Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

¿Wali respetompit jumax mayninakar uñjta?

¿Wali respetompit jumax mayninakar uñjta?

¿Wali respetompit jumax mayninakar uñjta?

“Suma aytat sarnaqañansti purapat suma respetompi uñjasi[pxma].” (ROM. 12:10, Machak Testamento, 1974.)

1. ¿Kun uñachtʼayañasa jichhürunakan jan uñjasxi?

 YAQHIP markanakanxa, mä jachʼa jaqiru asientopan quntʼata ukat ladopan mä wawar saytʼat uñjañaxa janipuniw walïkiti, uka wawas jilïrikaspa ukham amuyasispa. Ukatwa wawanakax jupanak jakʼan uraqir quntʼasiñ yatipxi, ukat janirakiw jilïr jaqinakan nayraqatapanxa nayrar uñtasita saytʼasipkaspati ukhamatwa jilïrinakar respetatap uñachtʼayapxi. Chiqpachansa sapa markanwa mayj mayj respeto uñachtʼayasiñ yatipxi. Ukampis uka uñachtʼäwixa kawkïr Leyinaktï Moisesax katuqkäna ukanak amtayistu: “Jilïri jaqinak nayraqatansti [respeto uñachtʼayañatakiw] saytʼasisina jupanakarux mä suma axsartʼaña uñachtʼayarakim” sasaw säna (Lev. 19:32). Ukampis taqi chiqanakanwa respetomp uñjasiñax jan nayrjamäxiti, ukax wali llakkañapuniwa. Jan ukasti kawkhansa jan respetompikiw sarnaqxapxi.

2. Bibliarjamaxa, ¿khitinakarus respetompi uñjañasa?

2 Biblianxa walja kutiwa maynir jachʼañchañatxa parli, mä arunxa, wali respetompi maynir uñjañata. Ukat Jehová Diosarusa Jesucristorusa respetapxam sasaw iwxtʼarakistu (Juan 5:23). Ukat familiasarusa jilat kullakanakasarusa ukat yaqhanakarusa respetompi uñjañamawa sasaw sarakistu (Rom. 12:10; Efe. 6:1, 2; 1 Ped. 2:17). Ukampisa, ¿kunjamsa Jehová Diosar respetatasxa uñachtʼaysna? ¿Kunjamanakatsa jilat kullakanakasar respetatasxa uñachtʼayaraksna? Uka jisktʼanakata ukat yaqhanakampit jichhax amuytʼañäni.

Jehová Diosar respetañäni ukat sutip jachʼañchañäni

3. ¿Kunjamatsa Jehová Diosan sutip jachʼañchsna?

3 Sutip wali respetomp uñjasaw Jehová Diosar jachʼañchtanxa. Chiqpachansa, ‘mä markjam sutipataki apsutätanwa’ (Hech. 15:14MT). Taqi chʼamani Jehová Diosan sutip apañaxa, taqi kunat sipansa wali askipuniwa. Miqueas profetax akham sänwa: “Yaqha markanakax pachpa diosanakaparuw jaysapxixa, ukampis jiwasanakax [Jehová] Tatitu Diosasarupuniw jaysañani” sasa (Miq. 4:5). Kunapachatï sapürutjam Diosan mayitanakaparjam sarnaqañataki chʼamachastan ukhaxa ‘[Jehová] Tatitu Diosasarupuniw jaystanxa’. Ukat apóstol Pablox Romankir cristianonakaruxa, aka arunak amtayarakïna: Jiwasatï Diosan suma yatiyäwinakap yatiyasa jan ukarjama sarnaqapkañäni ukhaxa, Diosatxa ‘jan wali arunak parlapxani’, mä arunxa, jiskʼachapxaniwa sasa (Rom. 2:21-24).

