Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 24

“¡Jan ajjsaramti!”

“¡Jan ajjsaramti!”

Judionakajj Pablor jiwayañwa amtapjjäna, ukampis jupajj Félix nayraqatanwa arstʼasïna

Hechos 23:11–24:27 textot apstʼatawa

1, 2. ¿Kunatsa Pablojj Jerusalenan arknaqatäñ jan ajjsarkäna?

 JERUSALÉN markankir wali colerat jaqenakat Pablojj salvaskchïnsa, mayamp katuntataw uñjasïna. Kuna jan walinakantï Jerusalén markan uñjasiñapäkäna uk Pablojj sum yatjjäna, kuna laykutejj “carcelan llawintata tʼaqesiyata” ukhamapuniw uñjasiñapäna (Hech. 20:22, 23). Ukampis kunjamanakan uñjasisas tʼaqesiñapäna uk janis sumpach yatkchïnjja, Jesusan sutip laykojj tʼaqesiskakiñapänwa (Hech. 9:16).

2 Cristiano profetanakas ‘katuntataw uñjasïta, “yaqha markankir jaqenakaruw” katuyapjjarakïtam’ sasaw Pablor sapjjäna (Hech. 21:4, 10, 11). Mä qhawqha tiempo nayrajj walja judionakaw jupar jiwayañ munapjjäna, uka qhepatjja Sanedrinankirinakaw niyapun ‘jiwayapjjarakïna’. Ukampis jichha kutinjja, romano soldadonakaw jupar salväna, wasitatwa Pablojj tribunal nayraqatan parlañaparakïna (Hech. 21:31; 23:10). ¡Ukhaman uñjasisajja Pablojj chʼamañchtʼatäñwa munäna!

3. ¿Predicaskakiñatakejj kuna chʼamañchtʼkir yanaptʼanaksa katoqtanjja?

3 Jichhürunakan “taqe khitinakatejj Cristo Jesusan arkiripjam jakañ munapki, Dios chuym jakañ munapkaraki ukanakajja, jan waltʼayañatak arknaqataw uñjasipjjarakini” (2 Tim. 3:12). Awisajja, predicaskakiñatakejj chʼamañchtʼatäñwa jiwasajj munaraktanjja. “Suma phoqeri amuyasir esclavojja”, Bibliat apstʼat qellqatanak toqe ukat tantachäwinak toqew chʼamañchtʼkir yanaptʼanak horasapar churistu, ¡walpun ukanakat yuspärtanjja! (Mat. 24:45). Jehová Diosajja, janipuniw khiti enemigos servirinakajar tukjkaniti ni predicacionsa saytʼaykaniti sasaw arsuwayi (Is. 54:17; Jer. 1:19). ¿Apóstol Pablot kamsasirakispasa? Arknaqatas uñjaskchïnjja, ¿suma yatiyäwinak phoqatpach yatiyaskakiñatakejj yanaptʼa katoqpachänti? Ukhamächïna ukhajja, ¿kuna kasta yanaptʼsa katoqpachäna, ukat kunsa lurpachäna?

Jiwayañatak arsupkäna ukajj janiw phoqaskänti (Hechos 23:11-34)

4, 5. ¿Khitis Pablor chʼamañchtʼäna, ukat kunatsa horasaparuw Pablojj chʼamañchtʼatäna sasajj sissna?

4 Sanedrinat salvatäkäna uka arumajja, Pablojj chʼamañchtʼkir arunakwa katoqäna. Uka toqet Bibliajj akham siwa: “Tatitojj Pablon jakʼapa[ruw] saytʼasïna, sarakïnwa: ‘¡Jan ajjsaramti! Kunjamtï Jerusalén markan phoqatpach nayat yatiyktajja, ukhamarakiw Roma markan yatiyañama’ sasa” (Hech. 23:11). Jesusan uka chʼamañchtʼkir arunakap istʼasajja, Pablojj Roma markar viajiñatakisa, uka markan Jesusjjat suma yatiyäwinak yatiyañatakis jakaskakïwa sasaw amuyäna.

“40 jila chachanakaw akatjamat jupar katjañatak suyasipki” (Hechos 23:21).

