Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

7 YATICHÄWI

¿Diosjamarakit jakañ vidarojj wali valoranit uñjtanjja?

¿Diosjamarakit jakañ vidarojj wali valoranit uñjtanjja?

“Diosaw akapachsa kunanakatï ukan utjki ukanaksa luri [...], jupaw taqenirus jakañsa, samansa, taqe kunsa churi” (HECHOS 17:24, 25).

1, 2. 1) ¿Kuna suma regalsa Diosajj churistu? 2) ¿Kunanaksa Diosajj sum jakasiñasatak churistu?

JAKAÑ vidajj Jehová Diosan mä suma regalopawa (Génesis 1:27). Diosajj sum jakasiñaswa muni. Ukatwa suma amtanakar puriñasatakejj wiñay yatichäwinakap churistu. Uka yatichäwinakampiw “kunatï walïki jan walïki” ukanak amuytʼañatak yanaptʼayasiñasa (Hebreos 5:14). Ukhamatwa Jehová Diosajj sum amuytʼasiñ yatichistani. Diosan wiñay yatichäwinakaparjam sarnaqktan ukhajj sum jakastanjja. Uk uñjasaw Diosan yatichäwinakaparojj wali valoranit uñjtanjja.

2 Ukampis jakañajj chʼamakïspawa. Awisajj kun lurañas walïspa uk yatiñatakejj janiw mä leyejj Biblian utjkapunispati. Sañäni, inas awisajj qollañatakejj wil apnaqañ munapjjchispa, ukhajj ¿kunjamatsa Diosar kusisiykiri suma amtar pursna? Biblianjja Diosan wiñay yatichäwinakapaw (principios bíblicos) utji, ukanakaw kunjamsa Diosajj jakañarus wilarus uñji uk yatichistu. Uka yatichäwinak sum amuytʼañäni ukhajja, suma amtanakaruw puriñäni, concienciasas janiw juchañchkistaniti (Proverbios 2:6-11). Jichhajj uka yatichäwinakat mä qhawqha uñjañäni.

¿KUNJAMSA DIOSAJJ VIDARUSA WILARUSA UÑJI?

3, 4. 1) Wilar wali valoranit uñjatapjja, ¿kunjamsa Diosajj uñachtʼayäna? 2) ¿Wilajj kunamp sasisa?

3 Biblianjja, wilajj vidampi sasiwa, ukatwa sagradojja. Jehová Diosatakejj jakañ vidajj wali valoraniwa. Cainajj Abel sullkapar jiwaykäna ukhajja, Diosajj akham sänwa: “[Sullka] jilaman wilapa oraqer wartktasa ukaw nayarojj artʼasinitu” sasa (Génesis 4:10). “Wilapa” sasinjja, Abel chachan vidapatwa parlaskäna. Abel chachan wilapajj jakañ vidampi sasïnwa.

4 Uma Juicio qhepatjja, Jehová Diosajj aych manqʼasipkasmawa sasaw Noerus familiaparus säna. Ukampis mä mandamiento churäna, akham sasa: “Wilanpach aychjja janiw manqʼapjjätati, jakañajj wilankatap layku” sasa (Génesis 9:4). Noé chachan taqpach wawanakapaw uk phoqapjjañapäna, jiwasas phoqañasarakiwa. Diosatakejj wilajj vidampi sasiwa. Jiwasajj ukhamarak uñjañasa (Hechos 17:24, 25).

5, 6. Moisesan Leyiparjamajja, ¿kunjamsa Jehová Diosajj vidarusa wilarusa uñji?

5 Jehová Diosajj Moisesar Ley churkäna ukanjja, akham sänwa: “Wila [manqʼapjjani] ukanak contraw saytʼäjja, kunjämsa uka wiljja manqʼasipkpan. Nayasti uka wila manqʼerinakarojja markap taypitjja jiwayarakïwa. Taqe jakirinakasti kuna wilatejj jupanjja utjki ukampiw jakaraki” sasa (Levítico 17:10, 11).

6 Leyirjamajja, mä uywa kharisajj oraqeruw wilap wartapjjañapäna. Ukham lurasajj taqe kun Luriri Jehová Diosaruw uywan vidap kuttʼayjjapjjäna (Deuteronomio 12:16). Ukampis Diosajj janiw jan mä chʼaqani wil apsupjjañap maykänti, jan ukasti wil apsuñatak chʼamachasipjjañapaki mayïna, ukhamat concienciapajj jan juchañchañapataki. Animalanakan wilap respetompi uñjasajja, vida churir Jehová Diosar respetapjjatapwa uñachtʼayapjjäna. Moisesan Leyiparjamajj juchanakap perdonayasiñatakiw israelitanakajj animalanak sacrificiot loqtapjjañaparakïna (19, 20 qhanañchäwinak uñjjattʼäta).

