Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 27

“Diosan Reinopat phoqatpach jupanakar qhanañchäna”

“Diosan Reinopat phoqatpach jupanakar qhanañchäna”

Roma markan Pablojj predicaskakïnwa

Hechos 28:11-31 textot apstʼatawa

1. ¿Khitirus Pablompi compañeronakapampejj confiyapjjäna, ukat kunatsa?

 PABLOMPI Lucasampi Aristarco jilatampejja, 59 mara jakʼanakan Mediterráneo lamar qotankir Malta islatwa viajipjjäna, jupanakajj Italia markaruw trigo apir mä barcot sarapjjäna. Uka barco nayräjjansti “Zeusan Wawanakapan” uñnaqanakapaw apkatatäna. Ukhatakejja Pablojj preso katuntatakïskänwa (Hech. 27:2). Uka barcon trabajirinakajja, Zeus diosan Cástor ukat Pólux ispa wawanakapan jarkʼaqatäñwa suyapjjäna, ukampis Pablompi compañeronakapampejj janiw uk suyapkänti (Hech. 28:11). Jupanakajj Jehová Diosaruw servipjjäna. Cheqansa Jehová Diosaw Pablorojj ‘Roma markanwa kunatï cheqäki uk qhanañchäta, Cesaran nayraqatapanwa uñstarakïta’ sasin säna (Hech. 23:11; 27:24).

2, 3. ¿Pablojj viajkäna uka barcojj kawkirus saräna, ukat taqpach viajepan khitis Pablomp chikäskäna?

2 Siciliankir Siracusa sat markar purisajj kimsa urunakaw barcojj ukan quedasïna (Siracusa markajj Atenas ukhamarak Roma markanakjam wali importante markänwa), uka qhepatjja Italiat sur toqenkkäna uka Regio marka toqeruw saräna. Ukjjarusti sur toqet thaytʼankäna uka thayan yanaptʼapampejja, barcojj 324 kilometronakwa ratuk viajïna, ukatjja Italiankir Puteoli puertoruw payürut purïna, uka puertojj jichha tiempon Nápoles marka jakʼankiwa (Hech. 28:12, 13).

3 Pablon Roma markar puriñapatakejj mä jukʼakiw faltjjäna, uka markanwa Nerón emperadoramp juzgatäñapäna. Taqpach viajepanjja “taqe kunan chuymachtʼasiri” Diosaw Pablompïskäna (2 Cor. 1:3). Kunjamtï aka capitulon yatjjatkañänejja, Jehová Diosajj Pablor yanaptʼaskakïnwa, Pablos taqe chuymaw misionerjam Diosan arunakap yatiyaskakïna.

“Pablojj Diosaruw yuspäräna, chʼamañchtʼatarakïnwa” (Hechos 28:14, 15)

4, 5. 1) Puteoli markanjja, ¿khitinakas Pablompir compañeronakapampir katoqtʼapjjäna, ukat kunatsa jilatanakan ukar sarañapatakejj Pablor dejasïna? 2) Carcelan llawintatäkasajja, ¿cristianonakajj kuna askinaksa sum sarnaqasajj jikjjatapjjaspa?

4 Puteoli markanjja, Pablompi compañeronakapampejj jilatanakampiw jikisipjjäna, jupanakajj “paqallqo urunakay nanakamp chik akan quedasipjjam” sasaw mayipjjarakïna (Hech. 28:14). ¡Uka jilatanakan katoqtʼasirïpjjatapajj wali yateqaskayawa! Pablompiru compañeronakapampir katoqasajja, uka jilatanakajj Diosar serviskakiñatakejj wali chʼamañchtʼatäpjjänwa. Niyakejjay ukhajj Pablojj presot katuntatäskchïnjja, ¿kunatsa jilatanakan ukar sarañap guardianakajj dejapjjpachäna? Amuyatajja, Pablojj sum sarnaqatapampiw guardianakan chuymapar purtʼäna.