4. Jehová Diosan arunakapat yatiyañxa, ¿kunjams jumax uñjta?

4 Diosan arunakap yatiyasarakiw sutip jachʼañchtanxa. Khä nayra tiemponakanxa, Jehová Diosax israelitanakaruwa Jupan qhanañchirinakapäpxañapatakix jawsatayna, ukampis jupanakax janiw kuntï lurapxañapäkäna ukxa phuqapkänti (Isa. 43:1-12). Sapa kutiw “chuym usuyapxäna [...]; Israelan Qullanaparu” (Sal. 78:40, 41). Ukat tiempompixa, Jehová Diosax janiw Israelitanakar sum uñjxänti. Ukampis jiwasanakax Diosan Arunakapa ukat Diosan sutipa qhanañchasax wali askirjam uñjtanxa. Jupar wali munasitas layku ukat sutip qullanaptañap munasarakiw ukham uñjaraktanxa. Ukat niyakixay alaxpachankir Awkisatsa ukat amtanakapatsa yatxstanxa, jukʼampwa Diosan Arunakapat yatiyaskakiñax wakisispa. Chiqpachansa Pabljamarakiwa amuytanxa, jupax akham sänwa: “Wakisituwa parlañaxaxa. ¡Janitix Diosan arunakap parlkirist ukaxa kunakïkaspa nayatakixa!” sasa (1 Cor. 9:16).

5. ¿Jehová Diosar atinisitassa ukat iyawsäwinitassa kunjamsa uñachtʼaytanxa?

5 Salmonak qillqir David chachax akham qillqatayna: “[Jehová] Tatay, sutim yatirinakax [mä arunxa, uñtʼirinakax] jumaruw iyawsapxtam, jumar thaqirinakarux janipuniw apanukktati” sasa (Sal. 9:10). Chiqpachapun Jehová Diosar uñtʼañäni ukat taqi kunat sipansa sutip respetañäni ukhaxa, nayra tiempon luqtirinakapjamarakiw Jupar atinisiñäni. Chiqansa, Diosar atinistan ukat iyawstan ukhaxa jachʼañcharaktanwa. Atinisiñampi ukat respetompixa mayakïkaspas ukhamwa Diosan Arupax amuytʼayistu, uk jichhax uñjarakiñäni. Kunapachatï israelitanakax Diosar jan atinisxapxäna ukhaxa, Jehová Diosax akham sasaw Moisesar jisktʼäna: “¿Kunapachkamas aka markax jiskʼachaskakitani [mä arunxa, jan respetapkitani]? ¿Kunapachkamas nayatxa pächasisipkakini, jupanak taypina milagronak lurkta ukkhasa?” sasa (Núm. 14:11). Ukampisa, kunapachatï sinti jan waltʼäwinakan uñjasisax Diosaw jarkʼaqaskitani sas atinistan ukhaxa, Jupar respetomp uñjataswa uñachtʼayaraktanxa.

6. ¿Kunatsa Jehová Diosaru wali respetompi uñjtanxa?

6 Jehová Diosar respetomp uñjañaxa chuyma manqhasat mistuñapa sasaw Jesusax säna. Ukat Diosar jan taqi chuyma yupaychir jaqinakat parlkasaxa, Jesusax Awkipan arunakapat aytasax akham sarakïnwa: “Aka jaqinakax lakapampikiw jachʼañchapxitu, ukampis chuymanakapax nayatxa jayankiwa” sasa (Mat. 15:8). Ukhamaxa, Jehová Diosar taqi chuyma munasitas laykuw wali respetompi uñjtanxa (1 Juan 5:3). Ukat “khitinakatix nayaru yäqapxitani ukanakarusti suma yäqarakixa” sasaw Jehová Diosax säna, uka arunakapxa janipuniw armañasäkiti (1 Sam. 2:30).

Irpir chuymaninakax taqiniruw respetapxi

7. 1) ¿Kunatsa taman pʼiqtʼir jilatanakax taqinir respetomp uñjapxañapa? 2) ¿Kunjamatsa Pablox jilat kullakanakaparux respeto uñachtʼayäna?

7 Apóstol Pablox ak sarakïna: “Suma aytat sarnaqañansti purapat suma respetompi uñjasisa” sasa (Rom. 12:10, Machak Testamento, 1974). Ukat khitinakatï taman pʼiqtʼapki uka jilatanakaxa, tamankir jilat kullakanakarux respetompiw uñjapxañaparaki, mä arunxa jupanakaw uk nayraqat uñachtʼayapxañapa. Ukat apóstol Pablotwa uk lurañatakix yatiqasipxarakispa (1 Tesalonicenses 2:7, 8 liytʼasiñapawa). Ukat apóstol Pablox janirakiw kuntï jupax jan lurirjamäkaspa ukxa jilat kullakanakarux mayirïkänti, jupan tumptʼat tamanakaxa uk sum yatipxarakïna. Ukhamatwa Pablox jilat kullakanakapar respetompi uñjatap uñachtʼayäna, ukat ukhamarakiw juparus respetomp uñjapxarakïna. Ukat Pablox akham sarakïnwa: “Ukatpï achiktʼapxsmaxa: ‘Nayjam sarnaqapxam’” sasa, chiqpachansa suma respetomp sarnaqatapatxa, waljanirakiw taqi chuyma istʼapxpachäna (1 Cor. 4:16).

