjam. Lakanakamatsa janirak ajjtaskañ arunakajj mistpanti” sasa (Colosenses 3:8). Ukatjja cheqpach cristianonak taypin janirak “jan wali arunakamp sawkasiñas” utjpanti sasaw sarakïna (Efesios 5:3, 4).

10 Qʼañu arunak parlañajja, Jehová Diosatakisa servirinakapatakisa janipuniw walïkiti, ajjtaskañanak lurañampi sasiwa. Ukasti ‘jañchin lurañanakapat’ maynïriwa sasaw Biblian qhanañchi (Gálatas 5:19-21). ‘Ajjtaskañanak luraña’ sasinjja yaqha juchanakampitwa parlaski, mä juchajj yaqha jan wali lurañanakaruw maynir puriyaspa. Mä cristianotï ajjtaskañ jan wali arunak sapa kuti parlaspa, janirak uk apanukuñ munkaspa ukhajja, janiw congregacionankañapajj wakisjjaspati (2 Corintios 12:21; Efesios 4:19; 23 qhanañchäwi uñjjattʼäta).

11, 12. 1) ¿Kunjamatsa maynjjat parlañajj chismer tukjjaspa? 2) ¿Kunatsa mayninakjjat kʼarinak parlañajj janipun walïki?

11 Janirakiw arunak apnaqañasäkiti. Mayninakat llakisiñasa, familiaranakasat amigonakasat parlañas walikïskiwa. Nayrïr cristianonakajj ukhamarakiw jilat kullakanakajj kunjamäsipkisa uk yatiñ munapjjerïna, ukhamat jupanakar yanaptʼañataki (Efesios 6:21, 22; Colosenses 4:8, 9). Ukampis yaqhanakat parlasajj chismosoruw tuksna, inas kʼarinak parljjsna jan ukajj arsuñajj jan wakiski ukanak parljjsna. Jan amuytʼasis kuns parlsna ukhajja, mayninakjjat kʼarinak parlasaw juchachassna. Fariseonakajj ukhamwa Jesusjjat kʼarinak parlapjjerïna (Mateo 9:32-34; 12:22-24). Kʼarinak parlañajj chʼajjwañanaka, chuyma ustʼayasiñanakwa utjayaspa, jan walitwa maynirus uñjayaspa, suma amigonaksa jaljtayaspawa (Proverbios 26:20).

12 Diosajj arunakasamp yaqhanakar yanaptʼsna chʼamañchsna ukwa muni, janiw amigonak enemigor tukuyañas munkiti. ‘Jila pura chʼajjwayirinakarus’ uñisiwa (Proverbios 6:16-19). Nayrïr kʼarejj Diablowa, jupajj Jehová Diosatwa kʼarinak parläna (Apocalipsis 12:9, 10). Jichhürunakanjja, yaqhanakat kʼarinak parlañajj walikïskaspas ukhamwa jaqenakajj amuyapjje. Ukampis congregacionan janiw ukajj utjañapäkiti (Gálatas 5:19-21). Janïr parlkasajj sum amuytʼasiñasawa. Kuntï maynit istʼkta uk janïr parlkasajja, akham jisktʼasiñamawa: “¿Kuntï arskä ukajj cheqäskapuniti? ¿Munasiñampit parlasktjja? ¿Parlatajajj yanaptʼaniti? ¿Khitittï parlaskta ukan istʼasiñap muniristti? ¿Nayat ukham parlapjjaspa ukhajj kamsiristsa?” sasa (1 Tesalonicenses 4:11 liytʼañataki).

13, 14. 1) ¿Kunatsa usuchjir arunak parlañajj jan walïki? 2) ¿Kunatsa cristianonakajj jiskʼachir arunak janipun parlañasäki?

13 Awisajja, taqeniw parlañan pantjastanjja, qhepatakwa “kunatsa ukham arspachäta” sasin amtastanjja. Ukampis janiw mayninakat jan wal parlañarusa, ni chuyma ustʼayir arunak parlañarus yatintañasäkiti. Janipuniw usuchjir arunak parlañasäkiti. Pablojj akham sänwa: “Jumanakajj taqe kasta chuyma ustʼayasiñanaksa, colerasiñanaksa, thithiñanaksa, toqesiñanaksa, usuchjir arunak parlañsa [...] apanukupjjam” sasa (Efesios 4:31). “Usuchjir arunak” siski ukajja, yaqhep Biblianakan ‘jan wali arunaka’, ‘ñanqha arunaka’ sasaw jaqokipasi. Ukham arunakampi maynir toqsna ukhajj jiskʼachataw uñjasispa, janis kunatak sirvkaspa ukhamwa amuyasirakispa. Yamas wawanakarojj janipuniw uka kasta arunakampi parlañasäkiti, chuym jan usuchjañatakejj wali amuyumpiw jupanakar parlañasa (Colosenses 3:21).