5 Pablojj horasaparuw chʼamañchtʼir arunak katoqäna, kuna laykutejj qhepürojja 40 jila judío chachanakajj “Pablor jiwayañatakiw amtapjjäna, akham sasaw mä juramento lurapjjarakïna: ‘Pablor jiwayañkamajj janipuniw manqʼkañäniti ni umkañänisa. Jiwasatï uka juramentor jan phoqkañänejja, maldisitäñäniwa’ sasa”. Juramento lurasin arsupjjatapajja, Pablor jiwayañpun munapjjatapwa uñachtʼayistu. Janitï uka amtasarjam phoqkañänejja, maldisitäñäniwa sasaw jupanakajj sapjjarakïna (Hech. 23:12-15). Sacerdotenakana ukhamarak ancianonakan amtanakaparjamajja, Sanedrinaruw Pablorojj mayampi irpapjjañapäna, ukhamat jukʼamp jisktʼanak lurañataki. Ukampis Sanedrinar apóstol Pablor irpkasajja, jan wali amtani chachanakaw thakin suyjjatapjjañapäna, ukhamat Pablor atacasin jiwayañataki.

6. Enemigonakapan jan wali amtanakapjja, ¿khiti toqes Pablojj yatïna, ukat kunsa Pablon sobrinopat wayn tawaqonakajj yateqasipjjaspa?

6 Ukampis Pablon sobrinopaw kuna jan waltï uka judío chachanakajj amtapkäna uk yatïna, ukatjja Pabloruw uka toqet yatiyarakïna. Ukatwa Pablojj uka toqet Claudio Lisias sat ejerciton comandantepar yatiyañapatak sobrinopar khitäna (Hech. 23:16-22). Jehová Diosajja, Pablon sobrinopjam chuymanïpki uka wayn tawaqonakarojj wal munasi. Uka wayn tawaqonakajja, Pablon sobrinopjamaw jupanakan askip thaqañat sipans Diosan markapan askip thaqapjje, Reinon suma yatiyäwinakap yatiyasiñapatakis wal chʼamachasipjjaraki.

7, 8. ¿Kunsa Claudio Lisias comandantejj Pablor salvañatak luräna?

7 Claudio Lisias comandantejja, 1.000 soldadonakaruw pʼeqtʼäna. Kunapachatï jaqenakan Pablo contra jan wal amtasipkatap yatïna ukhajja, lanzanakani soldadonakaru, caballot sarir soldadonakaruw uka arumpach Jerusalenat Pablomp chik sarapjjañapatak mayïna, ukhamat Cesarea markakam jupar compañapjjañapataki, taqpachanejj 470 soldadonakänwa. Uka markar purisajja, Félix gobernadoran ukaruw Pablor irpapjjañapäna. a Cesarea markajja, Roma markan apnaqat Judea markan capitalapänwa, uka markan walja judionakas utjkchïnjja, jilpachajj jan judío jaqenakaw ukan jakapjjäna. Cesarea markan sumankañaw utjäna, romano soldadonakan cuartelapas ukankarakïnwa. Ukampis Jerusalenanjja sinti chʼajjwañanakaw utjäna, kuna laykutejj ukankir jilaparte jaqenakajj yaqhachasirïpjjänwa, yaqha religionanak contras wal saytʼasipjjarakirïna.

8 Roma markan leyinakaparjamajja, Claudio comandantejj Félix gobernadorarojj mä carta apayäna, ukhamat kunatï paskäna uk yatiñapataki. Akham sasaw cartapan Félix gobernadorar säna: ‘Pablon romano jaqëtap yatisaw judionakat jupar salvta, niyaw jiwayañampïsipkatayna. Ukampis “jupar jiwayañatakisa, jan ukajj carcelar llawintañatakis janiw kuna juchas utjkiti”, ukatwa Pablo contra jaqenakan saytʼapjjatapat jumar katuysma, ukhamat juchañchirinakajj kunanaktï sapki uk istʼasajj mä amtar puriñamataki’ sasa (Hech. 23:25-30).

9. 1) ¿Kunjamsa Pablon romano jaqjam derechonïtapajj pʼakintasïna? 2) ¿Markasan utjki uka leyinakampejj kunjamsa derechonakas arjjatassna?

