Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 6

“Estebanajj Diosamp sumat uñjatänwa, Diosaw juparojj chʼam churäna”

“Estebanajj Diosamp sumat uñjatänwa, Diosaw juparojj chʼam churäna”

Estebanajj jan ajjsartʼasaw Sanedrín nayraqatan parläna, ukham luratapajj wali yateqaskayawa

Hechos 6:8–8:3 textot apstʼatawa

1-3. 1) ¿Kuna jan walinsa Estebanajj uñjasïna? ¿Ukhaman uñjasisajj ajjsarayaspachänti? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus qhanañchaskañäni?

 ESTEBANAJJ Sanedrín nayraqatan saytʼatäskänwa. Jupajj saytʼatäkäna uka musparkañ jachʼa utajj wali respetatänwa, inas Jerusalenankir templo jakʼankarakchïna. Sanedrín taypinkir 71 chachanakajj Esteban nayraqatan niya muytpachan qontʼatäsipkänwa. Jupanakajj Estebanar juzgañatakiw tantachtʼatäsipkäna, wali munañani taqenins uñtʼata ukhamäpjjänwa, jupanakat waljanejj janiw Estebanarojj respetomp uñjapkänti. Uka chachanakarojj Caifás sat jachʼa jilïr sacerdotew tantachtʼäna, juparakiw uka nayrajj Jesusar juzgañatak Sanedrinankirinakajj tantachaskäna ukhajj sarayäna, ukanjja Jesusar jiwayañwa amtapjjäna. ¿Estebanajj jupanak nayraqatankkasajj ajjsarayaspachänti?

2 Estebanan jan ajjsaratapajj ajanupanwa qhan amuyasïna. Juezanakas Estebanan “ajanupajj mä angelan ajanupäkaspas ukhamwa” uñjapjjäna (Hech. 6:15). Angelanakajj Jehová Diosan suma yatiyäwinakapwa apapjje, ukatwa jan ajjsartʼiri, sumankañ utjayiri, llampʼu chuymani ukhamäpjje. Estebanajj ukhamaw jikjjatasirakïna, jupatak wali coleratäpkäna uka juezanakas uk qhanwa amuyapjjäna. ¿Kunas jan ajjsarañatak Estebanar yanaptʼpachäna?

3 Uka jisktʼar kunjamsa qhanañchasi uk yatiñajja cristianonakarojj wal yanaptʼistu. Ukampis kunatsa Estebanajj jan walin uñjasïna ukwa nayraqat yatiñasa. Uka nayrajj ¿kunjamsa Estebanajj creencianakap arjjatäna? ¿Kunsa jupat yateqsna?

Jaqenakan saytʼasipjjañapatakiw chʼamañchapjjäna (Hechos 6:8-15)

4, 5. 1) ¿Kunatsa Estebanajj machaq congregacionatakejj wali valoranïnjja? 2) ¿Kunatsa Estebanajj “Diosamp sumat” uñjatäpachäna? ¿Kunatsa Diosajj jupar “chʼam churäna”?

4 Pasïr yatichäwinjja, kunjamsa Estebanajj machaq congregacionar wal yanaptʼäna ukwa yatjjataniwaytanjja. Jupajja manqʼañanak lakirañatak ajllitäpkäna uka paqallqo chachanakat maynïrïnwa, jupanakajj humilde chuymampiw apostolonakar yanaptʼapjjäna. Estebanajj kunayman musparkañanakwa luräna, ukampis janiw ukanakat jachʼañchaskänti. Hechos 6:8 textorjamajja, mayni apostolonakjamarakiw “jachʼa milagronakampi wali musparkañanakampi jaqenak taypin luräna”. Ukatjja Estebanajj “Diosamp sumat uñjatänwa, Diosaw juparojj chʼam churäna” sasaw uka textojj qhanañcharaki. ¿Kamsañsa uka arunakajj muni?