7. ¿Kunjamsa Davidajj wilar respetomp uñjatap uñachtʼayäna?

7 Filisteonakampi guerrankaskäna ukhajj Davidajj kunsa luräna uk yatiñaw wali valoranit wilar uñjañatak yanaptʼarakistu. Davidajj umat pharjatänwa, uk yatisaw kimsa chachanakajj filisteonakan oraqepat um aptir sarapjjäna, niyaw vidapsa aptʼasipjjäna. Davidar uka um churapjjäna ukhajja, janiw umtʼañ munkänti, jan ukasti oraqeruw wartäna. Ukat sarakïnwa: “Aka uma umañajja aka jaqenakan wilapsa umkirista ukhamäspawa, jupanakasti jiwañarus jan ajjsarasaw sarapjjäna aka uma apsurejja, jakañapsa aptʼasirjama” sasa. Vidasa wilasa Diosatakejj qhawqha valoranisa uk Davidajj sum yatïna (2 Samuel 23:15-17).

8, 9. ¿Kunjamsa cristianonakajj wilar uñjañasa?

8 Jesusajj jiwjjäna uka qhepatjja, cristianonakarojj janiw animalanak sacrificiot loqtapjjañapajj mayisjjänti, ukampis wilarojj respetompiw uñjasipkakiñapäna. Janis Moisesan Leyip taqpach phoqañajj wakisjjchïnjja, Jehová Diosajj mä qhawqha leyinak phoqapjjañapwa mayïna, ‘wilat jitheqtasipkakim’ sasaw säna. Kunjamtï qʼañu jucha lurañatsa idolonakar adorañatsa jitheqtapjjañapäkänjja, ukhamarakiw wilat jitheqtapjjañapäna (Hechos 15:28, 29).

Glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma ukanakat jiskʼanakar jaljtayaski ukanakampi qollayasiristti janicha uk ¿kunjamsa doctorar qhanañchiristjja?

9 Jichhürunakanjja, uka arunak istʼañasarakiwa. Amtañäni, Diosaw vida churistu, taqe jakirinakan vidapas jupankarakiwa. Wilajj sagradowa, vidamp sasirakiwa, jiwasajj ukanak sum yattanjja. Ukatwa wilampi qollayasiñäniti janich uk janïr amtkasajj Diosan wiñay yatichäwinakapar istʼañasa.

¿WILAMPEJJ QOLLAYASISKSNATI?

10, 11. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosan Testigonakapajj wilsa, glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma ukanaksa cuerpopar jan uchayasipki? 2) ¿Kunsa sapa cristianojj amtjjañapa?

10 ‘Wilat jitheqtasipkakim’ siski uka arunakarjamajja, Testigonakajj janiw wil manqʼktanti ni umktansa. Janirakiw cuerposar wil uchayasktanti, ni yaqhanakar uchapjjañapatakis churktanti, janirakiw wilasjja qhepat uchayasiñatakis imayasktanti. Doctoranakajj wiljja pusiruw jaljtayapjje, ukanakajj glóbulos rojos, glóbulos blancos, plasma, plaquetas sasin uñtʼatawa, janirakikiw ukanak uchayasktanti.

11 Uka pusitjja jukʼampiruw jaljtayapjje, ukanakajj fracciones sanguíneas satawa. Ukanakampi ¿qollayasiñajj walïskaspati? Sapa cristianow ukanakamp qollayasinit janicha uk amtjjañapa. Maysa toqetjja, operkasasa, mä tratamiento lurkasasa, jan ukajj kunat usutasa uk yatiñatakisa doctoranakajj wil apnaqapjje, ukarojj procedimientos médicos sasaw sapjjaraki. Sapa cristianow wilapajj ukham apnaqasispati janicha uk amtjjañaparaki (21 qhanañchäwi uñjjattʼäta).

12. 1) Kuntï sapa maynejj concienciarjam amtktan ukanakatjja, ¿kunatsa Diosajj llakispacha? 2) Kunjamsa qollayasiñäni uk janïr amtkasajja, ¿kunanaksa lurañasa?