5 Jichhürunakanjja, Diosar servipjjatapat carcelan llawintat jikjjatasipki uka jilat kullakanakampejj ukaw pasaraki. Kunanaktï yaqha presonakajj jan lurapkaspa ukanakwa jilat kullakanakajj lurapjje, kuna laykutejj jupanakajj honradöpjjewa, confiykañäpjjarakiwa. Rumania markankir mä chachat parltʼañäni, jupajj lunthatasir jaqëtapat 75 maranakaw carcelan jistʼantatäñapäna, uka tiemponwa Bibliat yateqañ qalltäna, ukatwa jakäwipan cambionak luräna. Uk amuyasasti guardianakajj uka chachar confiyjjapjjänwa, kunanakay carcelan munaschïna ukanak aliris jan guardianiw markar khitapjjarakïna. Cheqansa sum sarnaqatasajj Jehová Diosaruw jachʼañchi (1 Ped. 2:12).

6, 7. Roma markankir cristianonakajja, ¿kunjamsa wali munasirïpjjatap uñachtʼayapjjäna?

6 Puteoli markatsti, amuyatajj Pablompi compañeronakapampejj mä 50 kilometronakwa Capua markakam sarapjjäna, jupanakajj Roma markar sarki uka Apia Thaknamaw sarapjjäna. Uka thakejj basaltot (volcanat mistur lava) lurat jachʼa tʼalpha qalanakamp luratänwa, uka thaknam saririnakajj wali suma lugaranakwa uñjapjjerïna, yaqhep lugaranakatsti Mediterráneo lamar qotaw uñstarakïna. Pontinas sat siniyanak (pantanonak) jakʼsa thakejj pasarakïnwa, uka siniya lugaranakajj Roma markat mä 60 kilometronak jayankänwa, Apio Qhatu jakʼankarakïnwa. Lucasajj akham siwa: “[Roma markankir jilatanakajj] nanakat istʼasajja, Kimsa Tabernanaka satäki ukjakama ukhamarak Apio Qhatu satäkis ukjakamaw [...] nanakamp jikisiñatak jutapjjäna” sasa. Kimsa Tabernanaka siski uka lugarajj samartʼañatak mä cheqänwa, Roma markat mä 50 kilometronak jayankarakïnwa. ¡Jilatanakan ukakam sarapjjatapajj Pablor wal munasipjjatapwa uñachtʼayäna! (Hech. 28:15).

7 Apio Qhatojja, janiw qarit viajirinakatakejj mä suma samartʼañ lugaräkänti. Uka toqet parlkasajja, poesía qellqerïkäna romanökarakïna uka wali uñtʼat Horacio chachajj akham sänwa: “Apio Qhatunjja walja marineronakaw utjäna, jupanakajj wali qhorunakäpjjänwa. Umas janiw sumäkänti, janirakiw manqʼas manqʼañjamäkänti” sasa. Ukhamäkchïnsa, Roma markat jutapkäna uka cristianonakajj taqe chuymaw Pablompir compañeronakapampir suyapjjäna, ukhamat jupanakar Roma markakam compañtʼañataki.

8. ¿Kunatsa Pablojj jilatanakar ‘uñjasajj’ Diosar yuspäräna?

8 Bibliajj akham saskakiwa: “Jupanakar uñjasasti Pablojj Diosaruw yuspäräna, chʼamañchtʼatarakïnwa” sasa (Hech. 28:15). Cheqansa Pablojj wali chʼamañchtʼata, chuymachtʼataw jikjjatasïna, kuna laykutejj jupanakat mä qhawqhanirojj sum uñtʼjjäna. ¿Kunatsa Pablojj Diosar yuspärpachäna? Jupajj ak sum yatïna: munasiñajj espíritu santon achupawa (Gál. 5:22). Jichhürunakanjja, espíritu santon yanaptʼapampejj ukhamarakiw cristianonakajj mayninak layku sacrificionak lurapjje, yanaptʼa munapki ukanakarus chuymachtʼapjjarakiwa (1 Tes. 5:11, 14).

9. ¿Pablor katoqer sarapkäna uka jilatanakat yateqasisajj kunsa luraraksna?