5 “Diosamp sumat uñjatänwa” sasin traduciski uka griego arojja, “suma chuymani, jakʼachaskaya” sasaw traducisirakispa. Amuyatajja, Estebanajj ukham suma chuymanïnwa, jaqenakas jupar istʼañ wal munapjjäna. Jupar istʼapkäna ukanakajj cheq parlatapwa amuyapjjäna, kunjamsa yatichäwinakapajj jakäwinakapan yanaptʼaspäna uksa amuyapjjarakïnwa. Maysa toqetjja “Diosaw juparojj chʼam churäna”, kuna laykutejj humilde chuymampiw espíritu santomp irpayasïna. Jupajj walja musparkañanaksa lurkchïnjja, janiw ukanakat jachʼañchaskänti, jan ukasti Jehová Diosaruw jachʼañchäna, kawkïr jaqenakampitï parlkäna uka jaqenakatsa wal llakisirakïna. Taqe ukanakatwa enemigonakapajj jupar wal uñisipjjpachäna.

6-8. 1) ¿Kuna pä toqetsa enemigonakapajj Estebanar kʼarintapjjäna? ¿Kunatsa ukham kʼarintapjjäna? 2) Jichha tiempon jakir cristianonakatakejja, ¿kunatsa Estebanan sarnaqäwipajj wali yateqaskayajja?

6 Walja chachanakaw Estebanamp jiskhisiñatakejj jupar jakʼachasipjjäna, ukampis “wali yatiñampi espíritu santon yanaptʼapampi parlatap laykojja, jupanakajj janiw” kamsirjamäpkänsa. a Jupanakajj razonanïpjjatap jan uñachtʼayirjamäsajja, ‘jamasatwa’ Esteban contra kʼarinak parlapjjañapatak mä qhawqha chachanakar amtayapjjäna. “Ukjjarusti jaqenakana, ancianonakana, escribanakan saytʼasipjjañapatakiw” chʼamañchapjjarakïna, ukhamat Estebanar munkir jan munkir Sanedrinar apañataki (Hech. 6:9-12). Estebanajj Moisés contrasa Dios contrasa jan walinak parlkaspa ukhamwa enemigonakapajj kʼarintapjjäna.

7 Estebanajj Dios contraw parli sasin kʼarintañatakejja, “Diosan templop contrasa”, mä arunjja Jerusalenankir templo contras parlkaspa ukhamwa enemigonakapajj parlapjjäna (Hech. 6:13). Moisés contraw parli sasin kʼarintañatakisti, Estebanajj Moisesan Leyipsa jiskʼachkaspa, kuna costumbrenaktï Moisesajj markar yatichkäna ukanaksa cambiykaspa ukhamwa parlapjjarakïna. Ukham kʼarintapjjatapajj janipuniw akchʼas walïkänti, kuna laykutejj templosa, Moisesan Leyipasa, uka Leyjjar jukʼamp costumbrenak yapjjatapkäna ukanakas judionakatakejj wali wakiskirïnwa. Ukatwa ‘Estebanajj religionasatakejj mä peligrowa, jupajj jiwayatäñapawa’ sasin enemigonakapajj sapjjäna.

8 Yaqha religionankirinakajja, nayratpachaw Diosan servirinakaparojj ukham jan walinakampejj aynachtʼayañ munapjjäna. Diosan markap contra saytʼir religionanakajja, awisajj autoridadanakaruw Testigonakar arknaqasiñapatak chʼamañchapjje. ¿Jupanakamp ina chʼusat kʼarintat uñjasisajj kunsa lurañasa? Estebanatwa yateqasiñasa.

‘Jachʼa Diosatwa’ jan ajjsaras parläna (Hechos 7:1-53)

9, 10. ¿Estebanan discursopat kamsapjjes yaqhepajja? ¿Kunsa jiwasajj amtañasa?

