Corea markan Diosan tamap jiltir uñjta

Milton Hamilton sat jilatan arsutaparjama

“República de Corea markan autoridadanakapax janiw permiso (visa) misioneronakjam sarapxañamatakix churapkätamti ukat ‘janiw Corea markan katuqatäpkätati’ sasaw sapxi, jumanakar uk yatiyañax nänakatakix llakkañawa. [...] Ukatwa jichhax mä qhawqha tiempotaki Japón markar khitatäpxäta.”

WARMIJAMPIX 1954 mara tukuskipanwa, Brooklyn (Nueva York) markat uka yatiyäwi katuqapxta, Indianápolis (Indiana) markanwa Diosar luqtasipkayäta. Uka mara qalltawa Nueva York markana Escuela de Galaad clase 23 uka yatichäwi tukuyxaptxa.

Warmijampixa, yatiqañ utanwa qʼaxu wayn tawaqutpach uñtʼasipxayäta. Ukat 1948 maranwa casarasxapxta. Liz warmijatakixa sapüru yatiyir sarañax nayraqatankapunïnwa, ukampis anqäx markar sarañxa axsarirïnwa. ¿Kunas uka amtäwip mayjtʼaypachäna?

Liz warmijampixa mä tantachäwiruw sarapxta, uka tantachäwisti Escuela de Galaad ukar sarañ munirinakatakïnwa. Ukax 1953 maran Estadio Yankee, Nueva York markan yaqha markanakat jutasa mä jachʼa tantachäwi luraskäna, ukanwa uka tantachäwix apasïna, uka tantachäwin chʼamañchtʼataxa, mä solicitud mayisin jankʼak qillqantapxta. Janis uka Escuelar jawsatäñ suyapkchiyätxa, jutir yatichäwitakiw jawstʼapxitu, ukasti 1954 febrero phaxsinwa qalltasiwayi.

Uka yatichäwi tukuyatatxa Corea del Sur markaruw khitapxitu, uka markax jan waltʼäwinwa uñjasïna, kunattix kimsa maraw mä chʼaxwäwix utjawayatayna, ukaxa 1953 maran tukusxäna, ukat qʼala tukjatapuniw uka markax uñjasïna. Ukat kunjamtï qalltan carta qillqatäkixa, nayraqatax Japón markaruw khithatäpxayäta. Uka markaruxa, 1955 enero phaxsin puripxta, ukar puriñatakix pä tunka urunakaw barcot sarasin suxta misioneronakamp chik puripxta, jupanakax qalltanxa Corea markaruw sarapxañapäna. Suxta alwa horasaw barconak sayapkäna ukarux puripxta, ukansti Japón markan sucursal sarayir Lloyd Barry jilataw katuqtʼapxitu, ukatxa misioneronakataki uta satäkis ukaruw sarawayxapxta, Yokohama markaru. Ukürpachaw yatiyirix mistupxta.

Corea markaruw purxapxta

Tiempompixa, Corea del Sur uka markar mantañatakix permiso churxapxitänwa. 1955 maran marzo phaxsit 7 urunak saraqataruxa yaqha jachʼa markanakat avionanakax puripki (aeropuerto internacional) Haneda (Tokio) uka markat avionat kimsa hora sarasinxa Youido (Seúl) markaruw puripxayäta. Pä patakats jukʼampi jilat kullakanakar katuqir jutapxatap uñjasax jachaqtʼasipxtwa. Uka tiemponxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapax uka markanxa waranqanikïpxänwa. Inti jalantan jakasir jaqinakjamaxa, inti jalsu tuqinkir jaqinakaxa kawkïr markataskpansa, pachpa amuyuni pachpa uñnaqani ukhamäpxiw sasaw amuyapxayäta, ukampis janiw ukhamäkataynati ukx jankʼakiw amuyapxta. Coreankirinakaxa, yaqha aruni  ukat yaqha qillqani ukhamapxataynawa, janiw ukakïkiti, uñnaqapasa isinakapasa manqʼa phayasiñapasa utanakapas mayjapuniwa, janiw jupanakjamax utjkiti.

Qalltanxa uka arup yatiqañax wali chʼamänwa. Coreano libronakas janiw utjapkitänti. Arupasa janiw kunjamtï inglés arux arsuyaski ukham arsuyañäkataynati. Kunjamtï coreano arun qillqatanakapax arsusiñapäki ukhamarjam yatiqasakiw sum parlapxiriskayäta.

Uka aru parlañ qalltapkayät ukhaxa, walja kutiw pantjasipxirïta. Mä kutix Liz warmijaxa, mä warmir Biblianïtati sasin jisktʼi. Uka warmisti mayjtʼataw uñkati ukat utapar mantawayasinsti, fosfor cajit aptʼasitaw mistuni. Warmijaxa sungkyung (mä Biblia) apstʼanim sañ munasaxa sungnyang (fosforonak) apstʼanim sataynawa.