9 Amuytʼañataki, espíritu santon yanaptʼapampejja wali katoqtʼasiri jilat kullakanakajj superintendente de circuito jilatanakaru, misioneronakaru, Diosar sapürunjam servir jilat kullakanakaruw wali sum katoqtʼapjje. Kuna laykutejj Diosar jukʼamp serviñatakejj walja sacrificionakwa jupanakajj lurapjje. Ukhamajj superintendente de circuito jilatajj congregacionasar visitkani ukhajja, ¿janit utasar katoqtʼksna? ¿Janit jupamp chik predicañatakis tiempo apstʼasksna? Ukhamtï lurañäni ukhajja, walja bendicionanakwa katoqañäni. Sañäni, Pablona ukat compañeronakapan experiencianakap istʼapkäna uka romano jilatanakajja, wali chʼamañchtʼataw jikjjatasipjjäna (Hech. 15:3, 4).

“Uka secta contrajj taqe cheqanwa parlapjje” (Hechos 28:16-22)

10. Roma markar purïna ukhajja, ¿kunjamansa Pablojj uñjasïna, ukat kunsa jankʼak luräna?

10 Pablompi compañeronakapampejj Roma markar purjjapjjäna ukhajja, “Pablorojj alquilat utaparuw sapak khitjjapjjäna, mä soldadow jupar uñjaskarakïna” (Hech. 28:16). Khitinakatï pachpa utapan arrestatäpkäna ukanakajja, kawkïr soldadotï uñjkäna ukar cadenamp chinkatatänwa, ukhamat jan escapapjjañapataki. Ukampis Pablojj cadenanakamp chinuntatäkasas Reinon suma yatiyäwinakap predicaskakïnwa. Roma markar purisajj kimsa urunakakiw jupajj samartʼäna, uka qhepatjja wali importante judionakaruw jawsthapiyäna, ukhamat jupanak nayraqatan uñstasin Diosan arunakap yatiyañataki.

11, 12. Istʼapkäna uka judionakan chuymapar purtʼañatakejja, ¿kunsa apóstol Pablojj luräna?

11 Pablojj akham sänwa: “Jilatanaka janiw nayajj kunsa marka contrajj lurkti, janirakiw nayra awkinakasan costumbrenakap contrajj kunsa lurkti, ukhampachas romanonakan amparaparuw Jerusalenan preso katuntat apjjaruyapjjetu. Sum yatjjatasajja romanonakajj janiw nayar jiwayañatakejj kuna juchsa jikjjatapkänti, ukatwa antutañ munapjjetäna. Ukampis judionakajj janiw uk munapkänti, ukatwa nayajj Cesaramp juzgatäñatak mun jan mun mayta, ukhamarus janiw nayajj markaj contra quejasiñatakejj uk maykti” sasa (Hech. 28:17-19).

12 Istʼapkäna uka judionakarojj “jilatanaka” sasaw Pablojj säna, ukham sasajj kuntï judionakajj yatiñ munapkäna ukarjam parlatapa ukhamarak jan yaqhachasirïtapwa qhan uñachtʼayäna (1 Cor. 9:20). Maysa toqetjja, kuna amtampis Roma markar purïna ukwa judionakar säna, jupajj janiw judionakar cheqañchir sarkänti, jan ukasti Cesaramp juzgatäñ munasaw uka markar saräna. Ukampis Roma markankir judionakajja, Pablon Cesaramp juzgatäñ mayitap janiw yatipkänti (Hech. 28:21). ¿Kunatsa Jerusalenankir judionakajj Romankir judionakar uk jan yatiyapkpachäna? Uka toqet parlkasajj mä qellqatajj akham siwa: “Juyphipachajj pasjjäna uka qhepatjja, Pablojj sarkäna uka barcow Italia markar nayraqat purpachäna, ukhamajj wali importante judionakajj janiw Jerusalenat puripkpachänti, janirakiw Pablor juchañchaskäna uka toqet parlir mä cartas utjkpachänti” sasa.

13, 14. ¿Kunjamsa Pablojj Reinon suma yatiyäwinakap predicañ qalltirïna, ukat kunsa jupat yateqassna?

13 Diosan Reinopat jukʼamp yatiñ munapjjañapatakejja, Pablojj judionakar akham sänwa: “Nayajj jumanakar uñjañatakisa jumanakamp parltʼañatakis [wal] ruwtʼasta. Kuntï Israel markajj suyki uka laykuw nayajj aka cadenanakamp chinuntat uñjasta” sasa (Hech. 28:20). Cheqansa cristiano congregacionankirinakajj Mesiasata ukhamarak Diosan Reinopatwa predicapjjerïna, Pablojj “kuntï Israel markajj suyki” sasajj uka toqetwa parlaskäna. Ukatjja judío ancianonakajj akham sapjjänwa: “Kunanaksa jumajj amuyta ukwa nanakajj juma pachpat istʼañ munapjjta. Cheqas nanakajj yatipjjtwa, uka secta contrajj taqe cheqanwa parlapjje” sasa (Hech. 28:22).