9 Aka capítulo qalltanjja, juzgatäkäna ukhajj kunjamsa Estebanajj jan ajjsartʼirïtap uñachtʼayäna uka toqetwa parlaniwaytanjja. Uka qhepatjja, Caifás chachajj akham sasaw Estebanar jisktʼäna: “¿Ukanakajj cheqäskapuniti?” sasa (Hech. 7:1). Ukjjarusti Estebanaw parläna, jupajj jan armkay mä discurso arstʼäna.

10 Yatjjatat yaqhep jaqenakajja, Estebanajj wali jay parlkasas janiw jupa pachpar arjjatasitap qhanstaykänti sasaw jiskʼachapjje. Ukampis Estebanan arunakapajja, kunjamsa suma yatiyäwinakajj ‘arjjatasiñapa’ ukwa yatichistu (1 Ped. 3:15). Ak amtañäni, Estebanajj janis templor sum uñjkaspa, Dios contra ukhamarak Moisesan Leyip contras parlkaspa ukhamwa enemigonakapajj parlapjjäna. Jupanakan kʼarisipjjatap uñachtʼayañatakejja, Estebanajj discursopan kimsa tiemponakatwa parläna, wali amuyumpiw uka toqenakat parlarakïna. Uk jichhajj mayat may yatjjatañäni.

11, 12. 1) ¿Kunjamsa Estebanajj Abrahán chachat parlasajj judionakan chuymapar purtʼäna? 2) ¿Kunatsa Estebanajj discursopan Joseat parlarakïna?

11 Israelitanakan nayra awkinakapajj jakapkäna uka tiempo (Hech. 7:1-16). Estebanajj Abrahanat parlasinwa discursop qalltäna, Abrahanarojj Diosar taqe chuyma confiyatapatwa judionakajj wal respetapjjäna. ¿Kunatsa Estebanajj Abrahanat parlañ qalltpachäna? Kuna laykutejj taqeniw kuntï arskä ukampejj acuerdöpjjani sasaw jupajj amuypachäna, ukatwa Abrahanat parläna, Mesopotamia lugarankaskäna ukhajj kunjamsa “Jachʼa Diosajj jupar uñstäna” uksa qhanañcharakïnwa (Hech. 7:2). Cheqas Abrahanajj Suma Oraqenwa extranjero jaqjam jakäna, jupanjj janiw templosa ni Moisesan Leyipas utjkänti. Ukhamajj Diosar serviñatakejj ukanakajj wali wakiskirïnwa sasajj janiw khitis siskaspänti.

12 Ukjjarojj Abrahanat jutiri José chachatwa parlarakïna, jupajj judionakan wali respetatarakïnwa. Josearojja kunjamsa pachpa jilanakapajj uñisipjjäna (Josean jilanakapaw Israelan tribunakapan awkinakapäna), kunjamsa esclavot aljapjjarakïna, kunjamsa Diosajj Israelar manqʼat jiwañat salväna ukanakwa Estebanajj judionakar amtayäna. Cheqansa kunjamantï Joseajj uñjaskäna ukhamanwa Jesusajj uñjasirakïna. Estebanajj uk sumsa yatkchïnjja, janiw uka toqet qhan parlkänti, kuna laykutejj judionakan istʼasipkakiñapwa munäna.