9 ¿Kuntï Claudio comandantejj cartapan siskäna ukajj cheqänti? Janiw taqpachajj cheqäkänti. Amuyatajj Félix gobernadorampiw jupajj sum uñjayasiñ munäna. Cheqansa Claudio comandantejj Pablon romanötap yatisajj janiw jupar salvkänti. Maysa toqetjja kunjamsa Pablor “pä cadenanakamp” ñachʼantayäna, kunjamsa ‘jawqʼjasin arsuyapjjañapatak’ mä orden churarakïna uka toqenakat janiw cartapan kuns siskänti (Hech. 21:30-34; 22:24-29). Ukham lurasajj jupajj Pablon derechonakapwa pʼakintäna, kuna laykutejj Pablojj romano jaqënwa. Jichhürunakanjja, religionapat wal saytʼasipki uka jaqenakampiw Supayajj arknaqayistu, uka jaqenak toqerakiw Diosar adorañatak derechonïktan uksa apaqañ munistu. Ukampis Pablot yateqasisajja, markan utjki uka leyinakampiw derechonakas arjjatassna.

“Nayajj confianzam[piw] arstʼasëjja” (Hechos 23:35–24:21)

10. ¿Kunanakatsa Pablor juchañchapjjäna?

10 Pablor juchañchirinakajj Jerusalenat puripjjañapkamajja, jupajj Cesarea markan “Herodesan palaciopan” vigilatäskänwa (Hech. 23:35). Phesqa urunakatjja, Ananías sat jachʼa jilïr sacerdotempi, Tértulo abogadompi, mä grupo ancianonakampiw Cesarear puripjjäna. Tértulo chachajja, nayraqatajj Félix gobernadoraruw judionakar yanaptʼatapat jachʼañchtʼäna, inas jupamp sum uñjayasiñ laykojj uk lurchïna. b Ukjjarusti Pablot akham sänwa: “Aka jaqejj jaqenakar chʼajjwayiriwa, oraqpachanwa judionakarojj autoridadanak contra saytʼasipjjañapatak amtayi. Nazarenonakan sectapan pʼeqtʼiriparakiwa. Templorojj jiskʼachañ munaraki, ukatwa nanakajj jupar katuntapjjta” sasa. Uk istʼasajj mayni judionakajj mayachtʼasisaw Pablor juchañchapjjarakïna, “ukanakajj cheqäskapuniwa sasaw sapjjäna” (Hech. 24:5, 6, 9). Jaqenakar chʼajjwayirita, nazarenonakan sectapan pʼeqtʼirita, templor jiskʼachirit juchañchatäsajja, Pablojj jiwayataw uñjasispäna.

11, 12. ¿Kunjamsa Pablojj arstʼasïna?

11 Ukjjarojj Pablojj akham sasaw arstʼañ qalltäna: “Nayajj confianzam[piw] arstʼasëjja” sasa. Kunanakattï kʼarintapkäna ukanakajj jan cheqätapwa Pablojj qhanañchäna. Cheqansa jupajj janiw templor jiskʼachkänti, ni chʼajjwañanaksa utjaykänti, ukatwa akham säna: ‘Jerusalenar walja maranakaw jan jutjjti, “Diosar sacrificionak loqtañatakiw” Jerusalenar kuttʼanta, manqʼat pistʼañ utjatapatsa jilat kullakanakajj arknaqat uñjasipjjatapatsa donacionanakwa jupanakatak apanirakta’ sasa. Ukatjja ‘templor janïr mantkasajj Leyirjamaw qʼomachasta, “Dios nayraqatansa jaqenak nayraqatansa qʼoma” conciencianïñatakiw chʼamachasirakta’ sasaw sarakïna (Hech. 24:10-13, 16-18).