14 Kunapachatï suma yatiyäwinak yatiykañäni ukhajja, Pablot yateqasisajj istʼapkistu ukanakarojj jisktʼañasawa, Bibliat jukʼamp yateqañ munapjjañapatakis chuymar purtʼkir arunakwa parlañasaraki. Ukatakejja Razonamiento a partir de las Escrituras, Benefíciese de la Escuela del Ministerio Teocrático, Sum liytʼañataki yatichañataki chʼamachasiñäni sat qellqatanakaw yanaptʼistaspa. Ukanakampitï yanaptʼayasiñänejja, suma yatichirïñäniwa.

“Diosan Reinopat phoqatpach” Pablon yatiyatapajj wali yateqaskayawa (Hechos 28:23-29)

15. ¿Pablon predicatapat kunanakas qhansti?

15 Pablojja judionakamp “tantachasiñatakejj” mä uru amtäna, ukatwa uka urojj kawkjantï jupajj alojaskäna uka utarojj waljani sarapjjäna. Jupanakarojja Pablojj alwat jaypʼukam yatiyasaw Diosan Reinopat phoqatpach qhanañchäna. “Jesusar creyipjjañapatakejj Moisesan Leyiparjama Profetanakan Qellqatanakaparjamaw jupanakar amuytʼayañatak chʼamachasïna” (Hech. 28:23). Kunjamsa Pablojj judionakar predicäna ukanjja, aka pusiw qhansti: 1) Diosan Reinopatwa Pablojj parläna. 2) Jaqenakan chuymapar purtʼkirwa parläna. 3) Qellqatanakampiw amuytʼayäna. 4) Janiw jupa pachpatak llakiskänti, ukatwa “alwat jaypʼukam” predicäna. ¡Ukham luratapajj wali yateqaskayawa! Pablojj kunanaktï predickäna ukarojj yaqhepajj “creyipjjänwa”, yaqhepasti janiw creyipkarakïnti. Lucasan arunakaparjamajja, jaqenakajj may may amuyasajj sarjjapjjarakïnwa (Hech. 28:24, 25a).

16-18. Judionakan jan istʼañ munapjjatapat ¿kunatsa Pablojj jan chuym ustʼayaskpachäna? ¿Jaqenakajj jan istʼañ munapkistani ukhajj kunsa lurañasa?

16 Biblian profecianakaparjamajja, janiw taqe jaqenakapunejj Diosan arunakap katoqasipjjañapäkänti. Pablojj uk sum yatïna, kuna laykutejj uka nayras waljaniw jupar jan istʼapkarakïnti (Hech. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9). Ukatwa jupar jan istʼasin sarjjasipkäna uka jaqenakarojj Pablojj akham säna: “Qhanpun espíritu santojj Isaías profeta taypejj nayra awkinakamar parläna, akham sasa: ‘Aka markar sarasin akham sanim: “Istʼkasinsa janiw kunjamatsa amuyapkätati, uñjkasinsa janirakiw kunjamats amuyapkätati. Aka jaqenakajja, janiw kunsa chuymanakapar katoqasiñ munapkiti”’ sasa” (Hech. 28:25b-27). Uka jaqenakan amuyunakapajj chʼamaktʼayatäkaspänsa ukhamänwa, ukatwa suma yatiyäwinakap jan katoqasiñ puedipkänti. ¡Ukajj wali llakkañänwa!

17 Jupar jan istʼapkäna uka judionakarojja, Pablojj akham sasaw tukuyañatakejj säna: ‘Yaqha markanakajj cheqpachapuniw istʼapjjaniʼ sasa (Hech. 28:28; Sal. 67:2; Is. 11:10). Cheqansa uka toqet razonaniw parlaskäna, kuna laykutejj jan judiöpkäna ukanakat waljanejj taqe chuymaw Reinon suma yatiyäwinakap katoqasipjjäna (Hech. 13:48; 14:27).