12 Concienciarjam kun lurañsa amttan ukhajja, ¿Diosajj llakispachati? Kun lurañtï amtktan ukajj kunatï chuymasan utjki ukwa uñachtʼayi. Ukatwa Diosajj kuntï amuyktan ukanakat llakisi (Proverbios 17:3; 24:12 liytʼañataki). Ukhamasti kunjamsa qollayasiñäni uk janïr amtkasajja, Jehová Diosan yanaptʼapwa mayisiñasa, tratamientojj kunjamasa uksa yatjjatañasawa. Ukatjja Bibliarjam yatichat concienciasarjamaw kawkïris walïspa uk amtjjañasa. Janiw yaqhanakarojj “nayäsma ukhajj ¿kunsa lurasma?” sasajj jisktʼañasäkiti. Janiw kun lurañasas walïspa uk khitis sañapäkistuti, jan ukasti “sapa mayniw lurañanakapjja phoqañapa” (Gálatas 6:5; Romanos 14:12).

DIOSAN MUNASIÑAPAJJ LEYINAKAPANWA UÑJASI

13. Jehová Diosan wila toqet leyinakapajj ¿kunsa jupjjat yatichistu?

13 Jehová Diosajj wal munasistu, ukatwa sum jakasiñasatakejj leyinak churistu (Salmo 19:7-11). Ukampis janiw sum jakasiñ laykukejj leyinakap istʼktanti, jan ukasti jupar munasitasatwa istʼtanjja. Ukatarakwa cuerposar wil jan uchayasktanti (Hechos 5:20). Ukhamarus wila jan uchayasisajj usunakatwa jarkʼaqastanjja. Jilapart jaqenakajja, wil uchayasisajj kuna jan walinakansa uñjasipjjaspa uk sum yatipjje. Walja doctoranakasa wila jan uchas operañaw jukʼamp walejj sapjjarakiwa. Cheqansa Jehová Diosan leyinakapajj wali yatiñampi munasiñampi uttʼayatawa (Isaías 55:9 liytʼañataki; Juan 14:21, 23).

14, 15. 1) Llakinakat jarkʼaqañatakejj ¿kuna leyinaksa Diosajj churäna? 2) ¿Kunjamsa uka leyinakan yatichäwinakaparjam sarnaqsna?

14 Diosan leyinakapajj nayratpachwa markapar wal yanaptʼäna. Diosajj llakinakat jarkʼaqañatakiw israelitanakar leyinak churäna. Mä leyejj akänwa: terrasarojj jan ukajj uta techorojj mä jiskʼa perqampiw muyuntayapjjañapäna, ukhamat jan khitis jalaqtañapataki (Deuteronomio 22:8). Yaqha leyejj akarakïnwa: maynitejj wajjrasir toronïchïna ukhajja, torop sum chinkatañapäna, ukhamat jan khitirus wajjrantañapataki, jan khitirus jiwayañapataki (Éxodo 21:28, 29). Mä israelitatï uka leyinak jan phoqkäna ukhajja, jupaw maynin jiwatapat juchanïna.

15 Uka leyinakajja, jakañ vidajj Diosatak wali valoranïtapwa uñachtʼayistu. Jiwasajj ukhamarakiw vidarojj uñjañasa. Utasasa autosasa suma cuidatäñapawa, janiw jan walir puriyirjamäñapäkiti. Wali amuyumpiw autsa apnaqañasa, suma kusistʼañanakwa ajlliñasaraki. Yaqhepajj “janiw kuna jan walis paskitaniti” sasaw sapjje, ukatwa jan walir purtʼasirjam kuns lurapjje. Jilapartejj wayn tawaqonakaw ukham lurapjje. Ukampis Diosajj janiw ukanak lurañas munkiti. Antisas vidasarusa mayninakan vidaparusa respetomp uñjañaswa muni (Eclesiastés 11:9, 10).

16. ¿Kunjamsa Jehová Diosajj abortañar uñjpacha?

16 Jehová Diosatakejj taqe jaqen vidapajj wali valoraniwa, janïr naski uka wawan vidapas ukhamarakiwa. Éxodo 21:22, 23, NM, texton akham siwa: ‘Pä chachatï nuwasisin mä usur warmir usuchjapjjani, ukat uka warmejj janïr horasäkipan ususini, janirak jupas ni wawapas jiwapkani ukhajja, kuna jan walinaktï usuchjatapat utjayki taqe ukanakwa usuchjirejj pagañapa, kunjamtï uka warmin chachapajj mayki ukarjama. Usuchjirejj juezanak taypiw pagañapa. Ukampis jiwiritï utjanejja, jakañat jakañwa churañapa’ sasa. Moisesan Leyiparjamajja, maynejj usur warmirusa jan ukajj purakankaskir wawarusa jiwayaspäna ukhajja, Diosatakejj jachʼa juchänwa. Jan munkasas maynir jiwañar puriykchïnjja, jiwañapaw wakisïna. Diosatakejj janïr naski uka wawajj mä jaqëjjewa (Jeremías 1:5 liytʼañataki). Ukhamajj ¿kunjamsa Jehová Diosajj abortañar uñji? ¿Kunjamsa Diosajj sapa mara millón millón wawanakar janïr naskipan jiwarayapki uk uñjpacha?