13. Enemigonakapan kʼarisipjjatap uñachtʼayañatakejja, ¿kuna toqenakatsa Estebanajj parläna?

13 Moisesajj jakkäna uka tiempo (Hech. 7:17-43). Estebanajj wali jayaw discursopan Moisesat parläna, ukham parlatapajj wali askïnwa. Kuna laykutejj Sanedrinankapkäna ukanakat jilapartejj saduceonakäpjjänwa, jupanakajj Moisesan qellqat libronakapakwa katoqasipjjäna, janiw Biblian mayni libronakapat kun yatiñs munapkänti. Ak amtañäni, Estebanarojj Moisés contras parlkaspa ukhamwa kʼarintapjjäna. Ukajj jan cheqätap uñachtʼayañatakejja, Estebanajj qhawqsa Moisesarusa Leyiparus respetäna uka toqetwa discursopan parläna (Hech. 7:38). Ukatjja kunjamsa Moisesajj israelitanakar salvañatak chʼamachasïna, kunjamsa uka israelitanakajj Moisesajj 40 maranïkäna ukhajj jupa contra parlapjjäna, ukhat 40 maranak qhepat kunjamsa walja kuti jupa contra saytʼasipjjäna uka toqenakatwa Estebanajj parlarakïna. b Uka toqet wali sum qhanañchasajj akwa qhanstayäna: Jehová Diosajj markapar pʼeqtʼañapatak uttʼaykäna ukanakarojja, kutin kutiniw israelitanakajj kutkatasipjjäna.

14. Moisesat parlkasajja, ¿kuna toqenakatsa Estebanajj discursopan parläna?

14 Ukjjarusti kuntï Moisesajj mä profecian arskäna ukwa judionakar Estebanajj amtayarakïna. Uka profeciarjamajja, Moisesar uñtat yaqha profetwa Diosajj uttʼayañapäna. ¿Jupajj khitïpachänsa, kunjamsa juparojj katoqapjjpachäna? Uka ratojja Estebanajj janiw uka toqet kamskänsa. Antisas Diosajj Moisesar mä chʼapi taypit parlkäna ukhajja, kunjamsa uka cheqankir oraqejj santor tukuyatäna uka toqetwa parläna. Ukampejj akwa yatichañ munäna: Diosan munañaparjamajj kuna oraqes santor tukuyatakïspawa. Ukhamajj ¿Jehová Diosajj mä lugaran adoratäñakti munpachäna, mä arunjja Jerusalenankir templon adoratäñakti munpachäna? Uka toqet jichhajj yatjjatañäni.

15, 16. 1) ¿Kunatsa Estebanajj tabernaculot parläna? 2) ¿Kunjamsa Estebanajj Salomonan templopat parläna?

15 Tabernaculompi templompi utjkäna uka tiempo (Hech. 7:44-50). Templojj janïr utjkäna ukhajja, kunjamsa Jehová Diosajj mä tabernáculo lurañapatak Moisesar mayïna uka toqetwa Estebanajj Sanedrinankirinakar amtayarakïna. Tabernaculojja Diosar katuyat mä carpänwa, ukajj mä cheqat yaqha cheqaruw apthapisajj apasirïna. Ukhamajja templot sipansa tabernaculojj minusakïnwa sasajj janiw khitis siskaspänti, kuna laykutejj Moisesajj tabernaculonwa Jehová Diosar adoräna.

16 Templojj Jerusalenan inauguraskäna ukhajja, Salomonajj wali wakiskir arunakwa oracionapan aytäna. Estebanajj uka pachpa arunakwa arsurakïna, jupajj akham sänwa: “Jachʼa Diosajj janiw jaqen lurat utan jakkiti” sasa (Hech. 7:48; 2 Crón. 6:18). Cheqansa Jehová Diosajj templo toqejj amtap phoqaspawa, ukampis amtap phoqañatakejj janiw mä templojj wakiskapuniti. Ukhamajja ‘Diosar adorañatakejj jaqen lurat mä utaw wakisi’ sasajj janiw amuyañasäkiti. Ukjjarojja Estebanajj Isaías profetan aka arunakap aytasaw discursop tukuyäna: “Jehová Diosajj akham siwa: ‘Alajjpachajj tronojawa, oraqejj kayunakajan taktʼasiñaparakiwa. ¿Kunjam utaraki nayatak lurapjjasmasti? Jan ukajj ¿kawkinkisa samarañ lugarajajja? ¿Janit amparajajj taqe ukanak lurki?’ sasa” (Hech. 7:49, 50; Is. 66:1, 2).