18 Pablot yateqasisajja, Reinon suma yatiyäwinakap jaqenakajj jan istʼañ munapkani ukhajj janiw chuym ustʼayasiñasäkiti. Cheqansa janiw taqe jaqenakapunejj wiñay jakañar apki uka thak sarañ amtapkaniti (Mat. 7:13, 14). Ukampis suma chuyman jaqenakajj Jehová Diosar adorañ amtapjjani ukhajja, jupanakamp chikaw kusisiñasa, Diosan markapar mantanipjjatapats taqe chuymaw katoqañasaraki (Luc. 15:7).

“Diosan Reinopat yatiyäna” (Hechos 28:30, 31)

19. Pablojj alquilat utapan jistʼantatäkäna ukhajja, ¿kunsa luraskakïna?

19 Hechos libron qellqatäki uka Lucasan qhep qhepa arunakapajja, wali chʼamañchtʼkiriwa, ukan jupajj akham siwa: “Uka markanjja pä maraw Pablojj alquilat utapan quedasïna, jupan ukar jutirinakarus wali munasiñampiw katoqarakïna. Jupanakarojj Diosan Reinopat yatiyäna, jan ajjsartʼasaw Tatit Jesucristots yaticharakïna, jan khitins jarkʼata” sasa (Hech. 28:30, 31). Apóstol Pablojj wali yateqaskayawa, jupajj wali katoqtʼasiri, Jehová Diosar confiyiri, taqe chuyma predikiri ukhamänwa.

20, 21. Roma markankkäna ukhajja, ¿khitinakarus Pablojj yanaptʼäna?

20 Apóstol Pablojj munasiñamp katoqtʼkäna ukanakat maynïrejj Onésimo chachänwa, jupajj Colosas markat escapanir mä esclavönwa. Juparuw Pablojj cristianor tukuñapatak yanaptʼäna, qhepatjja Pablotakejj “Onesimojj jan jitheqtiri munat” jilapäjjänwa. Pablojj Onesimorojj walpun munasïna, ukatwa jupajj ‘wawajawa’, “mä awkjamaw” jupatak tukta sasin säna (Col. 4:9; Filem. 10-12). ¡Onésimo chachajj walpun Pablor chʼamañchtʼpachäna! a

21 Apóstol Pablon wali yateqaskay sarnaqatapatjja, waljaniw askinak jikjjatapjjarakïna. Filipos markankirinakarojj akham sasaw Pablojj qellqäna: “Kunanakatï nayar paskitu ukanakajj suma yatiyäwinakan jukʼamp yatiyasiñapatakiw yanaptʼawayi. Roma marka apnaqeri reyin guardianakapasa mayni jaqenakasa taqeniw Cristo layku cadenanakampi chinuntat uñjasitajat yatipjje. Tatitur serviri jilatanakatjja, waljaniw nayan cadenanakampi chinuntatätaj laykojj chʼam katjjatapjje, Diosan arunakapsa jan ajjsartʼasaw jukʼamp yatiyasipkaraki” sasa (Filip. 1:12-14).

22. ¿Alquilat utapan llawintatäkasajj kunsa Pablojj luräna?

22 Roma markan alquilat utapan llawintatas apóstol Pablojj uñjaskchïnjja, wali wakiskir cartanakwa qellqäna, jichhajja uka cartanakajj Griego Arut Qellqatanak taypinkjjewa. b Kawkïr markanakarutï apaykäna uka cartanakajja, nayrïr patak maranakan jakir cristianonakaruw yanaptʼäna. Jichhürunakanjja Pablon qellqat uka cartanakapajj ukhamarakiw yanaptʼistu, kuna laykutejj Diosan amuytʼayatäsin qellqatawa (2 Tim. 3:16, 17).

23, 24. Pabljam ina chʼusat carcelan llawintatpachasa, ¿kunsa walja cristianonakajj jichha tiempon lurapjje?