8. 1) ¿Kunjamsa Jesusax arkirinakapar respetatap uñachtʼayäna? 2) Jesusat yatiqasisaxa, ¿kunsa irpir chuymaninakax lurapxarakispa?

8 Taman irpir chuymaninakaxa kunatsa mä lurañax ukham lurasiñapa uk qhanañchtʼapxi ukhaxa, jilat kullakanakapararuw respeto uñachtʼayapxi. Ukhamtï lurapxanixa Jesusat yatiqasipxatapwa uñachtʼayapxani. Ukat arkirinakaparuxa, “mayipxamaya yapunirux jukʼamp irnaqirinaka khitaniñapataki” sas siskäna ukhaxa, “cosecha apthapiñax waljawa, ukampis irnaqirinakax jukʼanikirakiwa” sasaw Jesusax qhanañchäna (Mat. 9:37, 38). Kunapachatï suyapxapunim sas arkirinakapar säna ukhaxa, kunatsa suyapxañapäna ukxa qhanachtʼarakïnwa: “Janiw yatipktati kunürutix Tatitux jutkan ukxa” sasa (Mat. 24:42). Jesusax janiw aliqaki lurapxañamaw sas arkirinakapar siskänti, jan ukasti kunatsa lurañax wakispacha uk amuytʼayirïnwa. Ukhamatwa jupanakar respetatap uñachtʼayäna. Chiqpachansa, Jesusan uñachtʼäwipaxa, ¡wali wakiskiripuniw irpir chuymaninakatakixa!

Jehová Diosan tamapsa ukat yanapapsa respetompi uñjañäni

9. Aka Uraqpachan Diosan tamaparu ukat pʼiqtʼirinakaparu respetompi uñjtan ukhaxa, ¿kunsa uñachtʼaytanxa? Ukat kunatsa ukham sistanxa.

9 Uraqpachan Diosan tamaparusa ukat pʼiqtʼirinakaparusa respetomp uñjañäni ukhaxa Jehová Diosaruw jachʼañcharakiñäni. Ukat Amuyasiri Chiqap Uywatan Bibliat apstʼat qillqatanakaparjam sarnaqtan ukhaxa, Jehová Diosan yanaptʼaparus respetompi uñjksna ukhamawa. Nayra patak maranakanxa, irpir chuymaninakar jan respetompi uñjapxatapatwa apóstol Juanax yaqhip jilat kullakanakarux chiqañchäna (3 Juan 9-11 liytʼasiñapawa). Juanan qillqtʼataparjamaxa janiw jupanakaruki jan respetompi uñjapxirïkataynati, jan ukasti janiw yatichäwinakaparusa ni yanaptʼaparusa respetompi uñjapkataynati. Chiqansa, mä qhawqhanikiw ukham amuyapxarakïna. Ukat apostolanakax jakasipkäna ukhaxa, tamankir jilat kullakanakax respetompiw irpir chuymaninakarux uñjapxäna (Fili. 2:12).

10, 11. ¿Kunatsa cristiano taman pʼiqtʼirinakax utjañapapuni? Uka tuqit Bibliampi qhanañchtʼma.

10 Jesusax arkirinakaparux akham sänwa: “Jumanakasti jilapuräpxtawa” sasa, ukhamasti, janiw khitis cristiano taman pʼiqtʼirix utjañapäkiti sasaw yaqhipanakax amuyapxarakispa (Mat. 23:8). Ukampisa, Diosan uttʼayat pʼiqtʼir jaqinakatxa Hebreo Arut Qullan Qillqatanakasa ukat Griego Arut Qullan Qillqatanakasa parlarakiwa. Israelitanakan familianak pʼiqtʼirinakasa, taripirinakasa ukat reyinakasa, Jehová Diosan uttʼayatäpxatapwa uñachtʼayistu, chiqpachansa Diosax uka jaqinak taypiw markap apnaqirïna. Ukat kunapachatï israelitanakax Diosan uttʼayat pʼiqtʼirinakar jan respetapkäna ukhaxa, Jehová Diosax chiqañcharakïnwa (2 Rey. 1:2-17; 2:19, 23, 24).