12 Pablojj akham saskakïnwa: “Nazarenonakan sectapa sasin sapki ukarjamaw nayajj sarnaqaskta, nayra awkinakajan Diosaparus serviskarakta. Taqe kunanaktï Leyinsa Profetanakan Qellqatanakapans siski ukanaks creyiraktwa” sasa. Ukatjja ‘uka chachanakjamarakiw Diosar confiyas nayajj suytʼaskta, “cheqapar sarnaqer jaqenakasa jan cheqapar sarnaqer jaqenakas jaktanipjjapuniniwa sasaw suytʼaskta”’ sasinwa sarakïna. Ukjjarusti jupar juchañchirinakarojj Pablojj akham sänwa: “Akankasipki uka chachanak pachpay arsupjjpanjja. Sanedrinan juchañchasipkitäna ukhajj kuna jan wal luratajsa nayan jikjjatapjjäna uk sapjjpan. Inas jupanakajj akham arsutajat juchañchapjjchitu, jupanak taypin saytʼatäskayäta ukhajja, akham sasaw nayajj wali jachʼat arsuyäta: ‘¡Jichhürojj jiwatanakan jaktaniñapar creyitaj laykuw jumanak nayraqatan juzgapjjetu!’ sasa” (Hech. 24:14, 15, 20, 21).

13-15. ¿Pablot yateqasisajj kunjamsa autoridadanak nayraqatan parlsna?

13 Jichhürunakanjja Diosar adoratasatsa, chʼajjwañanak utjayirit kʼarintat uñjasisasa, jaqenakar gobierno contra saytʼasipjjañapatakis chʼamañchksna ukham kʼarintat uñjasisasa, jan ukajj jan waltʼayir mä sectanksnas ukham kʼarintat uñjasisasa, autoridadanak nayraqatar apataw uñjassna. Ukhamanakan uñjasisajj kunjamsa arstʼassna uka toqet Pablojj wali yateqaskayawa, jupajj janiw Tértulo chachjamajj Félix gobernadorar jachʼañchkänti, ukhamat uka gobernadoramp sumat uñjayasiñataki. Antisas Pablojj wali respetompi jan ajjsartʼasaw Félix chachar parläna, chuymar purtʼkiri qhana arunakampi ukhamarak jan kun imtʼasaw parlarakïna. Ukatjja Pablojj ‘Asia provinciankir judionakajj janiw akankapkiti, jupanakaw nayan templo contra jan walinak lurataj parlapjje, ukhamajj “jupanakatï naya contra arsuñ munapjjchejja, akankapjjañapänwa, juman nayraqatamanwa nayar juchañchapjjañapäna”’ sasaw sarakïna (Hech. 24:18, 19).

14 Pablojj uka toqenakat parlkäna ukhajja, jan ajjsartʼasaw creencianakapat parlarakïna. Jupajj jiwatanakan jaktaniñapar creyitap toqet Sanedrín nayraqatan parlkäna ukhajja, kunayman jan walinakanwa uñjasïna, ukampis jichha kutinjja jan ajjsarasaw uka toqet parläna (Hech. 23:6-10). Kunapachatï Pablojj arstʼaskäna ukhajja, ¿kunatsa jiwatanakan jaktaniñapar creyitap toqet parläna? Kuna laykutejj Pablojj Jesusjjatwa jukʼamp predikirïna, Jesusan jiwatat jaktatapatsa parlarakirïnwa, ukampis enemigonakapajj janiw uka toqet kunsa yatiñ munapkänti (Hech. 26:6-8, 22, 23). Cheqansa Pablojj jiwatanakan jaktaniñapar creyitapatwa juzgatajj uñjasïna, jukʼampisa Jesusan jiwatat jaktatapar creyitapatwa juzgatajj uñjasïna.

15 Jichhürunakanjja, jiwasajj Pabljamarakiw autoridadanak nayraqatan kunarutï creyktan uk jan ajjsartʼas arstʼassna. Ukatakejj kuntï Jesusajj discipulonakapar siskäna ukaw yanaptʼistaspa, jupajj akham sänwa: “Sutij laykojj taqe jaqenakaw uñisipjjarakïtam. Ukampis khititejj tukuykam aguantki ukaw salvatäni” sasa. ¿Kuna arunaksa autoridadanak nayraqatan arsuñäni uka toqet llakisiñasäspati? Janiwa, Jesús pachpaw akham säna: “Autoridadanakar katuntayañatak apasipkätam ukhajja, jan jumanakajj kunsa arsupjjäta uka toqet janïräkipan llakisipjjamti, kuntï uka horasan espíritu santojj amtayapkätam ukwa arsupjjäta. Kuna laykutejj janiw jumanakajj parlapkätati, jan ukasti espíritu santow parlaskani” sasa (Mar. 13:9-13).