17. Mä warmitï Jehová Diosar jan uñtʼkasin abortchïna ukhajja, ¿kunas jupar chuymachtʼaspa?

17 Mä warmitï kunsa Diosajj abortañ toqet amuyi uk janïr yatkasin abortchïna ukhajja, ¿kunsa luraspa? Jehová Diosajj Jesusan jiwatapjjaruw uka jachʼa juchapat perdonaspa (Lucas 5:32; Efesios 1:7). Jupatï taqe chuyma arrepentisjjchi ukhajja, janiw nayra juchapat llakisjjañapäkiti. Biblian akham siwa: “Tatitojj munasiriwa, khuyapayasiriwa, [...] kamisatejj inti jalsut inti jalantkam wali jayajja, ukhäm jiwasanakat juchanakas jayarstʼayistu” sasa (Salmo 103:8-14).

JANIW MAYNINAKAR UÑISIÑASÄKITI

18. ¿Kunatsa chuymasat uñisisiñ apanukuñatak chʼamachasiñasa?

18 Diosajj churkistu uka vidarojj chuymasansa respetompiw uñjañasa. Ukatwa mayninakarojj jan uñisiñasäkiti. Apóstol Juanajj akham sänwa: “Khititejj jilatapar uñiski ukajja, jaqe jiwayiriwa” sasa (1 Juan 3:15). Awisajja khitinakampitï jan sum apasktan ukanakarojj jan amuyasisakiw uñisjjsna. Ukham uñissna ukhajja, janiw jupanakar respetomp uñjjsnati, inas jupanakat jan walinak parljjsna, jan ukajj jiwapjjañap munjjsna. Jehová Diosajj kunjam chuymampis mayninakar uñjtan uk sum yati (Levítico 19:16; Deuteronomio 19:18-21; Mateo 5:22). Ukhamajj maynir uñisstan ukhajja, uka uñisiñ chuymasat apanukuñatakiw wal chʼamachasiñasa (Santiago 1:14, 15; 4:1-3).

19. ¿Kunjamatsa jakañ vidar wali valoranit uñjaraksna?

19 Amtañäni, Jehová Diosajj ‘nuwasiñanak munirinakar uñisiwa’ (Salmo 11:5, NM). Jiwasatï nuwasiñanak uñchʼukiskañäni, ukanakamp anataskañäni ukhajja, jan wali arunakampi jan wali amuyunakampiw pʼeqesar phoqantañäni, ukasti nuwasiñanak munirïtaswa uñachtʼayani. Jiwasatï suma amuyunakampi kunatï sumankañatak yanaptʼkistu ukanakampi pʼeqesar phoqantañäni ukhajja, jakañ vidar wali valoranit uñjataswa uñachtʼayañäni (Filipenses 4:8, 9 liytʼañataki).

WIL WARTIR ORGANIZACIONANAKAT JITHEQTAÑÄNI

20-22. 1) ¿Kunjamsa Diosajj Supayan apnaqat akapachar uñji? 2) ¿Kunjamsa cristianonakajj ‘jan akapachankirïtas’ uñachtʼaytanjja?

20 Supayan apnaqat akapachajj janiw vidar respetkiti, ukatwa Jehová Diosajj wil wartapjjatapata, mä arunjja jaqenak jiwayapjjatapat juchañchi. Gobiernonakajj walja millón millón jaqenakaruw jiwañar purtʼasiyapjje. Jehová Diosan walja servirinakaparus jiwayapjjarakiwa. Biblianjja, uka gobiernonakajj jan sinttʼasiri salvaje animalanakar uñtasitäpjjewa sasaw sistu (Daniel 8:3, 4, 20-22; Apocalipsis 13:1, 2, 7, 8). Jichhürunakanjja, armamentonak aljasaw yaqhep jaqenakajj wal qollqechasipjjaraki. Taqe ukanakaw akapachajj Supayan munañapankatap amuytʼayistu (1 Juan 5:19).

21 Ukampis cheqa cristianonakajj ‘janiw akapachankirïktanti’. Jehová Diosan servirinakapajj janiw politicarus ni guerrarus mitisktanti. Janirakiw jaqe masisarus jiwayktanti ni jaqe jiwayir organizacionanakarus yanapktanti (Juan 15:19; 17:16). Uñisiñat arknaqapkistu ukhasa, janiw jan walimpi kuttʼayktanti. Jesusajj uñisipktam ukanakarus munasipjjam sasaw sawayistu (Mateo 5:44; Romanos 12:17-21).