17. 1) Estebanan discursopajj ¿kunjamsa judionakan jan wali amuyunakap qhanstayäna? 2) Estebanan discursopajj ¿kunjamsa jan juchanïtap uñachtʼayäna?

17 Estebanan arunakapat amuytʼasajja, kuna toqettï Sanedrinankirinakajj jupar juchañchapkäna ukajj jan cheqätapwa amuytanjja. ‘Diosajj janiw munañaparjampun taqe kuns luraykiti, janirakiw costumbrenakampis apayaskiti’ sasaw Estebanajj discursopan qhanstayäna, Diosajj kunjamsa jankʼak mä kun mayjtʼayasajj amtap phoqaspa uksa uñachtʼayarakïnwa. Estebanar istʼapkäna uka judionakajja, Jerusalenankir templor wal munasipjjäna, Moisesan Leyipjjar yapjjatapkäna uka costumbrenakapsa wal munasipjjarakïna. Ukampis kuna amtampis Jehová Diosajj Ley churäna, templsa lurayarakïna uk janiw jupanakajj amuyapkänti. Kuntï Estebanajj siskäna ukampejja, ‘¿Leyimpiru templompir jachʼañchañatakejj janit nayraqatajj Jehová Diosar istʼañasäkaspa?’ sasinsa judionakar jisktʼkaspäna ukhamänwa. Estebanajj Jehová Diosar istʼañatakiw chʼamachasïna. Ukhamajj kuntï jupajj discursopan arskäna uka arunakajja, jan kuna jan wal luratapwa uñachtʼayäna.

18. ¿Estebanat yateqasisajj kunanaksa lursna?

18 ¿Kunsa Estebanan discursopat yateqsna? Jupajj Qellqatanak sum uñtʼäna. Jiwasatï ‘Diosan arunakap cheqaparjam apnaqañ’ munstan ukhajja, Estebanjamarakiw Bibliat yatjjatañatakejj wal chʼamachasiñasa (2 Tim. 2:15). Estebanajj jan chuyma ustʼayasaw jaqenakar parläna, jiwasajj jupat yateqasisajj ukhamarakiw jaqenakar parlañasa. Jupar istʼapkäna uka judionakajj jan wali chuymanïpkchïnsa, istʼayasiñatakejj kuna toqentï acuerdöpkäna, kunanaktï wali importantet uñjapkäna uka toqenakatwa parläna. Ukatjja “awkinaka” sasaw wali respetomp jupanakar parlañ qalltarakïna (Hech. 7:2). Jiwasajj ukhamarakiw Biblian cheqa yatichäwinakap “llampʼu chuymampi wali respetompi” yatiyañasa (1 Ped. 3:15).

19. ¿Estebanajj kamsasas discursop tuktʼayäna?

19 “Cheqa yatichäwinakat jaqenakar parlasajj chuymanakapwa ustʼayirista” sasajj janiw ajjsarayasiñasäkiti, janirakiw jaqenakamp sum uñjayasiñ laykukejj Jehová Diosan juchañchir yatiyäwinakap cambiañasäkiti. Uka toqenakat Estebanajj wali yateqaskayawa. Estebanan discursop istʼasajja, jachʼa jachʼa tukuri juezanakajj janiw cambiapkänti, ukatwa Estebanajj espíritu santon yanaptʼapampejj jan ajjsartʼas akham sas discursop tuktʼayäna: “Kunjamtï nayra awkinakamajj lurapkänjja, ukhamarakiw jumanakajj lurapjjtajja” sasa. Uka nayra awkinakapajj Josearusa, Moisesarusa, taqe profetanakarusa rechazapjjänwa, jupanakajj ukhamäpjjarakïnwa (Hech. 7:51-53). Moisesampi taqe profetanakampejj Mesiasan jutañapatwa profecianak arsupjjäna, ukampis Sanedrinankirinakaw uka Mesiasar jiwayapjjäna. Ukham lurasajj Moisesan Leyipwa pʼakintasipkäna, ¡ukajj janipuniw akchʼas walïkänti!