“Félix gobernadorajj sustjasïnwa” (Hechos 24:22-27)

16, 17. 1) Pablor juzgaskäna ukhajja, ¿Félix gobernadorajj kamsänsa, ukat kunsa lurarakïna? 2) ¿Kunatsa Félix gobernadorajj sustjasïna, ukat kuna amtampis Pablomp jikisiskakïna?

16 Félix gobernadorajja, cristianonakajj kunarutï creyipkäna uk nayratpachaw yatjjäna. Bibliajj uka toqet akham siwa: “Félix gobernadorajj Diosan Thakipat (mä arun nayrïr cristianonakat) sum [yatïna, ukatwa akham sasin] jupanakarojj khitanukjjäna: ‘Ejerciton Lisias sat comandantepajj saraqankani ukhaw uka toqet mä amtar purëjja’ sasa. Jupasti ejerciton oficialaparojj aka jaqer carcelar llawintapjjam sasaw ordenäna. Ukatjja mayirakïnwa, Pablorojj jan añch jarkʼapjjañapataki, amigonakapas jupar yanaptʼañataki jutapkani ukhajj janirak jarkʼapjjañapataki” sasa (Hech. 24:22, 23).

17 Mä qhawqha urunak qhepatjja, Félix chachajj Drusila judía warmipampïskäna ukhajj Pabloruw jawsayäna, ukatjja “Cristo Jesusar creyiñjjat parlirwa jupar istʼäna” (Hech. 24:24). Ukampis “kunapachatï Pablojj cheqapar sarnaqañata, munañasampi jan apnaqayasiñata, ukhamarak jutkani uka juiciot parläna ukhajja, Félix gobernadorajj sustjasïnwa”, kuna laykutejj kunayman jan walinakwa jupajj luräna, concienciapas juchañcharakïnwa. Ukatwa Pablorojj akham säna: “Jichhajj sarjjasmawa, wakisini ukhaw wasitat jawsayanïma” sasa. Uka qhepatjja, Félix gobernadorajj walja kutiw Pablomp jikisïna. ¿Kunatsa Félix gobernadorajj walja kuti Pablomp jikispachäna? Jupajj janiw Diosan arunakap jukʼamp yatiñ munasajj Pablomp jikiskänti, jan ukasti qollqe katoqañ munasaw Pablomp jikisïna (Hech. 24:25, 26).

18. ¿Kunatsa Pablojj Félix chachampiru warmipampirojj “cheqapar sarnaqañata, munañasampi jan apnaqayasiñata, ukhamarak jutkani uka juiciot parläna”?

18 Pablojj “cheqapar sarnaqañata, munañasampi jan apnaqayasiñata, ukhamarak jutkani” uka juiciotwa Félix chacharusa warmiparus parläna, kuna laykutejj uka chacha warmiw “Cristo Jesusar creyiñjjat” jukʼamp qhanañchtʼayasiñatak Pablor mayipjjäna. Ukampis Félix gobernadorasa Drusila esposapas kunjamäpjjänsa uk Pablojj sum yatïna, uka chacha warmejj qʼañu jucha lurirïpjjänwa, yaqhanakar jan waltʼayirinaka jan cheqaparjam uñjiri ukhamäpjjänwa. Ukatwa Pablojj Jesusan arkirinakapajj kunanaksa jan lurapjjañapäki uk qhan jupanakar säna, mä arunjja Félix chachampina warmipampin luratanakapajj kunansa Diosan mayitanakapampejj jan igualäkäna ukwa qhanstayäna. Maysa toqetjja kunjamsa Diosajj kuntï jaqenakajj piensapki, kunanaktï arsupki ukat lurapkaraki ukarjam juzgani uk amuyapjjañapatakiw Pablojj yanaptʼarakïna. Taqe ukanak istʼasaw ‘Félix gobernadorajj sustjaspachäna’, kuna laykutejj Pablor juchañchañat sipansa Diosamp juzgatäñaw wali ajjsarkañänjja.