14 Bibliarjamajja, maynir chuym ustʼayañatak jiskʼachir arunakampi sapa kuti sutichjañajj janipuniw walïkiti. Casadonakajj ukham toqesipjjaspa, jan ukajj wawanakapar ukham toqepjjaspa ukajj janiw walïkaspati. Mä cristianojj jiskʼachir arunakampi toqesiskakispa, janirak cambiañ munkaspa ukhajja, janiw congregacionankañapajj wakisjjaspati (1 Corintios 5:11-13; 6:9, 10). Kunjamtï uñjaniwayktanjja, ajjtaskañ arunaka, kʼarinaka, chuym ustʼayir arunaka parlsna ukhajja, Jehová Diosampisa mayninakampisa janiw sum apasjjsnati.

CHʼAMAÑCHTʼIR ARUNAKA

15. ¿Kunjam arunakas maynir chʼamañchi?

15 ¿Kunjam parlañassa Jehová Diosajj muni? Kuna arunakampis parlañasa uk janis Biblian siskchistojja, “kunatï mayninakar chʼamañchtʼañatakejj yanapki” ukanakwa parlapjjañama sasaw sistu (Efesios 4:29). Kawkïr arunakatï cheqapäki, qʼomäki, sumäki uka arunakaw maynir chʼamañchi. Jehová Diosajja arunakasajj mayninakar chʼamañchtʼaspa yanaptʼarakispa ukwa muni. Ukampis uk lurañajj chʼamakïspawa. ¿Kunatsa? Usuchjir arunak jan amuytʼasis parlañajj facilakiwa, chʼamañchir arunak parlañasti chʼamawa (Tito 2:8). Jichhajj kunjamsa mayninakar arunakasampi chʼamañchtʼsna uk mä qhawqha uñjañäni.

16, 17. 1) ¿Kunatsa mayninakarojj “walik ukham lurtajja” sañasa? 2) ¿Khitinakarus “walik ukham lurtajja” sissna?

16 Jehová Diosarusa Jesusarusa, mayninakar ‘walik ukham lurtajj’ sañajj wal gusti, jiwasajj jupanakatwa yateqasiñasa (Mateo 3:17; 25:19-23; Juan 1:47). Arunakasampi chʼamañchtʼañatakejja, mayninakat llakisiñasawa, janïr arskasas sumwa amuytʼasiñasa. Proverbios 25:11 textojj akham siwa: ‘Horasapar arsut suma arojja, qori manzanajj qollqer uchatäki ukhamawa’ sasa. Mayninakajj “¡walik ukham lurtajja!” sasin taqe chuym sapjjestu ukhajja, wal chʼamañchtʼistu (Mateo 7:12 liytʼañataki; 27 qhanañchäwi uñjjattʼäta).

17 Jumatï mayninakan suma luräwinakap uñjañatak chʼamachasïta ukhajja, mayninakar chʼamañchtʼañajj facilakïniwa. Amuytʼañataki, inas maynejj congregacionan mä suma discurso arstʼañatak wakichaschi, jan ukajj tantachäwin arjjattʼañatak chʼamachaschi. Inas mä waynajj colegion cheqa yatichäwinakat sum qhanañchchi, inas mä jilïr jilatajj jan faltasis predikir mistchi. Uka jilatanakar “walik ukham lurtajja” sasin sañajj wal chʼamañchaspa. Ukhamarakiw mä chachajj esposapar qhawqsa munasi uk sañapa (Proverbios 31:10, 28). Kunjamtï alinakajj lupsa umsa munapkejja, ukhamarakiw jaqenakajj suma uñjatäñ munapjje. Yamas wawanakajj suma uñjatäñwa jukʼamp munapjje. Ukhamasti suma chuymanïpjjatapatsa chʼamachasipjjatapatsa, “sum lurasktajja” sañasawa. Ukham taqe chuyma sañäni ukhajja, jan ajjsarañataki jan pächasiñatakiw yanaptʼañäni. Kunatï cheqäki uk lurañatakis chʼamañchtʼarakïñäniwa.