Mä qhawqha phaxsinak pasatatxa, Pusan markan misioneronakataki uta satäkis uk uttʼayañatakiw khithapxitu. Uka markanxa kimsa jiskʼa utanak alquilasipxta nayamp warmijampitaki ukat nänakamp chik sarkäna uka pä kullakanakampitaki. Uka utanxa, janiw umax utjkänti ukat mä bañokiw utjarakïna. Payïr pisonkapxayätwa, ukanxa willjta alwakiw mangueramp katuqañatakix umax utjäna, ukatakixa, mayn mayniruw um katuqañax waktʼäna. Uka um umañatakixa, wallaqiyapxirïtwa jan ukax clorompiw uchapxirïta.

Ukhamarak uka utanxa, luzax wali jukʼakïnwa, ukat isi plañchañatakisa lavadorat isi tʼaxsuñatakisa luzax janiw utjkänti. Ukatxa querosenampi aqiri mä cocinakiw utjapxitäna ukat sapa mayniw mä uru phayañapäna, ukhaman uñjasisasa kunatï utjapkitäna ukanakampikiw manqʼa phayasipxirïta. Corea markan kimsa mara qamxapxayäta ukhaw Liz warmijampix hepatitis sat usumpix usuntapxta, uka tiemponxa khitinakatï misionerot sarapkäna jupanakas jila partix uka usumpiw usuntapxarakirïna. Walja phaxsinakatwa kʼumaraptapxta. Ukatxa yaqha usunakampis tʼaqhisipxarakiyätwa.

Jilat kullakanakaruw jan waltʼäwinakar saykatañ yanaptʼapxta

Aka qhipa 55 maranakanxa, Asia tuqinkir markanakat sipansa, península de Corea ukanwa política tuqit jan waltʼayasiñax jukʼamp utjäna. Uka peninsulaxa payar jaljatawa: Corea del Norte ukat Corea del Sur ukham uñtʼata, uka pä markanak jaljatäki uka chiqansti janiw militaranakax utjkiti. Jaljatäki uka lugarasti 55 kilometronak Seúl markatxa alay tuqinwa jikxatasi, uka Seúl markax Corea del Sur jachʼa markan capitalapawa. 1971 maranxa, Uraqpachan Diosan Apnaqäwipat uñjaski uka oficinatwa Frederick Franz jilatax tumptʼir jutatayna. Uka jilatamp chikaw militaranakax jan utjkäna uka chiqar sarapxta. Uka chiqanxa walja kutiw aka qhipa maranakanxa Naciones Unidas ukat khitat autoridadanakax chʼaxwankapki uka pä markan jilïrinakapampix tantachasipxirïna.

 Chiqpachansa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapjamax janiw paypach Coreankir chʼaxwañanakaparux kunäkipans mitisipkti ni yaqha markanakan chʼaxwäwinakaparusa (Juan 17:14). Corea del Sur markan Jehová Diosan Qhanañchirinakapatxa, tunka kimsan waranq jilatanakaw jaqi masipar jan jiwayir sarañ munapxatap laykux taqpachanit jakthapitax pätunk kimsan waranq maranaka carcelanakan jistʼantat uñjasipxäna (2 Cor. 10:3, 4). Wayna jilatanakax uka yantʼar puriñxa sum yatisipki, ukampis janiw axsarapkiti. Jan chʼaxwanakar mitisitapaw “juchanakapaxa”, ukatwa gobiernonkirinakax ñanqha lurir jaqinakat cristianonakarux uñtʼapxi, ukax wali llakkañapuniwa.

Khaya 1944 maran Payïr Jachʼa Chʼaxwäwinxa nayax janiw cuartelar sarañ munkayätti, ukatwa pä mara chikani Lewisburg carcelan Pensilvania (Estados Unidos) uksa tuqin jistʼantan jikxatasiyäta Coreankir jilatanakaxa nayat sipans jukʼamp jan waltʼäwinakan tʼaqhisipxi, ukanak yatisax wayna jilatanakan tʼaqhisitapxa sum amuytxa. Janïr Corea markar sarkasaxa yaqhip misioneronakax jupanakjamarakiw tʼaqhisiwayapxi uk yatisaxa, walja jilatanakaw wali chʼamañchat jikxatasipxäna (Isa. 2:4).