19, 20. 1) Predicktan ukhajj Félix chachjam jaqenak jikjjatañäni ukhajja, ¿kunsa lurañasa? 2) ¿Félix chachajj janiw Pablon amigopäkänti sasajj kunatsa sissna?

19 Predickasajja, Félix jaqjam chuyman jaqenakaruw jikjjataraksna. Qalltanjja Bibliat wal yatiñ munapjjaspa, ukampis janiw Diosan mayitanakaparjam sarnaqañsa, jakäwinakapan cambionak lurañsa munapkaspati. Ukham jaqenakamp parlkasajj wal amuyasiñasawa, Diosan chuymapar purtʼañatakejj kunsa jupanakajj lurapjjaspa uksa wali respetompiw arsuñasaraki. Ukhamatwa Biblian cheqa yatichäwinakapajj chuymanakapar purtʼaspa. Ukampis jupanakatï Jehová Diosajj uñiski uk jan jaytañ munirjamäpkani ukhajja, janiw jupanakarojj Bibliat yatichjjañasäkiti, antisas Biblian cheqa yatichäwinakapat yatiñ munapki ukanakar thaqañatakiw chʼamachasiñasa.

20 Félix gobernadoran chuymapan kunas utjäna ukajja, aka arunakanwa qhan amuyasi: “Pä maraw pasjjäna, Félix gobernador lantejj Porcio Festo sat chachaw uttʼayatäjjäna. Niyakejjay Félix gobernadorajj judionakamp sum uñjatäñ munchïnjja, carcelar llawintatwa Pablor jaytäna” (Hech. 24:27). Félix chachajj janiw Pablon askip thaqkänti, jupajj ak sum yatïna: Jesusan arkirinakapajj janiw gobierno contrajj saytʼapkänti, janirakiw mayninakarus gobierno contra saytʼapjjañapatak chʼamañchapkänti (Hech. 19:23). Maysa toqetjja, romanonakan leyip Pablon jan pʼakintatapsa yatirakïnwa. Ukampis jupajj “judionakamp sum uñjatäñ” munasaw Pablorojj carcelar llawintat jaytäna.

21. Porcio Festo chachajj gobernadoräjjäna uka qhepatjja, ¿kunas Pablor pasäna, ukat kuna arunakas Pablor chʼamañchtʼaskakpachäna?

21 Kunjamtï Hechos 24 capitulon qhep qhepa versiculopajj siskejja, Porcio Festo chachajj Félix gobernador lanti uttʼayaskäna ukhajj apóstol Pablojj carcelan llawintatakïskänwa. Ukhamasti Pablojj walja kutiw wali jila cargoni jaqenak nayraqatar apatajj uñjaspachäna. Cheqansa jan ajjsartʼiri apóstol Pablojj “reyinakana gobernadoranakan” ukar apataw uñjasïna (Luc. 21:12). Kunjamtï jutïr capitulon yatjjatkañänejja, wali munañani mä emperadoraruw Diosan arunakap Pablojj yatiyäna. Kunayman jan walinakan uñjaskasasa, Pablojj Jehová Diosar confiyaskakïnwa. “¡Jan ajjsaramti!” sasin Jesusajj jupar siskäna uka arunakajja, juparojj chʼamañchtʼaskakïnwa.

a Félix chachajj Judea markan gobernadorapänwa” sat recuadro uñjjattʼäta.

b Tértulo chachajj markan ‘suman jakasiñ utjatapatwa’ Félix gobernadorar yuspäräna. Ukampis Félix chachajj gobernadoräkäna ukhajj jukʼamp jan walinakaw Judean utjäna, uka nayrajj yaqha gobernadoranakajj apnaqapkäna ukhajj janiw ukhamirïkänti. Ukatjja Tértulo chachajj judionakar yanaptʼañatak decretonak apsutapat walpun Félix gobernadorar yuspärtʼäna, ukampis uka chachajj kunatï jan cheqäki ukanakwa parlaskäna. Cheqansa Félix gobernadorarojj jilaparte judionakaw wal uñisipjjäna, kuna laykutejj tʼaqesiyiri gobernadoränwa, judionakajj mä kunats sartasipjjerïna ukhajja jan sinttʼasisaw jankʼak uk chhaqtayirïna (Hech. 24:2, 3).