11 Nayra patak maranakanxa, apostolanakax niya apnaqirinakjam yäqatäpxänwa, ukat ukhamarjamaw jilat kullakanakax uñjapxirïna (Hech. 2:42). Ukatwa apóstol Pablox kunatï lurasiñapäkana ukxa jilat kullakanakar iwxtʼarakirïnxa (1 Cor. 16:1; 1 Tes. 4:2). Ukat jupat jilïri irpirinakarusa, istʼarakirïnwa (Hech. 15:22; Gál. 2:9, 10). Chiqpachansa cristiano taman pʼiqtʼirinakaparuxa, Pablox wali askirjam uñjäna.

12. Biblian yatichäwinakaparjamaxa, ¿kuna pä yatichäwsa pʼiqtʼirinak tuqitxa yatiqtanxa?

12 Taqi ukanakatxa wali askinak yatiqtanxa. Mayax akäspawa, Diosan Aruparjamaxa ‘amuyasiri chiqapa uywataxa’, Uraqpachan Jilïr Irpir jilatanakampiw kuna lurañatakis yaqha jilatanakar uttʼayapxi, ukat jupanakax ukhamarakiw yaqha jilatanakarux uttʼayapxaraki, ukhamat yaqha pʼiqtʼir jilatanakxaru pʼiqtʼapxañapataki (Mat. 24:45-47, MT; 1 Ped. 5:1-3). Payïr yatichäwix akarakïspawa, apnaqañataki pʼiqtʼapki uka jilatanakaruxa taqiniw respeto uñachtʼayañasa, ukhamarakiw jupanakxaru pʼiqtʼapki uka uttʼayat jilatanakarux jupanakax respetapxañaparaki. Ukampisa, ¿kunjamanakatsa cristian taman uttʼayat jilatanakarux respeto uñachtʼayaraksna?

Tamanak tumptʼir jilatanakarux respetompi uñjapxañäni

13. Cristian taman pʼiqtʼiri jilatanakaruxa, ¿kunjamsa respetompi uñjatasxa uñachtʼaysna?

13 Apóstol Pablox akham sarakïnwa: “Jilatanaka, achiktʼapxsmawa, jumanak taypina irnaqapki, sarayapkaraki, ukhamarak Tatitun sutipar iwxapki ukanakarux istʼapxam. Sum uñjapxañamawa, irnaqatanakapatxa wal munasipxañamarakiwa. Sumankañan jakapxam maynit maynikama” sasa (1 Tes. 5:12, 13). Chiqansa, tamanak tumptʼir jilatanakaxa wal ‘irnaqtʼapxi’. Ukatwa jupanakar ‘sum uñjapxañasa’. Ukat iwxtʼanakaparjam sarnaqañataki chʼamachastan ukhaxa, jupanakar sum uñjataswa uñachtʼayaraktanxa. Ukat Amuyasiri Chiqapa Uywatan yatichäwinakap yatichapkistu ukhaxa, ‘Diosan yatiñapawa’ jankʼaki lurapxañasatakix yanaptʼarakistani (Sant. 3:17).

14. Tamankirinakaxa, ¿kunjamatsa tamanak tumptʼir jilatanakaru respetompi uñjapxatapxa uñachtʼayapxi, ukat kuna askinakas utjarakispa?

14 Ukat jan yatitäktan ukanak lurayañ munistani ukhasti, ¿kun lurañas wakisispa? “Janiw akan ukham lurapxirïkti”, “Inas ukham lurañax yaqha chiqan walïskchi, ukampis aka taman ukham lurañax janiw walïkaspati” ukham sasaxa, jan respetompi uñjataswa uñachtʼaysna, ukatwa uka jan wali arunakatxa amuyasiñasa. Ukampis tamaxa Jehová Diosankiwa ukat Jesucristow pʼiqtʼiripaxa, uk amtañawa uka iwxanakapar istʼañxa yanaptʼistani. Uka tamanak tumptʼir jilatan iwxtʼanakapar taqi chuyma istʼañäni ukat ukarjam lurarakiñäni ukhaxa, chiqpachapun jupar respetompi uñjataswa uñachtʼayañäni. Apóstol Pabloxa Corintonkir jilat kullakanakarux walikpun istʼapxtaxa tamanak tumptʼiri Tito jilataruxa sasaw sarakïna (2 Cor. 7:13-16). Jiwasatï tamanak tumptʼir jilatanakaru taqi chuyma istʼarakiñänixa, ukhamarakiw Diosan arunakap yatiyir sarkasax wal kusisirakiñäni (2 Corintios 13:11 liytʼasiñapawa).