22 Maysa toqetjja, religionanakan juchapatwa millón millón jaqenakajj jiwayat uñjasipjjaraki. Jachʼa Babiloniatjja, jan ukajj oraqpachankir falso religionanakatjja, Biblian akham siwa: “Profetanakana, santo jilatanakana, oraqen jan sinttʼasis taqe jiwayatanakan wilapajja uka [markankiwa]” sasa. Ukatwa Jehová Diosajj akham sistu: “Nayan markaja, [...] uka taypit mistjjapjjam” sasa. Cheqa cristianonakajja, janiw uka falso religionanak taypinktanti (Apocalipsis 17:6; 18:2, 4, 24).

23. ¿Kunsa Jachʼa Babiloniat mistjjañatakejj lurañasa?

23 Jachʼa Babiloniat mistjjatasajj qhanäñapawa. Mä religionan sutisajj qellqantatächi ukhajja, sutis listat apsjjapjjañapatakiw mayiñasa. Kuna jan walinaktï falso religionan lurapki ukanak uñisiñasawa. Falso religionatakejj qʼañu jucha lurañasa, maynitakik taqe kun munañasa, politicar mitisiñas walikïskiwa, ukanak lurañaruw chʼamañchapjjaraki (Salmo 97:10 liytʼañataki; Apocalipsis 18:7, 9, 11-17). Ukatwa jupanakan juchapatjja millón millón jaqenakajj jiwarapjje.

24, 25. ¿Kunatsa suma conciencianïtan, sumankañas chuymasan utjistu?

24 Jehová Diosar janïr uñtʼkasajja, taqeniw mä jukʼsa akapachar yanapayätanjja. Jichhajj janiw yanapjjtanti. Niyakejjay Diosar vidas katuyasjjstanjja, ukhamarak Jesusan jiwas layku jiwataparus confiystanjja, chuymasanjja ‘samarañ tiemponakwa Jehová Diosat katoqtanjja’. Mä arunjja, Diosatakjam sarnaqatas yatisajja, suma conciencianïtanwa, sumankañaw chuymasan utjaraki (Isaías 1:18; Hechos 3:19).

25 Nayrajj jaqe jiwayiri mä organización taypinkchiyätansa, Jehová Diosajj Jesusan jiwatap laykuw perdonistu. Diosajj churkistu uka jakañ vidarojj wali valoranitwa uñjtanjja, ukatwa jaqenakarojj Diosar uñtʼapjjañapataki, Supayan apnaqat akapachat jitheqtapjjañapataki, Diosan amigopäpjjañapataki yanaptʼtanjja (2 Corintios 6:1, 2).

DIOSAN REINOPAT YAQHANAKAR PARLAÑÄNI

26-28. 1) ¿Kun lurañapsa Jehová Diosajj Ezequielar mayïna? 2) ¿Kun lurañassa Diosajj mayirakistu?

26 Nayra tiemponjja, Jehová Diosajj Ezequiel profetaruw israelitanakar yatiyañapatakejj mayïna. Ezequielajja, Jerusalenajj niyaw tukjatäni sasaw yatiyañapäna, salvasiñatakejj kunsa lurapjjañapäna uksa yatiyañaparakïnwa. Jupatï jan yatiykaspänjja, Jehová Diosajj juparuw jiwapki uka jaqenakan vidapat cuenta mayispäna (Ezequiel 33:7-9). Ezequielajj wali valoranitwa vidar uñjäna, ukatwa Diosan arunakap taqenir yatiyañatak chʼamachasïna.

27 Jehová Diosajj ukhamarakiw jaqenakar yatiyañasatakejj jiwasar mayistu. Supayan apnaqat akapachajj niyaw tukjatäni sasaw yatiyañasa. Machaq mundor mantañatakejj kunsa lurapjjañapa uksa yatiyañasarakiwa. Diosar uñtʼañsa yanaptʼañasawa (Isaías 61:2; Mateo 24:14). Ukhamasti taqenir predicañatak chʼamachasiñäni. Ukham lurañäni ukhajja, apóstol Pabljamaw akham sañäni: “Nayajj taqe jaqenakan wilapatjja qʼomätwa, jan amuktʼasaw Diosan taqe ewjjanakap yatiyapjjsma” sasa (Hechos 20:26, 27).

28 Munasir Diosat janipun jitheqtañatakejja, janiw jakañaru wilaru respetañakejj wakiskiti, jan ukasti Dios nayraqatanjja qʼomaw jakañasaraki. Uka toqetwa jutïr yatichäwin yatjjataskañäni.