“Tatit Jesús, espirituj katoqtʼasita” (Hechos 7:54–8:3)

“Ukanak istʼasasti jupanakajj walpun chuymanakapan colerasipjjäna, Estebanar uñkatasajj laka chʼakhanaks walpun tʼurusipjjäna” (Hechos 7:54).

20, 21. Estebanajj discursop tuktʼayjjäna ukhajja, ¿Sanedrinankirinakajj kuns lurapjjäna? ¿Kunjamsa Diosajj Estebanar chʼamañchtʼäna?

20 Niyakejjay Estebanan arunakapajj cheqächïnjja, juezanakajj janiw kamsañsa puedipkänti, ukatwa coleramp apayasisajj laka chʼakhanakap tʼurusipjjäna. Uk uñjasajja, Estebanajj ‘kunjamtï Jesusar lurapkänjja, ukham jan walirakwa nayar lurapjjetani’ sasaw amuypachäna.

21 Kunatï niya pasañampïskäna ukatakejja, Estebanan jan ajjsartʼirïñapaw wakisïna. Ukatwa jupar chʼamañchtʼañatakejj mä visión Diosajj uñjayäna. ¡Estebanajj Diosan kʼajkir qhanapwa uñjäna, Jesusarojj Diosan kupëjjapan saytʼat uñjarakïna! Ukampis kuntï visionan uñjkäna uk Sanedrinankirinakar säna ukhajja, jupanakajj jiñchunakap amparampiw lluptʼasipjjäna, kuna laykutejj Jesús pachpaw uka pachpa tribunalan Mesiasätap qhanañchäna, kunjamsa Awkipan kupëjjapar qontʼasiñapäna uksa sarakïnwa (Mar. 14:62). Estebanajj kuntï visionan uñjkäna ukajja, Jesusan arunakapajj cheqäskapunitapwa uñachtʼayäna. ¡Cheqas Sanedrinankirinakajj Mesiasar traicionasaw jiwayapjjäna! Estebanarojj niya uka pachparakwa lurañ munapjjäna, ukatwa jupar qalanakamp jaqjasin jiwayañatak apapjjäna. c

22, 23. ¿Estebanajj Jesusjamarakiw jiwäna sasajj kunatsa sissna? ¿Kunjamsa cristianonakajj Estebanjam Diosar confiyaraksna?

22 Estebanajj janïr jiwayat uñjaskasajj Jesusjamarakiw sumak jikjjatasïna, ¿kunatsa? Estebanajj Jehová Diosaruw taqe chuyma confiyäna, jupar jiwayapkäna uka jaqenakarus perdonarakïnwa. Jupajj akham sänwa: “Tatit Jesús, espirituj katoqtʼasita” sasa. Ukham siskäna ukhajja, inas Jesusarojj Diosan kupëjjapan saytʼata visionan uñjaskakchïna. Cheqas Estebanajj Jesusan chʼamañchtʼkir arunakap sum yatïna, Jesusajj akham sänwa: “Jiwatat jaktañasa jakañasa nayätwa” sasa (Juan 11:25). Ukampis tukuyarojja, akham sasaw Diosar jachʼat orasïna: “Jehová Dios, aka juchatjja janikiy jupanakar juchañchamti” sasa. Ukanak arsusasti jupajj jiwañanwa iktʼawayjjäna (Hech. 7:59, 60).