23 Pusi maranak qhepat Pablojj antutatäjjänwa, uka toqet Hechos librojj janiw parljjeti. Cheqas Cesarea markanjja, pä maranakaw Pablojj carcelan llawintatänjja, Roma markansti pä maranakaw alquilat utapan llawintat uñjasirakïna (Hech. 23:35; 24:27). c Ukhamanakan uñjaskasas Pablojj janiw aynachtʼkänti, qhawqtï Diosatak lurañ puedkäna uk luraskakïnwa. Jichhürunakanjja, walja jilat kullakanakaw ina chʼusat carcelan llawintat uñjasipjjaraki, ukhamäkchisa kusisitakïsipkiwa ukat predicasipkakiwa. España markankir Adolfo jilatat parltʼañäni, jupajj ejercitor jan sarañ munatapatwa carcelan llawintat uñjasïna. Mä oficialajj akham sasaw jupar säna: “Walpun nanakajj jumat musparapjjta. Wal tʼaqesiyapjjerïsma ukhajj jukʼampiw kusisirïtajja, janiw usuchjir arunaksa parlirïktati” sasa.

24 Tiempompejja, Adolfo jilatarojj wal confiyjjapjjäna, ukatwa jupan celdapajj jan llawintatäjjänti. Soldadonakas Biblia toqet jisktʼañatakiw jupan ukar sarapjjerïna. Yamas mä guardiajja, Biblia liytʼañatakiw Adolfo jilatan celdapar mantirïna, ukañkamasti Adolfo jilataw jan khitis jupar uñjañapatak vigilirïna. ¡Ukham pasatapajj wali musparkañawa! Diosat jan jitheqtir uka jilatanakat yateqasisajja, jan walinakan uñjaskasas ‘Diosan arunakap jan ajjsartʼas jukʼamp yatiyasipkakiñäni’.

25, 26. ¿Kuna profecía phoqasirsa Pablojj uñjäna, ukat uka profeciajj jichha tiempon phoqasiskarakiti?

25 Hechos librojja, kunjamsa cristianonakajj suma yatiyäwinak yatiyañatakejj wal chʼamachasipjjäna uka toqetwa wali sum parli. Ukatjja kunjamsa apóstol Pablojj alquilat utapar sarapkäna ukanakar ‘Diosan Reinopat yatiyaskakïna’ uka toqet parlasaw tukuyaraki. Nayrïr capitulonjja, kun lurapjjañapsa Jesusajj discipulonakapar mayïna ukaw jikjjatasi, jupajj akham sänwa: “Espíritu santojj jumanakjjar jutkani ukhaw chʼam katoqapjjäta, Jerusalén markanwa nayat qhanañchapjjarakïta, taqe Judeana, Samariana ukhamarak taqe aka oraqpachana” sasa (Hech. 1:8). Jesusajj uka arunak siskäna ukhat janiw ni 30 maranakas paskänti, ukampis “suma yatiyäwinakajj oraqpachanwa” yatiyasjjäna (Col. 1:23). d ¡Ukajja Diosan espíritu santopajj qhawqha chʼamanisa ukwa uñachtʼayistu! (Zac. 4:6).

26 Jichhürunakanjja, Jehová Diosan espíritu santopan yanaptʼapampejj ukhamarakiw ajllit cristianonakajj Diosan Reinopat phoqatpach qhanañchapjje, jupanakajj ‘yaqha ovejanaka’ sasin uñtʼatäpki uka cristianonakamp yanaptʼayasisaw 240 markanakan predicasipki (Juan 10:16; Hech. 28:23). ¿Jiwasat kamsasirakispasa? ¿Taqe chuymat uka luräwimp phoqañatak chʼamachasisktanjja?

a Pablojj Onésimo chachamp chikaw quedasiñ munäna, ukampis janiw Roma markan leyinakap pʼakintañ munkänti. Cheqansa Onésimo chachan Pablor serviñapajj janiw wakiskänti, kuna laykutejj Onésimo chachajj cristianökäna uka Filemonan esclavopänwa. Ukatwa Onésimo chachajj Filemón patronapan ukar kuttʼjjäna, Pablon qellqat mä cartwa Filemonatakejj aparakïna, uka cartanjja munasiñamp esclavopar katoqjjañapwa Pablojj mayïna, kuna laykutejj Onésimo chachajj cristiano masipäjjänwa (Filem. 13-19).

c ¿Kunas 61 mara qhepat Pablor paspachäna?” sat recuadro uñjjattʼäta.

d Suma yatiyäwinakajj oraqpachanwa yatiyasjje” sat recuadro uñjjattʼäta.