Kuna arunaksa sañäni kunjamsa sañäni uk sum amuytʼasiñäni ukhajja, chʼamañchtʼañäniwa, chuymachtʼarakiñäniwa.

18, 19. 1) ¿Kunatsa mayninakar chʼamañchtʼañatakis chuymachtʼañatakis chʼamachasiñasa? 2) ¿Kunanak lurasasa mayninakar chʼamañchtʼsna chuymachtʼaraksna?

18 Mayninakar chʼamañchtʼtan chuymachtʼtan ukhajj Jehová Diosat yateqasisktanjja. Jupajj ‘altʼat chuymaninakatsa, llaktʼatanakatsa’ wal llakisi (Isaías 57:15). Diosajj ‘maynit maynikam chʼamañchtʼassna’, ‘llakitanakarus chuymachtʼsna’ ukwa muni (1 Tesalonicenses 5:11, 14). Ukham lurañatak chʼamachasitasjja Diosajj uñjaskiwa, ukham luratasatsa wal kusisiraki.

19 Mä kullakaru jan ukajj mä jilataru llakit uñjasajj ¿kunjamsa yanaptʼasma? Inas problemap jan askichkchïta, ukampis jupat llakisitamjja uñachtʼayasmawa. Jupampi parlañatakejj tiempwa apstʼasisma. Chʼamañchkir mä texto liytʼarapisma. Jan ukajj jupampiw ortʼasipjjasma (Salmo 34:18; Mateo 10:29-31). Qhawqsa jilat kullakanakajj munasipjje ukwa amtayarakisma (1 Corintios 12:12-26; Santiago 5:14, 15). Ukjja suma arunakampiw sañama, jupasti munasiñamsa jilat kullakanakan munasiñapsa qhanwa amuyañapa (Proverbios 12:25 liytʼañataki).

20, 21. Arunakas istʼapjjañapatakejj ¿kunjamsa ewjjtʼañasa?

20 Suma ewjjtʼanakampiw mayninakar chʼamañchtʼaraksna. Pantjasirïtas laykojj taqeniw ewjjtʼatäñ muntanjja. Proverbios 19:20 qellqatajj siwa: “Istʼam suma ewjja arunakaru, cheqachäwi arunaksa katoqasirakim; ukhamatwa yatiñan jaqëyätajja” sasa. Janiw jilïr irpirinakakejj mayninakar ewjjtʼañapäkiti. Awk taykanakajj wawanakapar yatichapjjañaparakiwa (Efesios 6:4). Kullakanakasa, maynit maynikamajj ewjjtʼasipjjarakispawa (Tito 2:3-5). Niyakejjay jilat kullakanakasar wal munasstanjja, ewjjtʼkasajj janiw chuym ustʼayañasäkiti. ¿Kunjamsa sum ewjjtʼsna?

21 Inas jumarojj mä suma ewjjtʼa churapjjerïstam, inas taqe chuyma uka ewjjtʼa katoqtʼasirïsta. ¿Kunatsa uka ewjjtʼar istʼirïta? Inas jumat cheqapun llakisitapajj qhanirïchi, inas wali munasiñampi parlapjjerïstam (Colosenses 4:6). Ukatjja Bibliarjamaw ewjjtʼapjjerïpachätamjja (2 Timoteo 3:16). Cheqansa, khitir ewjjtʼkasasa Bibliarjamapuniw ewjjtʼañasa, ukatakejj Biblia pachpatwa liytʼarapsna jan ukajj mä texto amtasaw qhanañchtʼaraksna. Ukampis janipuniw amuyusarjamak yatichañasäkiti, ni mä texto qʼewjayasas ewjjañasäkiti. Kunjamsa jumar ewjjtʼapjjayätam uk amtañaw mayninakar sum ewjjtʼañataki yanaptʼätam.

22. ¿Kunjamäñapas parlatasajja?

22 Parlañajj Jehová Diosan regalopawa. Niyakejjay jupar wal munasstanjja, wali amuyumpi parlañatakiw chʼamachasiñasa. Amtapuniñäni, arunakasajj chʼamañchtʼaspawa jan ukajj chuymwa ustʼayaspa. Ukhamasti yaqhanakar arunakasampi chʼamañchtʼañataki chuymachtʼañataki chʼamachasipjjañäni.