23 Jesusan discipulonakapatjja, Estebanaw nayraqatajj enemigonakapamp jiwayat uñjasïna (“ Estebanajj Jesusan testigopätap laykuw jiwäna” sat recuadro uñjjattʼäta). Ukampis janiw jupakejj ukham jiwayat uñjasiwaykiti. Jichha tiemponsa, Diosan yaqhep servirinakapajj yaqha religionanakar sariri wali munañani jaqenakampi, wali munañani politiconakampi, jan sinttʼasis arknaqeri gruponakamp jiwayataw uñjasiwayapjje. Uk yatiñajj llakisiñjamawa, ukampis Estebanjamaw Diosar wal confiyañasa. Jesusajj niyaw Reyjam apnaqjje, niyarakiw Diosat jan jitheqtasin jiwawayapki ukanakarojj jaktayani. Jehová Dios Awkipaw juparojj Reyit apnaqañapatak autoridad churawayi (Juan 5:28, 29).

24. ¿Estebanar jiwayapkäna ukhajj kunsa Saulojj luräna? ¿Estebanan jiwatap qhepat kuna askinakas utjäna?

24 Estebanajj jiwayatäkäna ukhajj Saulo sat waynaw ukankarakïna, jupatakejj Estebanar jiwayañ amtasitapajj walikïskänwa. Estebanar qalanakamp jaqjapkäna uka chachanakan isinakapjja, jupaw uñjaskäna. Estebanajj jiwjjäna uka qhepatjja, jan sinttʼasisaw Saulojj Jesusan discipulonakapar arknaqañ qalltäna. Ukampis Estebanan jiwatapajja, cristianonakarojj jupjam jiwañkam Diosat jan jitheqtapjjañapatakiw chʼamañchtʼäna. Walja maranak qhepatjja, Saulojj kuna jan waltï judionakajj Estebanar lurapkäna ukar yanapatapat wal arrepentisïna, jupajj qhepat Pablo sasin uñtʼatäjjänwa (Hech. 22:20). Cheqas jupaw Estebanar jiwayapkäna ukhajj yanaptʼäna, ukatwa qhepat akham säna: “Nayrajj Dios contra jan wal parliri, markapar jan waltʼayañatak arknaqeri, jan respetasiri ukhamäyätwa” sasa (1 Tim. 1:13). Pablojj janiw Estebanar armkänti, ni wali musparkañ discursopatsa armaskänti. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Jupajj walja discursonakapansa qellqatanakapansa Estebanan yaqhep arunakapwa aytäna (Hech. 7:48; 17:24; Heb. 9:24). Mä qhawqha tiempotjja, ‘Diosamp sumat uñjatäkäna, jupat chʼam katoqkarakïna’ uka Estebanat yateqasisaw Pablojj Diosar wal confiyäna, jupjam jan ajjsartʼirirakïnwa. ¡Jiwasajj Pabljamarakiw Estebanat yateqassna!

a Estebanan enemigonakapat yaqhepajja, “Libre Jaqenakan Sinagogapa” taypinkirïpjjänwa (uka jaqenakajj inas romanonakamp katuntata ukat antutata uñjasipjjchïna, jan ukajj inas esclavöñat librëjjasin judionakan religionapar mantapjjchïna). Yaqhepanakajj Cilicia markatäpjjänwa, Tarso markankir Saulos uka markat jutirirakïnwa. Ukampis jupajj cilicionakampiw Estebanamp jiskhisir saräna sasajj janiw Bibliajj qhanañchkiti.

b Estebanajj kuna toqenakattï discursopan parlkäna ukanakajja, Biblian Hechos libronakwa uñsti. Moisesajj kunanaksa Egipton yateqäna, uka markat escapjjäna ukhajj qhawqha maranïnsa, qhawqha maranakas Madián markan jakarakïna taqe ukanakatwa Hechos librojj parli.

c Romanonakan leyinakaparjamajja, amuyatajja Sanedrinankirinakajj janiw maynir jiwayañatak autoridadanïpkänti (Juan 18:31). Ukhamäkchïnsa, Estebanajj coleramp atipayasir jaqenakamp jiwayataw uñjasïna, jupajj janiw mä jan wali luratapat juchañchatäsin jiwkänti.