Yaqha jan waltʼäwinakan uñjasipxta

Misioneronakjamaxa, 1977 maranx chʼaxwäwinakar jan mitisiñ tuqitsa yantʼataw uñjasipxarakta. Gobiernonkir yaqhip autoridadanakaxa, misioneronakas waynanakar jan cuartelar sarapxañapataki wiytapkirista ukham amuyapxäna. Ukatwa gobiernonkirinakax akham amtapxäna: ‘aka markatti misioneronakax mistupxanixa janipuniw kunäkipansa wasitamp mantanipkaniti’ sasa. Ukhamax uka maranakan janiw markajarus ni yaqha markarus sarañjamäkänti, ukampisa gobiernonkirinakan uka amtapax 1977 marat 1987 marakamänwa.

Walja kutiw gobiernonkirinakampix parlapxta, kunatsa cristianonakax chʼaxwäwinakar jan mitisktan ukanakat qhanañchañataki. Tiempompix kunatsa jupanakar jan axsarapkayäta uk amuyxapxänwa, ukat tunka maranak pasatatxa uka amtapax chhaqtayatäxänwa. Uka tiemponxa, usuntapxatapata ukat yaqha jan waltʼäwinakan uñjasipxatap laykuw yaqhip misioneronakax uka markat sarxapxäna, ukampis mä qhawqhanikiw uka markan qhiparxapxayäta, ukham amtapxataxatxa wal kusisipxta.

Niya 1985 maranakanxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapar pʼiqtʼañataki, uka markan kamachinakaparjama, uttʼayatapkayäta ukanakaruw uñisirinakajax jumanakaw Coreankir waynanakarux jan cuartelar sarapxañapatakix yatichsupxta sasaw sapxitäna, ukatwa gobiernonkirinakax jiskhiñatak jawsapxitu. 1987 maran enero phaxsit 22 urunak saraqataruxa, janiw kunatsa jumanakarux juchañchapkirismati sasaw fiscaliankirinakax arsupxi, ukhamatwa kamachinakarjamax jarkʼaqasipxta.

Luratanakasarusti Diosax bendiciwa

Corea markanxa nänakar uñisirinakax marat maratjamwa jilxattaskäna. Jachʼa tantachäwinak lurañataki mä lugar jikxatañasa wali chʼamäxänwa. Ukhaman uñjasisaw Pusan markan mä jachʼa tantachasiñ uta lurapxta, ukham jachʼa tantachasiñ utax janipuniw inti jalsu tuqinkir markanakanxa utjkänti. Uka uta Diosar katuyañatak arstʼäwisti nayaruw waktʼitu, ukasti 1976 maran abril phaxsit phisqa uru saraqataruw 1.300 istʼirinakan nayraqatapan arstʼawayta.

 Khaya 1950 maratxa Estados Unidos markatwa, waranqa waranq soldadonakaw Corea markar khithanitapxäna, uka soldadonakatxa, waljaniruw Jehová Diosar uñtʼañ yanaptʼawayapxta, ukatxa Estados Unidos markar kuttʼasaw bautisasxapxäna. Jupanakatxa waljaniw cartanak qillqanipxitu, jupanakaru Diosar uñtʼañ yanaptʼapxatax laykux walpun kusisipxta.

Wali munata Liz warmijax 2006 maran septiembre phaxsin 26 urunak saraqataruw jiwawayxi ukax wali llakkañapunïnwa, janipuiw armirjamäkti. Aka markanxa, phisqa tunka mayan maraw Jehová Diosarux luqtawayäna, kuna lurañanakatï waktʼirïnxa ukanak wali kusisitaw lurtʼirïna. Jupax janipuniw Estados Unidos markar kuttʼxakiñäni sasax amtirïkänti, ukampis qalltanxa janiw anqäx markaru sarañ munirïkänti.

Nayax Corea markan Betel utan irnaqaskta, qalltan jukʼanikïpxayätwa jichhax pä patak phisqa tunkanïxapxtwa. Betel utan pʼiqtʼapki uka paqallqu jilatanakatxa maynirïtwa.

Puripkayät ukhax Corea markanx pisinkañaw utjäna, ukampis jichhax Uraqpachan utjki uka qamir markanakatxa Coreaw maynïrixa. Jichhürunakanxa, aka markan Jehová Diosan Qhanañchirinakapax 95.000 jiläxapxiwa, ukat sapa patakatxa pusi tunkaniw precursor regularjam jan ukax precursor auxiliarjam irnaqasipki. Corea markan Diosan tamap jilxattir uñjta ukat uka markan kunayman irnaqañ churitu ukatwa Jehová Diosar wal yuspärtxa.

[24 janan fotopa]

Corea markarux suxta misioneronakamp chikaw puripxta

[24, 25 jananakan fotopa]

Pusan sat markan Diosan arunakap yatiyasipkta

[25 janan fotopa]

1971 marana, Frederick Franz jilatampi militaranakax jan utjxäna uka chiqana

[26 janan fotopa]

Liz warmijampi, janïr jiwkipana

[26 janan fotopa]

Corea markan sucursalapa, jichhax akanwa irnaqaskta