‘Taqinirus sum uñjapxma’

15. ¿Kunjamsa jilat kullakanakasaru respetompi uñjatasxa uñachtʼaysna?

15 Pablox akwa qillqäna: “Chuymani awkinakarux jan tuqimti, ukampis suma iwxanak churam awkimäkaspas ukhama, waynanakarux jilamarjam uñjam. Chuymani taykanakarusti taykamarjam uñjam, tawaqunakarusti kullakamarjam uñjarakim, taqi qʼuma chuymampi. Chiqpach jan tumpirini viudanakarux yanapam” sasa (1 Tim. 5:1-3). Chiqansa tamanxa taqiniruw respetompi uñjañasa sasaw Diosan Arupax iwxtʼarakistu. Ukampis taman maynimpi jan waltʼayasiñäni ukhaxa, ¿kun lurañas wakisispa? ¿Janit respetompi uñjañax wakisxaspa? Jan ukax Diosan luqtiriparjamax aski luratanakap jukʼamp sum uñjañaxa, ¿janit walikäspa? Maysa tuqitxa khitinakatï taman pʼiqtʼapki uka jilatanakaxa, wali respetompiw jilat kullakanakarux uñjapxañapa ukat janirakiw munañanïpkaspas ukham sarnaqapxañapäkiti (1 Ped. 5:3). Chiqpachansa, tamasantï taqi chuyma munasiñ utjani ukhaxa, kunayman tuqitwa maynit maynikam respet uñachtʼayasiraksna (Juan 13:34, 35 liytʼasiñapawa).

16, 17. 1) Yatiyktan uka jaqinakarusa ukat Diosan yatiyäwinakap contra saytʼasipki uka jaqinakarusa, ¿kunatsa respetompi uñjañax wakispacha? 2) ¿Kunjamsa “taqinirus suman uñjapxam” siski uka arunakar phuqsna?

16 Ukampis janiw tamankir jilat kullakanakarukix respetompi uñjktanti, jan ukasti taqiniruw respeto uñachtʼayaraktanxa. Pablox akham sasaw cristian masinakapar qillqarakïna: “Sapa kuti aski lurañax utjchi ukkhaxa, taqiniruw aski lurañäni” sasa (Gál. 6:10). Ukat maynix irnaqäwisansa jan ukax yatiqañ utansa jan walir uñjistu ukhaxa, jupar askirjam uñjañaxa chʼamäspawa. Ukhamäni ukhaxa, aka arunak amtañasawa: “Ñanqha lurir jaqinakar uñjasax jan qʼapisimti [jan colerasimti]” (Sal. 37:1). Uka arunakaxa, khitinakatix Diosan yatiyäwinakap jan yatiyañas munkistu uka jaqinakar respetompi uñjañatakixa, yanaptʼarakistaniwa. Ukat utat uta yatiyir sarkasaxa ‘llampʼu chuymampi ukat altʼat chuymampi’ parltʼañatakiw chʼamachasiñasa (1 Ped. 3:15MT). Isisitasampisa kʼachachtʼasitasampisa jaqinakar respetompi uñjataswa uñachtʼayaraksna.

17 Ukhamax jilat kullakanakasarusa yaqhanakarusa askirjam uñjañatakixa aka arunakarjam sarnaqañatak chʼamachasiñäni: “Taqinirus suman uñjapxam, jilatanakarusti munapxarakim, Diosarusti axsartapxam, reyirusti istʼapxarakim” (1 Ped. 2:17).

¿Kamsasmasa?

¿Kunjamsa...

• ... Jehová Diosar respetompi uñjatas uñachtʼaysna?

• ... taman irpir chuymaninakarusa ukat tamanak tumptʼir jilatanakarusa respetompi uñjatasxa uñachtʼaysna?

• ... taqi jilat kullakanakasar respetompi uñjatasxa uñachtʼaysna?

• ... taqi jaqinakar yatiyktan ukanakar respetomp uñjatasxa uñachtʼaysna?

[Jisktʼanaka]

[23 janan fotopa]

Nayra patak maranakan jakasir cristianonakaxa, Jilïr Irpirinakan pʼiqtʼataparux wali respetompiw uñjapxäna

[24 janan fotopa]

Tamanak tumptʼiri jilatanakaxa, Uraqpachan Jilïr Irpir jilatanakampi uttʼayatäpxiwa, ukatwa irpir chuymaninakax jupanakar respetompi uñjapxaraki